KONSPEKT ZAJĘĆ LOGOOPEDYCZNYCH Z DZIECKIEM Z WADĄ SŁUCHU

I INFORMACJE O DZIECKU

Michał lat 5 pochodzi z rodziny pełnej, z pierwszej ciąży przebiegającej prawidłowo. Nie posiada rodzeństwa. Rodzice, oboje słyszący, z wyższym wykształceniem. Matka od narodzin dziecka nie pracuje, zajmuje się wychowaniem syna.

Chłopiec urodził się o czasie, poród siłami natury, przedłużający się, w konsekwencji nastąpiło niedotlenienie w obrębie mózgowia.

Dla matki niepokojącym był brak okresu zabawy głosem, polegający na powtarzaniu dźwięków określonego typu, wymagających prawidłowego słyszenia. Sygnałem mobilizującym do podjęcia działań mających na celu zdiagnozowanie dziecka było nie wystąpienie u Michała do 10 miesiąca życia zjawiska gaworzenia, polegającego na świadomym powtarzaniu dźwięków, co jest formą słuchowej reakcji na dźwięk. Chłopiec nie wykazywał też zachowań świadczących o rozumieniu pojedynczych wyrazów.

Diagnoza lekarska potwierdziła obawy matki. Stwierdzono nabyte obustronne upośledzenie słuchu, w stopniu znacznym typu odbiorczego, 80dB średnio dla 4 częstotliwości: 500, 1000, 2000, 4000Hz, a więc upośledzenie słuchu leżące już ponad graniczną wartością 60dB, oddzielającą niedosłuchy, które bez interwencji z zewnątrz nie pozwalają na wykształcenie się mowy artykułowanej. Jako przyczynę podano czynnik okołoporodowy-niedotlenienie płodu.

Chłopiec w wieku 12 miesięcy otrzymał dwa aparaty słuchowe, które umożliwiały pobudzanie dźwiękowo każdego ucha osobno. Najpierw nosił specjalnie przygotowane wkładki, potem dołączone zostały aparaty.

Po okresie adaptacji rozpoczęto intensywną naukę słyszenia i mowy pod kierunkiem surdologopedy.

Rozwój fizyczny chłopca (siadanie, stanie, chodzenie) przebiegał z dużym opóźnieniem.

Oboje rodzice są świadomi sytuacji, zdają sobie sprawę z potrzeb rozwojowych syna i współdziałają w programie rehabilitacyjnym.

OBECNA SYTUACJA DZIECKA

Obecnie Michał za namową psychologa, od września uczęszcza do przedszkola masowego. Codziennie spędza w przedszkolu 4 godziny. Nauczycielki grupy przedszkolnej zostały specjalnie przygotowane do pracy z Michałem przez surdologopodę. Same opowiedziały dzieciom o tym, jak słyszy ich kolega, dlaczego mówi mniej wyraźnie niż inni i do czego służą mu aparaty słuchowe. W przedszkolu chłopiec szybko się zaadoptował. W grupie rówieśniczej czuje się dobrze. Chętnie wykonuje prośby i polecenia dorosłych. Jest włączany do zabaw grupowych, co wspomaga terapię mowy i ma duże znaczenie dla rehabilitacji, a jednocześnie zaspokaja potrzebę kontaktu z rówieśnikami.

Ćwiczenia słuchowe, odczytywanie mowy z ust, ćwiczenia oddechowe, głosowe i ćwiczenia narządów artykulacyjnych prowadzone są też z całą grupą dzieci.

Rodzice są informowani o tematach zajęć, o nowych poznanych przez dziecko wyrazach i utrwalają je w czasie codziennych zajęć. Od początku terapii Michał ma założony pamiętnik, w którym najpierw rodzice, a teraz już on sam przy ich pomocy uwiecznia znane miejsca i różne wydarzenia z życia codziennego w postaci obrazków, rysunków oraz tekstów w dymkach.

Wynik ostatniego badania psychologicznego wskazuje również na nieharmonijny rozwój w sferze pozawerbalnej, z dysfunkcjami i zaburzeniami. Są to:

- trudności w procesie analizy i syntezy wzrokowej,

- skrzyżowana lateralizacja: lewe oko, lewa noga, prawa ręka,

- zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa,

- niski poziom myślenia przyczynowo-skutkowego,

- wolne tempo pracy.

W czasie badania chłopiec bez większych trudności wchodził w kontakt, zachowywał się spokojnie i zdyscyplinowanie.

STAN MOWY

Z badania logopedycznego wynika, że narządy mowne pod względem anatomicznym zbudowane są prawidłowo. Wargi i język sprawne, podniebienie miękkie ruchome. Czynności odgryzania, żucia i połykania prawidłowe. Rozwój mowy znacznie opóźniony. Chłopiec posługuje się prostymi, dwuwyrazowymi konstrukcjami zdaniowymi. Słownik czynny i bierny ubogi, poniżej normy wiekowej. Rozumie polecenia. Wymowa na ogół zrozumiała dla otoczenia, aczkolwiek w dużym stopniu odbiega od prawidłowej, przede wszystkim z powodu nieprawidłowej artykulacji samogłosek oraz głosek szczelinowych i zwartoszczelinowych z najbardziej zniekształconymi głoskami dentalizowanymi. W mowie zdarza się ubezdźwięcznianie głosek dźwięcznych, dźwięczne głoski ustne mają nieduży stopień nosowości. Słyszalne są elizje sylab i fonemów w wygłosie. Często zdarza się niewłaściwe akcentowanie wyrazów i brak odpowiedniej intonacji, utrudniające zrozumienie wypowiedzi. Tempo mowy prawidłowe. Wydech krótki i płytki. Chłopiec mówi na resztkach wydechu i dobiera głośno powietrze.

II KONSPEKT ZAJĘĆ

Temat: Zima wcale nie jest zła.

Metoda: Audytywno - werbalna.

FORMA PRACY: Indywidualna. Na zajęciach obecna matka chłopca.

CZAS TRWANIA: ok. 45-50 min.

Cel ogólny: Wprowadzenie dziecka do spontanicznego posługiwania się zrozumiałą mową w kontaktach z otoczeniem. Umożliwienie nauki w szkole masowej.

Cele szczegółowe: - wydłużenie fazy wydechu,

- ćwiczenie oddechu przeponowego,

- ćwiczenie prawidłowego akcentowania wyrazów,

- ćwiczenia intonacji wypowiedzi,

- wzbogacanie słownictwa,

- różnicowanie pojęć: długi, krótki,

- rozwijanie i podtrzymywanie spontanicznej aktywności słownej,

- usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej,

- doskonalenie syntezy i analizy wzrokowej.

Pomoce: - pamiętnik dziecka,

- papierowa gwiazdka śniegowa,

- długie i krótkie paski papieru,

- długie i krótkie kolorowe patyczki,

- dwa pudełka: długie i krótkie,

- dwie plansze: jedna przedstawiająca długi tor saneczkowy, druga przedstawiająca krótki tor saneczkowy,

- obrazki przedstawiające zimową odzież,

- etykiety z różnymi układami dźwięków (sylaby akcentowane i nieakceptowane),

- emblematy z uśmiechniętą i smutną buzią,

- rysunek do kolorowania o tematyce zimowej z zależnością przyczynowo-skutkową.

Materiał językowy:

Zagadka

Zgadniesz treść zagadki,

gdy pomyślisz nieco,

jakie srebrne gwiazdki

zimą z nieba lecą.

J. Stec

„Zagadki dla najmłodszych”

Wyliczanka

Dwa aniołki w niebie,

piszą list do siebie-

piszą, piszą i rachują

ile kredek potrzebują.

Zbiór własny.

Wyrazy: długi, krótki, szalik, czapka, sweter, skarpety, telefon.

Zdania pytające i oznajmujące: Chłopiec zjeżdża na sankach.

Chłopiec zjeżdża na sankach?

Chłopiec bawi się wspaniale.

Chłopiec bawi się wspaniale?

Proponowany materiał językowy wiąże się z aktualną potrzebą wypowiadania się chłopca.

Przebieg zajęć

Rodzaj Czas trwania	Czynności Logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
Wprowadzenie do zajęć. ok. 5 min.	Wita się z dzieckiem, pyta co słychać. Prosi o pokazanie ostatnich kartek z pamiętnika oraz wykonanej pracy domowej. Motywuje do opowiedzenia zdaniami jak chłopiec spędził ferie zimowe. Podsumowuje, że chłopiec wapaniale się bawił i lubi zimę. Proponuje wysłuchanie i rozwiązanie słownej zagadki - recytuje jej treść.	Wita się z logopedą i pokazuje przyniesione kartki pamiętnika, na których narysował zabawy na śniegu podczas ferii zimowych, m.in. zjeżdżanie z górki na sankach. Pokazuje własnoręcznie wyciętą z białego papieru gwiazdkę. Opowiada prostymi zdaniami, co robił podczas ferii. Prawidłowo odgaduje zagadkę.	Wykonanie kart pamiętnika oraz wycięcie śniegowej gwiazdki było pracą domową. Rozwiązanie brzmi: gwiazdki śniegowe.

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
Ćwiczenia oddechowe. ok. 10 min. Ćwiczenia rozumienia mowy. Wzbogacanie słownika. ok. 10 min.	Wyjaśnia, na czym będzie polegała zabawa oddechowa-Śniegowa gwiazdka. Kontroluje prawidłowy tor oddechowy. Pokazuje zabawę- -Huśtanie śniegowej gwiazdki na brzuchu. Przypomina, że przy wdechu brzuszek rośnie, a przy wydechu brzuszek opada. Liczy głośno do 5. Kontroluje prawidłowy tor oddychania. Przy użyciu trąbki i gwizdka prezentuje dziecku sygnały o różnym czasie trwania. Określa je słowami: długi, krótki, pokazując odpowiedniej długości paski papieru. Kontroluje artykulację dziecka.	Nabiera głęboko i dużo powietrza, następnie dmucha na brzegi swojej gwiazdki w taki sposób, aby jak najdłużej była ona odchylona od pionu. Ćwiczenie wykonuje minimum 3 razy. Leżąc na plecach z papierową gwiazdką na brzuchu wykonuje 5 wdechów i 5 wydechów. Powtarza za logopedą, w zależności od sygnału słowa: długi, krótki. Pokazuje odpowiedniej długości paski papieru.	Należy pamiętać, aby: - dokładnie przewietrzyć pokój, - nie doprowadzić do opróżnienia płuc z tzw. powietrza zapasowego. Ćwiczenie można wykorzystać do doskonalenia identyfikowania i natężenia bodźca dźwiękowego.

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
	Prosi, aby dziecko samo decydowało o długości nadawanego dźwięku. W zależności od jego długości wrzuca do dwóch pojemników (długiego lub krótkiego) kolorowe patyczki o różnej długości, używając nazw kolorów i pojęć długi, krótki. Prosi, aby dziecko używało sygnału dźwiękowego długiego lub krótkiego w zależności od swoich poleceń. Proponuje zamianę ról. Logopeda prezentuje dźwięki.	Trąbi i gwiżdże sygnałem długim lub krótkim. Trąbi i gwiżdże długo lub krótko w zależności od poleceń słownych logopedy. Wrzuca kolorowe patyczki do odpowiednich pudełek, używając pojęć: długi, krótki oraz nazw kolorów patyczków.	Jest to również ćwiczenie oddechowe. Jest to ćwiczenie utrwalające również nazwy kolorów: czerwonego, zielonego, żółtego, niebieskiego.

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
Ćwiczenia fonacyjne. ok. 6 min.	Nawiązując do zabaw na sankach podczas ferii, uwiecznionych w pamiętniku, prosi aby dziecko wędrując kolejno po dwóch torach saneczkowych narysowanych na planszach, długo wymawiało samogłoski, których układ artykulatorów demonstruje bez fonacji. Podczas wykonywania ćwiczenia przez dziecko kontroluje układ masy języka oraz czuwa i przypomina o kierowaniu wydychanego powietrza przez jamę ustną. Zachęca do porównania długości torów saneczkowych.	Rysując paluszkiem po torach saneczkowych równocześnie długo artykułuje odczytane z układu ust logopedy samogłoski. Po skończonym ćwiczeniu sprawdza, który tor jest długi, a który krótki. O swoich spostrzeżeniach informuje logopedę.	Demonstrowany jest układ artkulatorów do wymawiania samogłosek ustnych. Ćwiczenie to doskonali odczytywanie mowy z ust, kontroluje nazalizację oraz ćwiczy sprawność artykulacyjną (kompleksy labiowelarny i delabialno-palatalny). Dziecko ćwiczy również właściwe używanie pojęć: długi, krótki.

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
Ćwiczenia intonacji wypowiedzi. ok. 7 min. Ćwiczenia akcentu wyrazowego w połączeniu z ćwiczeniami syntezy i analizy wzrokowej. ok. 7 min.	Wypowiada dwa zdania na dwa różne sposoby, wyraźnie zmieniając przebieg intonacji. Następnie wypowiada jedno z tych zdań i pokazuje dziecku odpowiedni układ klocków. Tłumaczy, na czym polega różnicowanie zdań oznajmiających i pytających. Demonstruje obrazki, na których znajdują się przedmioty związane tematycznie z zimą. Prosi o nazwanie ich i podzielenie na sylaby. Razem z dzieckiem dzieli wyrazy na sylaby, z jednoczesnym wyklaskiwaniem sylaby akcentowanej. Wspólnie z dzieckiem dobiera etykiety z układami dźwięków (sylaby akcentowane i nieakceptowane).	Układa klocki w zależności od linii intonacyjnej podawanych przez logopedę zdań. Głośno powtarza zdania zachowując intonację. Wykonuje polecenia logopedy: - nazywa obrazki, -dzieli wyrazy na sylaby z równoczesnym wyklaskiwaniem, - dobiera etykiety z układem dźwięków, - ponownie nazywa obrazki prawidłowo akcentując bez wyklaskiwania, - wybiera obrazek, który nie pasuje do pozostałych i wyjaśnia, dlaczego go wybrał.	Zdanie oznajmiające Zdanie pytające Materiał językowy dwusylabowy i trzysylabowy z akcentem paroksytonicznym. Jeden z obrazków nie pasuje do pozostałych. np. czap-ka

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
Zakończenie zajęć i zadanie pracy domowej. ok. 5 min.	Pyta, który obrazek nie pasuje do pozostałych i dlaczego. Kontroluje artykulację. Prosi o wykonanie kolejnych kart pamiętnika oraz pokolorowanie przygotowanego zimowego obrazka pożyczonymi z gabinetu kredkami. Omawia wspólnie z dzieckiem rysunek, kierując jego uwagę na zależność przyczynowo-skutkową. Recytuje wyliczankę, którą dziecko ma uzupełnić podając liczbę potrzebnych mu kredek. Pożyczając kredki prosi, aby dziecko określiło ich kolor, a także długość używając określeń długa, krótka. Kontroluje artykulację. Żegnając się dziękuje za wspólną pracę i zabawę.	Podaje liczbę kredek (od 1 do 10), potrzebnych jego zdaniem do kolorowania. Nazywa kolory kredek i określa ich długość. Otrzymuje obrazek do pokolorowania w domu. Próbuje odnaleźć na rysunku zależność przyczynowo-skutkową.	W ten sposób w dalszym ciągu utrwala kolory i określenia: długa, krótka.

Rodzaj Czas trwania	Czynności logopedy	Czynności dziecka	Uwagi
	Prosi o przypięcie do maty emblematu matu buźki uśmiechniętej lub smutnej w zależności od nastroju dziecka i stopnia zadowolenia ze spotkania.	Przypina emblemat buźki.	Jest to ewaluacja bezpośrednia zajęć oraz podkreślenie, że dorosły liczy się z odczuciami dziecka.

Logopeda w ciągu całego spotkania:

- przyzwyczaja i motywuje dziecko do słuchania, często powtarzając: słuchaj!

słuchaj!,

- zachęca i motywuje do wypowiadania się zdaniami,

- udziela często słownych pochwał.

Proponowane zajęcia są jedynie fragmentem długoletniej, wieloetapowej, systematycznie prowadzonej terapii, tym ważniejszej, że mowa w dużej mierze wpływa na całokształt rozwoju dziecka, a szczególnie na jego powodzenie w szkole. Poziom językowej komunikacji determinuje możliwości człowieka, a sposób komunikowania się wpływa na sukcesy edukacyjne oraz stosunki z innymi ludźmi.

Przy kontynuacji tak intensywnie prowadzonej terapii, współpracy rodziców i specjalistów zainteresowanych losem chłopca (surdologopedy, logopedy przedszkolnego, psychologa, nauczycielek przedszkola) oraz wysokiej motywacji samego chłopca możliwe jest osiągnięcie ogólnego celu, którym jest nauka w szkole masowej.

Opracowała

Beata Dornowska

logopeda

2

---