Główne efekty środowiskowe na procesy reprodukcji
Gatunek |
Cecha |
Współczynnik odziedziczalności |
Bydło |
Długość ciąży |
0,37 |
|
Długość laktacji |
0,19 |
Owce |
Liczba jagniąt urodzonych |
0,12 |
Świnie |
Liczba prosiąt urodzonych |
0,12 |
Cechy reprodukcyjne |
0,15-0-20 |
Zachowanie mateczne |
0,15-0,20 |
Zdrowie |
0,10-0,20 |
Wzrost |
0,25-0,40 |
Cechy |
0,30-0,50 |
Czynniki środowiskowe
-klimat- strefa, sezon
- żywienie
- utrzymanie , użytkowanie
- stresory
- zanieczyszczenia
- higiena
Strefa- klimat- sezon
Większość ssaków żyjących w strefie umiarkowanej i tropikalnej wykazuje sezonowe zmiany w rozrodzie
- w strefie tropikalnej są one związane z porą dżdżystą i suchą - limitującą dostępność wody i paszy
- w strefie umiarkowanej związane jest to z fotoperiodem ( długością dnia świetlnego ) i temperaturą.
fotoperiod- długość dnia świetlnego
W klimacie umiarkowanym poszczególne gatunki dopasowują sezon rozrodczy , zależnie od długości ciąży tak by narodziny młodych wypadły w optymalnym terminie Th w okresie ciepłych miesięcy.
Zwierzęta krótkiego dnia
Owce- ciąża 147 dni
Koza- ciąża 150 dni
Sezon aktywności płciowej występuje najczęściej jesienią.
Zwierzęta długiego dnia
Klacz 330 dni ciąży
Oślica 365 dni ciąży
Przejawiają aktywność płciową wiosną i latem.
Czynnikiem odpowiedzialnym za rytm w reprodukcji zwierząt jest fotoperiod
- ekspozycja na długi dzień świetlny hamuje funkcje reprodukcyjne u zwierząt z sezonem płciowym w okresie krótkiego dnia i odwrotnie
- głównym mediatorem efektów fotoperiodu na reprodukcję jest szyszynka.
Funkcja szyszynki
- szyszynka reguluje zmiany funkcji rozrodczych poprzez sekrecję melatoniny
- synteza i sekrecja melatoniny jest najwyższa w okresie ciemności
U owiec
- w czasie krótkiego dnia wydzielana melatonina obniża wrażliwość podwzgórza na hamujące działanie estradiolu , co prowadzi do pobudzenia sekrecji GnRH, RSH i LH , których zadaniem jest regulacja wzrostu i owulacji pęcherzyków
- przy wydłużaniu się dnia świetlnego produkcja melatoniny zmniejsza się , a tym samym wzrasta wrażliwość podwzgórza na hamujące działanie estradiolu. Spadek stężenia GnRH obniża uwalnianie LH z przysadki mózgowej , blokując wystąpienie owulacji.
Temperatura
- w klimacie umiarkowanym normalny zakres temperatur nie wywiera ujemnego wpływu na reprodukcję.
- przekroczenie wysokiej temperatury krytycznej , zwłaszcza przy wysokiej wilgotności , może prowadzić do hipertermii, działającej negatywnie na funkcje rozrodcze zarówno samic i samców.
Stres cieplny
- u samic - obniżenie wskaźników zapłonienia, śmiertelność zarodków, obniżenie poziomu estradiolu i progesteronu, skrócenie czasu trwania rui, słabej objawy rui, zaburzenia wzrostu pęcherzyków, zmniejszenie średnicy pęcherzyka dominującego , słaba jakość oocytów
- u samców - wady morfologiczne plemników , okresowe obniżenie objętości ejakulatów , w ekstremalnych warunkach - obniżenie libido.
Systemy utrzymania - intensywny- ekstensywny
Warunki intensywnej produkcji mleka upodobniają się we wszystkich krajach rozwiniętych
Cechami dominującego systemu produkcji są :
duże stada utrzymywane systemem bez uwięziowym
malejący udział pastwiska w żywieniu krów
dawki pokarmowe z dużym udziałem pasz treściwych
Wysoka obsada kojca
Nadmierne zagęszczenie zwierząt powoduje :
Zaburzenia rui - ciche ruje
Barak swobody ruchu
Brak miejsca do wypoczynku
Stres- hierarcha w stadzie
Duże ryzyko infekcji
Brak ściółki
Powoduje :
- zaburzenia zachowania u świń
- okaleczenia
- nadmierne ścieranie racic
- spadek przyrostów
Obory ściołowe zapewniają komfort leżenia , racice wymagają jednak częstej korekty .
Kulawizna - rozród
Stres skutecznie hamuje aktywność jajników
Nieprawidłowo przeprowadzone
Dój
Transport
Strzyża
Przegrupowania
Przepędy
Wykorzystanie do wypadu ostrego psa
Dostarczają zwierzętom silnego stresu i negatywnie działają na wyniki rozrodu
Stres
- powoduje wzrost sekrecji ACTH i kortyzolu - obniża to uwalnianie GnRH i LH - zakłócenia owulacji lub jej zanik , u samców - obrzęk przewodów nasiennych i nasieniowodów , który wpływa ujemnie na proces formowanie się plemników i skład osocza , powodując osłabienie żywotności plemników , zmniejszenia objętości ejakulatów osłabienie lub całkowita utrata popędu
Mikroklimat
- szkodliwe gazy : amoniak , metan , podtlenek azotu , siarkowodór , tlenek i dwutlenek węgla
Amoniak
Ulatniając się z kanałów gnojowych i przez szczeliny podłogowe uszkadza receptory węchowe i blokuje działanie feromonów płciowych
Zabezpieczenie samców i nasienia przed chorobami zakaźnymi
- mikroorganizmy znajdujące się w nasieniu poddają się zamrożeniu równie dobrze jak plemniki
- dodatek antybiotyków do nasienia może nie być dostatecznie skuteczny w stosunku do wielu mikroorganizmów, a zupełnie nie działa na wirusy
- samce używane do produkcji nasienia muszą być wolne od nosicielstwa drobnoustrojów , które są wywoławcami chorób zakaźnych
Brak wody
- u samców wzrost % wad głównych plemników , spadek jakości i ilości nasienia
- zapalenia pęcherza moczowego i nerek
- spadek mleczności
- spadek pobrania paszy
Wpływ żywienia na procesy rozrodu
Żywienie a rozród
- na aktywność gonad
- okres prenatalny ( wczesna ciąża )
- dojrzewanie płciowe
- cykle płciowe
- laktacja
Żywienie
- poziom żywienia - ekstensywny , intensywny
- jakość pasz
- niedobory witamin i składników min.
Niedożywienie
- zaburzone w różnym stopniu funkcje układu podwzgórze - przysadka - gonady
- obniżone uwalnianie GnRH jest czynnikiem powodującym tłumienie syntezy i uwalnianie LH indukowanego niedoborem żywieniowym , co wpływa na dysfunkcje jajników
Wpływ żywienie na aktywność gonad
- dodatek wysokobiałkowego pożywienia przed stanówką lub w jej czasie ( flushing ) zwiększa na ogół liczbę owulujących pęcherzyków
- podanie pasz z dodatkiem łubinu w krótkim czasie po kopulacji zwiększa poziom owulacji i liczbę urodzonych jagniąt.
Żywienie - owulacje
- flushing u świń - żywienie bodźcowe ( o wyższej wartości energetycznej ) trwające 10-14 dni przed rują zwiększa liczbę uwalnianych w czasie owulacji komórek jajnikowych
Niedożywienie u loch i loszek powoduje zmianę ilości zdrowych pęcherzyków w poszczególnych klasach wielkościowych w jajnikach , a także zmniejszenie syntezy estradiolu przez te pęcherzyki
Żywienie - spermatogeneza
Wysoka zawartość białka w diecie zwiększa spermatogenezę
Przyczyny zaburzeń spermatogenezy i libido
- hipowitaminoza A i E - degeneracja jąder , bezpłodność
- niedobór Witami B - complex - zaniki gruczołów dodatkowych
- niedobory kwasu foliowego , retinolu i cynku - zaburzenia spermatogenezy , nadmiar Zn k- opóźnienie dojrzewania , nieprawidłowy rozwój gonad.
Zaburzenia spermatogenezy
- dadm
- kolchicyna - azoospermia
- insektycydy ( np. ddt )
- detergenty
Okres prenatalny
- niedożywienie samicy w czasie ciąży , poczynając od chwili zapłodnienie może w znacznym stopniu zmienić rozwój struktur i fizjologię układu podwzgórzowo - przysadkowego - gonadowego oraz gonad u płodu. Niprawdiłowe żywienie negatywnie wpływa na przeżywalność zarodków - zmiany środowiska hormonalnego
Dojrzewanie płciowe
- długotrwałe niedożywienie, zarówno energetyczne , jak i białkowe , opóźnia dojrzałość płciową przeżuwaczy
- zakłócenia w uwalnianiu GnRh
Żywienie - dojrzałość płciowa
- dojrzałość płciowa jest ściślej powiązana z masą ciała niż z wiekiem zwierząt
Występuje przy osiągnięciu :
- 30-40% masy ciała dorosłej u mlecznego bydła
- 45-55% u mięsnego bydła
- 50% masy ciała dorosłej owcy
- intensywne żywienie przyspiesza osiągnięcie dojrzałości płciowej
Cykle płciowe
- stan ancestralny ( brak cykli rujowych) wywołany niedostatecznym żywieniem obserwowany u pary gatunków zwierząt hodowlanych , głównie u krowy , owcy i świni
Żywienie a cykl reprodukcyjny
Analiza powinna obejmować :
- ocenę stopnia pokrycia potrzeb energetycznych
- poziom białka w dawce
- udział składników mineralnych i witaminowych
Laktacja
- laktacyjny anestrus wydłuża się , gdy wzrastają wymogi żywieniowe samic karmiących ( duża liczba młodych w miocie , ograniczona ilość pożywienia ) ; okres niepłodności laktacyjnej zależy od dostępności energii w pożywieniu
- u mlecznych krów pierwsza owulacja po porodzie zachodzi po osiągnięciu pozytywnej równowagi energetycznej
- ograniczone żywienie w okresie laktacji - zaburzenia w rozrodzie i brakowanie loch - zmiany w sekrecji hormonów LH , wydłużenie czasu jałowienia , utraty masy ciała i kondycji loch
Betakaroten
- należy o karotenoidów - marchew , świeże trawy łąkowe rośliny strączkowe , liście drzew i krzewów
- nie może być zastąpiony przez witaminę A - niedobór odbija się niekorzystnie na zdolnościach rozrodczych :
- ciche ruje , nieregularne cykle , opóźnione dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych , opóźniona owulacja , tworzenie cyst jajnikowych , niski poziom progesteronu , wczesna śmiertelność zarodkowa , zatrzymanie łożyska , mniejsza odporność nowo narodzonych zwierząt na infekcje.
Przekarmianie - rozród
- otyłość - predyspozycja do wypadania pochwy i szyjki macicznej
- syndrom tłustej krowy -
- trudne porody
- zaburzenia metaboliczne - nadmierna mobilizacja tłuszczu zapasowego na produkcję mleka - ketoza
Zapłodnienie
Całość zjawisk zachodzących od momentu zetknięcia się gamet aż do chwili wymieszania się chromosomów pochodzących od obojga rodziców w jądrze komórkowym zarodka ( kariogamia)
Gatunek |
Czas transportu jaja w jajowodzie |
Krowa |
90 |
Owca |
72 |
Klacz |
98 |
Świnia |
50 |
Kotka |
148 |
Suka |
168 |
Kobieta |
48-72 |
W najądrzach :
1. pochłanianie wody
2. obniżenie pH płynu z 7,4 na 6,5
3. Ostateczne wykształcenie akrosomu
4. chromatyna podlega końcowej kondensacji.
5. błona komórkowa plemników zostaje pokryta od zewnątrz przez glikoproteiny, tworzące na niej rodzaj płaszcza. Płaszcz glikoproteinowy chroni plemniki przed działaniem enzymów oraz przed ich sklejaniem się ( aglutynacją ) i przed reakcją akrosomalną
6. spermiofagi- fagocytowanie plemników uszkodzonych i niedojrzałych
Wędrówka plemników przez drogi rodna
W wędrówce rozróżnia się dwie fazy :
1. szybka ( faza ta jest regulowana przez bodźce nerwowe )
2. powolną . ( faza powolnej wędrówki plemników nie podlega kontroli nerwowe) faza wolna wędrówki plemników odbywa się głównie dzięki aktywnym ruchom samych plemników.
Kapacytacja
-proces ostatecznego dojrzewania plemników nazwano kapacytacją ; prowadzi ona do osiągnięcia przez plemnik zdolności do zapłodnienia.
kapacytacja plemników ssaków zachodzi w czasie ich wędrówki przez macicę i jajowód
zachodzi pod wpływem kontaktu plemników z błoną śluzową dróg rodnych
kapacytacja jest gatunkowo swoista
kapacytacja jest procesem odwracalnym ( czynnik dekapacytacyjy (DF) )
kapacytowny plemnik wykonuje szybkie ruchu charakteryzujące się dużą amplitudą i dużym kątem wyginania się witki, co powoduje , że jego ruchy podobne są do ruchów bata. Takie ruchy plemnika określa się jako hiperaktywację.
- w czasie kapacytacji jest usuwana powierzchniowa warstewka glikoproteinowa, która otacza plemnik jak płaszczem.
- kapacytacji towarzyszy ubytek cholesterolu z błony komórkowej plemnika. Usunięcie cholesterolu z błon- stosunek cholesterolu: fosfolipidów czyli : wzrost przepuszczalności błony dla Ca 2+
- estrogeny wpływają stymulująco na wypływ cholesterolu z błon cytoplazmatycznych.
Przechodzenie plemników przez osłony jajowe
Reakcja akrosomalna
Plemnik ssaka przed dotarciem do komórki jajowej musi pokonać kilka przeszkód: wieniec promienisty+ komórki wzgórka jajonośnego i osłonkę przejrzystą oocytu.
Przechodzenie plemnika ssaków przez osłonkę przejrzystą
Etap:
luźne połączenie . Etap ten trwa krótko.
mocne związanie plemnika z osłonką. mocne związanie zachodzi już wyłącznie między plemnikiem a osłonką tego samego gatunku.
Aktywacja oocytu
Wyniknięcie plemnika do oocytu powoduje aktywację jaja ( oocytu)
Uwalnianie śród komórkowych jonów wapnia wywołane oscyliną
Odblokowana zostaje mejoza, zostaje ona zakończona, wyrzucone zostaje II ciałko kierunkowe ( przed jądrze żeńskie ), zachodzi reakcja korowa i blok polispermii.
Reakcja zony i blok polispermii
- mukopolisacharydyowa zawartość ziaren jest wyrzucona do przestrzeni około żółtkowej .
- zawartość ziaren szybko dyfunduje do osłonki przejrzystej i powoduje w niej zmiany fizykochemiczne ( reakcja osłonki ) . Równocześnie zawartość ziaren cienką warstwą pokrywa powierzchnię oolemmy.
Kariogamia
Przedjądrze żeńskie zbliża się do przedjądrza męskiego. W jajach o małej ilości żółtka przesuwają się one ku środkowi jaja. Oba przedjądrza stykają się ze sobą - proces ten nazywa się kariogamią. Od tego momentu zapłodnione jajo nosi nazwę zygoty. W momencie kariogamii zostaje wyznaczona płeć danego osobnika. Przy zapłodnieniu płeć zygoty zostaje ustalona przez plemnik, który wyniknie do jaja. Jeśli X to samica , jeśli Y to samiec.
Mateczne rozpoznanie ciąży
Etapy rozwoju zarodkowego
- bezpośrednio następstwem zapłodnienia jest podział zygoty
- kolejne podziały mitotyczne zapłodnionego jaja nazywa się bruzdkowaniem ( widoczne są bruzdy na zewnątrz dzielącego się zapłodnionego jaja )
Cechy bruzdkowania
- zarodek nie rośnie , nie zwiększa swojej objętości ani masy
- zarodek nie zmienia swojego kształtu
- nie zmienia się istotnie skład chemiczny zaordka ani jego metabolizm
- ograniczenie przestrzeni -blasomery są coraz mniejsze , wzrasta stosunek objetośic jądra do cytoplazmy.
W wyniku bruzdkowania powstaje grupa ( grudka ) komórek zwanych morulą
Przekształcające się morula przyjmuje postać pęcherzyka ( blastula - blastomery ułożone są na powierzchni przypominając nabłonek ) - powstaje blastocysta
Wylęganie się blastocysty
- osłonka przejrzysta ulega pocienieniu
- po opuszczeniu osłonki blasocysta zaczyna szybko rosnąć
Wylęganie się blstocysty
- bydło - 9-11 dzień
- konie owce - 7-8 dzień
- świnie - 6 dzień
Jak zarodek daje znać o swojej obecności w macicy ?
- zarodki wszystkich gaunków w okresie przed implantacją synteyzują białka , polipeptydy i sterydy
- działanie mechaniczne
Mateczne rozpoznanie ciąży - początek ( dni )
Gatunek |
Początek sygnałów |
Bydło |
16-17 |
Owce |
12-13 |
Swinie |
|
|
|
Mateczne rozpoznanie ciąży
-pod koniec fazy lutelaniej w cyklu jajnikowym następuje regresja CL u krów , świń , owiec, klaczy
Mateczne rozpoznanie ciąży świnie
- produkcja estrogenów w dwóch fazach : 12-16 dzień i 15-20 dzień
- pierwszy wyrzut jest związany z rozpoznanie zarodka
- durgi wyrzut jest konieczny do przedłużenia funkcji ciałek żółtych
PGE2
- PGE2 wydzielane z edometrium wzrasta od 13 do 16 dnia cyklu , ale pozostaje 3x wyższe niż PGF2a
- u ciężarnych szczyt wydzielania PGE2 pokazuje się wcześniej bo już 11-12 dnia
-PGE2 ednometrualne i zarodkowe stymulują wydzielanie progesteronu przez komórki lutealne.
Przeżuwacze
- sygnałem , Dzięki któremu organizm matki rozpoznaje obecność zarodka , jest interferon - T( INF- T) - białko przeciwstawiające się mechanizmowi luteolizy i wten sposób podtrzymujące ciążę. Zarodek zaczyna wydzielać INF w czasie zminy swej morfologii ze sferycznej na wydłużoną.
- Obecność zarodka od 13 dnia ciąży przedłuża życie CL
Przeżuwacze
- w czasie początkowej ciąży wydzielany przez zarodek INF między 10 a 21 dniem przedłuża blok progesteronowi i utrzymuje receptory estrogenów i oksytocyny na niskim poziomie.
Konie
- podobnie jak u innych zwierząt u klaczy czynnikiem luteolitycznym jest PGF2a
- zarodek już 6 dnia ciąży zaczyna syntetyzować estrogeny , które przypuszczalnie są zaangażowane w przemieszczanie zarodka , podtrzymywanie receptywności ednometrum oraz podobnie jak u świni zapobiegają luteolizie.
Synchronizacja zarodek - macica
- sygnały biochemiczne uwalnane przez zarodek do systemu matecznego :
- przeciwdziałają luteloizie
- warukują immunotolerancję między matką a zarodkiem - działanie immunosupresyjne
- modyfikują sekrecję białek produkowanych przez macicę
Migracja - różnice gatunkowe
- u owiec migracja jest zjawiskiem rzadkim. Przy dwóch owulacjach na tym samym jajniku jeden migruje do rogu przeciwnego
- nie występuje u krów
- u świni od 5 do 9 dnia zarodku przemieszczają się w macicy i mieszają z zarodkami przeciwnego rogu
- u klaczy zarodki migrują z jednego rogu do drugiego 13 razy na dobę
Determinacja płci u zwierząt gospodarskich
Dymorfizm płciowy :
Samce i samice każda płeć produkuje swój typ gamet . Zjawisko występowania dwóch płci nosi nazwę dymorfizmu płciowego.
Pierwszorzędowe cechy płciowe
Odzwierciedlają strukturę gonad:
Samce mają jądra, które wytwarzają plemniki , a samice mają jajniki , które wytwarzają jaja
- pierwszorzędowe cechy płciowe są determinowane genetycznie przez chromosomy płci ( chromosomy , które kierują szlakiem rozwojowym zależnym od płci poprzez obecność lub określoną dawką poszczególnych genów ) .
Drugorzędowe cechy płciowe
- różnicują płcie fenotypowo , ale nie wpływają na naturę gonad
- budowa genitaliów , rozmiary ciała
- te cechy mogą być zdeterminowane także przez chromosomy płci albo przez hormony.
Etapy determinacji płci
Płeć genetyczna determinowana w momencie zapłodnienia
Płeć gonadowa - określona przez czynnik chromosomowy
Płeć fentoypowa - determinowana jest u płodu
Płeć behawioralna - Zdeterminowana po osiągnięciu dojrzałości płciowej - zachowanie płciowe
Liczba chromosomów w komórkach somatycznych niektórych gaunków zwierząt i człowieka ( makino , 1951)
Gatunek |
Liczba chromosomów (2n) |
Koń |
64 |
Bydło |
60 |
Owce |
54 |
Kozy |
60 |
Świnie |
38 |
Psy |
78 |
Koty |
38 |
|
|
|
|
|
|
Chromosomy płciowe
Ssaki
Samiec XY
Samica XX
Ptaki
Samiec ZZ
Samica ZW
Typy chromosomów
Metacentryczne
Submetacetnryczne
Akrocentryczne
- Chromosomy autosomalne zawirają geny determinujące wszystkie cechy fentotypowe organizmu
- chromosomy płciowe głównie określają płeć.
- u samic ssaków we wczesnym okresie zarodkowym we wszystkich komórkach blstocysty następuje kondensacja a w konsekwencji - inaktywacja jednego z dwu chromosomów X , który w jądrze interfazowym jest widoczny jako grudka chromatyny , tzw. ciałko Baara ( zwane też ciałkiem X lub chromatyną płciową )
Zarodek ssaka jest niezróżnicowany
Przekształcanie się pierwotnych gonad w jądra lub jajniki
Determinacja w kierunku męskim związana jest z obecnością chromosomu Y
Pierwotne gonady
Zawiązki zarówno jąder ( przewód Wolffa ) jak i jajników ( przewód Mullera ) uchodzą do wspólnej zatoki moczowo- płciowej .
Płeć chromosomalna ( chromosom Y )
- zanika przewód Mullera
- gonady przekształcają się w jądra , wykształcają się pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy i prącie
- testosteron przekształca się w dihydroksytestosteron i w tej formie pobudza rozwój prącia , moszny i gruczołu krokowego
- jednocześnie hormon antymullerowski powoduje uwstecznienie przewodu Mullera i przez to przeciwdziała rozwojowi żeńskich narządów płciowych
Płeć chromosomalna ( brak chromosomu Y )
- powstanie jajników , zanik przwodu Wolffa i rozwój żeńskich narządów płciowych związanych z przewodem Mullera - jajowodów m macicy i pochwy .
Region determinujący płeć w chromosomie Y zawiera pojedynczy gen sry , który wykazuje ekspresję w męskiej gonadzie i inicjuje determinację płci męskiej.
Łożysko
Błony płodowe
- Pęcherzyk żółtkowy
- owodnia
- Kosmówka
- omocznia
Funkcje :
- chronią zarodek przed wpływami środowiska zewnętrznego
- stwarzają wodne środowisko do rozwoju
- pośredniczą w wymianie fizjologicznej między zarodkiem a matką przy odżywianiu , oddychaniu i wydalaniu
- są częściowo zbiornikiem zbędnych końcowych produktów przemiany materii
Błony płodowe wraz z błoną śluzową macicy tworzą łożysko.
Pęcherzyk żółtkowy
Narząd szczątkowy , nie zawiera żółtka , u wielu gatunków kurczy się i w dalszym okresie zanika; w nim wytwarzają się krwinki i pierwsze naczynia krwionośne ; może wchodzić w skład łożyska.
Owodnia - bezpośrednio okrywa zarodek , wytwarza płyn , jest nie unaczyniona ; płyn owodniowy - 99% wody ( cukry , białka , mocznik ( , jest stale odnawiany , objętość płynu jest początkowo niewielka , w miarę rozwoju zarodka przybywa go znacznie nawet do kilku litrów ; Płyn owodni pełni wieloraką funkcję w sotsounku do zarodka : stwarza wodna środowisko rozwoju chroni przed urazami mechanicznymi , amortyzuje uciski i wstrząsy , bierze udział w przemianie materii ( odżywianie i wydalanie ) .
Kosmówka
Otacza od zewnątrz zarodek , wchodzi w kontakt z błoną śluzową macicy , jest integralną częścią łożyska , wytwarza fałdy i wypukłości zwane kosmkami; kosmki wchodzą w bezpośredni kontakt z błoną ; w kosmówce nie wytwarzają się naczynia krwionośne, wrastają one z pęcherzyka żółtkowego lub z omoczni.
Omocznia
Tworzy się najpóźniej , naczynia krwionośne zrastają się w sieć naczyniową , która łączy się z naczyniami zarodka tworząc razem krążenie omoczniowe; zrasta się z kosmówką , główna rola to dostarczenie naczyń krwionośnych do kosmówki; do omoczni wydalane są produkty przemiany materii zarodka .
Łożysko jest narządem , w którym dochodzi do przylegania lub zrośnięcia się błon płodowych zarodka z błoną śluzową macicy w celu wymiany fizjologicznej
- część płodowa łożyska - kosmówka wraz z przylegającą do niej błoną płodową
- część matczyna łożyska - część funkcjonalna błony śluzowej macicy
Podział łożysk :
Rzekome - nieinwazyjne 0- kosmówka płodowa przylega ściśle do endometerium ,ale nie dochodzi do jego zniszczenia , gdyż przy porodzie kosmki kosmówki wysuwają się z endometrium bez jego uszkodzenia i bez krwawienia
Prawdziwe - inwazyjne - kosmki kosmówki wnikają do endometrium niszcząc je w różnym stopiniu; przy porodzie wydalana jest również funkcjonalna część endometrium wchodząca w skład łożyska , co powoduje silne krwawienie porodowe.
Podział w zależności od umiejscowienia kosmków :
Łożysko rozproszone - kosmki rozmieszczone są na całej powierzchni kosmówki - świnia , klacz
Łożysko liścieniowate - kosmki zgrupowane na pólkach zwanych liścieniami , którym odpowiadają wystające brodawki z zagłębieniami na powierzchni edometrium zwane brodawkami macicznymi; liścienie wraz z brodawkami tworzą łożyszcza - przeżuwacze
Łożysko popręgowe - kosmki silnie rozgałęzione; wykształcoją się w obrębie pasa otaczającego środek jaja płodowego - oba końce biegunowe pokrywa kosmówka gładka - drapieżne
Łożysko tarczowe - kosmki tworzą się na stosunkowo niewielkim obszarze , obszar ten ma kształt tarczy o zarysie koła - reszta kosmówki jest gładka - naczelne , gryzonie
Fizjologia i funkcje łożyska
- transport substancji ( dyfuzja ułatwiona , transport aktywny )
- wymiana gazowa
- wydalanie
- bariera immunologiczna( immunosupresja )
- gruczoł dokrewny
Zwierzęta dzielą się pod tym względem na 4 grupy :
- brak odporności biernej , przeciwciała są pobierane z siary 36h; globuliny nie przechodzą prze barierą łożyskową ( koń, krowa , koza , świnia )
- większość przeciwciał z siary , mała część przechodzi w czasie ciąży przez barierę łożyskową ( owca , sarna )
- połowa przeciwciał z siarą , połowa podczas ciąży - pies kot , wilk , Lis
- przeciwciała przechodzą przez łożysko - człowiek , królik
Gonadotropiny łożyskowe
- główna rola - utrzymanie wydzielania progesteronu przez ciałko żółte w pierwszym okresie ciąży
- wydzielanie gonadotropin przez łożysko stwierdzono u człowiek a, gryzoni , krowy , konia i nie różnią się zasadniczo od przystankowych gonadotropin z wyjątkiem stosunku LH do FSH . mają na ogół aktywność zbliżoną …
Hormon somatomammotropowy - laktozyna łożyskowy - hormon laktotropowy
- nie znaleziono go u psa, kota i świni
- działa pobudzająco na gruczoły mlekowe , powodując ich wzrost , a następnie …
Relaksyna
- łożysko bierze udział w wytwarzaniu relaksyny -
- ważna jest przed porodem
- powoduje rozluźnienie więzadeł , ułatwi skurcze macicy
- uwalniana jest w końcowym okresie ciąży