8 Wykład Patofizjologia, far, II rok III sem, patofizjologia, wykłady egzamin


PATOFIZJOLOGIA 23.11.2009

WYKŁAD 8

„NOWOTWORY”

Nowotwór (neoplasma)

Def. Willisa - nieprawidłowa masa tkankowa, której nadmierny wzrost
i nieskoordynowany ze wzrostem zdrowych tkanek utrzymuje się po ustąpieniu bodźca, który ten proces wywołuje.

Jest rozrostem:

  1. tkanki nietypowej pochodzącej z ustroju

  2. istotą tego rozrostu są zmiany w genomie komórek przekazywane z jednego pokolenia na drugie

  3. rozrost postępuje mimo usunięcia przyczyny

  4. jest on nieodwracalny (w większości przypadków)

  5. rozrost ten nie poddaje się mechanizmom regulacyjnym ustroju lub umiarkowanie podlega

  6. zmiany złośliwe nieuchronnie prowadzą do śmierci (za wyjątkiem skutecznego leczenia)

  7. zdarzają się przypadki cofnięcia złośliwego nowotworu lub przejścia w formę mniej złośliwą

  8. szybciej rozprzestrzenia się u ludzi młodych, reaguje na hormony przyspieszeniem lub zwolnieniem wzrostu

Nowotwory określa się jako choroby genów. Powstają na skutek uszkodzenia genomu komórki -> defekty powodujące, że prawidłowa komórka wymyka się spod mechanizmów różnicowania.

Uszkodzenia genów:

  1. mogą pojawiać się w ciągu całego życia

  2. transformacja nowotworowa zależy od:

  1. indywidualnej ekspozycji

  2. efektywności odpowiedzi obronnej organizmu

Rozwój nowotworu (karcynogeneza), ETAPY:

  1. inicjacji - uszkodzenie DNA

  2. promocji - klonalny rozrost komórek (autonomia wzrostu)

  3. progresji (angiogeneza) - pobudzenie genów, których produkty ułatwiają komórkom guza szybki wzrost i tworzenie nacieków inwazyjnych

  4. metastazji - rozluźnienie struktury guza, komórki pełzakowate wnikają do naczyń dając przerzuty

Geny determinujące proces rozwoju: protoonkogeny, onkogeny, geny supresorowe

Geny 2 klas:

  1. onkogenów

  2. genów supresorowych (antyonkogenów)

Każdy z onkogenów ma odpowiednik w prawidłowym genomie komórki w postaci protoonkogenu.

Protoonkogeny - stymulują wzrost komórki

Geny supresorowe - hamują wzrost

Onkogeny - zmutowane protoonkogeny, powodujące nadmierne namnażanie komórek.

PROTOONKOGENY

Odpowiedzialne za regulację:

  1. wzrost

  2. różnicowanie

  3. dojrzewanie

Przyczyna nowotworzeni - mutacja genów supresorowych - utrata funkcji przez białka supresorowe, a to pozbawia komórki „hamulców”.

Najlepiej poznany gen supresorowy: p53 (mutacje, delecje) - strażnik molekularny

Proces zabezpieczenia przed niekontrolowaną proliferacją (populacji komórek przed niekontrolowaną ekspansją) - TELOMEROWY MECHANIZM LICZENIA PODZIAŁÓW - inicjuje proces starzenia, chroni.

Przyczyny powstawania nowotworów: DZIEDZICZNOŚĆ:

  1. mutacje niezbędne do powstania nowotworu prowadzą przez wiele lat

  2. proces może być skrócony przez odziedziczenie zmutowanego genu powodującego raka

  3. 30% powszechnie występujących nowotworów mogło powstać w wyniku dziedziczenia (głównie piersi, jajników)

Podłoże predyspozycji do rozwoju raka:

  1. dziedziczne mutacje genów (supresorowych, protoonkogenów - NIE STWIERDZONO)

  2. wzrost wrażliwości na karcynogeny (uwarunkowanie środowiskowe)

  3. zwiększona częstość uszkodzeń DNA w skutek działania czynników fizycznych i chemicznych, może być powiązana z dziedziczonymi defektami mechanizmów reparacyjnych (np. nadwrażliwość na UV u ludzi ze skórą pergaminową)

  4. grupa predyspozycji dziedzicznych ułatwiających komórkom szybki wzrost i tworzenie nacieków inwazyjnych

  5. hormony

Karcynogeny chemiczne/fizyczne/biologiczne:

  1. czynniki chemiczne - droga bezpośrednia lub po enzymatycznej aktywacji w ustroju

  2. palenie papierosów i sposób odżywiania - rak krtani, płuc, przełyku, pęcherza moczowego, trzustki, żołądka, wątroby, nerek, okrężnicy, odbytnicy, przewlekła białaczka szpikowa

  3. wpływ diety - np. brak składników blokujących karcynogeny i działania ochronne (antyoksydanty)

  4. czynniki chemiczne w miejscu pracy (azbest, arsen, formaldehyd, radon, spaliny z silników, ropy naftowej)

  5. farmaceutyki - estrogeny (np. rak macicy, sutka)

  6. radioterapia i chemioterapia

Czynniki fizyczne:

  1. promieniowanie UV

  2. przenikliwe gamma

Czynniki biologiczne:

  1. wirusy: brodawczak (macicy, krtani), zapalenia wątroby typu B i C, epsteina-barr (gardła), HIV (mięsak kaposiego)

  2. bakterie: helicobacter pylori (żołądka)

Przyczyny endogenne: estrogeny (rak piersi, trzonu macicy)

Różnicowanie - uzyskanie przez komórki macierzyste zdolności do przekształcenia się w komórki o cechach morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki

Dojrzewanie - przybieranie przez komórki cech morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki

Anaplazja - utrata przez komórki zdolności do różnicowania się przy nadmiernym ich rozplemie

Dysplazja - odbiegający od normy, ale nie nowotworowy rozrost komórki (zaburzenia w budowie, układzie w tkance)

Metaplazja - przekształcanie się jednych dojrzałych form w inne

    1. pośrednia - przez mnożenie się komórek

    2. bezpośrednia - bez ich rozplemu

Kataplazja - utrata pewnych funkcji przez komórkę

PRZERZUT (metastasis) - wtórne ognisko nowotworowe, nie wykazujące ciągłości anatomicznej z guzem pierwotnym (pierwsze przerzuty - w węzłach chłonnych)

Klasyfikacja nowotworów, KRYTERIA:

  1. histogeneza: nabłonkowe, nienabłonkowe, mieszane

  2. zdolności histoformatywne:

    1. wysoko zróżnicowane (dojrzałe) - w budowie podobne do tkanki, z której się wywodzą (łagodne)

    2. średnio zróżnicowane

    3. nisko zróżnicowane (niedojrzałe)

    4. anaplastyczne - po wyglądzie nie da się określić z jakiej wywodzi się tkanki

  3. cechy biologiczne: łagodne, złośliwe, miejscowo złośliwe

Nazewnictwo:

  1. carcinoma - rak (nowotwór złośliwy z tkanki nabłonkowej)

  2. sacrom - mięsak (z tkanki łącznej, mięśniowej lub naczyń)

  3. „cancer” - każdy nowotwór złośliwy

  4. carcinoma - rak

    1. w języku polskim rodzaj męski np. brodawczak, gruczolak, mięsak

    2. w języku łacińskim rodzaj nijaki - końcówka „-oma”, w liczbie mnogiej
      „-ata”: papilloma, papillomata

Cechy nowotworów łagodnych:

  1. komórki podobne do tkanki, z której się wywodzą

  2. nie stwierdza się atypii komórkowej

  3. najczęściej otoczone torebką łącznotkankową - guzy

  4. nowotwory powierzchniowe rosną na podstawie lub są uszypułowanie

  5. wielkości od kilku mm do kilku cm

  6. nie dają wznowy ani przerzutów

  7. rosną powoli w sposób rozprężający (czasami z przerwami)

  8. pojawiają się w nich wylewy, martwica (rzadko) niedokrwienna lub krwotoczna, szkliwienie, wapnienie

  9. rzadko złośliwieją (np. brodawczaki układu moczowego, gruczolaki jelita, torbielami jajnika)

  10. leczenie - chirurgiczne

  11. klinicznie niegroźny, poza wyjątkami

  12. zależy od jego lokalizacji (w jamie czaszki - ucisk i zanik tkanek, w ścianie narządów rurowych - zwęża światło, gruczołowy - może dawać objawy nadczynności)

Przyczyny powstawania nowotworów niezłośliwych:

  1. przeważnie nieznane

  2. brodawczaki są wywoływane przez wirusy, promieniowanie nadfioletowe i jonizujące, prod. smoły pogazowej i arsenu

Nowotwory łagodne z tkanki nabłonkowej:

  1. BRODAWCZAKI (PAPILLOMA) z nabłonków:

    1. wielowarstwowego płaskiego

    2. wielowarstwowego walcowatego

    3. urotelialnego (przejściowego)

  2. GRUCZOLAKI (ADENOMA)

    1. z nabłonka gruczołów dokrewnych np. tarczyca, przysadka

    2. z nabłonka gruczołów wewnątrzwydzielniczych: sutek, ślinianki

    3. z nabłonka gruczołów śluzowych (oskrzela, żołądek, jelita)

  3. TORBIELAK (CYSTOMA)

    1. gruczolakotorbielak (cystoadenoma)

Nowotwory łagodne z innych tkanek:

  1. włókniak (fibroma)

  2. tłuszczak (lipoma)

  3. chrzęstniak (chondroma)

  4. mięśniak gładkokomórkowy (leiomyoma)

  5. naczyniak (angioma)

Cechy nowotworów złośliwych:

  1. mniej dojrzały niż tkanka macierzysta - rozwój różny, od zupełnego niezróżnicowania do zupełnej niedojrzałości czynnościowej, morfologicznej (chyba zróżnicowania powinno być na początku :P)

  2. zachowują zdolność do namnażania (anaplazja)

  3. im bardziej niedojrzały tym większa złośliwość (stosunek komórek atypowych do dojrzałych jest cechą złośliwości)

  4. w ocenie złośliwości uwzględnia się zdolność tworzenia struktur gruczołowych (cewek), wydzielania śluzu, bilirubiny, jednolitość budowy

Cechy komórek atypowych:

  1. macrocytosis - powiększenie się komórek

  2. heterocytosis - różne kształty

  3. macronucleosis - powiększenie jądra

  4. hyperchromatosis - nadbarwliwość jąder

  5. hypernucleosis - powiększenie i nadbarwliwość jąder

  6. heteronucleosis - różne kształty i nadbarwliwość

  7. polynucleosis - kilka jąder

  8. polinucleolosis - większa liczba jąderek

  9. nieprawidłowe figury podziału

  10. liczne figury podziału

  11. grudkowata chromatyna

  1. Mnożenie komórek nowotworu cechuje autonomia wzrostu, rosną szybko, w sposób naciekający, naciekając niszczą tkanki

  2. Niedoszczętnie usunięte dają wznowę

  3. Dają odległe przerzuty

  4. Utrzymują się, aż do śmierci, jeżeli nowotwór nie został w całości usunięty

  5. Jest litym guzem naciekającym, mocno związanym z podłożem, nieograniczonym

  6. Na ogół nie posiada torebki

Raki skóry i błon śluzowych mogą się rozrastać:

  1. EGZOFITYCZNIE - nacieka na podłoże powierzchownie oraz rozrasta się w postaci grzybowatej, brodawkowatej lub polipowatej

  2. MEZOFITYCZNIE - w równym stopniu nacieka zrąb i wyrasta do światła

  3. ENDOFITYCZNIE - rośnie w głąb podłoża

Nowotwór miejscowo złośliwy:

  1. nie daje przerzutów

  2. daje wznowę

  3. nacieka i niszczy podłoże

  4. wszczepia się, przejawia cechy złośliwości miejscowej

  5. posiada cechy morfologiczne komórek nowotworowych złośliwych

  6. przykłady:

  1. rak podstawnokomórkowy skóry

  2. gruczolak wielopostaciowy ślinianki

  3. struniak

Typy złośliwości klinicznej:

  1. przeciętna (zgon 2-4 lata od rozpoznania)

  2. powolna (kilka, kilkanaście lat)

  3. późna (przerzuty ujawniają się po wielu latach od usunięcia guza pierwotnego - czerniak gałki ocznej)

  4. ostra - zgon po kilku miesiącach od rozpoznania np. drobnokomórkowy płuc

49


Wyszukiwarka