wykład bezpieczeństwo, WSZOP INŻ BHP, VI Semestr, Zarządzanie bezpieczeństwem pracy


Terminologia i klasyfikacja bezpieczeństwa

Treści kształcenia

Pojęcie bezpieczeństwa

Potrzeba bezpieczeństwa

Stan i proces bezpieczeństwa

Klasyfikacja bezpieczeństwa narodowego

Pojęcie bezpieczeństwa

Aktualnie nie ma ogólnie przyjętej w literaturze definicji i klasyfikacji bezpieczeństwa. Podstawowym pojęciem związanych nierozerwalnie z bezpieczeństwem jest zagrożenie.

Bezpieczeństwo jest często stosowanym pojęciem, które ma charakter wieloznaczny i wielowymiarowy, dlatego może być różnorodnie interpretowane, np. jako:

Przykładowe interpretacje bezpieczeństwa:

Pojęcie bezpieczeństwa obejmuje trzy podstawowe atrybuty (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 77]):

Podmiot bezpieczeństwa oznacza podmiot sytuacji, który doznaje skutków zagrożeń, odbiera bodźce i reaguje (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 79]).

Podmiotem bezpieczeństwa jest człowiek wraz z jego wartościami, traktowany jako jednostka społeczna oraz określony jako zbiorowość społeczna o różnym charakterze więzi i uwarunkowaniach organizacyjnych (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 21]).

W tradycyjnym ujęciu bezpieczeństwo ogranicza się do zapewnienia przetrwania, jest to negatywne postrzeganie bezpieczeństwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 16]).

Pozytywne postrzeganie bezpieczeństwa dotyczy zespolenia dwóch podstawowych składników dotyczących podmiotu bezpieczeństwa (wg J. Stańczyka [7, s. 19]):

Zapewnienie niezachwianego przetrwania podmiotu stanowi podstawę bezpieczeństwa, daje podmiotowi możliwość fizycznego trwania (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 16]).

Poczucie bezpieczeństwa jest wyrazem aspektu subiektywnego podmiotu, odnosi się do świadomości istnienia zagrożeń i wiedzy o możliwościach zapobieżeniu niebezpieczeństwu (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 89]).

Bezpieczeństwo zależy od (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14]):

Subiektywny aspekt bezpieczeństwa odnosi się do (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 99]):

Potrzeba bezpieczeństwa

Jednym z podstawowych pojęć związanych nierozerwalnie z bezpieczeństwem jest potrzeba. Najczęściej jest stosowana klasyfikacja hierarchii potrzeb człowieka według A. Maslowa i C. Alderfera.

Potrzeba bezpieczeństwa należy do podstawowych potrzeb człowieka, którymi są warunki zewnętrzne potrzebne do fizycznego i duchowego rozwoju człowieka oraz do realizacji jego celów i zadań społecznych. Niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa powoduje wystąpienie stanu zagrożenia prowadzącego do lęku, stresu i frustracji (wg S. Krzemienia i M. Krause [2, s. 6]).

A. Maslow był jednym z twórców psychologii humanistycznej, sformułował teorię, według której potrzeby człowieka tworzą pewną stałą hierarchię decydującą o kolejności ich zaspokajania, a potrzeby zajmujące wyższą pozycję w hierarchii aktualizują się dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego szczebla (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14]).

Zgodnie z teorią hierarchii potrzeb człowieka A. Maslow określił potrzeby fizjologiczne i potrzeby bezpieczeństwa jako podstawowe i niezbędne do osiągania innych potrzeb (wg S. Kowalkowskiego [8, s. 10]).

Pięciostopniowa klasyfikacja potrzeb człowieka wg A. Maslowa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14]):

Szczegółowa klasyfikacja potrzeb człowieka wg A. Maslowa (wg S. Kowalkowskiego [8, s. 10]):

C. Alderfer był jednym z twórców teorii motywacji, którą postrzegał jako pragnienie zaspokojenia potrzeb, a motywacja jest funkcją intensywności potrzeby (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 15]).

Trójstopniowa klasyfikacja potrzeb człowieka wg C. Alderfera (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 15]):

Stan i proces bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo może być określane w trzech podstawowych wymiarach jako (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14-15]):

Bezpieczeństwo jest stanem i jednocześnie ciągłym procesem, ciągłym działaniem na rzecz stworzenia i utrzymywania tego stanu bezpieczeństwa, a nie efektem jednorazowego działania (wg R. Jakubczaka i in. [22, s. 60]).

Określenie bezpieczeństwa jako stan obejmuje czynniki obiektywne i wymierne oraz czynniki subiektywne, trudno wymierne i niekoniecznie racjonalne, dlatego przeświadczenie o zagrożeniu jest impulsem do działania na rzecz tworzenia bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo jest niemierzalne (brak jest obiektywnych kryteriów jego mierzalności), ważne jest jego postrzeganie przez społeczeństwo i władze państwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14]).

Stan bezpieczeństwa oznacza niezagrożoną, wewnętrzną i zewnętrzną stabilność podmiotu, umożliwiającą zaspokajanie potrzeb bytu i rozwoju w czasie i przestrzeni, w działaniach indywidualnych i zbiorowych, w środowisku z innymi podmiotami poprzez ochronę i obronę istniejącego stanu rzeczy przed możliwymi następstwami różnorodnych wyzwań (wg J. Gryza [9, s. 76]).

Bezpieczeństwo może przybierać następujące postacie (wg J. Stańczyka [7, s. 17]):

Proces bezpieczeństwa oznacza ciągłą działalność jednostek, społeczności lokalnych, państw i organizacji międzynarodowych w tworzeniu pożądanego stanu bezpieczeństwa, dlatego, że nie ma czegoś takiego, jak trwałe czy raz ustanowione lub zorganizowane bezpieczeństwo. Stan bezpieczeństwa i jego organizacja podlegają dynamicznym zmianom zależnym od uwarunkowań bezpieczeństwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 14]).

Proces bezpieczeństwa jest kształtowaniem pożądanego stanu bezpieczeństwa przez działanie na rzecz ochrony i obrony bytu i rozwoju podmiotu, zapewniające sprostanie wyzwaniom, przeciwstawianie się zagrożeniom, wykorzystanie szans w procesach oddziaływań, współzależności, internacjonalizacji, instytucjonalizacji, w wymiarze zewnętrznym i wewnętrznym, w środowisku podmiotu (wg J. Gryza [9, s. 77]).

Określenie bezpieczeństwa jako jednocześnie stan i proces oznacza systematyczne działania na rzecz jego tworzenia i utrzymywania. Bezpieczeństwo jako najwyższa wartość i potrzeba jednostek, grup społecznych, państw i wspólnot międzypaństwowych jest wytworem wszystkich podmiotów bezpieczeństwa, które muszą być do tego przygotowane i zdolne (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 15]).

Klasyfikacja bezpieczeństwa narodowego

Pojęcie bezpieczeństwa państwa jest często traktowane jako równoznaczne z pojęciem bezpieczeństwa narodowego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 18]).

Bezpieczeństwo państwa (narodowe) oznacza stan uzyskany w wyniku odpowiednio zorganizowanej ochrony i obrony przed możliwymi zagrożeniami, wyrażony stosunkiem potencjału obronnego do skali zagrożeń (wg Słownika AON [1, s. 16]).

Bezpieczeństwo narodowe tworzy cały naród (państwo) każdego dnia, chroniąc swe wartości oraz interesy narodowe i broniąc ich przed występującymi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, a także tworząc sprzyjające tym interesom warunki w środowisku międzynarodowym (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 17]).

W tradycyjnym ujęciu bezpieczeństwo narodowe było utożsamiane przede wszystkim z siłą wojskową według uproszczonego schematu, gdzie zagrożenie to agresja (wojna), a bezpieczeństwo to obrona militarna (wg R. Jakubczaka i in. [22, s. 60]).

Współczesne składniki bezpieczeństwa, obok aspektów wojskowych i politycznych, obejmują czynniki gospodarcze i technologiczne, zasoby surowcowe oraz politykę w zakresie ekologii, demografii, spraw społecznych i humanitarnych (wg R. Jakubczaka i in. [22, s. 60]).

Ocena poziomu bezpieczeństwa narodowego (państwa) obejmuje trzy podstawowe obszary (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 20]):

Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa narodowego można podzielić na następujące grupy: polityczne, ekonomiczne, militarne, społeczne, ekologiczne, kulturowe, informacyjne, naturalne, terrorystyczne, technologiczne (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 20]).

Podmiotowa struktura bezpieczeństwa przedmiotowa charakteryzuje człowieka lub grupy ludzi, a przedmiotowa struktura bezpieczeństwa określa rodzaj zagrożeń lub grup zagrożeń oraz źródeł ich powstawania.

Trójstopniowa klasyfikacja podmiotów bezpieczeństwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 21]):

Czterostopniowa klasyfikacja podmiotów bezpieczeństwa (wg L. Korzeniowskiego [3, s. 84-86]):

Przykładowa klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego według kryterium podmiotowej struktury bezpieczeństwa (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 20-22]):

Przykładowa klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego według kryterium podmiotowego (wg J. Gryza [9, s. 74]):

Przykładowa klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego według kryterium przedmiotowego (wg J. Gryza [9, s. 74]):

Najczęściej jest stosowana klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego według kryterium przedmiotowej struktury bezpieczeństwa, która wynika z przyjętej klasyfikacji zagrożeń bezpieczeństwa narodowego (wg E. Nowaka i M. Nowaka [6, s. 40]):

Klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego według kryterium przedmiotowej struktury bezpieczeństwa może obejmować inne obszary problemowe, np.:

Przykładowa klasyfikacja obszarów bezpieczeństwa narodowego według kryterium rodzaju zadań władz lokalnych w zakresie bezpieczeństwa i porządku publicznego (wg T. Serafina i S. Parszowskiego [23, s. 7-8]):

1



Wyszukiwarka