ZAPEWNIENIE CHOREMU WYGODY I CZYSTOŚCI

Jednym z podstawowych warunków dobrego samopoczucia cho­rego jest zapewnienie mu wygody i czystości. Wyłącz­nie od pielęgniarki, lub opiekuna medycznego zależy, czy pacjenci pod tym względem czują się _< dobrze, czy te potrzeby chorych są w pełni zaspokojone. Opiekun wykonuje wiele czynności, zmierzających do realizacji tego za­dania. Należą do nich: słanie łóżka chorego, różne sposoby wy­godnego układania chorego w łóżku, zmiana bielizny pościelowej i osobistej oraz mycie chorego i przeciwdziałanie powstawaniu odleżyn. Wszystkie te czynności kolejno zostaną dokładnie omó­wione.

Technika pewnych czynności jest opisana w różnych wariantach. Zależnie od możliwości i stanu chorego wybiera się przy pracy sposób najodpowiedniejszy albo tworzy się nowy, aby zapewnić pacjentowi najlepsze warunki.

SŁANIE ŁÓŻEK I ZMIANA BIELIZNY POŚCIELOWEJ

Cele słania łóżek i zmiany bielizny pościelowej:

• zapewnienie choremu wygody,

• czystość pościeli chorego,

• estetyczny wygląd łóżka chorego.

Uwagi ogólne. Opiekun musi zwrócić specjalną uwagę na łóżko chorego. Powinien dbać o to, aby chory leżał wygodnie i w czystej pościeli, aby nie odczuwał dolegliwości z powodu złego prześcielenia łóżka lub niewygodnej w nim pozycji. Żle ułożone poduszki, okruchy w łóżku, pomarszczone prześcieradło i podkłady, naprężone wierzchnie przykrycie mogą spowodować więcej do­legliwości niż samo schorzenie.

Łóżko /szpitalne/ ściele się ustalonym sposobem. Spodnia bie­lizna pościelowa musi być na łóżku dobrze naciągnięta, zwisające jej części głęboko podłożone pod materac, aby ani prześcieradło, ani podkłady nie marszczyły się pod chorym i nie uciskały go. Przy słaniu łóżka należy wykonywać zawsze te same ruchy i w tej samej kolejności. Dzięki temu Opiekun wyrabia sobie konieczne nawyki, które pozwalają jej słać łóżko szybko i prawie automa­tycznie, nie zastanawiając się nad kolejnością i sposobem wyko­nania poszczególnych czynności. Pracując w ten sposób Opiekun może zwrócić uwagę na to, by jak najmniej męczyć chorego, a z lżej chorym nawiązać rozmowę. W wyjątkowych przypadkach, ze względu na stan lub wygodę chorego, zmienia się sposób słania łóżek, jednak i w tym przypadku dobre opanowanie techniki uła­twia wykonanie zadania.

Przy słaniu łóżka należy przestrzegać następujących wskazówek:

• posługiwać się ruchami celowymi, zdecydowanymi, szyb­
  kimi i delikatnymi; przy pracy we dwoje — ruchami wzajemnie
  skoordynowanymi;

• nie trącać łóżka i nie opierać się o nie (w przypadku kiedy
  ściele się łóżko z chorym leżącym — wszelkie wstrząsy odczuwa
  on bardzo dotkliwie);

• nie pochylać się nad łóżkiem chorego przy podkładaniu bie­
  lizny pościelowej pod materac, a zniżyć się przez ugięcie nóg w ko­
  lanach;

• unikać dotykania bielizną pościelową swego fartucha (trzy-

mać ją z daleka od siebie), nie strzepywać jej energicznie i nie dotykać nią podłogi;

• pracować tak, aby zużyć minimalną ilość czasu oraz najmniej
  zmęczyć chorego i siebie;

• dbać o estetyczny wygląd łóżka w czasie słania.

W celu ograniczenia zakażeń wewnątrzszpitalnych, które stają się problemem światowej wagi z powodu coraz większej odpor­ności na antybiotyki, należy jeszcze dodać szczegółowe wskazówki postępowania dotyczące bezpośredniego kontaktu z chorym. Są one następujące:

• nie pochylać się zbyt nisko nad chorym i nie stawać wobec
  chorego „twarzą w twarz",

• w czasie wykonywania czynności przy chorym nie dotykać
  rękami swojej twarzy i ust,

• pościel i bieliznę chorego trzymać z dala od siebie,

• unikać stykania się czystej bielizny z brudną,

• brudną bieliznę składać na łóżku do środka (nie wytrzepy-
  wać przy łóżku) i wkładać do wózka na brudną bieliznę, następ­
  nie przewieźć do brudownika; w razie braku wózka bieliznę przy
  łóżku chorego włożyć do przeznaczonego na ten cel worka,

• po ukończeniu czynności umyć ręce.

Łóżka z reguły są prześcielane 2 razy: około go­dziny 7 — przy toalecie porannej i około godziny 19—20 — przy toalecie wieczornej.

W razie potrzeby poprawia się posłanie w ciągu dnia. Na dodatkowe przesłanie łóżka obłożnie chorego wykorzystuje się też momenty, kiedy opuszcza on łóżko, udając się na badania lub zabiegi specjalistyczne.

Przy codziennym słaniu łóżek należy zwrócić uwagę, czy bie­lizna nie jest brudna. W razie potrzeby wymienić brudne sztuki na czyste. W jednym dniu tygodnia, przy toalecie porannej, zmienia się wszystkim chorym całą bieliznę pościelową i osobistą.

Za zgodą lekarza, przy słaniu łóżek można chorego posadzić w fotelu i przesłać łóżko. Zarówno łóżko puste, jak i z chorym może przesłać jedna lub* dwie pielęgniarki/opiekunów. W szpitalu, jeżeli to jest możliwe, stosuje się słanie łóżka we dwie — jest to sposób znacznie bardziej ekonomiczny pod względem zużycia czasu i sił, mniej też męczy chorego. Ciężko chory musi mieć z reguły ście­lone łóżko przez dwie osoby.

Przed rozpoczęciem słania łóżka — w razie potrzeby — przy­gotowuje się czystą bieliznę i wózek na brudną.

W dniu ogólnej zmiany bielizny trzeba przynieść na salę cho­rych wszystkie komplety bielizny, łącznie z czystą bielizną oso­bistą, którą zmienia się po założeniu bielizny pościelowej.

Przy słaniu łóżek i zmianie bielizny pościelowej, jak również przy wszystkich innych czynnościach pielęgniarskich (czynność to procesy ukierunkowane i zorganizowane), należy zwrócić uwagę na przestrzeganie obowiązujących zasad.

Zasady te to normy (przepisy, wskazówki) postępowania, oparte na wiedzy i doświadczeniu.

Zasady obowiązujące przy wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych:

1) znajomość:

• chorego i jego stanu,

• celu czynności,

• ujemnych skutków wykonywanej czynności,

• techniki wykonania czynności (zaplanowanie innego wyko­
  nania, jeżeli stan chorego wymaga zmiany ustalonej techniki),

• techniki sprzątnięcia po wykonaniu czynności,

2. właściwe przygotowanie wszystkich przyborów,

3. nawiązanie i utrzymanie kontaktu z chorym; obserwowanie

chorego i wykorzystanie czasu pracy na szerzenie oświaty zdro­wotnej

4. dbanie o wygodę i bezpieczeństwo chorego w czasie wyko­
   nywania czynności,

5. wykonanie czynności ruchami celowymi, dokładnymi, zręcz­
   nymi i delikatnymi,

6. przeciwdziałanie możliwości szerzenia się zakażeń wewnątrz-
   szpitalnych,

4. dbanie o estetykę pracy w czasie wykonywania czynności

5. sumienność i poczucie odpowiedzialności za wykonaną pracę,

7. zapewnienie choremu odpowiednich warunków w czasie trwa­
   nia i po ukończeniu czynności,

10) sprzątnięcie i oczyszczenie przyborów.

Technika przesłania łóżka pustego

Wykonuje 1 pielęgniarka/opiekun

Przed przystąpieniem do słania pielęgniarka stawia w nogach łóżka krzesło, siedzeniem zwrócone w stronę łóżka, i odstawia stolik przyłóżkowy.

Zdejmowanie poduszek. Pielęgniarka/ opiekun zdejmuje obie poduszki z łóżka i kładzie je na przygotowanym krześle.

Obluźnienie pościeli. Stojąc z prawej strony u wezgłowia łóżka pielęgniarka/opiekun podkłada prawą rękę pod materac i lekko go unosząc lewą ręką wysuwa całą pościel spod bliższej połowy wezgłowia. Następnie, lewą ręką unosząc materac, prawą wysuwa założenie bielizny pościelowej wzdłuż prawej strony, łącznie z połową podło­żoną pod materac w nogach łóżka (prawa strona łóżka po prawej stronie chorego, lewa — po lewej). Następnie przechodzi na lewą stronę i podobnie obluźnia pościel.

Zdejmowanie koca. Pielęgniarka/opiekun rozkłada zawinięcia koca w poszwie z dalszego brzegu, potem z bliższego i stojąc z prawej strony w nogach łóżka chwyta dwiema rękami brzeg koca (wzdłuż szerokości), zsuwa go lekko w dół i składa dwukrotnie wpół. Chwyta w połowie szerokości złożony koc i kładzie go na krześle.

Zdejmowanie podkładów. Pielęgniarka/opiekun chwyta prawą ręką gór­ny róg, lewą środek podkładu, składa podkład wpół, zdejmuje z łóżka, składa jeszcze raz i kładzie na krześle, środkowym brze­giem w stronę łóżka.

W ten sam sposób zdejmuje i składa podkład ceratowy. Wszy­stkie rzeczy powinny być ułożone na krześle tak, aby od strony oparcia krzesła brzeg wyższej warstwy pokrywał brzeg warstwy niższej.

Zdejmowanie prześcieradła. Pielęgniarka/opiekun wsuwa lewą rękę pod prześcieradło, unosi je lekko; prawą ręką chwyta prześcieradło nad ręką lewą, płasko ściąga je z łóżka, przytrzymując lewą ręką górną jego część. Prześcieradło kładzie na krześle.

Odwracanie materaca. Materac odwraca na drugą stronę w kie­runku od nóg do wezgłowia. Jeżeli składa się on z trzech części, dolną część kładzie na górną (dół łóżka — w nogach chorego, góra — u wezgłowia), środkową odwraca i kładzie w nogi łóżka. Przesuwa na środek dwie pozostałe części, część leżącą na wierzchu odwraca i układa u wezgłowia. Odwraca na drugą stronę część środkową. Wyrównuje ułożenie całego materaca.

Zasłanie spodniej bielizny. Pielęgniarka/opiekun nabiera na ręce prze­ścieradło i nakłada je na łóżko uważając, aby do materaca doty­kała ta sama strona prześcieradła, co poprzednio. Jednym ruchem wyrównuje w nogach łóżka brzeg prześcieradła z brzegiem mate­raca (przy krótkich prześcieradłach). U wezgłowia marszczy prze­ścieradło w dłoniach i podciąga je ku górze, aby leżało równo na łóżku.

Podkłada prawą rękę pod górny róg materaca, lewą ręką podsu­wa pod niego zwisającą część prześcieradła. Wykańcza założenie prześcieradła narożnikiem kopertowym. Zwisającą część podkłada pod materac w środku i na dole łóżka.

W przypadku długiego prześcieradła, po jego nałożeniu na łóżko, pielęgniarka pozostawia w nogach tyle prześcieradła, aby móc je podsunąć pod materac tak, jak u wezgłowia. Wykańczając za­słanie prześcieradła, wykonuje kolejno oba narożniki kopertowe, a na koniec podkłada w środku.

Następnie kładzie złożony podkład ceratowy na wysokości po­duszek, środkiem na linii środkowej łóżka, wierzchnią część podsuwa pod materac. W ten sam sposób nakłada i umocowuje pod­kład płócienny.

Następnie przechodzi na drugą stronę łóżka.

Kolejno ściele wszystkie warstwy, tak jak po stronie prawej, z tym że każdą warstwę, podkładając pod materac — naciąga. Podkłady naciąga najpierw w środku, następnie brzeg górny i dol­ny; każdorazowo chwytając za brzeg podkładu, marszczy go w kie­runku łóżka, naciąga i podsuwa zwisającą część głęboko pod ma­terac.

Zasłanie koca. Pielęgniarka/opiekun nabiera na ręce koc w poszwie, kładzie go u wezgłowia w odległości około 20 cm od górnej kra­wędzi materaca. Chwytając górne trzy warstwy, dwoma ruchami rozkłada koc na całe łóżko. Przez założenie pod spód (dwoma ru­chami) zwisającej wzdłuż łóżka części koca, wyrównuje go z ma­teracem i w nogach podkłada pod materac.

Przechodzi na drugą stronę i tu znanym sposobem wykańcza zasłanie koca. Na koniec wygładza pościel na łóżku po jednej i drugiej jego stronie.

Kolejno strzepuje poduszki i kładzie je płasko u wezgłowia brzegiem wypełnionym pierzem w kierunku nóg łóżka, a zapięciami tak, aby na wszystkich łóżkach zapięcia były zwrócone w jedną stronę.

Przystawia stolik przyłóżkowy i krzesło.

Sprawdza wygląd łóżka.

Technika przesłania łóżka choremu leżącemu

Wykonuje 1 pielęgniarka/opiekun

Pielęgniarka /opiekun odstawia krzesło i stolik.

Obluźnienie wierzchniego przykrycia. Stojąc z prawej strony w nogach łóżka, lewą ręką unosi nieco materac, prawą ręką, na całej szerokości łóżka, wysuwa wierzchnie przykrycie spod ma­teraca.

Odkłada zawinięcie koca z dalszej i bliższej strony; w nogach wierzchnie przykrycie zakłada pod spód, aż do wyrównania z dol­nym brzegiem materaca.

Zdejmowanie poduszek. Pielęgniarka zakłada górny brzeg przy­krycia na wierzch. Dalszy ciąg czynności może być wykonany dwoma sposobami:

1. Chory siada samodzielnie; pielęgniarka wyjmuje obie po­
   duszki i kładzie je na krześle.

2. Chory nie siada samodzielnie; pielęgniarka unosi chorego,
   wolną ręką wysuwa spod jego głowy poduszkę — odkłada ją na
   przeciwległy brzeg materaca. W taki sam sposób wyjmuje drugą
   poduszkę. Kładzie chorego. Obie poduszki odkłada na krzesło.
   Nakrywa chorego. Jeżeli poduszki są duże, każdorazowo po wy­
   jęciu — kładzie poduszkę na krzesło.

Wymiatanie okruchów z łóżka. Chorego obraca plecami do sie­bie tak, aby leżał na dalszej połowie materaca.

Wierzchnie przykrycie zakłada na chorego, uważając, aby miał dobrze nakryte plecy.

Obluźnia spodnią bieliznę pościelową z prawej strony łóżka, za­czynając od dołu ku górze.

Nakłada na prawą rękę myjkę i osłaniając lewą ręką chorego, wymiata dokładnie okruchy z podkładu płóciennego, następnie pod­kład marszczy do pleców chorego.

W taki sam sposób wymiata podkład gumowy, a na koniec prześcieradło. Odkłada myjkę.

Zasłanie spodniej bielizny pościelowej. Pielęgniarka/opiekun naciąga prześcieradło ku górze i zakłada je u wezgłowia pod materac.

Naciąga prześcieradło wzdłuż łóżka.

U wezgłowia robi z prześcieradła narożnik, następnie naciągając je w środku i w nogach łóżka — podkłada zwisającą część pod materac.

Rozkłada podkład gumowy i chwytając lewą ręką górny, pra­wą dolny jego brzeg — wyrównuje. Chwytając w środku brzeg podkładu, marszczy go w kierunku chorego, naciąga i podkłada pod materac. Lewą ręką naciąga górny brzeg podkładu — pod­suwa pod materac, następnie prawą ręką naciąga dolny brzeg i pod­kłada pod materac (przy wąskich podkładach — można jednym ruchem naciągnąć i podłożyć).

W ten sam sposób zaścieła podkład płócienny.

Chorego odwraca na wznak, potem twarzą do siebie. Chory leży na bliższej połowie materaca.

Znanym sposobem usuwa z lewej połowy łóżka wierzchnie przy­krycie uważając, aby chory miał dobrze nakryte plecy.

Przechodzi na drugą stronę łóżka.

Obluźnia całą spodnią bieliznę, wymiata, naciąga i podkłada tak, jak po stronie prawej.

Chorego odwraca na wznak. Odwija przy twarzy chorego brzeg wierzchniego przykrycia. Jeżeli potrzeba — podciąga materac, wy­równując górny jego brzeg z górnym brzegiem łóżka (do podsu­nięcia materaca potrzebna jest pomoc drugiej pielęgniarki, która staje po przeciwnej stronie łóżka).

Podchodząc do krzesła z poduszkami, pielęgniarka wyrównuje wierzchnie przykrycie w nogach łóżka.

Podkładanie poduszek. Czynność może być wykonana dwoma sposobami:

1. Chory siada samodzielnie; pielęgniarka stojąc z prawej stro­ny łóżka, strzepuje pierwszą poduszkę i układa ją płasko u wezgło­wia, brzegiem wypełnionym pierzem zwróconym ku dołowi. Strze­puje drugą poduszkę, kładzie ją nieco wyżej od pierwszej, brze­giem wypełnionym pierzem skierowanym ku górze. Chory pod­
   ciąga się wyżej na poduszki.

2. Chory nie siada samodzielnie; pielęgniarka strzepuje kolejno
   poduszki i układa je na dalszym brzegu materaca. Podnosi cho­rego i podtrzymując go jedną ręką, drugą podkłada poduszki, w spo­sób wyżej opisany. Jeżeli poduszki są duże, kolejno bierze je
   z krzesła i podkłada pod chorego.

Podsuwa chorego wyżej na poduszki, obciąga i wygładza ko­szulę pod plecami i pośladkami chorego.

Zasłanie wierzchniego przykrycia. Pielęgniarka wyrównuje wierzchnie przykrycie najpierw na górze, potem na dole i zaścieła znanym sposobem.

Przechodzi na drugą stronę łóżka. Wykańcza zasłanie koca w poszwie.

Przechodzi na prawą stronę łóżka, przystawia stolik przyłóżkowy i krzesło. Pyta, czy choremu jest wygodnie i sprawdza wy­gląd łóżk

9

---