Nerka - Lezy w przestrzeni zaotrzewnowej, w jamie brzusznej na mięśniach sciany brzucha, objete torbka włoknista, tluszczowa oraz powiezie nerkowa. Sa to narzady parzyste, lezacy po obu str kregoslua: prawa - Th12-L3, Lewa - Th11-L2. Sasiedztwo: Prawa - watroba, dwunastnica, okreznica, nadnercze prawe, jelito cienkie, Lewa - zoladek, trzustka, sledziona, okreznica, nadnercze lewe, jelito cienkie. Budowa - kora - slupy nerkowe, rdzen - piramidy nerkowe, brodawki nerkowe(zpolem sitowym), nefron (cewka zbiorcza, przewod brodawkowy, kielich mniejszy, wiekszy, miedniczka,)
Miednica, jako całość składa się z miednicy większej (pelvis major) i miednicy mniejszej (pelvis minor). Miednica większa stanowi górną część całości i jest włączona w obręb jamy brzusznej. Jest ona częściowo ograniczona przez powierzchnie krzyżowo-miedniczne talerzy kk. biodrowych i górne odcinki części bocznych kości krzyżowej. Granicą między miednicą większą i mniejszą jest płaszczyzna wchodu miednicy (planum aditus pelvis).
Miednica mniejsza stanowi dolną część całości i jest zawarta w pierścieniu kostnym, złożonym z kości krzyżowej oraz obu kości miednicznych (z wyłączeniem wspomnianych wyżej talerzy kk. biodrowych). Kości tego pierścienia są połączone ze sobą stawowo za pomocą stawów krzyżowo-biodrowych (art. sacroiliacae) oraz spojeniem łonowym (symphysis pubica). Zawartość miednicy większej stanowią narządy jamy brzusznej, podczas gdy zawartością miednicy mniejszej są zarówno narządy jamy brzusznej jak i narządy właściwe miednicy. Również narządy miednicy mniejszej mogą okresowo przemieszczać się do jamy brzusznej (np. ciężarna macica, wypełniony pęcherz moczowy). W przestrzeni wewnątrzotrzewnowej w miednicy mniejszej męskiej leżą pętle jelita cienkiego, wyrostek robaczkowy i dolna pętla okrężnicy esowatej. W miednicy żeńskiej leżą w/w twory, a dodatkowo jajowody i jajniki. Jajniki leżą nie tylko w przestrzeni wewnątrzotrzewnowej, a wręcz w jamie otrzewnowej (!) gdyż nie są pokryte otrzewną trzewną.
Zawartość przestrzeni podotrzewnowej
I. U obu płci
1. Pęcherz moczowy, 2. Miedniczne części moczowodów
3. Część cewki moczowej, 4. Prostnica (odbytnica)
5. Tętnice biodrowe wewnętrzne z odgałęzieniami
6. Żyły biodrowe wewnętrzne z dopływami
7. Naczynia chłonne i węzły chłonne krzyżowe, biodrowe wewnętrzne i miedniczne. 8. Sploty krzyżowe i nerwy z nich wychodzące
9. Miedniczne części pni współczulnych i włókna odchodzące od nich
10. Nerwy podbrzuszne (prawy i lewy)
11. Nerwy trzewne miedniczne
12. Sploty podbrzuszne dolne i sploty wtórne od nich
13. Nerwy zasłonowe (prawy i lewy)
II. Ponadto u płci męskiej
1. Gruczoł sterczowy, 2. Miedniczne części nasieniowodów
3. Pęcherzyki nasienne, 4. Przewody wytryskowe
III. U płci żeńskiej 1. Macica wraz aparatem więzadłowym, 2. Część pochwy
Pęcherz moczowy (vesica urinaria) Położenie : Leży w miednicy mniejszej, w przestrzeni podotrzewnowej, za spojeniem łonowym; u płci męskiej na gruczole krokowym i do przodu od odbytnicy, a u płci żeńskiej na przeponie moczowo-płciowej i przedniej części przepony miednicznej, do przodu od macicy i częściowo pochwy.
Sąsiedztwo : Przednia powierzchnia pęcherza moczowego sąsiaduje z przednią ścianą brzucha i tzw. przestrzenią załonową (spatium retropubicum s. prevesicale).
W miednicy męskiej do tyłu od pęcherza leży odbytnica, na tylnej ścianie pęcherza leżą pęcherzyki nasienne, bańki nasieniowodów i przewody wytryskowe. Górna powierzchnia pęcherza sąsiaduje
z pętlami jelita cienkiego i dolną pętlą okrężnicy esowatej.
W miednicy żeńskiej tylna powierzchnia pęcherza sąsiaduje z pochwą i częścią nadpochwową szyjki macicy, a górna powierzchnia z przednią powierzchnią trzonu macicy. Między trzonem macicy, a tylną ścianą pęcherza znajduje się zagłębienie pęcherzowo-maciczne (excavatio vesicouterina). Przednia powierzchnia szyjki macicy i przednia ściana pochwy są zrośnięte z tylną ścianą i dnem pęcherza w okolicy trójkąta pęcherza; w tej okolicy końcowe odcinki moczowodów stykają się z przednią ścianą pochwy. W miednicy męskiej miejsce sąsiedztwa dna pęcherza z bańką odbytnicy nosi nazwę trójkąta odbytniczo-pęcherzowego (trigonum rectovesicale). Trójkąt ten jest zawarty między bańkami nasieniowodów, stąd jego druga nazwa - trójkąt międzybańkowy (trigonum interampullare).
Budowa : W budowie anatomicznej pęcherza można wyodrębnić szczyt, trzon i dno. Szczyt jest zwrócony ku górze i przodowi, dno ku dołowi i tyłowi. Od szczytu do pępka biegnie więzadło pępkowe pośrodkowe - pozostałość moczownika (urachus), zdążające do pępka. Do dna pęcherza uchodzą moczowody, a wychodzi z niego cewka moczowa. Ściana pęcherza moczowego ma budowę warstwową - od wewnątrz wyścielony jest błoną śluzową, spoczywającą na błonie podśluzowej, bardziej zewnętrznie leży trójwarstwowa mięśniówka gładka i przydanka łącznotkankowa, a na górnej powierzchni pęcherza - otrzewna ścienna.
Błona śluzowa jest obficie pofałdowana, wyjątkiem jest obszar tzw. trójkąta pęcherza (trigonum vesicae), gdzie jest gładka. Przyczyną tego jest brak błony podśluzowej w obszarze trójkąta. Podstawę trójkąta wyznaczają ujścia pęcherzowe moczowodów, połączone fałdem międzymoczowodowym. Szczyt trójkąta tworzy ujście wewnętrzne cewki moczowej. Błona śluzowa trójkąta wpukla się do tego ujścia, tworząc języczek pęcherza (uvula vesicae).
Błona mięśniowa jest ułożona w 3 warstwach - 2 podłużnych i między nimi leżącej warstwy okrężnej. Mięśniówkę podłużną określa się mianem mięśnia wypieracza moczu (m. detrusor urinae).
Wokół śródściennej części cewki moczowej mięśniówka tworzy okrężne zgrubienie zwane u płci żeńskiej m. zwieraczem cewki moczowej, a u płci męskiej m. zwieraczem wewnętrznym cewki moczowej (należy go odróżniać od zewnętrznego zwieracza, który jest mięśniem poprzecznie prążkowanym, leżącym w przeponie moczowo-płciowej).
Cewka moczowa męska (urethra masculina)
Wyróżnia się w niej cztery odcinki : - odcinek śródścienny, - odcinek sterczowy, - odcinek błoniasty, - odcinek gąbczasty
Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w dnie pęcherza moczowego. Ujście to prowadzi do części śródściennej, przechodzącej przez dno pęcherza, otoczonej m. zwieraczem wewnętrznym cewki moczowej. Poniżej pęcherza wchodzi do gruczołu krokowego - część sterczowa cewki moczowej. Następnie, po wyjściu z gruczołu kieruje się łukiem uwypuklonym ku tyłowi przez przeponę moczowo-płciową (część błoniasta cewki, mająca odcinek przeponowy i podprzeponowy) i wchodzi przez opuszkę prącia do ciała gąbczastego prącia (część gąbczasta). W żołędzi poszerza się, tworząc dół łódkowaty i kończy się ujściem zewnętrznym cewki w szczycie żołędzi. W części sterczowej, na tylnej ścianie biegnie fałd błony śluzowej - grzebień cewki moczowej, który jest przedłużeniem języczka pęcherza moczowego. W obrębie tego grzebienia występuje wzniesienie zwane wzgórkiem nasiennym. Po bokach od wzgórka leżą zagłębienia - zatoki sterczowe - miejsce ujść przewodów gruczołu krokowego.
Na szczycie wzgórka leży otwór prowadzący do łagiewki sterczowej. Jest to uchyłek błony śluzowej objęty miąższem gruczołu krokowego, o głębokości do 14 mm, jest rozwojowym odpowiednikiem pochwy (pochodzi z przewodów przypranerczowych).
Po bokach od otworu łagiewki sterczowej leżą ujścia przewodów wytryskowych
Gruczoł krokowy - stercz (prostata)
Położenie : Leży na przeponie moczowo-płciowej, poniżej dna pęcherza moczowego, do przodu od odbytnicy, do tyłu od spojenia łonowego. Powierzchnie boczne sąsiadują z mięśniami dźwigaczami odbytu. Jest przebity przez przewody wytryskowe (na granicy podstawy i powierzchni tylnej) oraz cewkę moczową (wchodzi w środek podstawy sterczu i wychodzi przez szczyt). Stercz jest ułożony podstawą ku górze, szczyt jest skierowany do przepony moczowo-płciowej.
Budowa : W budowie zewnętrznej można wyodrębnić powierzchnie : przednią, tylną i dwie boczne; podstawę oraz szczyt. Gruczoł jest otoczony torebką i ma budowę płatową, składa się z 2 płatów bocznych i tzw. cieśni (isthmus prostatae). Cieśń, zwana też płatem środkowym, leży pomiędzy przewodami wytryskowymi w tylnej części gruczołu, ku przodowi dochodzi do części sterczowej cewki moczowej.
Pęcherzyki nasienne
Leżą na tylnej ścianie pęcherza moczowego otoczone razem z nim i sterczem silną blaszką przegrody odbytniczo-pęcherzowej, która oddziela je od przedniej ściany odbytnicy. Szczyty pęcherzyków są pokryte otrzewną wyścielającą zagłębienie odbytniczo-pęcherzowe, pozostała część pęcherzyków nie styka się z otrzewną. Od strony przyśrodkowej pęcherzyki nasienne sąsiadują z bańkami nasieniowodów, od strony bocznej szczyty pęcherzyków sąsiadują z końcowymi odcinkami moczowodów. Pęcherzyki leżą ukośnie, odcinki dolne zbliżają się do siebie i przechodzą w cienkie krótkie przewody wydalające, które łączą się w obrębie sterczu z nasieniowodami w przewody wytryskowe. Przewody wytryskowe przebijają stercz i uchodzą do cewki moczowej na wzgórku nasiennym.
Jądro Położenie : Leży w mosznie, objęte osłonką pochwową. Do tylnego brzegu jądra przyczepia się krezka jądra. Dolny koniec jądra jest przymocowany do moszny więzadłem mosznowym (lig. scrotale), które jest pozostałością po jądrowodzie Huntera, rozwijającym się z więzadła płciowo-pachwinowego. Lewe jądro jest położone niżej niż prawe. Na górnym końcu jądra leży głowa najądrza, wzdłuż tylnego brzegu jądra biegnie trzon i ogon najądrza, a pod dolnym końcem jądra ogon najądrza zakręca i przechodzi w nasieniowód.
Zewnętrzną warstwę jądra stanowi osłonka biaława, od której odchodzą przegrody dzielące jądro na ok. 200 zrazików. Przegrody te zmierzają w kierunku śródjądrza, które leży pod osłonką białawą, przy tylnym brzegu jądra, pod jego górnym końcem. W śródjądrzu leży sieć jądra, do której dochodzą cewki nasienne proste. Każda z nich powstaje u szczytu zrazika z połączenia 1 - 4 cewek nasiennych krętych wychodzących ze zrazika. Z sieci jądra wychodzą przewodziki odprowadzające jądra, które dochodzą do głowy najądrza i w niej przechodzą w zraziki najądrza.
Najądrze : Jest zbudowane w głowy, trzonu i ogona. Głowa ma budowę zrazikową, a trzon i ogon są zbudowane
z poskręcanego przewodu najądrza. Przewód najądrza, opuszczając ogon najądrza, przechodzi w nasieniowód.
Unaczynienie jądra i najądrza jest wspólne - od t. jądrowej od aorty brzusznej. Krew żylna odpływa splotem żylnym wiciowatym, z którego wychodzą początkowo 2 żyły jądrowe, one następnie łączą się w 1 żyłę, która po stronie prawej uchodzi do vena cava inferior, a po stronie lewej do vena renalis sinistra.
Chłonka z najądrza odpływa do węzłów chłonnych pachwinowych powierzchownych. Unerwienie również jest wspólne dla jądra i najądrza - przez splot jądrowy od splotu trzewnego.
Droga plemnika :
1. Cewki nasienne kręte, 2. Cewki nasienne proste
3. Sieć jądra, 4. Przewodziki wyprowadzające jądra
5. Przewód najądrza, 6. Nasieniowód i bańka nasieniowodu
7. Przewód wytryskowy , 8. Część sterczowa cewki moczowej męskiej
9. Część błoniasta cewki moczowej męskiej
10. Część gąbczasta cewki moczowej męskiej
11. Ujście zewnętrzne cewki moczowej
Narządy płciowe żeńskie wewnętrzne
Do narządów tych zaliczamy : 1. macicę, 2. Pochwę, 3. Jajniki,
4. Jajowody.
Macica: Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, pośrodkowo, wzdłuż osi miednicy, do tyłu od pęcherza moczowego i do przodu od odbytnicy, powyżej pochwy, podotrzewnowo, w przodozgięciu i przodopochyleniu, często lekko zrotowana na prawą stronę.
Przodozgięcie jest to zgięcie trzonu macicy względem szyjki.
Przodopochylenie jest to pochylenie szyjki macicy względem pochwy.
Oś miednicy jest to wyimaginowana linia łącząca środki wymiarów prostych wszystkich czterech płaszczyzn miednicy.
Anatomicznie macica składa się z szyjki, trzonu i dna. W szyjce biegnie kanał szyjki, otwierający się do pochwy ujściem macicy, a z jamą macicy jest połączony cieśnią. W błonie śluzowej kanału szyjki występują fałdy pierzaste. W trzonie macicy leży jama macicy, mająca na przekroju czołowym kształt trójkątny. Szczyt tego trójkąta przypada na cieśń macicy, a na kątach podstawy leżą ujścia maciczne jajowodów.
Szyjkę macicy dzieli się na część pochwową i nadpochwową. Część pochwowa jest otoczona sklepieniem pochwy. Jest ono najgłębsze z tyłu (sklepienie tylne pochwy, zwane zbiorniczkiem nasienia. Część nadpochwowa sąsiaduje od przodu z pęcherzem moczowym i cewką moczową, od tyłu przez zagłębienie maciczno-odbytnicze z bańką odbytnicy. Trzon od dołu sąsiaduje z pęcherzem moczowym, a od góry z pętlami jelita cienkiego. Do bocznego brzegu trzonu macicy, bezpośrednio poniżej ujścia jajowodu przyczepiają się dwa więzadła : własne jajnika i obłe macicy.
Ściana macicy jest zbudowana z : błony śluzowej, błony mięśniowej, otrzewnej - zwanej omaciczem.
Otrzewna pokrywa dno i trzon macicy oraz tylną powierzchnię części nadpochwowej szyjki. Czyli nie pokryte otrzewną pozostają : część pochwowa szyjki i przednia powierzchnia części nadpochwowej.
Mięśniówka macicy ma układ trójwarstwowy : dwie wewnętrzne warstwy mają przebieg spiralny, są ułożone do siebie prostopadle, w szyjce przechodzą one w układ okrężny. Warstwa zewnętrzna występuje tylko w trzonie - ma ona przebieg promienisty. Włókna biegną od części nadpochwowej szyjki wachlarzowato w kierunku dna macicy. Jajnik Położenie : Leży w miednicy mniejszej żeńskiej, na jej tylno-bocznej ścianie, w jamie otrzewnowej (nie jest pokryty otrzewną, gdyż przekształciła się w nabłonek płciowy), spoczywa w dołku jajnikowym, leżącym na powięzi zasłonowej. Dołek jajnikowy jest ograniczony od góry przez podział : t. biodrowej wspólnej, od góry i przodu przez t. biodrową zewnętrzną, od tyłu przez t. biodrową wewnętrzną i od dołu przez t. zasłonową. Przez dołek przebiega n. zasłonowy.
Anatomicznie jajnik ma 2 końce : maciczny i jajowodowy, 2 brzegi : przedni (krezkowy) i tylny (wolny) oraz 2 powierzchnie : boczną (ścienną) i przyśrodkową (trzewną). W budowie wewnętrznej odróżnia się rdzeń, zawierający naczynia, nerwy i tkankę łączną, oraz korę, w której leżą pęcherzyki jajnikowe na różnych etapach rozwoju. Na przednim brzegu jajnika leży wnęka, przez którą przechodzą naczynia i nerwy. Sąsiedztwo : Jajnik sąsiaduje z lejkiem jajowodu i jego strzępkami, z naczyniami otaczającymi dołek jajnikowy (p. wyżej), prawy z wyrostkiem robaczkowym, a lewy z dolną pętlą okrężnicy esowatej. Brzeg przedni jajnika sąsiaduje z krezką jajnika. Koniec jajowodowy jest miejscem przyczepu więzadła wieszadłowego jajnika. Koniec maciczny (zwłaszcza u wieloródek) zstępuje na dno miednicy, nawet do zagłębienia odbytniczo-macicznego. Może się wówczas stykać z odbytnicą, a nawet pochwą.
Jajowód: Na przekroju wyróżniamy warstwy : błonę śluzową, błonę mięśniową i otrzewną.
Odcinki : 1. śródścienny (maciczny) - rozpoczynający się ujściem macicznym, 2. Cieśń, 3. Bańka, 4. lejek z ujściem brzusznym, otoczonym strzępkami.
Rozpoczyna się w rogu jamy macicy ujściem macicznym, które prowadzi do części śródściennej, biegnącej między trzonem a dnem macicy. Część śródścienna przechodzi w cieśń, która biegnie poziomo do boku i dochodzi do macicznego końca jajnika. Następnie zakręca pod katem prostym ku górze, jednocześnie przechodząc w bańkę jajowodu. Bańka biegnie ku górze wzdłuż przedniego brzegu jajnika, dochodzi do końca jajowodowego, zakręca i kieruje się ku dołowi wzdłuż brzegu tylnego, kończy się ujściem brzusznym, które prowadzi do lejka. Lejek jest zbudowany z 10 - 15 strzępków.
Sąsiedztwo : Po prawej stronie jajowód sąsiaduje z wyrostkiem robaczkowym, po lewej z esicą. Oba jajowody mogą się stykać z pętlami jelita cienkiego.
Unaczynienie i unerwienie :
Unaczynienie jajowodu pochodzi od gałęzi jajowodowych od t. macicznej i jajnikowej, krew żylna uchodzi do splotu maciczno-pochwowego; chłonka do węzłów chłonnych lędźwiowych; unerwienie od splotu maciczno-pochwowego od splotu podbrzusznego dolnego (miednicznego)
Przedsionek pochwy (vestibulum vaginae)
Jest ograniczony po bokach przez wargi sromowe mniejsze, od przodu przez wędzidełko łechtaczki, od tyłu przez wędzidełko warg sromowych. Między nim a pochwą znajduje się błona dziewicza (hymen). Do przedsionka pochwy uchodzą : pochwa, cewka moczowa, gruczoły przedsionkowe większe i mniejsze oraz gruczoły przycewkowe. Łechtaczka, odpowiednik prącia, jest zbudowana z dwóch ciał jamistych, które rozpoczynają się odnogami, łączą się w trzon biegnący pod spojeniem łonowym i zakończony żołędzią. Cewka moczowa, podobnie jak u mężczyzny może być podzielona na cztery odcinki (choć niektórzy wyróżniają tylko dwa : śródścienny i jamisty) :
- część śródścienna,- część nadprzeponowa, - część przeponowa
- część podprzeponowa - uchodzi do przedsionka pochwy w miejscu zwanym brodawką cewkową.
Pochwa (vagina, kolpos): Powstaje z dolnego odcinka kanału maciczno-pochwowego (powstającego ze zrośnięcia dolnych połówek przewodów przyśródnerczowych - M*llera), początkowo wysłanego nabłonkiem mezodermalnym. Do końcowego odcinka kanału wrasta nabłonek endodermalny zatoki moczowo-płciowej. W 4 m-cu nabłonek ten wypełnia światło pochwy całkowicie, a także część szyjki macicy. W 5 m-cu pojawia się światło.
Sięga od ujścia zewnętrznego macicy do ujścia zewnętrznego w obrębie sromu. Stanowi przewód leżący pośrodkowo w miednicy, biegnący skośnie od tyłu i góry, ku przodowi i dołowi. Ściana przednia i tylna przylegają do siebie.
Sąsiedztwo : Ściana przednia jest zrośnięta z tylną ścianą pęcherza moczowego i cewką moczową przy pomocy tkanki łącznej. Ściana tylna jest oddzielona od przedniej ściany odbytnicy przez tkankę łączną przegrody odbytniczo-pochwowej i zagłębienie odbytniczo-maciczne. Ściana przednia pochwy jest krótsza niż tylna, stąd w miejscu otaczającym ujście macicy tworzą się dwa sklepienia : przednie - mniejsze i płytsze oraz tylne - głębsze
i wyższe. Uwaga : sklepienie tylne jest pokryte otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego.
W budowie wewnętrznej wyróżniamy warstwy :
- błonę śluzową, - błonę mięśniową (warstwa okrężna i podłużna)
- przydankę łącznotkankową
Anatomicznie w pochwie wyróżniamy dwie części :
- śródmiedniczną, - przeponową
Znany jest także podział na trzy odcinki :
- górny (sąsiaduje przez zagłębienie odbytniczo-maciczne z odbytnicą)
- środkowy (otoczony pasmami mięśnia dźwigacza odbytu)
- dolny (przechodzi przez przeponę moczowo-płciową między wiązkami mięśnia poprzecznego głębokiego krocza).
W błonie śluzowej pochwy widoczne są grupy zmarszczek, na ogół wyraźniejsze na ścianie przedniej.
Prącie (penis): Składa się z dwóch ciał jamistych i jednego ciała gąbczastego, otoczonych skórą. Wszystkie trzy ciała znajdują się w obrębie przestrzeni międzypowięziowej trójkąta moczowo-płciowego. Ciała jamiste tworzą odnogi prącia. Są one przymocowane do gałęzi kk. kulszowych i gałęzi dolnych kk. łonowych tkanka łączną i pokryte mięśniami kulszowo-jamistymi.
Na przeponie moczowo-płciowej leży ciało gąbczaste, rozpoczynające się opuszką, otoczone mięśniem opuszkowo-jamistym.
Ciała jamiste łączą się ze sobą , układając się ponad ciałem gąbczastym.
Prącie jest umocowane : 1). przez więzadło wieszadłowe prącia - biegnie od dolnej powierzchni spojenia łonowego do grzbietu prącia.
2). więzadło procowate prącia - odchodzi od kresy białej powyżej spojenia łonowego, jako pasma powięzi powierzchownej brzucha, przechodząc na prącie w postaci dwóch odnóg, kończących się w powięzi głębokiej prącia.
Część ruchoma prącia zwisa pod spojeniem łonowym do przodu od moszny (część wisząca). Część ruchoma prącia nosi także nazwę trzonu prącia i zawiera cewkę moczową. Trzon jest zakończony żołędzią utworzoną przez zgrubienie i rozszerzenie ciała gąbczastego. Żołądź jest pokryta podwójnym fałdem skóry zwanym napletkiem. W żołędzi możemy wyróżnić : szczyt otaczający ujście cewki moczowej, podstawę (zwaną koroną) i szyjkę.
Drogi wyprowadzające mocz: cewka zbircza, kanalik zbiorczy w piramidach, przewody wyprowa, przewody brodawkowe, ujscie w polu sitowym brodawki, kielich mniejszy, wiekszy, miedniczka nerkowa, moczowod, pechcerz moczowy, cewka moczowa.
Jama Douglasa - zachyłek jamy otrzewnej lezacy miedzy pochwa, macica a odbytnica.
Sasiedztwo odbytnicy: bezpośrednio od przodu do kosci krzyzowej i guzicznej, za esica, za pęcherzem moczowym, pęcherzykami nasiennymi i gruczolem krokowym(u mężczyzn). Zakosci krzyzowa, esica, macia i pochwa u kobiet.
Dopływy zz. Gł dolnej: scienne - zz.przeponowe dolne, lędźwiowe; trzewne - wątrobowe, nerkowe, nadnerczowa prawa, jadrowa lub jajnikowa prawa
1