Zagadnienia/pytania na zaliczenie z przedmiotu:

międzynarodowe stosunki gospodarcze

dr Katarzyna Czerewacz-Filipowicz

1. Proszę wymienić podmioty międzynarodowych stosunków gospodarczych (3-4 przykładowe)

• Państwa

• Ugrupowania integracyjne

• Organizacje międzynarodowe

• Przedsiębiorstwa narodowe

• Przedsiębiorstwa międzynarodowe

2. Proszę wskazać 2-3 instrumenty, za pośrednictwem których państwo wpływa na msg.

• Instrumenty polityki handlowej np. cło

• Restrykcje (ograniczenia handlu, embarga)

• Kursy walut (unia walutowa)

• Porozumienia gospodarcze (unie celne, strefy wolnego handlu, tworzenie i uczestnictwo w ugrupowaniach regionalnych)

• Tworzenie, współtworzenie i uczestnictwo w organizacjach międzynarodowych o charakterze gospodarczym

• Wszelka pomoc ekonomiczna dla innych części świata w formie kredytów, pożyczek, technologii, wiedzy, produktów i usług

3. Proszę wskazać 2-3 instrumenty, za pośrednictwem których korporacje transnarodowe wpływają na msg.

• Ekonomiczne

• Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (zmienia to strukturę zatrudnienia, impuls rozwojowy dla lokalnych firm, impuls pobudzający sektor edukacyjny, pobudza gospodarkę w danym regionie)

• Inwestycje na rynkach kapitałowych i na rynku finansowym

• Czynniki społeczno- kulturowe

• Korporacje starają się oddziaływać na wielkość i strukturę konsumpcji (promocje, sponsoring, akcje charytatywne, spoty reklamowe, nagrody, starają się wygenerować nowe potrzeby lub sprawić abyśmy starą potrzebę zaspokajali większą ilością produktów np. kosmetyki do różnych części ciała, buty sportowe do różnych sportów)

4. Proszę wskazać czynniki wpływające na ukształtowanie międzynarodowego podziału pracy (3-4 przykładowe).

1. Pierwszy podział:

• Strukturalne

• Różnice w zasobach bogactw naturalnych (zasadnicza rola we wczesnych fazach kształtowania się mpp, specjalizacja w zależności od posiadanych bogactw naturalnych; w późniejszym okresie znaczenie tego czynnika zostało skorygowane przez uprzemysłowienie i postęp techniczny)

• Różnice w zasobach pracy

• Różnice w zasobach kapitału (jeden z najważniejszych czynników kształtujących współcześnie mpp; kapitałochłonny postęp techniczny; przepływ kapitału w skali międzynarodowej; wydajność kapitału; produkcja kapitałochłonna i kapitałooszczędna)

• Techniczne

• Rewolucja naukowo- techniczna (zastąpienie tradycyjnych kryteriów kształtowania mpp różnicami w wydajności pracy i kapitału; zmniejszenie roli krajów mających przewagę w zasobach czynników produkcji; wzrost roli krajów aktywnie uczestniczących w rozwoju nauki i techniki; możliwość kreowania postępu naukowo- technicznego)

• Formy współpracy naukowo- technicznej (autonomiczny rozwój nauki i techniki; przepływ postępu naukowo- technicznego w skali międzynarodowej)

• Czynniki instytucjonalne

W odróżnieniu od dwóch poprzednich grup czynników, które wyznaczają kierunki mpp w długim okresie, czynniki instytucjonalne ulegają częstym zmianom i mają charakter bardziej subiektywny.

• Ustrój polityczny (demokratyczny, któremu towarzyszy na ogół rynkowy mechanizm funkcjonowania gospodarki lub niedemokracyjny)

• Polityka gospodarcza (jest funkcją ustroju politycznego, jest narzędziem zmiennym, pełni istotną rolę w okresie krótkim i średnim)

• Traktaty i umowy międzynarodowe (umowy i porozumienia dwustronne lub wielostronne, uczestnictwo w ugrupowaniach integracyjnych, członkostwo w organizacjach międzynarodowych)

• Czynniki koniunkturalne

Przeważnie mają charakter krótkookresowy i są związane z wahaniami relacji: popyt- podaż na rynku międzynarodowym (okresy dobrej i złej koniunktury, wpływ cyki koniunkturalnych na gospodarkę światową)

2. Drugi podział:

• Wewnętrzne

Predyspozycje poszczególnych krajów do określonych kierunków specjalizacji międzynarodowej: warunki naturalne/ czynniki strukturalne, war. związane z osiągniętym poziomem rozwoju gospodarczego i istniejącą strukturą gospodarczą, czyli warunki nabyte, inaczej dziedzictwo przeszłości, czynniki systemowe.

• zewnętrzne

wzajemne oddziaływanie krajów o różnym poziomie rozwoju, odmiennym potencjale ekonomicznym i demograficznym, różnych systemach społeczno - ekonomicznych

5. Proszę wyjaśnić pojęcie międzynarodowej komplementarności struktur gospodarczych, komplementarności międzygałęziowej i wewnątrzgałęziowej.

MIĘDZYNARODOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ STRUKTUR GOSPODARCZYCH to wzajemne dopasowanie tych struktur w obrębie dwóch lub większej ilości krajów.

Może być rozumiana jako stan (statycznie) lub jako proces (dynamicznie).

Komplementarność jest zarówno skutkiem jak i przyczyną mpp.

MIĘDZYGAŁĘZIOWA kompl. str. gosp.

Związana jest z różnicami w zasobach czynników produkcji (bogactw naturalnych, pracy, kapitału) w poszczególnych krajach (np. w 1 kraju wydobywa się surowce a w kraju 2 produkuje się maszyny do wydobywania tych surowców z kraju 1)

WEWNĄTRZGAŁĘZIOWA kompl. str. gosp.

Polega na różnicy w wydajności czynników produkcji. Producenci podzespołów , zespołów i części uzupełniają się wzajemnie (np. przy produkcji samochodu: w 1 kraju produkuje się podwozia, w 2 siedzenia, w 3 karoserię a w 4 składa się samochód w całość)

6. Proszę wskazać 2-3 przyczyny rozwoju handlu wewnątrzgałęziowego.

• różnice kosztów transportu między producentem i nabywcą;

• zróżnicowanie produktów;

• dążeniu przedsiębiorstw do osiągania korzyści ze skali produktu i zbytu;

• luka technologiczna i przechodzeniu wyrobów przez poszczególne fazy;

• podział pracy między poszczególnymi filiami wielkich przedsiębiorstw transportowych

7. Proszę wskazać kiedy w myśl teorii kosztów absolutnych dwóm państwom opłaca się wzajemna wymiana międzynarodowa.

Przykład:

1M = 0,5W lub 1W=2M w Polsce

1M = 2W lub l W = 0,5M w Niemczech.

Gdzie M- miedź (10t/ 1 dzień w Polsce i 5t/ 1 dzień w Niemczech), W- wino (5 beczek/ 1 d w Polsce i 10 beczek/ 1d w Niemczech)

W momencie uchylenia założenia o zamkniętym charakterze gospodarki wymiana obu towarów może być korzystna dla obu partnerów. Gdyby bowiem Polska i Niemcy, zamiast produkować oba towary, zdecydowały się na produkcję tylko tego, w którym są bardziej wydajne, a następnie wymieniałyby go na produkowany taniej przez partnera, to miałyby do dyspozycji więcej obu towarów

8. Proszę wskazać kiedy w myśl teorii kosztów komparatywnych (alternatywnych) dwóm państwom opłaca się wzajemna wymiana międzynarodowa.

Czy możliwa jest korzystna dla obu partnerów wymiana handlowa) w warunkach, gdy jeden wytwarza większość towarów taniej niż drugi?

Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w takiej sytuacji. Do uzyskiwania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy bowiem istnienie względnych różnic w kosztach; wytwarzania (wydajności produkcji)

Przykład:

1M = 0,5W lub 1W= 2M w Polsce

1M = 2W lub 1W = 0,5M w Niemczech

Czyli 8t miedzi w Polsce na dzień w stosunku do 9t/ 1d w Niemczech i 4 beczki wina/ 1 d w Polsce i 18b/ 1d w Niemczech.

Jeżeli przyjrzeć się tym relacjom, to już na pierwszy rzut oka można zauważyć, że wyrażona w winie cena miedzi na rynku niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego producenta tego towaru. Z kolei dla niemieckiego producenta wina, wyrażona w miedzi cena tego towaru występująca w Polsce jest także korzystniejsza niż na rynku krajowym

9. Proszę wskazać jakie produkty powinny produkować państwa na potrzeby obrotu międzynarodowego w myśl teorii obfitości zasobów.

Przy danym popycie kraje powinny eksportować towary produkowane przy użyciu obfitych (tzn. tanich) zasobów. Koszty wyprodukowania towarów będą niskie, jeśli do produkcji będą używane zasoby obficie występujące w danym kraju. Przedmiotem importu będą natomiast dobra, do produkcji których dany kraj musiałby zużywać rzadko występujące (a więc drogie) w tym kraju zasoby.

10. Proszę wskazać na przykładzie wybranej teorii alternatywnej (np. z grupy teorii neotechnologicznych lub popytowo-podażowych) jak można tłumaczyć kierunki przepływu obrotów handlowych we współczesnym świecie.

Teorie neotechnologiczne

• Teoria luki technologicznej

Na kształt, charakter i kierunki międzynarodowej wymiany towarowej mają wpływ występujące pomiędzy poszczególnymi krajami różnice w poziomie rozwoju technologicznego w danej dziedzinie. Różnice te wynikają z istniejącej między tymi państwami luki technologicznej — stąd nazwa teorii.

Wyraża się ona w występowaniu opóźnień w wykorzystaniu przez naśladowców (imitatorów) nowych technologii opracowanych przez twórców (innowatorów). Innymi słowy, o kierunkach i kształcie wymiany decydują czasowe różnice w opanowaniu określonych technologii przez poszczególne państwa.

Ten czas potrzebny imitatorowi na dorównanie poziomem technicznym innowatorowi — wdrożenie jego nowych technologii — nosi nazwę opóźnienia naśladowczego.

11. Proszę wyjaśnić do czego służy wskaźnik terms of trade (o czym nas informuje).

TOT- relatywne ceny dóbr eksportowanych do importowanych (w danym państwie), określane warunkami wymiany międzynarodowej. TOT może być cenowe (nominalne) lub ilościowe (realne). Wskaźnik ten pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów.

Zmiany tego wskaźnika przedstawiają kształtowanie się korzyści krajów prowadzących wymianę. Poprawa TOT następuje gdy ceny dóbr eksportowanych w okresie danego roku rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych . Oznacza to, że dane państwo zapłaci mniej za produkty importowane, innymi słowy musi mniej `wyeksportować' aby zrównoważyć bilans handlowy. Jeżeli sytuacja jest odwrotna - relacja jest odwrotna - za eksport można kupić mniej.

12. Proszę wskazać funkcje cen w handlu międzynarodowym.

• Informacyjna (wzrost cen sygnalizuje niedostateczną podaż w stosunku do popytu)

• Dystrybucyjna (decydują o podziale wytworzonego dochodu narodowego na konsumpcję i akumulację)

• Agregacyjna (sumowanie w agregacyjne pojęcia)

13. Proszę wskazać 3-4 przyczyny wzrostu znaczenia sektora usług we współczesnym świecie.

• Wzrost produkcji towarów (usługi uzupełniające np. gwarancja)

• „Łatwość wejścia i wyjścia z rynku”

• Wzrost specjalizacji

• Zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość

• Postęp techniczny

• Wzrost zamożności społeczeństw

14. Proszę wskazać 2-3 skutki migracji z punktu widzenia kraju emigracji i imigracji.

Skutki dla kraju EMIGRACJI
POZYTYWNE	NEGATYWNE
mniejsze bezrobocie jeżeli te osoby powrócą- impuls rozwojowy skutki dywizowe- napływ środków finansowych poziom kwalifikacji (jeżeli wyjazdy są na szkolenia)	emigranci zarabiają dla rynków innych krajów zmniejsza się liczba specjalistów rozbicie rodziny pogłębia się starzenie społeczeństwa

Skutki dla kraju IMIGRACJI
POZYTYWNE	NEGATYWNE
zwiększa się ilość wykształconych ludzi tańsza siła robocza państwo nie poniosło kosztów na wykształcenie imigrantów zwiększa się dochód państwa wzrost urodzeń	zwiększa się bezrobocie większe koszty pomocy społecznej konkurencja na rynku pracy konflikty społeczne „psucie” poziomu płac (stawek) problem bezdomności przeludnienie wzrost przestępczości

15. Proszę wskazać 2-3 motywy eksportu i importu kapitału.

Motywy EKSPORTU kapitału

• możliwość efektywniejszego wykorzystania kapitału za granicą

• przedłużenie życia produktu

• korzyści lokalizacji i internalizacji

• rozwijanie powiązań między firmami międzynarodowymi powiązanymi kapitałowo

Motywy IMPORTU kapitału

• zwiększenie zasobów kapitałowych

• obniżka bezrobocia

• wzrost poziomu technicznego produkcji

16. Proszę wskazać podstawowe części bilansu płatniczego.

Bilans obrotów bieżących. Jest to zestawienie płatności związanych z międzynarodową wymianą towarów i usług, dochodów z pracy i kapitału oraz transferów jednostronnych. Składa się z: bilansu handlowego, bilansu usług, bilansu procentów i dywidend oraz bilansu wydatków rządowych i innych transferów jednostronnych.

Bilans obrotów kapitałowych. Są to przepływy kapitału we wszystkich formach, czyli w skład wchodzą: bilans kredytów (udzielane, zaciągnięte), bilans inwestycji bezpośrednich (kapitał produkcyjny), bilans inwestycji portfelowych.

Bilans obrotów wyrównawczych. W skład tej części będzie wchodzić: napływ bądź odpływ złota (złoto może występować jako towar lub jako część rezerwy monetarnej kraju), walut wymienialnych i specjalnych praw ciągnienia tzw. SDR-ów.

17. Proszę wyjaśnić pojęcie równowagi bilansu płatniczego.

Równowaga bilansu płatniczego.

Z formalnego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze w równowadze sprawia to podwójny zapis każdej transakcji.

(np. w przypadku ujemnego bilansu obrotów bieżących i kapitałowych równowagę muszą zapewnić przepływy środków z rezerw płatniczych)

Równowaga ekonomiczna może mieć charakter rzeczywisty (jest następstwem sytuacji niczym nieograniczonych decyzji gospodarczych) lub pozorny (to równowaga zapewniona za pomocą polityki ekonomicznej).

18. Proszę wskazać 3-4 czynniki określające poziom kursu walutowego.

• Czynniki ekonomiczne krótkookresowe (np. zmiany PKB brutto, zmiany inflacji, stóp procentowych, zmiany polityki mikro- i makroekonomicznej państwa…)

• Czynniki pozaekonomiczne krótkookresowe (np. zmiany systemowe, przewidywania/oczekiwania, klęski żywiołowe…)

• Czynniki ekonomiczne długookresowe (np. poziom rozwoju gospodarczego kraju, konkurencyjność gospodarki, rozwój techniczny, deficyt budżetowy…)

• Czynniki pozaekonomiczne długookresowe (np. rozwiązania polityczne, rozwiązania systemowe…)

19. Na jakich zasadach opierał się międzynarodowy system waluty złotej?

• każda jednostka walutowa miała wyrażoną swoją wartość w złocie (parytet)

• kursy walutowe były stałe (ale nie sztywne, tzw. punkty złota),

• emisja banknotów była podporządkowana wymogom pokrycia rezerwami złota,

• pełna wzajemna wymienialność wszystkich form pieniądza na złoto (po stałej cenie),

• występowała swoboda wywozu i przywozu złota w skali międzynarodowej,

• władze były zobowiązane do kontroli wielkości podaży pieniądza odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota

20. Na jakich zasadach opierał się międzynarodowy system walutowy z Bretton Woods?

• parytet waluty każdego kraju członkowskiego był ustalany w złocie lub dolarze amerykańskim

• państwa utrzymywały kursy stałe o możliwości odchyleń +/- 1 %; w przypadku konieczności zmiany parytetu potrzebna była zgoda MFW,

• MWF mógł udzielać pomocy państwo członkowskim w sytuacji deficytu bilansu płatniczego,

• walutą bezpośrednio wymienialną na złoto (jedyną) według stałej ceny był dolar, za jego pośrednictwem istniała wymienialność innych walut.

21. Proszę wskazać 3-4 argumenty przemawiające za liberalizowaniem polityki handlowej.

• Klient ma większy wybór produktów

• Niższe ceny produktów

• Większa szansa zbytu

• Zwiększenie produkcji

• Wzrost zatrudnienia przy produkcji

• Lepsza alokacja zatrudnienia

• Przepływ wiedzy

22. Proszę wskazać 3-4 argumenty przemawiające za stosowaniem protekcji.

• Argument ochrony zatrudnienia

• Argument poprawy bilansu płatniczego

• Argument poprawy terms of trade

• Argument ochrony nowo powstających gałęzi przemysłu

• Argumenty związane z ochroną środowiska, ludzkiego życia i zdrowia

23. W jaki sposób zmiany kursu walutowego oddziałują na wymianę handlową państwa z zagranicą.

24. Mechanizm działania stopy procentowej (jej wpływ na wymianę handlową państwa z zagranicą).

25. Jakie mogą być konsekwencje wprowadzenia cła importowego?

26. Na czym polega działanie instrumentów parataryfowych?

wpływają one na wielkość handlu przez wpływ na cenę towaru

27. Na czym polega działanie instrumentów pozataryfowych.

nie wpływają, tak jak to było z poprzednimi grupami, bezpośrednio na cenę towaru, regulują natomiast wolumen i strukturę obrotów

28. Proszę wskazać 3-4 przyczyny integracji regionalnej we współczesnym świecie.

29. Proszę wskazać nazwy kolejnych etapów międzynarodowej integracji gospodarczej (będą podane w teście).

30. Proszę wskazać 3-4 płaszczyzny współczesnych procesów globalizacyjnych.

gospodarczej, finansowej, politycznej, kulturowej, ekologicznej

---