Problemy przemocy w rodzinie. Wykłady /EGZAMIN 29 maja 2011 g. 16:30/

dr Dorota Dyjakon

PRZEMOC DOMOWA.

1. Wszystkie działania naruszające osobistą wolność jednostki, które przyczyniają się do fizycznej lub psychicznej szkody drugiego człowieka, i które wykraczają poza społeczne normy wzajemnych kontaktów międzyludzkich. (por. Pospiszyl, 1999).

• Intencjonalne działanie sprawcy, które ma na celu kontrolowanie i podporządkowanie ofiary;

• Naruszenie praw i dóbr jednostki, w wyniku których nie może się bronić;

• Powoduje różnego rodzaju szkody osobiste (cierpienie, ból);

• Relacja, w której siły są nierównomierne, jedna osoba ma nad drugą przewagę (por. Mallibuda, 1993);

Przemoc czynna i bierna.

Rodzaje przemocy	Czynna	Bierna
Fizyczna	Nieprzypadkowe zranienie, przymus fizyczny, ograniczenie swobody,	Zaniedbywanie fizyczne, słaba opieka zdrowotna,
Psychiczna	Zastraszanie, nadużycie emocjonalne, wykorzystywanie materialne,	Brak uczuć, zaniedbanie emocjonalne i materialne,
Seksualna	Kazirodztwo, napaść, gwałt, wulgarne wyzywanie,	Zaniedbywanie ochrony przed wykorzystywaniem, prostytucja,
Przemoc symboliczna	Narzucanie pewnych wartości (np. religii) lub zakazywanie praktykowania pewnych wartości,

2. Jakie czynniki wpływają na rozwój przemocy domowej:

• Przekonania i poglądy kulturowe dot. przemocy, roli kobiety i mężczyzny, w tym społeczne (np. własne brudy pierze się we własnym domu).

• Wpływ instytucji na przemoc domową: szpitale, szkoły, opieka społeczna, wymiar sprawiedliwości: sądy, grupy religijne, media.

• Inne społeczne związki z rodziną, grupa rówieśnicza (np. brak reakcji rówieśników), współpracownicy.

• Zależność pomiędzy: temperamentem (budowa systemu nerwowego), wiedzy (w tym wiedza o przemocy), poznanie własnych doświadczeń (rozpoznawanie wzorców przenoszonych z relacji własnych rodziców).

• Rozpoznawanie przemocy w dzieciństwie i okresie dojrzewania:

- oświadczanie przemocy,

- rozpoznanie przemocy.

• Ekonomiczne i społeczne zasoby w dorosłości:

- wykształcenie (statystycznie mniej przemocy odnotowuje się wśród ludzi wykształconych niż bez wykształcenia),

- doświadczenia w pracy (zadowolenie, spełnienie, obciążenie)

- grupy przyjaciół i znajomych

• Kształtowanie zachowań:

- kształtowanie zachowań w okresie dzieciństwa, wpływ rodziców lub możliwości odreagowania, np. sport, inne hobby (nieprzemocowe)

- uczenie się odpowiedzialności, np. świetlica środowiskowa,

- powielanie strategii, które wpływają na poziom umiejętności radzenia sobie z problemem,

• Doświadczenia w rodzinie pochodzenia: przemocowe i nieprzemocowe.

• Genetyka, temperament, struktura wewnętrzna, fizjologia = tzw. uwarunkowania osobowościowe.

To, że ktoś doświadczył przemocy, stał się ofiarą przemocy nie świadczy o tym,

że sam stanie się sprawcą przemocy, gdyż jest wiele innych oddziaływań stanowiących przeciwwagę przemocy.

„Im bardziej zaburzona osobowość, tym mniej czynników zewnętrznych ma wpływ

na wystąpienie przemocy, zachowań agresywnych sprawcy przemocy.”

3. MITY o przemocy domowej:

Kiedy:

• Przemoc domowa zdarza się rzadko;

• Przemoc domowa objawia się biciem;

• Przemoc zdarza się tylko w rodzinach biednych i patologicznych;

• Przemoc domowa jest prywatną sprawą rodziny;

• Sprawcami przemocy są wyłącznie mężczyźni;

• Sprawca nie jest świadomy stosowania przemocy;

• Sprawca działa w wyniku agresji współmałżonka;

Kto:

• Agresywny mężczyzna;

• Nadużywa alkoholu;

DYNAMIKA BUDOWANIA ZALEŻNOŚCI.

4. Proces budowania zależności emocjonalnej (wg Herman, 1998)

1. Kontrola ofiary, wywołanie przerażenia, bezradności, izolacji, pomieszania intelektualnego i emocjonalnego (proces dysocjacji). Ofiara ma poczucie, że jest prześladowana, że sprawca jest wszechobecny.

2. Groźby dotyczące innych osób lub skierowane bezpośrednio do ofiary, wyrażone wprost lub ukryte. Sprawca uważa ofiarę za swoją własność!

3. Wieloznaczne komunikaty, niejasne komunikaty (np. jak wrócę to zobaczysz). Bierna agresja: niezauważanie, traktowanie „jak powietrze”, celowe utrudniające działania wobec ofiary, długotrwałe milczenie,

4. Nieoczekiwane i nieuzasadnione wybuchy złości, ustanawianie drobiazgowych reguł (irracjonalnych), których celem jest całkowite podporządkowanie ofiar.

5. Niszczenie autonomii ofiar.

6. Obdarowywanie sporadycznymi łaskami: wielkie słowa, wielkie gesty, drogie prezenty (kosz kwiatów), szantaż słowny, obietnice, wielkie czyny - wyolbrzymianie.

7. Izolacja od świata zewnętrznego, im większa izolacja ofiary, tym trudniej jest pomóc.

8. Niszczenie więzi z ludźmi, niszczenie wartości symbolicznych, np. prezentów od osób ważnych,

9. Przymuszanie do uczestnictwa w krzywdzeniu innych ludzi.

Zło ukrywane - utrzymuje się i rośnie!!!

Relacja uległości: sprawca, który za pomocą manipulacji podporządkowuje sobie ofiarę, swojej dominacji, władzy.

Relacja symetryczna: sprawca i ofiara wymieniają się rolami.

5. Charakterystyka ofiar:

- niepewność;

- bierność;

- izolacja społeczna;

- uwewnętrznione poczucie winy;

- ambiwalentne poczucie lojalności;

- błędne atrybucje;

- wątpliwości: zostać czy odejść;

Błędne atrybucje:

„gdyby nie pił, to…”; „gdyby nie bił, to byłby świetny”,

Ofiara nie zauważa, że właśnie przemoc sprawia, że ta świetność wynika z wyładowania agresji na ofierze. Błędne atrybucje sprawiają, że ofiara grzęźnie w relacji pomiędzy dobrym a złym obrazem sprawcy.

Ambiwalentne poczucie winy, np. „tak źle się czuję, bo ja mówię o nim takie złe rzeczy, a jego tu nie ma i nie może się bronić.”

Ofiara ma poczucie winy, że wyciąga na jaw złe, agresywne zachowania sprawcy.

Zostać czy odejść, dylemat wynikający z dynamiki zależności. Posiadanie wątpliwości służy ofierze do zachowania relacji ze sprawcą. Bardzo często żadne inne czynniki nie stanowią przeszkody, aby odejść od sprawcy.

6. Charakterystyka sprawców:

- nadużywanie alkoholu, narkotyków;

- manipulacja;

- nadmierna impulsywność i słaba kontrola;

- zaburzenia funkcji poznawczych;

- przeniesiona złość;

- agresja doświadczona w dzieciństwie;

Nadużywanie alkoholu, sprawca nie widzi związku zależności pomiędzy alkoholem i jego działaniem.

Manipulacje, sprawca przekonuje, że wie wszystko lepiej, i że ma argumenty na to, że ma zawsze rację. Ofiara jest przeciwko niemu i sama jest sobie winna, ofiara knuje zło przeciw sprawcy. Manipulacja rodzi nadzieję, na której ofiara intensyfikuje wysiłki, np. sprawca mówi: „albo ty, albo kochanka” - ofiara ma nadzieję, że uratuje związek. Sprawca uwodzi (zwodzi) ofiarę za pomocą manipulacji.

Zaburzenia funkcji poznawczych, sprawca błędnie interpretuje sytuacje, np. uśmiech jest interpretowany „co, pani się ze mnie śmieje…”. Zachowania innych zwykle są interpretowane jako złe , obrażające.

Przeniesiona złość, sprawca nigdy nie rozliczył się ze sprawcą agresji wobec niego z dzieciństwa, stąd przenosi swoją złość na ofiarę. (lit. „Mechanizmy przemocy w rodzinie z pokolenia na pokolenie.” - Agnieszka Bidera-Wysoczańska.

7. Kto może pracować ze sprawcą przemocy. Jest to osoba, która:

• Nie ma problemów z alkoholem, narkotykami, seksoholizmem, pornografią, itp.

• Nie jest aktualnie sprawcą ani ofiarą przemocy.

• Przepracowała terapeutycznie swoje doświadczenia życiowe, szczególnie związane z byciem ofiarą lub sprawcą przemocy.

• Która szkoli się w diagnozie i pracy ze sprawcą przemocy (terapia, metody interwencji).

• Nie ma problemów z prawem.

• Dobrze rozpoznaje swoje uczucia i nie ma problemu z agresją, w tym bierną agresją (np. potrafi być agresywna w celu ustanowienia granicy w relacjach).

• Pracuje pod superwizją!!!

• Rozwija kompetencje zawodowe.

Aby uzyskać certyfikat terapeuty trzeba przejść wymaganą ilość godzin (3200 godzin), w tym superwizji, ok. 7 lat.

8. Charakterystyka sprawców.

Antyspołeczne zaburzenie osobowości.

Chore psychicznie.

Zaburzenia neurologiczne.

Osoby z innymi zaburzeniami osobowości:

- o. narcystyczna

- o. paranoiczna

- o. burdelline

- o bierno - agresywna

- o. zsależna

Cechy osobowości sprawcy: narcyzm, pobudliwość, podatność emocjonalna, rozproszenie i ruminacja, wrogi styl atrybucji, sztywność w zmianie perspektywy, wysoka samoocena, wiedzą lepiej, uważają, że mają prawo narzucać innym swoje zdanie, itp.

Osoby te nie są głęboko zaburzone (zaburzenia mają charakter okresowy????)

ruminacja - osoby pamiętliwe, długo „przeżywają” doznaną krzywdę, miesiącami ją rozpamiętują.

9. Trudności w pracy terapeutycznej z różnymi typami sprawców:

• Trudności w rozpoznaniu „co jest prawdą”, np. ja już tego nie robię…

• Trudności w rozpoznaniu „mechanizmu uwodzenia emocjonalnego”, np. ale Pani jest kompetentna, taka Pani mądra…

• Agresja lub lęk wobec sprawcy.

• Bezradność wobec sprawcy, np. wszystko robię tak jak trzeba, a zmian nie widać. Wtedy terapeuta musi poddać się superwizji!

• Trudności w rozpoznawaniu relacji „kata i ofiary” (należy uznać sytuację, kiedy ofiara staje się agresorem).

• Trudności w rozpoznaniu zachowań bierno - agresywnych sprawcy.

Literatura:

„Mechanizmy przemocy w rodzinie z pokolenia na pokolenie.” - Agnieszka Bidera-Wysoczańska.

„Przemoc - uraz psychiczny i powrót do równowagi” - J. L. Herman, GWP

„Drapieżcy, pedofile, …” - A.C. Salter, Media Rodzinne

„Zanim będzie za późno - przemoc w rodzinie” - Acerman.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Problemy przemocy w rodzinie. Ćwiczenia - mgr Wioleta Klimczak.

Przemoc - świadome i celowe działanie jednostki mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy fizycznej, emocjonalnej, a także niszczenie czyjegoś mienia.

Działanie, na skutek którego osoba jest pokrzywdzona przez inną osobę, ponosi straty moralne, psychiczne, fizyczne i seksualne.

Rodzaje przemocy: fizyczna, psychiczna, seksualna, zaniedbanie.

Wg Ireny Pospiszyl:

Przemoc jest intencjonalna.

Wg J.L Herman:

Przemoc to:

1. Działania zamierzone i niezamierzone, skierowane przeciwko drugiej osobie, naruszające prawa i dobra osobiste.

2. Działanie, w którym siły są nierówne.

3. Działanie, w którym przewaga leży po stronie sprawcy (przewaga fizyczna, psychiczna, intelektualna).

4. Działanie powodujące cierpienie i szkody.

Przemoc to naruszanie praw do:

Życia, bezpieczeństwa, wolności, nauki (dziecko), zabawy (dziecko), samorozwoju, szacunku.

Rodzaje przemocy:

1. Chłodna (zimna) - przebiega wolno, jest mniej widoczna, stopniowe, celowe działanie, mające na celu szkodzenie drugiej osobie, przeciwieństwo p. gorącej, proces wg scenariusza.

2. Gorąca - reakcja szybka, wulkan emocjonalny, rozładowanie emocjonalne, p. jawna, szybko mija, ostra.

1. p. wobec dzieci

2. p. wobec współmałżonka

3. p. wobec osób starszych

1. Fizyczna: bicie, klaps, kopanie, plucie, popychanie, szarpanie, ciągnięcie za uszy, podpalanie papierosem, podpalanie pięt, ograniczenie wolności, głodzenie, podawanie jedzenia zimnego, przeterminowanego, przymuszanie do jedzenia, nie podawanie leków, podawanie leków przeterminowanych, więzienie, przetrzymywanie, wiązanie (krępowanie) ciała, rzucanie przedmiotami w drugą osobę, pozostawianie dziecka bez opieki, pozostawianie dziecka z osobami nieodpowiedzialnymi.

2. Psychiczna: wyzwiska, obelgi, epitety, mobbing, obgadywanie, obwinianie, nieinformowanie o śmierci bliskiej osoby, krytykowanie, ograniczanie kontaktów z innymi osobami (np. matka, siostra), ciche dni, szantażowanie, obrażanie się, wyzwiska intelektualne, np. ty idioto, ty debilu, itp.

3. Seksualna: gwałt, pornografia, obnażanie się, manipulowanie seksualne, pozostawianie pism i gadżetów seksualnych w zasięgu (dostępności) dziecka, przedwczesne inicjowanie stanów seksualnych (do 9 r.ż.), uprawianie seksu w obecności dziecka (odgłosy), zdrada, zazdrość, czytanie pamiętników, ekshibicjonizm, naturyzm (w obecności dziecka).

4. Słowna: używanie wulgaryzmów w formie „przerywnika” wobec dzieci, w środowisku budzącym sprzeciw.

Używanie wulgaryzmów w formie osobowej to p. seksualna (ty k…, ty h…) lub p. psychiczna (ty idioto, ty ośle).

5. Ekonomiczna: ograniczanie zasobów ekonomicznych - pieniądze, żywność, uniemożliwianie zarabiania pieniędzy, dostępu do konta, odbieranie pieniędzy.

6. Symboliczna:

• Jeśli ktoś niszczy ważne dla ofiary symbole, np. religijne, bezpieczeństwa (np. pluszowy miś dla dziecka);

• Zmuszanie do zmiany wyznania religijnego;

Zad. Dom.

Jakie objawy u ofiary wskazują na doznanie przemocy.

Jakie objawy u dziecka wskazują na to, że doświadczyło ono przemocy.

FAZY CYKLU PRZEMOCY.

1. Faza

narastającego

napięcia

2. Faza ew.

przemocy.

3. Faza miodowego

miesiąca

Najlepszy moment na podjęcie terapii. Widoczne są jeszcze konsekwencje przemocy, konsekwencje pobicia, ból.

1. Faza narastającego napięcia.

Sprawca: zachowanie agresywne, pretensjonalne, obwiniające ofiarę.

U ofiary pojawiają się lęki, wyrzuty sumienia, usprawiedliwianie się, obwinianie się.

2. Faza ew. przemocy - rozładowanie napięcia.

Sprawca: wyzwiska, popychanie, rzucanie przedmiotami, szok po agresji, strach, niepewność konsekwencji, poczucie winy, żal za czyny, wyrzuty sumienia.

U ofiary pojawia się szok, niepewność co będzie jutro, bezsilność, poczucie winy, strach.

3. Faza miodowego miesiąca.

Sprawca: przepraszanie, obietnice poprawy, wiara w zmianę swoich zachowań, zadośćuczynienie, obłaskawianie (kwiaty, prezenty, kolacje, pomoc w domu, przytulanie), próba uciszenia własnego poczucia winy, wyrzutów sumienia.

Ofiara: wierzy w deklaracje sprawcy, w jego skruchę, buduje nadzieję w zmianę.

Cykl zatacza koło, schemat agresji jest znany obu stronom. Ofiara przyjmuje postawę prowokującą, np. no co, znowu mnie uderzysz, znowu,… lub no uderz mnie, uderz…

Są to działania mające na celu przyspieszenie rozładowania napięcia i oczekiwanej kary - pobicia.

Faza miodowego miesiąca z czasem się skraca, faza rozładowania napięcia jest najkrótsza, faza narastania napięcia jest najdłuższa. Cykl może trwać latami.

Pozycja społeczna agresora: płeć, wiek, status ekonomiczny

Klasa i społeczność, wartości i normy.

Doświadczenie socjalizacyjne:

- sam doświadczał agresji,

- miał do czynienia ze sprawcą przemocy.

Stany psychologiczne: cechy osobowościowe.

Stres sytuacyjny:

- złe relacje rodziny;

- bezrobocie;

- izolacja społeczna, np.

wśród emigrantów;

- stres stworzony przez

obiekt, np. dziecko z

ADHD, osoby starsze;

Kłótnia,

Konflikt,

Przemoc w rodzinie.

---