sciaga gleby, ! uczelnia, Gleboznawstwo


1 Scharakteryzuj fazę stałą gleby ?

Faza stała gleby składa się z cząstek mineralnych, organicznych i mineralno - organicznych. Składniki mineralne: okruchy skał i minerały.

Składniki organiczne: próchnica, resztki zwierząt i roślin w różnym stopniu rozkładu oraz organizmy żyjące w glebie.

Dyspersja stan rozproszenia gleby

Adhezja przylepiania , przyczepność , zjawisko łączenia się powierzchniowych warstw dwóch różnych ciał.

Kohezja spójność wzajemne przyciąganie się cząstek danej substancji w skutek działania sił międzycząsteczkowych.

Przestwory glebowe - przestrzenie w glebie nie zajęte przez fazę stałą , mogą być wypełnione powietrzem albo roztworem glebowym. Wyróżniamy kapilarne i niekapilarne pory glebowe.

Przewiewność gleby - właściwość umożliwiająca przepływ przez nią powietrza i jego wymianę z atmosferą nadglebową.

Porowatość gleby - właściwość gleby polegająca na obecności układu przestrzeni wolnych między elementami stałej fazy gleby. Ilościowym wskaźnikiem porowatości jest procentowy stosunek objętości wszystkich wolnych przestworów w rozpatrywanej bryle gleby do całkowitej objętości tej bryły.

Struktura gleby- stan zagregowania cząstek stałej fazy gleby z uwzględnieniem kształtu , wielkości , sposobu wewnętrznego powiązania i przestrzennego układu dominujących w danej glebie oddzielnych fragmentów tworzywa glebowego; Wyróżniamy trzy typy struktury:

Pod względem stabilności agregatów wyróżnia się strukturę trwałą i nietrwałą.

Agregaty glebowe - różnej wielkości i kształtu zlepki glebowych cząstek elementarnych scementowanych mniej lub bardziej spoiwem mineralnym.

Układ gleby - to rodzaj rozmieszczenia w glebie elementarnych cząstek i agregatów tworzących jej fazę stałą oraz zależne od tego rozmieszcenia rozmiary i konfiguracja przestworów wolnych.

Gęstość właściwa gleby - gęstość stałej fazy gleby , masa jednostki objętości stałej fazy gleby.

Gęstość objętościowa gleby - masa jednostki objętości suchej gleby w jej naturalnym złożeniu.

Powierzchnia właściwa gleby zależna jest od kształtu cząstek wchodzących w skład fazy stałej gleby oraz od zawartości i jakości związków próchniczych.

Podział fazy stałej gleby ze względu na frakcje:

Frakcja kamienista - średnica większa od 20mm ; odłamki skał, rzadko ziarna minerałów. Gleby górskie i morenowe; trudne do uprawy mechanicznej.

Frakcja żwirowa - średnica od 20 do 1 mm; w skład frakcji wchodzą odłamki skalne i ziarna minerałów, gł. okruchy kwarcu; trudna do uprawy mechanicznej, w glebach lekkich zwiększa ich przewiewność i przepuszczalność .

Frakcja piasku -średnica od 1 do 0,1 mm; w skład wchodzą gł ziarna minerałów: kwarcu , skaleni i miki, są różnie obtoczone , co zależy od rodzaju transportu. Piasek zwiększa przepuszczalność i przewiewność gleby, zmniejsza retencję wody.

Frakcja pyłu - średnica od 0,1 do 0,02 mm : w skład wchodzą drobne ziarna minerałów: kwarcu i mik . W piaskach zwiększa pojemność wodną , a w glinach zmniejsza plastyczność, lepkość, pęcznienie.

Frakcja ilasta - średnica mniejsza od 0,02 mm . Dzieli się na podfrakcję : iłu pyłowego grubego - składa się głównie z krzemionki ma negatywny wpływ na glebę, iłu pyłowego drobnego - składa się gł. z krzemionki i min, ilastych , iłu koloidalnego - składa się gł. z min. ilastych, cząstek organicznych i połączeń organiczno - mineralnych. Domieszka iłu koloidalnego zwiększa spoistość , plastyczność, przylepność, spoistość, zaś zmniejsza przepuszczalność i przesiąkliwość.

Podział fazy stałej na grupy granulometryczne:

Grupa szkieletowa- zawiera więcej niż 50 % frakcji kamienistej i żwirowej. Wśród nich wyróżniamy :

- kamieniste( 50 - 100% kamieni, 0- 25 % żwiru, 0 - 50 % cz. ziemistych),

- kamienisto - żwirowe ( 25 - 50 % żwiru, 25 - 50 % kamieni, 0 - 50 % cz. ziemistych),

- żwirowe( 50-100 % żwiru, 0 - 25 % kamieni, 0 - 50 % cz. ziemistych).

Grupa szkieletowata - zawiera mniej niż 50 % frakcji kamienistej i pyłowej. Dzielą się one na:

- słaboszkieletowate ( 0 - 10 % cz. szkieletowych),

- średnioszkieletowe (11-25 % )

- silnieszkieletowate( 26 - 50 %).

Grupa bezszkieletowa - zawiera frakcje granulometryczne : piaski, pyły, iły, gliny.

Podział na grupy granulometryczne jest podstawa wydzielania gatunków gleb.

Właściwości fizyczne gleby:

Plastyczność- gleba sucha zachowuje się jak ciało sztywne kruszące się, zaś wilgotna może wykazywać zdolność plastycznego odkształcania, Wskaźnik plastyczności informuje nas o spoistości gleby - im wyższa wartość wskaźnika plastyczności tym większa spoistość gleby, są bardziej trudne do uprawy mechanicznej.

Przylepność gleb ( lepkość ) - jest to zdolność przylepiania się gleby do różnych przedmiotów, narzędzi rolniczych . Zależy ona od składu granulometrycznego, wilgotności, struktury gleby.

Zwięzłość gleby - jest to opór jaki stawia gleba podczas prób jej przecięcia . Zależy ona od składu granulometrycznego, wilgotności, struktury gleby.

Pęcznienie i kurczenie się gleb - wzrost wilgotności prowadzi do powiększania się objętości gleby- pęcznienia, a zmniejszenie się objętości do kurczenia się gleby .

Na tych glebach korzenie roślin mogą ulegać znacznym uszkodzeniom

Scharakteryzuj fazę ciekłą gleby ?

2 Faza ciekła - woda , w której rozpuszczone są związki mineralne i organiczne tworząc roztwór glebowy. Roztwór glebowy bierze udział we wszystkich procesach w niej zachodzących, wywiera wpływ na życie roślin. Ilość i jakość wody zależy od :

- klimatu

- rzeźby terenu

- warunków hydrologicznych

- budowy i właściwości gleby

- sposobu użytkowania

- zastosowanych zabiegów melioracyjnych i agregotechnicznych.

Siły działające na wodę w glebie :

- Elektrostatyczne - pochodzą z niezobojętnionych ładunków elektrycznych występujących na powierzchni cząstek gleby; decydują o istnieniu wody molekularnej

- Kapilarne - powstają na granicy trzech faz: stałej, ciekłej, gazowej jako efekt działania napięcia powierzchniowego ciecz i zjawisk towarzyszących zwilżaniu; decydują o istnieniu wody kapilarnej.

- Osmotyczne - w wyniku różnej koncentracji roztworów w otoczeniu cząstek glebowych, mogą wpłynąć na kierunek ruchu tej wody.

- Grawitacji - skierowana pionowo w kierunku środka Ziemi powoduje ruch wody w głąb profilu glebowego .

Całkowita siła wiążąca wodę z glebą to siła ssąca.

Formy ( postaci ) wody w zależności od rodzaju i wielkości sił działających na wodę w glebie:

1) Woda w postaci pary wodnej - wchodzi w skład powietrza glebowego i pozostaje w równowadze z wodą znajdującą się w glebie w stanie ciekłym cechą tej wody jest ciągła wymiana pomiędzy powietrzem glebowym a atmosferycznym - gdy prężność pary jest większa w glebie to gleba traci wodę i odwrotnie; ruch tej wody zachodzi także w przestworach glebowych - od ciśnienia wyższego do niższego ( od obszarów wilgotnych do suchych) przemieszczaniu się pary wodnej nie towarzyszy przemieszczanie się substancji chemicznych.

2) Woda molekularna - ogół wody glebowej związanej przez siły elektrostatyczne, hydratację kationów wymiennych kompleksu sorpcyjnego . Istniejące wokół cząstek pole elektryczne ukierunkowanie dipoli wodnych ułatwiająca adhezję drobin wody na powierzchni cząstek glebowych. Największa ilość wody, jaką gleba zdolna jest zatrzymać w ten sposób, to molekularna pojemność wodna gleby.

Ilość wody molekularnej zależy od;

- składu granulometrycznego, mineralnego i chemicznego gleby,

- zawartości substancji organicznej,

- ilości i rodzaju koloidów glebowych i składu glebowego kompleksu sorpcyjnego.

Woda molekularna, ze względu na wielkość sił wiązania, dzieli się na ;

a) wodę higroskopową - bezpośrednio przylega do cząstki gleby , niedostępna dla roślin nie porusza się w glebie

b) błonkowata - związana przez siły molekularne przez zewnętrzne warstwy wody higroskopowej ; może się przemieszczać

3) Woda kapilarna - występuje w związku z istnieniem sił kapilarnych powodujących wciąganie lub wypychanie cieczy z kanalików glebowych

a) właściwa - występuje w strefie podsiąku kapilarnego i pozostaje w kontakcie z wodą granulowo - glebową - zawieszona - bezpośrednio nad wodą granulowo glebowa do wysokości na której woda wypełnia wszystkie kapilarne pory glebowe

Bakterie maja wielkość iłów i pyłów koloidalnych tj. 100µm - 100nm. O ich życiu decyduje:

- anaerobowe - beztlenowe

- aerobowe - tlenowe

- fakultatywne

Niskie, bardzo wysokie, optymalne 20 - 25°C

Optymalny ≈ 7 pH ; mniejsza populacja gł. kwaśnych

Bakterie

Najwięcej bakterii jest tuz przy powierzchni korzeniowej - im dalej tym ich mniej

B rola fitoedafonu w kształtowaniu profilu glebowego?

Mikroflora - zaliczamy do roślin ( bakterie, promieniowce, grzyby, glony)

Promieniowce - tworzą długie rozgałęzione nitki. W glebach występują licznie w powierzchniowych i głębszych warstwach gleby, głównie gleby obojętne lub lekko zasadowe. Biorą udział w rozkładzie materii organicznej gleby, rozkładają aminokwasy i inne połączenie azotowe, polisacharydy, tłuszcze, połączenie humusowe. Inne rozkładają błonnik, pentozany, ligninę, chitynę, fenole, sterydy. Niektóre gatunki wiążą azot atmosferyczny.

Substancje antybiotyczne np. przeciw grzybicze, bakteryjne spełniają ważna funkcje w regulacji wzajemnych stosunków miedzy organizmami.

Grzyby - różnorodność grzybów w glebie jest ogromna od najprostszych glonowców do grzybków kapeluszowych, od saprofitów do pasożytów, od nicieni do człowieka. Grzyby występują wiele obficiej niż bakterie np. kwaśne gleby leśne.

Grzyby w glebie biorą udział w rozkładzie błonnika, pektyn, zw. aromatycznych, ligniny, kreatyny i innych. Dzięki swoistym właściwościom biochemicznym np. wytwarzają substancje śluzowe, akumulacja wody, wytwarzanie kwasów organicznych i uwalnianie z niektórych minerałów glebowych składników pokarmowych: potas, fosfor i inne

Klasy grzybów:

Glony - występują na powierzchni gleby i często w jej głębszych warstwach, w glebach obojętnych lub słabo zasadowych. Asymilacja Co2 z powietrza i syntetyzują substancje organiczna jak rośliny wyższe, wzbogacają gleby w bezazotową substancje organiczna oraz białka zawarte w ich ciałach. Wzbogacając stopniowo ekosystem w węgiel organiczny. Wzbogacając glebę w azot atmosferyczny (sinice) przyczyniają się do okresowej akumulacji azotanów, wytwarzają kwasy organiczne, przyczyniają się do rozpuszczenia różnych połączeń wapnia w glebie i wspólnie z bakteriami daja początek wyjściowym połączeniom próchniczym.

Rośliny:

- RYZOSFERA - świat wokół korzenia

C. Rola zooendafonu w kształtowaniu profilu glebowego.

Przedstawiciele mezofauny:

Nicienie - robaki bardzo rozpowszechnione w glebie nie odgrywają dużej funkcji na mechaniczne i fizyczne właściwości gleby.

Dżdżownice - wymagają gleb o odczynie zbliżonym do obojętnego lub słabo kwaśnego, wilgotnych i ciepłych, o dużej ilości materii organicznej. Maja znaczny wpływ na fizyczna strukturę środowisk glebowych. Wpływają korzystnie na przewiewność i przepuszczalność gleby, co polepsza właściwości fizyczne gleb ciężkich i bardzo ciężkich. Odżywiając się martwa materia organiczna przyczyniaj się do jej rozkładu, wywierają duży wpływ na krążenie składników pokarmowych roślin.

Wazonkowe - spełniają duża role w mieszaniu resztek roślinnych z mineralna częścią gleby. Żywią się rozkładającymi się szczątkami organicznymi.

Zwierzęta takie jak roztocza, stonogowate, skoczogonki przyczyniają się do rozkładu materii organicznej w środowisku glebowym. Występują w ekosystemach leśnych i trawiastych.

Roztocza przyczyniają się do rozwoju i rozprzestrzeniania się mikroorganizmów glebowych. Natomiast spośród przedstawicieli makrofauny znaczenie maja tylko ssaki takie jak: susły, krety, chomiki, świstaki, króliki. Rozdrabniają one materiał glebowy, przenoszą go na znaczne głębokości, spulchniają glebę, naturalny drenaż.

Zooendafon wywiera ogromny wpływ na dynamikę procesów biochemicznych i geochemicznych zachodzących w środowiskach glebowych.

Mikrofauna - pierwotniaki

W glebach żyją tylko przeważnie ich drobne formy. Wytwarzają cysty odporne na susze. Występują najliczniej w górnych warstwach gleby. Korzystny wpływ na ich rozwój ma nawożenie gleby kompostem lub obornikiem. Wpływają korzystnie na aktywność biochemiczna gleby, przyczyniają się do ogólnego obiegu łatwo przyswajalnych składników pokarmowych.

PROCESY GLEBOWE

Procesy glebotwórcze to ogół zjawisk fizycznych, chemicznych, biochemicznych i biologicznych zachodzących w powierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej i pod wpływem kontaktu z biosferą, atmosferą i hydrosferą, w wyniku których powstaje gleba.

Do tych zjawisk zaliczamy:

Istota procesu glebotwórczego jest stopniowe przetwarzanie i przystosowywanie pierwotnie martwego substratu mineralnego do stanu urodzajności.

Efektem długotrwałych procesów glebotwórczych w określonych warunkach (klimat, utwory macierzyste, pod wpływem roślinności) jest wytworzenie się w profilach glebowych stałych cech morfologicznych, czyli takich które umożliwią nam klasyfikację tej gleby.

PROCES BRUNATNIENIA - polega na stopniowym rozpadzie pierwotnych krzemianów i glinokrzemianów, a następnie uwalnianiu się z nich związków żelaza i glinu w postaci nierozpuszczalnych wodorotlenków i kompleksów z kwasami próchnicznymi, które z kolei osadzają się na powierzchni ziarn gleby. Tworzą się w ten sposób otoczki o barwie brunatnej.

Poziom w którym kształtuje się ten proces zwany jest poziomem brunatnienia i zachodzi w glebach brunatnych.

PROCES PRZEMYWANIA - (płowienia, lessiważu) polega na przemieszczaniu w głab profilu wymytych wyżej leżących poziomów cząstek koloidalnych będących w stanie rozproszenia, bez ich rozkładu. To wymywanie odbywa się przy słabo kwaśnym odczynie gleby. Proces ten prowadzi do powstania poziomu przemywania w glebie i poziomu iluwialnego ilastego, które to poziomy występują w typie gleb płowych.

PROCES BIELICOWANIA - przebiega przy kwaśnym odczynie gleby, najczęściej piaskowych, ubogich w składniki pokarmowe, a także w glebach borów iglastych klimatu wilgotnego, umiarkowanego i chłodnego.

Proces ten polega na rozkładzie glinokrzemianów i koloidów glebowych, na wymywaniu w głąb składników, w pierszej kolejności zasadowych, a następnie na uruchamianiu kwasów próchnicznych oraz związków żelaza i glinu. Zachodzi tu także redukcja związków żelaza. Proces ten prowadzi do powstania poziomu eluwialnego, o jasnym zabarwieniu, lub ulega całkowitemu wybieleniu. Poziomu wmywania są w ten sposób wzbogacane w związki żelaza i glinu. Powstają gleby bielicowe.

PROCES GLEJOWY - polega na redukcji różnych mineralnych związków (żelaza, manganu)

utworu glebowego w warunkach nadmiernej wilgotności i małych ilości tlenu lub jego braku.

wymytymi z poziomów nadległych substancjami humusowymi, związkami glinu)

C - symbol poziomu skały macierzystej

ca - nagromadzenie węglanu wapnia CaCO3. Rozpuszczony jest w różnych poziomach i nagromadzony w poziomie skały macierzystej.

D - poziom w przypadku gleb strefowych, rozwiniętych na wierzchowinach. Jest to poziom występujący bezpośrednio pod wszystkimi poziomami gleby bez skały macierzystej.

Jest to mineralne podłoże gleby organicznej.

M - poziom murszowy.

Jest to zhumfikowany torf. W warunkach

suchych ma agregaty gruzełkowate, a w

wilgotnym maź

G - poziom glejowy w glebach z oglejeniem pochodzącym od wód gruntowych

OGLEJENIE -

proces powodujący redukcję wartościowości pierwiastków,

w tym m.in.: Fe, Mn.

FeII + O2 - tlenek niebiesko-stalowy FeII + O2 - tlenek rdzawy

Redukcje zachodzą przy niedoborze tlenu (np. środowisko wodne)

Poziom ten najczęściej jest dwuczęściowy.

Skała macierzysta jest poniżej wody gruntowej.

g - symbol poziomu glejowego w glebach z oglejeniem pochodzącym od okresowo stagnujących wód opadowych

gg - oddolne stałe nawodnienie

Zredukowane Fe, Mn są ruchliwe i migrują rozproszone w wodzie, a pobierane są przez korzenie. Półtoratlenki nie są rozpuszczalne wiec nie migrują.

Cechy poglejowe to cechy gleby suchej, napowietrzonej, przy związkach silnie utlenionych. G przeszła faze nadmiernego nawilgocenia.

do C - cn - akumulacja półtoratlenków w postaci konkrecji

k - warstwa reliktowa kontaktu kroiluwialnego z zamarzniętym podłożem w klimacie peryglacjalnym. Warstwa czynna rozmarza latem.

kontakt kroiluwialny - jest tam gdzie kończy się zmarzlina koncentruje się wiele pierwiastków.

Przykładem takich gleb w PL są gleby płowe.

X - warstwa stwardniała „fragipan”. Jest to coś co często nie widać. Jest to warstwa bardzo podobna do warstw otaczających. A da się ją wyczuć, bo jak kopiemy to jest twardo…

Wzrost gęstości a spadek porowatości. Warstwa reliktowa związana jest z zamarzniętym poziomem zimą. Gdy mamy dużo wody ona zamarzając zwiększa swoją objętość, co powoduje deformacje stropu.

V - reliktowy poziom brunatnienia. Nieiluwialne nagromadzenie w strefie peryglacjalnej

Związki żelaza trójwartościowego (zabarwienie brunatnordzawe, żółtordzawe) przechodzą przy udziale mikroorganizmów beztlenowych, przy udziale subst organicznej w związki żelaza dwuwartościowego. Przybierają one postać ruchliwą, dlatego są wymywane przez wodę i przenoszone w głąb profilu. Tworzą konkrecje żelazisto-manganowe.

Poziom glejowy przybiera barwę zielonkawą, niebieską lub popielatą.

Wyróżniamy dwa typy oglejenia:

PROCES BAGIENNY - polega na gromadzeniu się i humifikacji szczątków roślinnych w warunkach nadmiernego uwilgocenia, w warunkach anaerobiozy. W zależności od intensywności i czasu trwania możemy rozróżniać utwory całkowicie zhumifikowane (nazywane muły), lub utwory częściowo zmumifikowane (zwane torfami).

Gleby powstałe w procesach bagiennych zaliczamy do mułowo-bagiennych bądź torfowo-bagiennych.

PROCES MURSZENIA - zachodzi w odwodnionych warstwach gleb organicznych (torfowych, mułowych, gytiowych). Jego intensywność zależy od rodzaju utworu organicznego i stopnia jego zmumifikowania i od głębokości odwodnienia.

Proces polega na fiz, fiz-chem i biochem przemianach zachodzących w subst organicznej, w jej koloidalnej części. Odwodniona masa organiczna kurczy się, pęka dzieląc się na agregaty, które w dalszym procesie dzielą się na jeszcze mniejsze agregaty, przybierając formę ziarn.

Im bardziej zmumifikowana jest masa organiczna w procesie murszenia tym twardsze i trwalsze są ziarna murszu. Czyli maksymalnie rozłożona materia organiczna jest twarda i trwała. ;)

GLEBY POLSKI

Czarnoziemy A - AC - Cca

Wytworzone przeważnie z lessów pod wpływem roślinności stepowej; miąższy poziom próchniczy, pod nim poziom przejściowy; duża żyzność

Wyż. Sandomierska i Miechowicka, Płaskowyż Proszowski

Roślinność stepowa z gatunkami wapniolubnymi, użytkowane rolniczo, należą do najwyższych klas przydatności rolniczej

Brunatne właściwe O - A - Bbr - C(ca)

Wytworzone pod roślinnością lasów liściastych z utworów pyłowych , glin lodowcowych, piasków gliniastych,; pod warstwą ściółki występuje poziom próchniczy , a pod nim miąższy poziom brunatnienia. Duża aktywność biologiczna.

Liczne obszary całej Polski, gdzie występują osady pyłowe i uboższe lessy

Lasy liściaste lub mieszane ; intensywnie użytkowana rolniczo ( zboża gł. pszenica )

Brunatne kwaśne O - A - Bbr - C

Wytworzone ze skał kwaśnych ( zwietrzeliny granitów, granitognejsów, piaskowców). Mniejsza aktywność biologiczna oraz kwaśny odczyn pH<5. mogą występować procesy glejowe i brunatnienia.

Tereny górskie i podgórskie, Polska niżowa.

W górach - uboga buczyna, na niżu - grądy wysokie; uprawa zboża gł. żyto.

Płowe O- A - Eet - Bt - C

Wytworzone gł. Z utworów polodowcowych , ukształtowane pod lasami liściastymi i mieszanymi. Poziom ściółki budują liście i igliwie, tuż pod poziomem próchniczym zalega jasny poziom przemywania (E) ; poziom wmywania ( bt ) łagodnie przechodzi w skałę macierzystą, która może być zasobna w węglany ( C lub Cca).

Pogórze Karpackie, Sudeckie < Wyż. Lubelska , Kielecka, pojezierza

Grądy, lasy mieszane; użytkowane rolniczo zboża gł. żyto.

Rdzawe O - ABv- Bv - C

Wytworzone z piasków o różnej genezie, polodowcowe.. charakterystyczny jest poziom rdzawy ( Bv ) o miąższości do 20 cm. Odczyn gleby jest kwaśny w całym profilu, a profil mogą modyfikować procesy brunatnienia i bielicowania.

Zwarte kompleksy leśne na pojezierzach: Bory Tucholskie, Puszcza Piska, Pojezierze Drawskie.

Bory mieszane, lasy mieszane; gleby mało żyzne wymagają intensywnego nawozeniai wapniowania.

Bielicowe O - A - Ees - Bhfe - C

Wytworzone z ubogich piasków lub na przepuszczalnych zwietrzelinach zwietrzelinach skał nasyconych. Kształtują się pod wpływem roślinności borowej w kwaśnym środowisku. Poziom ściółki i próchnicy , poziom wymywania gliny i żelazawa barwę jasną, poziom wmywania ( Bhfe).

Zwarte kompleksy leśne na pojezierzach: Bory Tucholskie, Puszcza Piska, Pojezierze Drawskie, płatowo na terenie całej Polski - obszary wydmowe, tarasy akumulacyjne rzek górskich.

Bory sosnowe i świerkowe, kwaśna buczyna; uprawia się żyto i łubin lub pod zalesienia.

Bielice O - Ees - Bh - Bhfe - C

Wytworzone w silnie zakwaszonym środowisku pod lasami szpilkowymi z piasków luźnych kwarcowych lub ze zwietrzelin kwaśnych skał. Brak poziomu próchniczego, poziom eluwialny jest miąższy a poziom iluwialny zróżnicowany na poziomy Bh i Bfe.

Zwarte kompleksy leśne na pojezierzach: Bory Tucholskie, Puszcza Piska, Pojezierze Drawskie, płatowo na terenie całej Polski - obszary wydmowe, tarasy akumulacyjne rzek górskich, Równina Mazurska.

Lasy szpilkowe, bory mieszane; się żyto i łubin lub pod zalesienia.

Glejobielicowe O - Ah - Ees - Bhfegg - G

W górnej części profilu zachodzi proces bielicowania, a w dolnej oglejenie gruntowe. Poziom próchniczy jest płytki eluwialny miąższy. Skała macierzysta jest całkowicie objęta procesem oglejenia.

Występują tam, gdzie gleby bielicowe ale przy silnym uwilgotnieniu.

Wilgotne bory , lasy mieszane.

Glejobielice O -Ees - Bhfegg - G

Powstają w procesach podobnych jak gleby glejobielicowe. Z regóły brak poziomu próchniczego, poziom glejoiluwialny jest miąższy, jego dolna część podlega oglejeniu. Skała macierzysta jest całkowicie objęta procesem oglejenia.

Występują tam, gdzie gleby bielicowe ale przy silnym uwilgotnieniu.

Wilgotne bory , lasy mieszane.

Mułowe POm - Om - n - Om - D

Powstają z utworów mułowych , torfowo - mułowych, poziom bagienno organiczny POm ; poziom organiczno mułowy Om jest wyraźnie rozdzielony poziomem mułowym, D to przeważnie warstwowane utwory piaszczyste lub namuły.

Występowanie doliny rzeczne, zagłębienia zalewane okresowo lub stale.

Roślinność hydrofilna, trawy , mchy, lasy z olchą w drzewostanie; użytki zielone.

Mady rzeczne A - AC - C

Wytworzone na osadach rzecznych, cechą wyróżniającą poziomy glebowe jest ich warstwowa budowa. Miąższość poszczególnych poziomów jest zależna od wieku i jej położenia w dolinie.

Występowanie doliny rzeczne, delty.

Najczęściej bogate lasy łęgowe; dobrze wykształcone są bardzo żyzne.

SYMBOLE PROFILU GLEBOWEGO

O - poziom próchniczy (obumarłe szczątki organiczne). W tym poziomie występuje największa koncentracja próchnicy.

OL - nie rozłożona ściółka (p. surowiznowy podściółki leśnej)

OF - częściowo rozłożona ściółka (p. detrytusowi podściółki typ moder)

Oh - zhumifikowana próchnica (p. butwinowy podściółki typu mor)

A - poziom akumulacji próchnicy w mineralnej części gleby

na - antropogeniczny poziom wytworzony w wyniku gospodarczej działalności człowieka, bez działalności rolniczej (artefakty - śmieci dla archeologów)

p - poziom orny

E - poziom zubażania, eluwialny. Poziom wymywania półtoratlenków w bielicach i glebach bielicowych oraz frakcji ilastej w glebach płowych.

es - wymycie żelaza i glinu z glinokrzemianów w glebach bielicowych i bielicach.

Źródłem żelaza są glinokrzemiany w sieci krystalicznej, przemieszane przez tlenki i wodorotlenki w głąb profilu.

et - poziom przemywania i wymycia iłu koloidalnego w glebach płowych

B - poziom iluwialny, czyli wzbogacania

br - akumulacja insitu (na miejscu), nieiluwialna, typowa dla gleb brunatnych (proces brunatnienia)

s - poziom półtoratlenków

fe - podwoziom akumulacji żelaza w glebach bielicowych bielicach

h - podwoziom akumulacji humusu

r - podwoziom rdzawienia w glebach rdzawych

t - poziom wmycia iłu koloidalnego w glebach płowych

x - iluwialna część gleby, rozwinięty orsztyn (w silnie zbielicowanych glebach bielicowych, bielicach, glejobielicach. Twarda, ciemnobrunatna lub rdzawa część poziomu iluwialnego, mocno scementowana b) przywierająca - jej źródłem jest woda przenikająca do gleby pochodząca z opadów atmosferycznych , spływu powierzchniowego, czasem podsiąk kapilarny

4) woda wolna - wypełnia pory większe od kapilarnych i przemieszcza się pod wpływem sił grawitacji

a) infiltracyjna - po obfitych opadach większa w miejscach powierzchniowego napływu wód a więc w obniżeniach terenowych, spłaszczeniach łagodnych stoków

b) gruntowa - płytko zalegająca woda podziemna

c) gruntowo-glebowa - wpływ ma także podsiąkanie kapilarne

Wilgotność gleby, to stosunek masy wody zawartej w glebie do masy fazy stałej:

  1. wagowa, wyrażona w procentach wagowych

  2. objętościowa, wyrażona w procentach objętościowych.

Stopień wilgotności jest to stosunek objętości wody w glebie, do całkowitej objętości przestrzeni wolnych.

O warunkach wilgotnościowych w glebie, z punktu widzenia wzrostu i rozwoju roślin decyduje, zasobność w wodę przestrzeni obejmowanej przez system korzeniowy roślin, oraz dostępność tej wody, dla systemu korzeniowego.

Roztwór glebowy może mieć różne stężenie; skład chemiczny. Jony spotykane przede wszystkim w roztworze glebowym: H +, Na+, K+, NH4 +, Ca 2+ , Mg2+, Fe 2+, Fe 3+, HCO 3-, Cl- , NO3 - , CO3 2- , SO4 2- , często, jony niektórych pierwiastków śladowych. Różne rozpuszczalne substancje organiczne, oraz gazy.

Skład chemiczny wody gruntowo-glebowej, wywiera istotny w pływ na żyzność gleby. Często decyduje o kierunku rozwoju, procesów glebotwórczych.

Działalność przemysłu oraz chemizacja rolnictwa, powodują zmiany zawartości wielu składników w wodach powierzchniowych, a nawet podziemnych. Powodują znaczny wzrost mineralizacji wód gruntowo-glebowych. W wodzie kapilarnej występują szczególnie często zmiany składu chemicznego i stopnia mineralizacji. Dynamika tych zmian zależy od nawożenia , sorpcji i desorpcji przez koloidy glebowe , rośliny oraz mikroorganizmy.

Retencja glebowa - zdolność gleby do zatrzymywania wody opadowej.

Retencja użyteczna - część zgromadzonej w glebie wody, z której rośliny mogą korzystać. Rośliny korzystają przede wszystkim z następujących form wody glebowej:

a) wody infiltracyjnej - w ograniczonym zakresie do trzech dni po obfitych opadach,

b) wody kapilarnej - przywierającej, tej jej części która jest zatrzymywana przez glebę, z siłą mniejszą niż siła ssąca roślin

c) wody kapilarnej właściwej.

Gleby charakteryzują się bardzo zróżnicowanym zapasem wody występującej w ich profilu, oraz różnymi możliwościami jej uzupełniania lub usuwania nadmiaru.

Zużycie wody (ilość wody zużytej na transpirację roślin i pobranie z powierzchni gleby) jest uzależniona od zasobów wody glebowej. Jego wielkość ulega wahaniom i zależy od wielu czynników typu i gatunku gleby, warunków klimatycznych, sposobu uprawiania i nawożenia, wysokości plonów.

Ruch wody w glebie:

1) wchłanianie wody opadowej przez glebę, któremu towarzyszy przede wszystkim pionowy ruch wody złożony z 2 faz:

    1. nasiąkanie gleby wodą

    2. infiltracja

2) przesiąkanie - filtracja wody gruntowej ,przebiega w porach w pełni nasyconych wodą, przy przeważającym poziomym kierunku ruchu wody

Im gleby są mniej przepuszczalne tym więcej wody spływa do powierzchni lub dłużej na niej stagnuje. Zwiększony spływ powierzchniowy powoduje gorsze wykorzystanie wody opadowej przez gleby , a ponad to powoduje wzmożoną ich erozję.

Gleby zbyt przepuszczalne są suche zachodzą w ich dnie straty składników nawowych.

Czynniki decydujące dostępności wody dla systemów korzeniowych:

  1. Wilgotność i potencjał wody glebowej

  2. Możliwość przepływu wody wraz z substancjami pokarmowymi

Większa ilość fragmentów płaskich nie pozwala na transport, występuje tylko inflacja. Skutki erozji osłabia też pokrywa roślinna.

Pytanie 2

Scharakteryzuj rolę bakterii w kształtowaniu profilu glebowego.

Bakterie należą do mikroorganizmów glebowych. SA one najbardziej czynne, ze wszystkich mikroorganizmów.

Wyróżnia się trzy podstawowe typy morfologiczne:

W środowisku glebowym najbardziej charakterystyczne są bakterie cylindryczne, proste lub skręcone, laseczki pałeczki.

Bakterie śluzowe w pewnym okresie życia kurczą się i obrastają w grubą ścianę, gromadzą się jako duże widoczne gołym okiem skupienia - takie postacie to mikrocystami, a skupienia - ciała owocowe.

Rosnąc i rozmnażając się bakterie w sprzyjających warunkach glebowych szybko zużywają dużo składników pokarmowych na budowę swej biomasy komórkowej, które po ich obumarciu i rozkładzie powracają do gleby. Bakterie mają intensywniejsza przemianę materii niż grzyby i pierwotniaki.

Wyspecjalizowanie się róznych rodzajów gatunku bakterii w wywolaniu procesów biochemicznych stanowi ich podział na grupy:

BAKTERIE SAMOŻYWNE - AUTOTROFY

Do grupy tej zaliczamy bakterie ( wykorzystujące jako źródło energię promieniowania słonecznego) zdolne do syntezy połączeń organicznych ze składników mineralnych w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy (energia z utleniania związków mineralnych).

* Bakterię fotosyntezujace (beztlenowe) utleniają siarkowodór, wykorzystują wodór do redukcji CO2 , mogą wiązać azot amorficzny

* Chemoautotrofy - utleniają tylko jeden określony związek np. amoniak, azotyny. Dzielą się ze względu na utlenione substraty na:

- bakterie nitryfikacyjne:

1 utleniające amoniak na azotyny

2 utleniające azotyny na azotany

W środowiskach glebowych występują łącznie. W glebie są silnie zaadsorbowane na powierzchni minerałów ilastych i agregatów glebowych. Są bardzo odporne na wysuszenie ( mogą przetrwać kilkanaście lat w wysuszonej glebie w stanie życia utajonego)

- bakterie siarkowe:

żyją w glebie w wodach powierzchniowych i błotach. Utleniają siarkowodór, siarkę, tiosiarczany i inne niedotlenione związki siarki.

- Bakterie wodorowe:

Utleniają wodór na wodę. Często spotykane w glebach. Utlenianie wodoru odbywa się kosztem redukcji siarczanów, siarczynów tiosiarczanów.

- Bakterie Żelazowe:

utleniają związki żelaza i soli żelazowych w środowisku kwaśnym. W środowisku alkaicznym utlenianie żelaza i manganu.

- Bakterie tlenkowęglowe:

Utleniają tlenek węgla do CO2. Są one szczególnie pożyteczne zwłaszcza na poddanych rekultywacji biologicznej wyrobiskach po kopalnictwie węgla kamiennego i brunatnego.

BAKTERIE CUDZOŻYWNE - HETEROTROFY

- Prototrofy - naturalne środowisko ubogie w pokarm (niektóre gleby)

- Auksotrofy - proste związki organiczne i dodatkowo niektóre

skomplikowane związki organiczne i aminokwasy.

Enzymy bakteryjne odgrywają ważna role w procesach rozkładu-degradacji zw. organicznych i syntezy wielu składników pokarmowych.

Bakterie cudzożywne dzielimy na dwie grupy:

1) bakterie wiążące wolny azot mogą go przeprowadzić bakterie wolno żyjące w glebie lub te, które współżyją z roślinami wyższymi (głównie motylkowe)

2) bakterie nie wiążące wolnego azotu korzystają wyłącznie z mineralnych lub organicznych związków azotu.


Wyszukiwarka