Wychowanie- świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka.

Samowychowanie- samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości- stosownie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów.

Samokształcenie- samouctwo, osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki ustala sam podmiot.

Kształcenie- system działań dążący do tego aby uczącej się jednostce lub zbiorowi jednostek umożliwić:1 poznanie świata jaki stworzyła natura, jaki zawdzięczamy kulturze włącznie z nauką, sztuką i techniką.2 przygotowanie się do zrozumienia świata przez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i umysłowych zdolności, uzdolnień, zainteresowań, zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych.

Nauczanie- planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości.

Uczenie się- proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianą formy wcześniej nabyte.

Kultura- ogół stworzonych przez ludzi wartości naukowych, społecznych, artystycznych i technicznych oraz procesy tworzenia tych wartości.

Kultura pedagogiczna- to dziedzina kultury, która jest szczególnie związana ze sprawami wychowania i oświaty. Jej elementy składowe to ogół urządzeń wychowawczo oświatowych, piśmiennictwo pedagogiczne, twórczość pedagogiczna oraz dotyczące edukacji przekonania i postawy reprezentowane zarówno przez pedagogów i nauczycieli jak i całe społeczeństwo.
Osobowość- zespół cech psychofizycznych

Środowisko- krąg otaczających nas osób i rzeczy.

Inkulturacja- część składowa socjologii. Przystosowanie do życia w kulturze. Proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa, sprawiająca że jednostka staje się integralnym członkiem tego społeczeństwa i nosicielem jego kultury.

Wychowanie estetyczne- ogół świadomych oddziaływań na wychowanka i jego działań własnych, w których wartości estetyczne i artystyczne wykorzystuje się do pogłębienia życia uczuciowego, rozwoju aktywności twórczej i samoekspresji wychowanka oraz umożliwienia mu kontaktu z różnymi dziedzinami sztuki.

Wychowanie moralne- ogół świadomych oddziaływań wychowawczych i działań własnych wychowanka, których celem jest ukształtowanie dyspozycji psychicznych warunkujących zachowanie moralne jednostki jako członka zbiorowości ludzkiej.

Wychowanie umysłowe- kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepianie wychowankom potrzeby rozwijania własnego umysłu.

Wychowanie patriotyczne- ma na celu jak najlepsze przygotowani wychowanków do służby własnemu krajowi i narodowi. Polega na kształtowaniu przywiązania i miłości do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości.

Wychowanie fizyczne (zdrowotne)- system działalności wychowawców i wychowanków, której celem jest opanowanie przez wychowanka wiedzy o organizmie ludzkim, jego stronie fizjologicznej, psychicznej i społecznej- ukształtowanie ich umiejętności sprawności i postaw warunkujących zachowanie i doskonalenie zdrowia, oraz stosowanie zasad higieny w życiu społecznym i osobistym.

Pedagogika praktyczna(empiryczna)- obserwująca, zbierająca, badająca całość do świadczenia wychowawczego, rodziców i nauczycieli, wychowawców wszelkiego rodzaju, mających do czynienia z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi opracowująca także doświadczenia dydaktyczne i metodyczne wszelkim nauczaniu i uczeniu się.

Pedagogika teoretyczna(ogólna)- która jako dział najwyższy, obejmujący całość, badanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny dostarczony przez wcześniejsze działy pedagogiki, badań do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego rozwoju człowieka; jego uwarunkowań, teorii odtwarzającej obiektywnie całą rzeczywistość wychowawczą.

Pedagogika opisowa(eksperymentalna)- dział naukowo uogólniający doświadczenie i badający eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk biologicznych, psychicznych i socjologicznych lub związanych z wychowaniem.

Pedagogika normatywna- na podstawie filozofii człowieka (antropologia filozoficzna), aksjologii i teorii kultury, bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartość, cele, ideały, normy, którymi powinno się kierować wychowanie.

Pedagogika jako nauka humanistyczna- podstawę stanowi tu pojęcie człowieka w powiązaniu z kulturą danej epoki. Ideałem jest uczłowieczenie jednostki ludzkiej przez zaszczepienie jej cech i właściwości najbardziej odpowiadających pojęciu człowieka. Uznawane są cechy wychowania: 1.wychowanie, w którym podmiotem staje się sam wychowanek. 2. Samowychowanie i samokształcenie grają nie mniejszą rolę niż działalność placówek oświatowych. 3.w wychowaniu prawda i dobro moralne są najwyższymi wartościami.

Wincenty Okoń
Nauki współpracujące z pedagogiką.:
-historia wychowania(stosunek dziedziczny kultury do pedagogiki)
-antropologia wychowania(nauka o naturze, egzystencji człowieka)
-biologia wychowania(nauka o podstawach biologicznych wychowania)
-psychologia wychowania(nauka o rozwoju psychicznym oraz o funkcjonowaniu psychiki w procesie wychowania i nauczania)
-socjologia wychowania(nauka o zjawiskach społecznych)
-filozofia wychowania
-teologia wychowania(ujmująca wychowanie w świetle objawienia i konieczna dla pedagogiki religijnej)
-nauki realne(higiena z naukami medycznymi, ekonomika oświaty i kształceni, demografia)

Metody wychowania

Podział wg Muszyńskiego:
WPŁYW OSOBISTY:
wyrażanie aprobaty i dezaprobaty (podoba się - nie podoba mi się)
działanie - wpływu osobistego
perswazja
wysuwanie sugestii
instruowanie
Indywidualna relacja wychowawca-wychowanek, wg tych oddziaływań będziemy poznawać świat.

WPŁYW SPOŁECZNY
modyfikacja celów zespołu
kształtowanie norm postępowania
przekształcanie struktury zespołu
nadawanie właściwego kierunku kontroli
Pod wpływem otoczenia możemy zmienić swoje zachowanie by dostosować się do ogółu, by pozyskać akceptację

WPŁYW SYTUACYJNY
nagradzanie
karanie
organizowanie doświadczenia
Określona sytuacja może wpłynąć na nasze zachowanie ( strata bliskich)

KIEROWANIE SAMOWYCHOWANIEM
ukazywanie samych sposobów
przygotowanie do świadomego ćwiczenia
ukazywanie do świadomego ćwiczenia
To co zrobię sama dla siebie, kierowanie swoim samorozwojem, to jakie wartości będą miały wpływ na mój system wartości

Według Konarzewskiego
1.Metody indywidualne
-nagradzanie i karanie
-modelowanie
persfazja
technika zadaniowa

2.Metody grupowe
kształtowania odniesienia porównawczego
nacisku grupowego
kształtowanie systemu ról i norm grupowych
kształtowanie grupowych wzorów życia

Metody wychowania - pomagają współczesnym osobom zaangażowanym w proces wychowania odnaleźć się w trudnych aspektach dotyczących wielości nurtów wychowania. Nakreślają obraz, wskazują drogę, którą należy podążać w swojej pracy pedagoga.
Metody wychowania:
W ujęciu prakseologicznym - metoda to ogólny sposób postępowania. Założeniem, każdej metody jest dążenie do osiągniecie celów a cel to wartości, jednym słowem poprzez odpowiednie metody drzym do wdrożenia wartości.
Kopaliński - metoda to świadome, konsekwentne, systematyczne postępowanie. Składają się na nie środki i czynności, które służą realizacji celu.
Kamiński - sposoby konsekwentnego i możliwie najbardziej skutecznego postępowania zmierzające do określonego celu.
Muszyński - sposób postępowania wychowawcy, polegający na wywieraniu wpływu na aktywność wychowanka, związany zawsze z obszarem nagród i kar. Wychowanie poprzez stosowanie tych metod dąży do obranego celu.

Zadaniem teorii wychowania jest tworzenie, rekonstrukcja, przetwarzanie tak treści, metod, kształtów wychowania, aby potrafiły się one wpasować w ówczesny kształt i model świata. Staje się więc niezbędne ciągłe poszukiwanie najlepszych i jak najbardziej aktualnych rozwiązań dotyczących wychowania i kształtowania jednostki. Teoria wychowania to dział, którego treścią i celem jest człowiek (podmiot), treścią jest wychowanie (przedmiot), metodą - sposób wytwarzania odpowiednich postaw, cech, nawyków w młodym lub dorosłym człowieku. Możemy, zatem powiedzieć, ze istotą wychowania jest całokształt związany z formowaniem i dopasowaniem nas samych do aktualnych i przyszłych modeli dobrze wychowanego człowieka (w pełnym tego słowa znaczeniu - moralnie, fizycznie, społecznie, emocjonalnie, umysłowo).

Środowiska wychowawcze w wychowaniu intencjonalnym:
Klasa szkolna jako grupa społeczna, struktura klasy:
Nieodłączną częścią szkoły jest klasa szkolna. Stanowi ona grupę społeczną. Ta grupa społeczna, jaką jest klasa posiada tzw. dynamikę grupową. Jest układ pewnych działań, sił, jest to struktura klasy, czyli zajmowane przez uczniów pozycje względem siebie, wspólnie uznawane normy. Klasa stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, zajmujących różne pozycje, mających wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie.
Klasa początkowo tworzy jedynie formalnie zorganizowaną grupę społeczną, z czasem nawiązywanie kontaktów znacznie pogłębia ją. Staje się GRUPĄ SPOŁECZNĄ.
W klasie poszczególni uczniowie zajmują różne pozycje. Zajmują je w zależności od pełnionych funkcji, stopnia okazywania im sympatii lub antypatii, osiąganych dobrych lub złych wyników w nauce, posiadanych uzdolnień - ich braku lub odznaczania się siłą lub słabością fizyczną.
Każda struktura, typowa dla klasy szkolnej jako grupy społecznej, ma z reguły charakter hierarchiczny - tzn. uczniowie mogą zajmować wysokie i niskie pozycje, np. najwyższą pozycję posiadają uczniowie lubiani, a najniższą nielubiani.
Szkoła
Drugim po rodzinie środowiskiem wychowawczym w życiu dzieci i młodzieży jest szkoła.
- w odróżnieniu od rodziny funkcjonuje w warunkach zinstytucjonalizowanych,
- zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych,
- odpowiedzialnymi za poprawne jej funkcjonowanie są: dyrektor szkoły wraz z zastępcami i radą pedagogiczną,
- na szkołę mają dodatkowo wpływ: samorządy uczniowskie, sami uczniowie oraz rodzice.
Pamiętajmy o tym, że szkoła to nie tylko ludzie, ale również budynek wraz z całą strukturą:
- podział na klasy szkolne - tj. mniejsze zorganizowane grupy robocze od ok. 25-30 uczniów,
- w jednej szkole jest najczęściej kilkanaście klas - wraz z uczniami o zbliżonym poziomie wiekowym i umysłowym,
- podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są lekcje (trwające ok. 45 min.), wraz z przerwami międzylekcyjnymi,
- obecnie obowiązkowo kształcimy się od 7 do 16 roku życia.
Funkcje szkoły:
dydaktyczna (kształcąca) - przekazywanie wiedzy z różnych dziedzin nauki, techniki, literatury, sztuki,
wychowawcza - kształcenie postaw wobec rzeczy, ludzi, norm, wartości,
opiekuńcza - zaspokaja podstawowe potrzeby, niezbędne dla prawidłowego rozwoju fizycznego i psychospołecznego uczniów.
Środowiska wychowawcze w wychowaniu naturalnym:
Rodzina jako podstawowa komórka życia społecznego jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. Jest wspólnotą w najgłębszym i najpełniejszym tego słowa znaczeniu. Jest wspólnotą niezwykłą, stanowiącą model i normę dla wszystkich innych grup społecznych. W niej to właśnie zdobywa dziecko pierwsze doświadczenia, doznaje pierwszych odczuć emocjonalnych, przyswaja sobie obowiązujące wzorce i zasady współżycia, a także utożsamia się ze swoim najbliższym otoczeniem, szukając w nim miejsca dla siebie.
Rodzina jest wspólnotą naturalną, opartą na miłości i wolnym wyborze dwóch osób pragnących dawać początek życiu i uzupełniać się we wzajemnej miłości.
Rodzina stanowi związek wyłączny i trwały, bo tylko taka rodzina daje swym członkom poczucie bezpieczeństwa, pewności jutra i świadomości, że się jest kochanym. Rodzina to nie tylko i wyłącznie środowisko wychowawcze, to także najbliższe człowiekowi środowisko życia, najbliższa mu grupa, która może a właściwie powinna wzbogacać jego życie, zaspokajać podstawowe potrzeby biologiczne, psychiczne, materialne, dawać poczucie bezpieczeństwa, zadowolenie i psychiczne oparcie.
Rodzina może być, choć nie powinna źródłem silnie i głęboko przeżywanej życiowej porażki, źródłem niepokoju i rozczarowania. W literaturze psychologicznej poświęconej roli środowiska rodzinnego szczególną rolę przypisuje się kontaktom osobowym między dzieckiem a rodzicami.
Podsumowując możemy stwierdzić, ze grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku, między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich powstają z reguły więzi przyjaźni .Grupy rówieśnicze są podstawową formą życia społecznego młodzieży, klasa natomiast ją odwzorowuje dlatego bardzo ważne dla każdego nauczyciela jest znajomość procesów, które w niej zachodzą .Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków.
Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić ich funkcje wychowawcze i są to :
- wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych, kształtowanie postaw aktywności, zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem,
- zaspokajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy,
- współzawodnictwo rozwijające tendencję do rywalizacji,
- rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich,
- zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
- wypełnienie wolnego czasu.
Jak widać grupy rówieśnicze mają bardzo duże znaczenie w kształtowaniu się osobowości i rozwoju społecznym dziecka i młodego człowieka.
Jedną z takich ważnych grup, w której każdy człowiek w swoim życiu się znalazł jest klasa szkolna. To jak się w tej grupie czujemy w dużej mierze zależy od postawy i osobowości nauczyciela-wychowawcy. Jego umiejętności organizacyjne, zapał i zaangażowanie w pracę wychowawczą potrafią doprowadzić klasę do wspaniałych osiągnięć.
Innymi ważnymi elementami wpływającymi na jakość życia w klasie są: przyjęte normy grupowe, pozycja danego ucznia w tej grupie, rola, jaką pełni, stopień integracji jej członków, ogólna atmosfera klasy a także stosunki międzyjednostkowe i międzygrupowe (dziewczynki-chłopcy, paczki między sobą).
Na wpływ grupy rówieśniczej szczególnie wrażliwa jest młodzież w okresie dorastania, kiedy to następuje kryzys autorytetu rodziców i innych osób dorosłych. Wtedy grupa staje się głównym odnośnikiem dla dorastającego człowieka. Z rówieśnikami spędza on większą część czasu wolnego. Grupa ma wpływ na kształtowanie się jego postaw i opinii, sposób ubierania się, zachowania, wypowiadania się, wybierania muzyki, książek itp.
Młodzież należy do różnych grup: klasowej, paczki na osiedlu, grupy tanecznej, sportowej, harcerstwa…: wszystkie one wywierają na nią duży wpływ. Natomiast pozycja, jaką ma dana osoba w grupie odbija się na jej poczuciu własnej wartości, świadomości bycia akceptowanym lub nie, a także na ogólnym zadowoleniu z życia i postrzegania siebie.
Cele wychowania
Rodzaje celów:1Cel kreatywny- Dążyć do kreatywnego zachowania2optymalizujący-dążyć do wzmocnienia.3minimallizujące-minimalizować złe zachowania4korekcyjne5formalne-oficjalnie zatwierdzone6nieformalne-zgodne z naszymi przekonaniami

---