PODMIOT ADMINISTRUJĄCY
regulacja prawna, która wskazuje na podmiot (instytucję), który może podejmować działania, z którymi wiąże się skutki prawne i który bierze odpowiedzialność za te działania (za działania swoich organów):
1. Organy adm.publ.
- Państwo (działające przez swoje organy)
- Jednostka samorządu terytorialnego (gmina 2478, powiat 314, województwo 16)
- Inne formy samorządu (gospodarczy, zawodowy itd.)
- Zakład administracyjny (świadczenie usług na rzecz jego członków; szkoły państwowe i niepaństwowe
2. Inne podm.adm.
organy samorz.zawodowych np. izby lek., agencje, stowarzyszenia, fundusze celowe, zakłady publ., organizacje, związki wyznaniowe
Organy adm.publ.
1. adm. rządowa
- naczelne (Prezydent, RMin, Prezes RMin, NIK, RPO, GIODO)
- centralne (Gen. Dyr. Dróg Kraj. i Autostrad, Prezes Urzędu Kom. Elektr., …)
- terenowe - adm. zespolona (wojewoda i podporządkowani mu zwierzchnicy służb, inspekcji, straży) i nie~ (minister lub centralny organ adm.rządowej i podporządkowani mu: Dyr. Izb Skarb., Naczelnicy Urz. Skarb.)
2. samorząd terytorialny
- gmina (Rada G., Wójt/Burmistrz/Prezydent)
- powiat (Rada P., Zarząd P., Starosta)
- województwo (Sejmik W., Zarząd W., Marszałek)
nauka adm. - bada obiekty o charakterze fizycznym, fakty
nauka prawa adm. - bada normy wynikające z przepisów
nauka polityki adm. - bada wartości, dla których adm. jest powołana
FUNKCJE KIEROWNICZE
- przewidywanie
- organizowanie
- rozkazywanie
- koordynowanie
- kontrolowanie
Prosty układ kierowania
jedno stanowisko kierownicze
Spiętrzony układ kierowania
jedno kierownicze plus pośrednie kierownicze
Rozpiętość kierowania
l. osób podporządkowanych bezpośrednio 1 kierownikowi
Zasięg kierowania
l. osób podporządkowanych bezpośrednio i pośrednio 1 kierownikowi
Centralizacja
hierarchiczne podporządkowanie
Decentralizacja
podmioty, które mają samodzielność i niezależność od innych podm.
Koncentracja
kompetencje skupione w rękach mniejszej l. podmiotów
Dekoncentracja
kompetencje rozproszone na większą l. podmiotów
Organizacyjne więzi prawne [wpływ jedn. wyższego szczebla na obsadę; celowość]: kierowanie
Poza~: nadzór, koordynacja, współdziałanie, kontrola
DYREKTYWY PRAKSEOLOGICZNE TWORZENIA USTROJU ADMINISTRACJI
- Zasada optymalnej pojemności kompetencyjnej organów,
- Zasada rozdzielności kompetencyjnej organów,
- Zasada określenia form kierowniczego (organizacyjnego) oddziaływania,
- Zasada określenia skutków organizacyjnego oddziaływania.
DYREKTYWY PRAKSEOLOGICZNE SPOSOBU (PROCESU) REALIZACJI DOBRA WSPÓLNEGO:
- Zasada identyfikacji dobra wspólnego (wskazanie wartości lub celów, które mają być realizowane),
- Zasada ważenia interesu indywidualnego, wspólnot, państwa,
- Zasada określenia środków prawnego oddziaływania,
- Zasada określenia skutków prawnego oddziaływania.
Badanie czynnościowe administracji
- zdobywanie informacji
- gromadzenie informacji
- systematyzowanie zebranych informacji
- analizowanie informacji
- syntetyzowanie wyników
ADMINISTRACJA
zbiór zachowań ludzi zmierzających do realizacji dobra wspólnego (pozytywnych, zgodnych z prawem, ale także zachowań niepoprawnych (sprzecznych z prawem); zachowania:
- powtarzalne
- nie~
Zachowanie człowieka:
kto, co, w pewnych warunkach, w określony sposób, w oznaczonym skutkiem, czyni lub nie czyni
UKŁAD ADMINISTRACYJNY
zbiór zachowań (powtarzalnych i nie~) i relacji między nimi (nie pomijając działających ludzi), np. zbiór zachowań jednego referenta (układ prosty) lub zespołu pracowników administracji (układ złożony).
UWARUNKOWANIA SYSTEMOWE UKŁADÓW ADMINISTRACYJNYCH:
aksjologiczne
organizacyjne
normatywne
ekonomiczne
UWARUNKOWANIA POZASYSTEMOWE UKŁADÓW ADMINISTRACYJNYCH:
kulturowe
polityczne
etyczne
inne
MECHANIZMY REAGOWANIA UKŁADU NA CZYNNIKI OTOCZENIA:
dostosowywania się układu do otoczenia
Reakcja pracowników na płynące spoza adm. dyspozycje zachowań. Dotyczy zwłaszcza reagowania na czynniki polityczne. Dwa tryby dostosowania się układu do otoczenia:
- poprzez działania sprzeczne z prawem
- poprzez wykorzystanie możliwości, jakie daje prawo (pojęcia niedookreślone uznanie administracyjne)
rachunku aksjologicznego
Urzędnik waży, które wartości w razie kolizji należy realizować, a które nie (w mniejszym stopniu) → kieruje się przy tym własnym systemem wartości. Kategorie wartości:
- organizacyjne (charakter sprawnościowy)
- merytoryczne
wyrównywania pola regulacji
Urzędnik nie ma w obowiązującej regulacji bezpośredniej podstawy prawnej do podjęcia działań, a istnieje potrzeba ich podjęcia. Sposób reakcji („wyrównanie pola regulacji przez inną regulację”):
- poszukiwanie regulacji w przepisach, do których odsyła odpowiedni przepis
- stosowanie analogii
zmian strukturalnych
Struktura formalnie pozostaje ta sama (właściwość, zakres zadań), ale faktycznie następują przekształcenia (niezgodne z zamiarem ustawodawcy). Może to wynikać w szczególności z niejednolitego statusu prawnego organów.
Przekształcanie funkcji niektórych norm prawa adm.
zmian funkcjonalnych
Skutki działań podejmowanych są różne od założonych przez ustawodawcę (działania zgodne z prawem pełnią inną funkcję niż planowana), np. regulacje dotyczące obowiązku odszkodowawczego Skarbu Państwa.
Przekształcenia w zakresie podmiotu działającego (organ wyższy narzuca rozwiązanie niższemu)
USPRAWNIANIE UKŁADÓW ADM.
ze względu na strukturę
- tworzenie nowych struktur
- przekształcanie struktur istniejących
ze względu na sprawowaną przez układ funkcję
- wskazywanie funkcji zasadniczych
- eliminowanie funkcji zbędnych
ze względu na cele
- wskazywanie celów zasadniczych
- eliminowanie celów zbędnych
ze względu na koszty
- obniżanie kosztów działania całej struktury
- obniżanie kosztów realizacji poszczególnych przedsięwzięć
MODELOWANIE
cele nauki adm.:
- badanie i opis rzeczywistości adm.
- formułowanie prawidłowości dotyczących organizacji i funkcjonowania adm.
- formułowanie dyrektyw użytecznych dla praktyki adm.
Modelowanie - uproszczone przedstawienie podmiotu modelowania
administracja jako zjawisko podzbiór zachowań powtarzalnych zbiór dyspozycji normatywnych opisujących te zachowania podzbiór norm prawnych
Modele: odwzorowujące, projektujące
fenomenologiczny
prawo od strony faktycznej to zaniechanie danej osoby
czynniki warunkujące zachowania ludzi = uwarunkowania = zbiory zachowań:
a) systemowe
- aksjologiczne (wewnętrzne - bezpośrednio wpływają na zachowania ludzi; zewnętrzne - dotyczą norm, ale nie wpływają bezpośrednio na zachowania ludzi)
- ekonomiczne (środki materialne do realizacji zadań)
- normatywne (luki prawne; naturalna ograniczoność regulacji prawnych = ogólność pojęć w tekście prawnym)
- organizacyjne (strukturalne; kadrowe)
b) poza~
- polityczne
- moralno-etyczne
- kulturowe
- inne
mechanizmy regulujące/reagowania (1-5)
normatywny
zespół norm, który wyznacza zachowania powtarzalne
przepisy, z których odczytujemy wzorzec zachowania, wyznaczone są różnymi typami:
normy regulujące właściwości
normy materialno-prawne (zawarte w ustawach działowych)
normy zadaniowe
normy kierunkowe
normy kompetencyjne (określa, komu można wydać polecenie na coś i w jakim zakresie - zakres przedmiotowy
aksjologiczny
koncentracja na tym, czym adm. w ogóle istnieje
adm. jako system wartości
- merytoryczne
tożsamość państwa, wspólnot, osób;
bezpieczeństwo zewn. I wewn.;
wartości związane z rozwojem;
wartości związane z rozwiązywaniem konfliktów
- proceduralne
prawidłowość rozstrzygnięcia;
szybkość postępowania
- ustrojowe
sprawność działania
dobro wspólne
teleologiczny = celowościowy
ze względu na cel, jaki się stawia adm. lub jaki ona sobie stawia
prakseologiczny
zasada optymalnej pojemności kompetencyjnej organu
uporządkowany zbiór dyrektyw praks. stanowiący system koherentny organizacji funkcjonowania układów adm.
3 aspekty układów adm.:
- ustrojowy/podmiotowy
optymalna pojemność kompetencyjna organów;
rozdzielność k.o.;
oznaczenie form organizacyjnego oddziaływania;
określenie skutków organizacyjnych administrowania
- procesowy/czynnościowy
prawda materialna;
dwuinstancyjność postępowania;
domniemanie prawidłowości aktu adm.;
trwałość aktów adm.
- merytoryczny/finalny
identyfikacja dobra wspólnego;
ważenie interesów państwa, wspólnot, obywateli;
oznaczenie form materialnoprawnego oddziaływania;
oznaczenie skutków m.o.
etyczny
środowisko normatywne urzędnika: norma prawna, reguła etyczna, zasada moralna
etos w Kodeksie Etyki Służby Cywilnej
zróżnicowanie etosu:
- kryterium prawne (zapisane w ustawach)
- kryterium pozaprawne (rodzaj pracy)
- kryterium społeczne (relacje urzędników)
idealny
- Stopień realizacji wartości jest pełny
- Stopień realizacji założonych wzorów zachowania jest pełny
- Stopień tolerancji układu administracyjnego na oddziaływanie jest zerowy
- Kolizje wartości układu i wartości spoza układu adm. rozstrzygane są na korzyść wartości układu
- Układ ogranicza skutki kolizji wartości ustawowych do minimum
- W układzie funkcjonuje skuteczny system identyfikowania i eliminowania zachowań patologicznych urzędników
- W układzie funkcjonują mechanizmy samodoskonalenia się pracowników i całego układu
- Pracownicy spełniają się osobowo w działalności w układzie
- Odbiorcy zachowań układu adm. są usatysfakcjonowani
- Układ jest kreatywny w sferze prognozowania i planowania działań
- Układ jest elastyczny w sferze dokonywania działań