Kiniuś™
SOCJOLOGIA KULTURY
dr Maja Biernacka
Semestr II
Wykład 2 (15.03.2008r.)
1. PIERRE BORDIEU (1930 - 2002) był francuskim socjologiem. Zajmował się przede wszystkim problematyką z zakresu teorii socjologii, socjologii kultury i wychowania. Prowadził badania socjologiczne w Algierii oraz systemu oświatowego we Francji. Badał też sferę znaczeń i treści dzieł sztuki.)
Strukturalizm Konstruktywistyczny (Konstruktywizm Strukturalistyczny)
● Struktury są tworzywem dla aktów myślenia i działania.
- Istnieją niezależnie od poszczególnych przedmiotów (np. Jan Kowalski nie ma wpływu na społeczeństwo) - Tworzą pola wyborów oraz możliwości konstruowania nowych zjawisk społecznych i kulturowych.
● Struktura klasowa społeczeństwa ma charakter obiektywny
Kapitał 4 typy:
1.Ekonomiczny (pieniądz, własność produkcyjna) Kapitał należy do podstawowych czynników produkcji. Stanowi on posiadane dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w gospodarowaniu, w tym w procesach produkcji oraz zasoby pieniężne przedsiębiorstwa. Do kapitału fizycznego należą przedmioty materialne (maszyny, urządzenia, środki transportu, wyposażenie), a do niewidocznego - nakłady o charakterze niematerialnym (patenty, licencje, znak firmowy, reputacja firmy, kapitał ludzki).
2.Społeczny (pozycje i relacje w grupach i sieciach społecznych)
„zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjonalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu - lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie - która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa „ P.Bourdieu
Nie jest on wartością samą w sobie, a jego wartość ostateczną mierzy się sumą innych kapitałów i władzy jaką można za jego pośrednictwem zmobilizowac.
Nie jest on jednoznacznie pozytywnym zasobem z punktu widzenia szerszej społeczności ponieważ posiadające go jednostki mogą go wykorzystywać w różny, nie zawsze zgodny z interesami zbiorowymi czy też interesami innych jednostek sposób.
Przy jego pomocy opisywać można istnienie nierówności społecznych, w szczególności nieoczywistych i nieformalnych sieci zależności.
Kapitał polityczny (w szczególności w formie członkowstwa w partiach politycznych) rozumiany jest przez Bourdieu jako forma kapitału społecznego.
3.Kulturowy (zwyczaje, style życia, smak) określa idee wiedzy, umiejętności i przedmiotów o wartościach kulturowych, jakie ludzie nabywają, w czasie uczestnictwa w życiu społecznym. Wyraża się on w pierwszym rzędzie w językowych i kulturowych kompetencjach jednostki.
ucieleśnionej (embodied) - jako długotrwałe dyspozycje ciała i umysłu, w tym w szczególności tzn. "dobre maniery", gust kulturowy, smak, znajomość form kultury wysokiej, konwencji kulturowych i towarzyskich.
zinstytucjonalizowanej - głównie w postaci sformalizowanego wykształcenia, w szczególności potwierdzonego przez dyplomy prestiżowych uczelni
uprzedmiotowionej (objectified) - jako posiadane dobra kulturowe (malarstwo, książki, maszyny itp.).
Kapitał kulturowy w formie ucieleśnionej jest najbardziej stabilnym jego typem a jego akumulacja przebiegać może nawet na przestrzeni wielu pokoleń. Najtrudniej więc go zdobyć ale i odebranie go jest najtrudniejsze..
4.Symboliczny (symbole uprawomocniające pozostałe typy kapitału) Kapitał symboliczny jest najważniejszym ze wszystkich kapitałów, stanowi ostateczną instancję wszystkich innych kapitałów. Inne kapitały służą w swym najbardziej ostatecznym i niejawnym celu konwersji na kapitał symboliczny. Ten daje możliwość sprawowania władzy symbolicznej z użyciem przemocy symbolicznej oraz rekonwersji na inne kapitały.
● Stopień podatności kapitału na przekształcenia - stanowi przedmiot zmagań społecznych.
Dystrybucja tych czterech typów kapitału przesądza o obiektywnej strukturze klasowej.
Przy tym klasy, nie są rzeczywistymi grupami ale potencjalnością ( obiektywna dystrybucja zasobów odnosi się do aktów ludzkich jak gramatyka do mowy - określa potencjalność)
● KLASY Wg Bourdieu
1. Klasa Dominująca - wysoki poziom kapitału (3 fakcje)
- dominująca (posiadacze środków produkcji - burżuazja, najzasobniejsza w kapitał ekonomiczny) - pośrednia (wysoko wykwalifikowani specjaliści, profesjonaliści, średni poziom kapitału każdego rodzaju) - zdominowana (intelektualiści, artyści, pisarze - wysoki poziom kapitału kulturowego i symbolicznego)
2.Klasa Średnia - średni poziom kapitału, fakcje:
- dominująca (drobna burżuazja- właściciele małego biznesu, najwyższy w tej klasie poziom kapitału ekonomicznego) - pośrednia (wykwalifikowani pracownicy umysłowi) - zdominowana (pracownicy instytucji oświatowych, kulturowych - praca zrytualizowana i nisko nagradzana, wysoki jak na tę klasę p[oziom kapitału społecznego, kulturowego i symbolicznego)
3.Klasa Niższa - niski poziom kapitału, fakcje:
-dominująca (wykwalifikowani pracownicy fizyczni - względnie wysoki poziom kapitału ekonomicznego) -pośrednia ( pół wykwalifikowani robotnicy) -zdominowana (fakcja najbiedniejsza - posiada pewien kapitał symboliczny, reprezentowany przez niewykształconych ideologów)
● Dynamika Społeczeństwa - wiąże się z transformacją kapitału ekonomicznego, kulturowego i symbolicznego w kapitał społeczny (faktyczne grupy i sieci)
● Konflikt klasowy toczy się wokół manipulacji symbolami. Manipulacja symbolami i mobilizowanie symboli w ideologie ma sprawić, ze dany wzór społeczny, kulturowy i produkcyjny staje się „najwłaściwszy”
● Praktyki społeczne związane są z interesami klasowymi - przy tym podmioty mogą nie zdawać sobie z tego sprawy. - poza działaniami czysto ekonomicznymi, najbardziej zyskową praktyką jest „uczciwa bezinteresowność” (strukturalne wyparcie się interesu)
● HABITUS - Proces zapośredniczający między kulturę klasową a indywidualnymi spostrzeżeniami, wyborami i zachowaniem wyposaża jednostkę w wytyczne umożliwiające jednostkom wspólne przedstawienie świata, klasyfikowanie, ocenianie i wybieranie.
Koncepcja ta - stworzona przez Arystotelesa, a rozwinięta przez P. Bourdieu, zakłada, że habitusem jest całe pomysłotwórcze otoczenie określonej osoby. Obejmuje to także osobiste wierzenia, skłonności oraz sposoby rozwiązywania problemów (wybór drogi, odpowiednie zachowanie). Teoria habitusu kwestionuje założenia koncepcji wolnej woli (ang. free will), z racji tego, że zakłada ograniczoną (przez usposobienie, czy gotowość do działania) możliwość wyboru. Jednak człowiek nie jest automatem, ponieważ każdy habitus wykazuje pewną elastyczność, ale żaden nie jest wyłącznie wolną wolą.
Ogromna część koncepcji habitusu zwraca uwagę na to, że istnieją nieograniczone możliwości działania, o których dana osoba nigdy by nie pomyślała. Z tego powodu takie opcje realnie nie istnieją, ponieważ nie można z nich korzystać. W typowych sytuacjach społecznych jednostka polega na znacznym zasobie scenariuszy zachowań i dużym zasobie wiedzy, co ukazuje człowieka jako posiadającego pewien obraz świata i przygotowanego do reakcji w określonej sytuacji. Całkowite poznanie habitusu danej osoby nie jest możliwe, ze względu na fakt, że jest on zakorzeniony w podświadomości.
● Smak - zmienia się wraz z obiektywnym położeniem klasowym - jest jedną z najbardziej widocznych manifestacji habitusu - nie jest sprawa naturalną i osobistą!
● Konflikty w kwestiach gustu są konfliktami klasowymi: tu: przemoc symboliczna
- Bourdieu wstępnie wyróżnia 2 typy smaku (odpowiadające wysokiemu v niskiemu poziomowi kapitału ogólnego / wysokiej v niskiej pozycji klasowej)
- SMAK WOLNOŚCI I LUKSUSU
- estetyka „czystego oglądu” (Kant) sztuka dla sztuki, daleka od bezpośrednich potrzeb materialnych i funkcji pragmatycznych jest ponad funkcją i treścią: sublimuje to, co zwykłe i pospolite w estetykę i piękno. - smak wolności jest smakiem klasy dominującej - jest zatem dominującym i prawomocnym smakiem w społeczeństwie.
- ESTETYKA POPULARNA/LUDOWA
- jest smakiem konieczności charakterystycznym, dla klasy robotniczej i jej surowych imperatywów ekonomicznych - pogardza sztuką formalną i samowystarczalną jako dekadencką i zdegradowaną, sztuka ma przedstawiać rzeczywistość, przekłada to, co proste i uczciwe ponad to, co złożone i wyrafinowane.
● Wybory estetyczne korespondują z wyborami na innych polach kultury.
- uprzejmy, chłodny i zdystansowany styl konwersacji v wzajemne dotykanie się, gromki śmiech i prostolinijność - wysublimowane i zdematerializowanie potrzeb fizycznych: dyscyplina, harmonia i elegancja potraw & ubioru v sycące, proste i obfite pożywienie, ubiór zwykły, nie „dziwaczny”
● „Sens Praktyczny”
- pozwala działać „jak należy”, bez formułowania i wykonywania „obowiązku” (Kantowskiego, t.j. reguły postępowania)
- ponieważ schematy habitusu są wytworem wcielenia struktur i tendencji swiata, są „samozrozumiałe” oraz pozwalają na nieustanne przystosowanie sied o zmiennych kontekstów w wytwarzanie sytuacji jako sensownych całości.
4