1. Ergono je t nau i działa mając na celu zwiększenie produktywności, bezpieczeństwa i wygody człowieka przez jak najlepsze dopasowanie narzędzi pracy, zadań i warunków środowiska do potrzeb i możliwości człowieka. Celem ergonomii jest zapewnienie higieny, bezpieczeństwa i komfortu pracy. Ergonomia opiera się na znajomości samego człowieka.
2. Ergonomia pierwszej generacji: Badanie zjawisk percepcji. Zagadnienia antropometrii (porównywania części ciała ludzkiego). Analiza i projektowanie względnie wyizolowanych systemów. Ergonomia drugiej generacji: Badanie procesów poznawczych i decyzyjnych człowieka. Interakcja: człowiek -komputer. Makroergonomie zalicza się do trzeciej generacji i dotyczy badania systemów złożonych.
3. Podstawowy układ ergonomiczny: Człowiek Maszyna Środowisko
4. Fizjologia pracy bada fizyczną budowę i czynności ciała pracującego człowieka. Celem tych badań jest takie dostosowanie pracy do człowieka, aby zapewnić możliwie ekonomiczne wykorzystanie jego siły roboczej, przy uniknięciu zbędnego wysiłku i zmęczenia. Postacie pracy: praca fizyczna; praca umysłowa.
5 Okresy pracy w stosunku do czasu zatrudnienia: Przedstartowy - przygotowanie stanowiska lub samego pracownika. Wyjściowy - stan psycho-fizyczny pracownika przed podjęciem pracy. Nauki - nabieranie wprawy. Równowagi roboczej - najlepszych wyników. Zmęczenia -sporadyczne, a potem coraz częściej, gorsze wartości
6. Fizjologicznie, organizm ludzki posiada pewną strefę niezawodności, która ograniczona jest od góry i od dołu. Strefa błędów dotyczy: Przeciążenia sensorycznego, występująca powyżej górnej granicy prawidłowego działania człowieka. Głodu sensorycznego, występująca poniżej dolnej granicy prawidłowego działania człowieka.
7. Zasady stosowania przerw: Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od 15% całego czasu pracy , a w przypadku prac ciężkich < 20-30% tp. W zależności od ilości wprowadzonych przerw, miejsce ich umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca się w przypadku występowania: Tylko jedna przerwa -umieścić ją pomiędzy 1/3 a ½ tp. 2 przerw -umieścić je tak, by dzieliła tp na 3 części, a czas trwania drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej. W przypadku ciężkich prac fizycznych ilość ich powinna być większa. Należy dążyć do stosowania przerw częstych, chociaż krótkich, gdyż efekt wypoczynku jest największy w początkowej fazie jego trwania.
8. Granice przestrzeni roboczej: Minimalną powierzchnię jaką zajmować będzie wyposażenie stanowiska. Łatwość dostarczania materiału. Długość traktów komunikacyjnych. Jakość warunków środowiskowych . Warunki bhp.
9. Wysokość manipulacyjna (Hmanip) -podstawowa miara właściwego położenia strefy pracy w stosunku do operatora. Określa ona wysokość od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodzącej przez miejsce optymalnego przyłożenia rąk w czasie pracy. Wysokość manipulacyjna określa się w zależności od przyjętej pozycji ciała w trakcie pracy i wymagań dotyczących samych czynności.
10. Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zależą od: Pozycji ciała przy pracy. Odległości obrazu od oczu. Charakteru wykonywanej pracy. Rodzaju odbieranej przez zmysł wzroku informacji. Wielkości obrazu, jego jednoznaczności, ostrości itp. Warunków oświetlenia.
11. Warunki świetlne wymagane dla celów widoczności: Zasada właściwego natężenia oświetlenia. Zasada dostosowania czasu postrzegania. Zasada równomierności oświetlenia. Zasada właściwych stosunków luminancji. Zasada właściwego kontrastu barwnego całego przedmiotu. Zjawisko addytywności barw.
12. Obciążenie człowieka pracą zawiera: Wynikający jedynie z obciążenia go samymi czynnościami roboczymi. Zależny od warunków środowiska, w którym proces pracy ma miejsce oraz od charakteru reakcji ustroju pracownika na nie.
13. Wydolność człowieka - zdolność organizmu do ciężkiej i długotrwałej pracy bez głębszych zmian w środowisku wewnętrznym. Miarą wydolności człowieka jest tzw. pułap tlenowy (VO2max).
14. Metody określania wielkości WE: Tabelaryczno-chronometrażowa - można stosować dla każdych warunków pracy, gdyż nie pociąga ona za sobą konieczności użycia jakiejkolwiek aparatury. Jest jednak mało dokładna. Gazometryczna - oparta jest na pomiarach wskaźników wymiany gazowej jaka zachodzi w procesie pracy między człowiekiem a otoczeniem. Telemetryczna - oparta jest na proporcjonalności skurczów serca do WE. Możliwość zapisywania ich na taśmie EKG, czy magnetofonowej zwiększa jej wierność interpretacji. Na podstawie wartości częstotliwości skurczów serca oblicza się WE.
15. Czynnikami decydującymi o wydolności fizycznej człowieka są: Energetyka wysiłku. Koordynacja nerwowo-mięśniowa rożnych grup mięśniowych. Termoregulacja ustroju. Czynniki psychologiczne, charakterologiczne i zdrowotne.
16. Wysiłkiem maksymalnym - stan organizmu, kiedy dochodzi do maksymalnego nasilenia funkcji pobierania i dostarczenia do mięśni 02. Wysiłek submaksymalny - wysiłek o niższej intensywności niż maksymalny. Supramaksymalnym - jeżeli ma miejsce wysiłek o intensywności większej niż maksymalny .
17. Czynniki oceny wysiłku statycznego oparte są o: Rodzaj przyjętej postawy ciała w trakcie wykonywanych czynności. Stopień wymuszenia zajmowanej pozycji i pochylenia ciała. Możliwość zmiany przyjętej pozycji ciała. Położenie kończyn i ich czynności ruchowych. Chronometraż czasu pracy pracownika.
18. Skutki obciążenia statycznego: Wywołuje szybki rozwoju zmęczenia. Występuje zmniejszony przepływ krwi przez napięte mięśnie, przy towarzyszących reakcjach hemodynamicznych. Ma miejsce ucisk mechaniczny na naczynia krwionośne. Złe jest zaopatrzenie komórek w tlen i odprowadzenie z nich szkodliwych substancji. Szybki ubytek mięśniowych zapasów. Lokalne zakłócenie homeostazy
19. Czynniki po których należy przeprowadzić badania obciążenia psychicznego pracą: Monotypia. Monotonia. Czuwanie. Konieczność podejmowania częstych i trudnych decyzji. Konieczność podejmowania precyzyjnych czynności motorycznych.
20. Czynniki fizjologiczne i psychologiczne dla badania obciążenia psychicznego pracą: Liczba wysyłanych informacji w jednostce czasu -analiza ilościowa. Liczba błędów -analiza jakościowa pracy. Czas reakcji. Tzw. zadaniu dodatkowym, co jest miarą rezerwowej zdolności do pracy. Efekt fizjologicznego obciążenia człowieka pracą: Podczas wysiłku występują zmiany czynnościowe organizmu. O ich obrazie decyduje zarówno intensywność wysiłku, jak i czas jego trwania. Przyjęto stosować dwa określenia tego stanu organizmu: Układ mięśniowy - zmęczenie fizyczne. System nerwowy - zmęczenie psychiczne.
21. Postacie zmęczenia: Znużenie- występuje przy nie dużym wysiłku. Podostre - krótkotrwałym, o średnim stopniu obciążenia. Ostre - bardzo intensywne a krótkie wysiłki. Przewlekłe - kumulowanie się mniejszych zmęczeń, rozciągnięte w czasie, trudne do rozpoznania. Wyczerpanie -wysiłek przewyższa możliwości człowieka.
22. Zmęczenie fizyczne charakteryzują następujące objawy: Zmiany w układzie biochemicznym mięśnia. Wzrost produktów przemiany materii. Wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu. Pocenie się. Pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej. Spadek wydajności. Wzrost zagrożenia urazowego czy wypadkowego.
23. Zmęczenie psychiczne charakteryzują następujące objawy: Zmniejszenie stopnia koncentracji. Utrudnione myślenie. Spowolnienie i osłabienie postrzegania. Spadek motywacji. Zaburzenia emocjonalne. Spadek wydajności pracy. Wzrost zachorowań, urazów i wypadków.
24. Antropometria -metoda badawcza, stosowana w antropologii fizycznej, polegająca na pomiarach porównawczych części ciała ludzkiego.
25. Pomiary cech statycznych obejmują: Wysokości, które służą do określenia odległości punktów antropometrycznych od położenia, na którym stoi lub siedzi badany (w pionie). Długości (poszczególnych części ciała). Szerokości i głębokości. Obwodów. Średnicy chwytu rękojeści. Współrzędnych sklepienia stopy. Kątów między palcami ręki. Pomiary cech dynamicznych obejmują: Kąty odchylenia kończyn górnych i dolnych: w dół, w górę, w lewo i prawo. Kąty odchylenia i skrętów głowy. Kąty skrętu kończyn i ich części. Kąty odchylenia grzbietowego i podeszwowego stopy. Kąty odchylenia ręki zaciśniętej na uchwycie cylindrycznym.
26. Pomiary przeprowadza się w trzech płaszczyznach: A. strzałkowo-środkowej, która dzieli ciało na stronę lewą i prawą. B. czołowej, która przebiega wzdłuż osi głowy i dzieli ciało na część brzuszną i grzbietową. C. poziomej, która dzieli ciało na część górną i dolną.
27. Przy projektowaniu stanowisk pracy z wykorzystaniem danych antropometrycznych stosuje się następujące metody: Statystyczną - wykonywanie badań doświadczalnych dopasowania urządzeń do użytkownika z uwzględnieniem wszystkich zainteresowanych w warunkach zbliżonych do rzeczywistych. Manekinów płaskich - w oparciu o model płaski przedstawiający sylwetkę człowieka w skali 1:1 z zachowaniem dokładnych proporcji, płci i wartości progowych lub mediany. Graficzna - wykorzystuje możliwości komputera, podaje wiele wariantów, a przy zastosowaniu odpowiedniego kryterium, pozwala na wybór wersji najbardziej optymalnej. Eksperymentalna - wykonywane są modele stanowiska w skali 1:5, 1:50 lub rzeczywistym, bada się relacje grup.
28. Pozycja siedząca charakteryzuje się: Dużą stabilizacją tułowia. Najlepszą koordynacją ruchową kończyn. Odciążeniem kończyn dolnych, a nieraz i górnych. Odciążenie układu krwionośnego. Podczas pracy w pozycji stojącej obciążone są mięśnie: nóg i grzbietu, w wyniku czego część krwi (20-25%) gromadzi się w kończynach dolnych, co wpływa niekorzystnie na przemianę materii zachodzącą w komórkach ustroju.
29. Podstawowe typy budowy człowieka: Pykniczny (krępy), charakteryzujący się: szeroką i krótką głową oraz szyją, prostymi, wysuniętymi do przodu ramionami, otłuszczonym tułowiem, krótkimi kończynami górnymi i dolnymi, małymi, głęboko osadzonymi oczami, skłonnością do łysienia, skórą zaróżowioną. Leptosomiczny (szczupły) -owalna głowa o wydłużonej części środkowej twarzy i niedorozwoju jej części dolnej, nos cienki, szyja długa, cienkie, słabo umięśnione kończyny, płaski tułów i klatka piersiowa, duże owłosienie, skóra blada. Atletyczny -głowa owalna, silnie rozwinięty układ kostno-mięśniowy, szyja długa i mocna, ramiona szerokie, klatka piersiowa wypukła, grube kości i skóra. Dysplastyczny, który obejmuje grupy: eunochoidów: nadmierny wzrost, silnie owłosiona głowa, szerokie biodra, eunochidów: o twarzach rozdętych, krótkich nosach, infantylnych i niedorozwiniętych, charakteryzujących się proporcjami dziecięcymi, z niedorozwojem tułowia.
30. Typy stref pracy: I. optymalna, która może być wyznaczona z zasięgu normalnego wspólnego dla obu rąk. II. dopuszczalna, określona przez zasięg maksymalny, wspólny dla obu rąk. III. dopuszczalna dla prac wykonywanych przez każdą rękę z osobna. IV. możliwa lecz nie zalecana, wyznaczona przez zasięg maksymalny dla każdej ręki oddzielnie.
31. Czynności wykonywane w poszczególnych strefach: I. czynności precyzyjne, ruchy podstawowe. II. czynności mniej precyzyjne, ruchy podstawowe. III. ruchy pomocnicze. IV. ruchy pomocnicze o małej częstości występowania.
32. Właściwości żywych organizmów oparte są na: Prawie przemiany materii i energii. Umiejętności selekcji najważniejszych informacji. Reakcji organizmu na wyselekcjonowane bodźce w sposób optymalny. Zdolności zapamiętywania, uczenia się. Zdolności do regeneracji i kompensacji uszkodzeń ciała. Zdolności do adaptacji.
33. Rodzaje receptorów: Teleceptory - wyłapują bodźce z otoczenia dalszego. Eksteroreceptory - przekazują informacje z otoczenia bliskiego. Proprioceptory - wysyłają informacje o stanie układu kostno-stawowo-mięśniowym oraz ruchu całego ciała i jego części. Interoceptory - dostarczają informacji o wnętrzu organizmu.
34. System immunologiczny człowieka. Główne zadanie to: wykrywanie i niszczenie obcych komórek i substancji naruszających ustalony wzorzec komórek własnych oraz wprowadzenie do pamięci informacji o tym. System immunologiczny identyfikuje „obce ciała”, korzysta przy tym z rejestru „intruzów”, a następnie mobilizuje centra odpornościowe do walki.
35. System hormonalny człowieka. Stabilizuje i regulację parametry określające poziom aktywności zdrowotnej organizmu. Zasada działania systemu hormonalnego porównywana jest do transmisji telewizyjnej: nie ma ustalonego ani odbiorcy, ani nadawcy. Transmisja odbywa się w długim czasie i skutki jej są długotrwałe.
37. Funkcje ośrodkowego systemu nerwowego: Percepcyjna - czyli analiza odbieranych wrażeń zmysłowych. Motoryczna - formowanie sygnałów sterujących dla mięśni realizujących dowolne ruchy. Asocjacyjna - czyli kojarzenie i integracja różnych informacji. Regulacyjna - czyli nadzór nad stabilizacją parametrów organizmu i funkcjonowaniem narządów wewnętrznych. Wyższych czynności psychicznych (myślenie, pamięć, świadomość, kojarzenie, emocje).
39. Funkcje autonomicznego systemu nerwowego: Układ ten jest odpowiedzialny za równowagę funkcjonalną organizmu, posiada również zdolności sterowania, jak i możliwości przeciwdziałania tym procesom. Układ ten pełni rolę regulatora procesów wegetatywnych.
40. Zadania systemu regulacji człowieka: Utrzymanie stabilnego, unormowanego środowiska wewnętrznego organizmu. Ujednolicenie parametrów środowiska, wewnętrznego w obrębie całego organizmu, struktur. Wytworzenie odpowiednich czynników fizycznych i chemicznych za pomocą efektorów (E);, sterowania układem oddechowym, krwionośnym, , nerwowym, itp.
41. Mechanizmy rozpraszania i produkcji ciepła w organizmie: Wzrost temperatury ciała wywołuje aktywizację mechanizmów rozpraszania ciepła, realizowaną poprzez: Rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry. Wymianę ciepła w wyniku konwekcji i promieniowania. Zwiększenie wydzielania potu. Przyspieszenia akcji serca. Pogłębienie oddechu. Zahamowania drżenia mięśniowego. Produkcja ciepła w organizmie odbywa się: Podczas podstawowej przemiany materii, spoczynkowa aktywność wszystkich komórek i narządów. W trakcie wysiłku fizycznego (WPM), źródłem ciepła stają się pracujące mięśnie szkieletowe. Podczas czynności przewodu pokarmowego związanych z trawieniem i wchłanianiem pokarmów.
42. Zaplanowanie ruchu powinno obejmować: Dobór właściwego mięśnia lub ich grupy do wykonania ruchu względnie utrzymania w odpowiedniej pozycji . Dobór wielkości rozwijanej przez nie siły. Informacje o wzajemnym położeniu mięśni i warunkach początkowych ruchu. Precyzję w osiągnięciu właściwego toru ruchu. Właściwą szybkość ruchu.
43. Rodzaje skurczów: Izotoniczne - komórki mięśniowe skracają się i cały mięsień ulega skróceniu, a napięcie jego nie ulega zmianie. Izometryczne - charakteryzujące się wzrostem napięcia mięśnia bez zmiany jego długości. Auksotoniczne - zbliżanie przyczepów z jednoczesnym wzrostem napięcia.
44. W trakcie wykonywania ruchu realizowane są wyższe funkcje mózgu: Uczenie się ruchów -w okresie tym można wyróżnić 3 fazy: I -uruchomienie dużej ilości mięśni, II -redukcja uruchomionej ilości i poszukiwanie optymalnego wariantu, III -uzasadnianie zastosowania właściwych mięśni dla danego typu ruchu. Myślenie, które za kryterium przyjmuje cel ruchu. Pamięć ruchowa, której kryterium oparte jest na optymalizacji ruchu. Obieg informacji w pętli: Myślenie Program ruchu Pamięć ruchowa Urządzenie programujące. Mechanizm porównawczy i jego sprzężenie zwrotne. Śledzenie odruchów.
45. Cechy wspólne procesu percepcyjnego: Wykrycie bodźca przez komórki zmysłowe lub nerwowe, charakterystycznego dla danego, jednego lub kilku narządów. Przetworzenie energii bodźca w tzw. potencjał błonowy komórki zmysłowej. Przekształcenie potencjału receptorowego w potencjał czynnościowy. Przesyłanie tak przekształconej informacji poprzez aksony do centralnego systemu nerwowego. Hierarchiczna organizacja przesyłu informacji w drogach, o coraz większym stopniu złożoności. Synteza odbioru w jednolite wrażenie zmysłowe, które ma miejsce na najwyższym piętrze systemu nerwowego. Możliwe są dwa rodzaje przesyłu informacji: jednokierunkowo i zwrotnie. Ilość ośrodków pośredniczących w drodze czuciowej może być różna.
46. Typy i lokalizacje receptorów człowieka: Motoneuronyα - czynne lub bierne rozciąganie mięśnia. Motoneuronyγ - utrzymywanie odpowiedniego napięcia mięśni. Narządy ścięgnowe Goldiego, reagujące dopiero przy silnych skurczach mięśni (zabezp przed zerwanie mięśni). Ciałka Pucciniegoi Ruffiniego zlokalizowane w torebkach stawowych pozwalają na regulację szybkości ruchu i wielkość osiąganego kąta, czyli położenie części ciała względem siebie.
53. Test zegarowy - Operator obserwuje przesuwającą się w określonym rytmie wskazówkę na tarczy zegarowej. W nieregularnych odstępach czasu wskazówka ta przeskakuje jeden punkt skali, a obserwujący ją obserwator ma zareagować na to przyciśnięciem guzika. Odpowiedni aparat rejestruje liczbę błędów . W miarę upływu czasu można zarejestrować charakterystyczny spadek czujności w wyniku specyficznego zmęczenia operatora.
54. Ogniska pobudzania i hamowania w mózgu: W mózgu mogą powstać ogniska pobudzania lub hamowania. Mogą one promieniować lub koncentrować. Skutkiem promieniowania ognisk hamowania na całą korę mózgową może być sen. Natomiast przykładem koncentracji pobudzania jest stan tzw. dowolnej uwagi, kiedy uwaga człowieka skupia się na jednej czynności, a bodźce nie związane z tą czynnością nie docierają do jego świadomości.
55. Podział odruchów: Bezwarunkowe (wrodzone). Warunkowe (nabyte).
56. Stereotyp dynamiczny - określony zbiór odruchów tworzący pewien system działania. Zmieniając pewne warunki zewnętrzne musi minąć pewien czas aby nastąpiło dostrojenie organizmu do nich. Zmiana stereotypu dynamicznego związana jest z procesami chemicznymi zachodzącymi stosunkowo wolno w tkance mózgowej.
57. Cechy sygnałów: jakość, siła, wielkość, kształt, położenie, ruch, czas trwania.
58. Zmęczenie - przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy spowodowane przez brak rezerw energetycznych. W czasie zamiany cukru w energię, organizm wytwarza też kwas mlekowy, który gromadzi się w mięśniu używanym w danej chwili i wywołuje uczucie zmęczenia. Zmęczenie jest reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą zbyt intensywną pracą. Rodzaje zmęczenia: Zmęczenie miejscowe (mięśniowe). Zmęczenie ogólne (nerwowe).
59. Objawy zmęczenia: Obiektywne: Spadek wydajności pracy. Wzrost liczby braków produkcyjnych, uszkodzeń narzędzi, wypadków przy pracy itp. Subiektywne: Doznania bólowe w intensywnie pracujących mięśniach. Uczucie ogólnego osłabienia, rozdrażnienia lub przygnębienia. Stany znużenia występujące zwłaszcza przy pracy monotonnej.
60. Metody pomiaru zmęczenia: Krytyczna częstość migotania świetlnego, Aktywność elektryczna kory mózgowej, Czas reakcji, Wartość progów wrażliwości i różnicy, Precyzja czynności sensomotorycznych.
63. Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego - Podstawowym kryterium dopuszczalności ryzyka zawodowego są wymagania odpowiednich przepisów prawnych i innych dokumentów normatywnych. Gdy nie ma takich przepisów, zaleca się aby organizacje same z uwzględnieniem opinii ekspertów wypracowywały własne kryteria. Mogą również zaostrzyć kryteria wynikające z przepisów.
64. Metoda „Risk score” - jakościowa metoda oceny ryzyka zawodowego w miejscu pracy. Została ona opracowana w USA, pierwotnie na potrzeby marynarki wojennej.
47. Proces widzenia realizowany jest u człowieka przez jeden z głównych zmysłów, za pośrednictwem, którego odbiera on około 90%ogółu napływających informacji. Widzenie nie jest procesem natychmiastowym. Potrzebny jest pewien czas, by nastąpiła reakcja na obraz, a kiedy on zaniknie, wrażenie utrzymuje się jeszcze chwilę (dziesiętne części sekundy).
48. Proces słyszenia: Proces komunikowania się człowieka z otoczeniem zachodzi poprzez narząd słuchu i mowy. Jest to tzw. dwu kierunkowa łączność. Transmisja może dokonywać się dwoma drogami: 1. drogą powietrzną (PP) poprzez: małżowinę, zewnętrzny przewód słuchowy, jamę ucha środkowego, okienko okrągłe i owalne, błony i płyny ucha wewnętrznego, aż do narządu spiralnego. 2.drogą kostną (PK) poprzez powierzchnię i kości czaszki, puszkę kostną błędnika i płyny ucha wew. Można wyróżnić 2 typy tego przewodnictwa: Bezpośrednie, jeżeli element drgający bezpośrednio jest przyłożony do kości czaszki. Pośrednie, jeżeli powierzchnia czaszki jest pobudzona do drgań przez falę akustyczną.
49. Charakterystyka zmysłu orientacji człowieka: Fizjologicznie człowiek musi przyjmować odpowiednią postawę ciała w stosunku do siły ciążenia. Zapewnia to nam zmysł równowagi w połączeniu ze zmysłami wzroku i czucia (powierzchniowego i głębokiego). Jest to odruch bezwarunkowy. Rozróżniamy następujące rodzaje równowagi:
1. Statyczna - ustaloną głównie przez ułożenie głowy w trakcie przyjętej pozycji przez ciało, w której pozostaje przez dłuższy czas. 2. Kinetyczna - zachowywaną podczas wykonywania różnych czynności, polegająca na reakcji na ruch i wykonywanie pewnych jego korekcji. Zmysł równowagi przekazuje wrażenia o: Położeniu poszczególnych części ciała względem siebie (głowy, kończyn tułowia) -kinestezja. Wykonywanego ruchu całego ciała, i jego części. Stanie układu kostno - stawowego. Pozycji ciała względem pola sił przyciągania ziemskiego (zasadę działania giroskopu) poprzez narząd otolityczny.
50. Charakterystyka zmysłu smaku człowieka: Receptory tego zmysłu rozmieszczone są w błonach śluzowych jamy ustnej w tzw. kubkach smakowych. Przekazują one wrażenia smaku, aż do kory mózgowej. Próg pobudzenia określony jest w stosunku do roztworu soli kuchennej i wynosi 2,71 mmol/l. Bogactwo wrażeń smakowych powstaje w połączeniu z węchem
51. Charakterystyka zmysłu powonienia człowieka: Receptory tego zmysłu rozmieszczone są wśród komórek nabłonka śluzowego w okolicy węchowej jamy nosowej. Reaguje on swoimi rzęskami na związki chemiczne. Próg pobudzenia jest wyrażony przez minimalne stężenie merkaptanumetylu w powietrzu i wynosi 4x10-8 mg/l. Rozróżniamy około 4000 zapachów. U człowieka jest on o niewielkim znaczeniu (1 mln razy wyższy próg pobudzenia niż u psa). Ludzie mogą się bardzo różnić między sobą przy odróżnianiu zapachów.
52. Charakterystyka zmysłu czucia człowieka: W procesie informacji wykorzystywane są receptory: cielesno-czuciowei trzewno-czuciowe. W ich skład wchodzą zarówno systemy czucia: Świadomego o różnym stopniu różnicowania bodźców (bardzo duże -dla dotyku, mniejsze -dla czucia cieplnego i bólu). Nieświadomego - większość wrażeń proprioceptywnych i interoceptywnych. Informacje somatosensoryczne przetwarzane są w kilku ośrodkach nerwowych. Dla świadomej percepcji istotna jest korowa reprezentacja tego czucia. Informacje z przyległych części ciała są odbierane przez sąsiednie komórki kory. Interoreceptory reagują na bodźce mechaniczne i chemiczne. Nocyceptory stanowią nagie zakończenia włókien czuciowych, odbierają informacje o bólu (ostry -włókna zminimalizowane, tępy -pozbawione osłonek mielinowych). Reagują na bodźce: mechaniczne, termiczne i chemiczne. Charakteryzują się rozbudowanym systemem kontroli czucia. Pobudzeniu bólowemu towarzyszy szereg reakcji wegetatywnych (np. pocenie, rozszerzenie źrenicy)
65. Podstawowe elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy: Personel zarządzający, Pracownicy. Personel. Przegląd wykonywany przez najwyższe kierownictwo powinni uwzględnić w szczególności: Zmieniające się okoliczności wewnętrzne i zewnętrzne wpływające na wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Wyniki auditów wewnętrznych. Wyniki działań korygujących i zapobiegawczych. Wyniki analiz wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Przegląd wykonywany przez najwyższe kierownictwo powinni zapewnić: Ocenę zdolności systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy do spełniania ogólnych potrzeb organizacji i wszystkich stron zainteresowanych, włączając w to pracowników i odpowiednie władze. Ocenę potrzeb zmian w systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, w tym zmian w polityce i celach bezpieczeństwa i higieny pracy. Ocenę postępów w realizacji celów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w realizacji działań korygujących. Ocenę skuteczności działań przeprowadzonych w wyniku wcześniejszych