Temat: Uszkodzenie nerwów czaszkowych V i VII
Nerw VII - twarzowy
- porażenie Bella
- najczęstsze porażenia nerwów to nerw twarzowy
- komórki nerwowe tworzące jądro ruchowe znajdują się w pniu mózgu
- anatomia - jeden z 12 par nn. czaszkowych, nerw mieszany przeważnie składający się z włókien ruchowych.
- gałęzie ruchowe - zaopatrują mięśnie mimiczne twarzy
- gałęzie trzewne - unerwiają ślinianki podżuchwowe, podjęzykowe i błony węchowe
- gałązki czuciowe specjalne - odpowiedzialne za czucie smaku z przodu 2/3 języka oraz podniebienie twarde i miękkie
- gałązki czuciowe ogólne - odpowiedzialne za czucie ze skóry małżowiny usznej i niewielkiej powierzchni za uchem
- gałązka górna unerwia czoło
- gałązka środkowa unerwia policzki i idzie do nosa
- gałązka dolna unerwia żuchwę
- Unerwienie korowe górnej części twarzy jest obustronne - z obu półkul mózgowych.
Porażenie obwodowe. Porażenie mięśni mimicznych po przeciwległej połowie twarzy. Nerw twarzowy na swym przebiegu dzieli się na szereg gałązek, a także łączy się z gałęziami n. trójdzielnego, unerwiając wszystkie mięśnie twarzowe.
Przyczyny porażenia n. VII twarzowego:
Porażenie wrodzone
Infekcje, zakażenia, zatrucia
Grzybice, choroby pasożytnicze
Urazy
Nowotwory
- białaczka
- mięsak
- zapalenie mózgu
Choroby kości
Choroby układu nerwowego
Neuropatie metaboliczne
Samoistne porażenie Bella
Zaburzenia czynności narządów żucia
Objawy porażenia:
Uszkodzenie, porażenie: centralne, ośrodkowe (nadjądrowe, nadkorowe, podkorowe). Najczęściej występuje po stronie przeciwnej.
*Nadjądrowe - niedowład lub bezwład połowiczy po tej samej stronie charakteryzujący się spastycznym porażeniem
*Korowe - niedostateczne unerwienie mięśni dolnej przeciwległej strony twarzy
Porażenie obwodowe
- poniżej otworu rylcowo-żuchwowego - objaw po str. uszkodzenia
- w obrębie kanału twarzowego - włącznie ze struną bębenkową
- w kanale n. twarzowego
- w obrębie przewodu słuchowego wewnętrznego
- w miejscu wyjścia n. twarzowego z mostu
- uszkodzenie typu jądrowego
- charakterystyczne cechy porażenia obwodowego
* wygładzenie zajętej połowy twarzy
* brak ruchów mimicznych
* połowa czoła wygładzona
* oko zajęcze
* powieki nie zaciskają się
* zniesienie mrugania
* opuszczenie kącika ust
* brew uniesiona bądź opuszczona
- Objaw Bella - przy zamykaniu powiek gałka oczna wywraca się ku górze, a przy niedomkniętej powiece dolnej widoczna jest białkówka oka.
- zespół „łez krokodylich” - polegający na ciągłym obfitym łzawieniu oka
- połowiczny napadowy spazm twarzy (PST)
Obustronne uszkodzenie n. twarzowego
- upośledzenie mimiki twarzy
- zespół Moebiusa
- niedowład lub bezwład obu mięśni prostych zewnętrznych gałek ocznych i mięśni twarzy
Leczenie:
Termoterapia - borowina, parafina, sollux, diatermia, ręcznik na twarzy po stronie porażenia zasłaniający od wiatru i przeciągów
Elektrostymulacja - punktowa
Galwanizacja
Jonoforeza
Laseroterapia
Akupunktura
Farmakologia - leki sterydowe, witaminy z grupy B, leki usprawniające krążenie
Masaże przed lustrem wykonywane przez chorego
W okresie powrotu czynności ruchowych należy zwrócić uwagę na niedopuszczenie do przykurczów i wyłączenie współruchów ze strony sąsiednich mięśni
Kineza:
- bierna, ręczna stymulacja
- ćwiczenia wspomagane, reedukacja ruchów czynnych
* zaciskanie warg
* robienie dzióbka
Objawy:
- porażenie wiotkie lub niedowład mm. mimicznych twarzy po stronie uszkodzenia nerwu
Badanie / obserwacja:
- oglądanie twarzy podczas rozmowy i spoczynku
Rokowanie:
- pełne wyleczenie stwierdza się u około 90% pacjentów i ustępuje po ok. 6 tygodniach.
Nerw V - trójdzielny
Przyczyny porażenia
- nerwoból n. trójdzielnego
- neuropatia n. trójdzielnego
- półpasiec
- nowotwory podstawy i pnia mózgu
- tętniaki
- SM (stwardnienie rozsiane)
Porażenie n. V trójdzielnego
- najczęstsza przyczyna uporczywego i dotkliwego jednostronnego bólu twarzy i jamy ustnej
- przyczyny
* zapalenie toczące się wokół nerwu
* uszkodzenia
* zaburzenia w ukrwieniu nerwu
* ucisk korzenia nerwu przez zmienione mózgowe naczynia tętnicze lub żylne
Objawy:
- ból wywołany jest przez niewielkie bodźce działające na tzw. strefy spustowe czyli obszary wyzwalające ból
* dotyk skóry twarzy
* golenie
* palenie
* mówienie
* mycie zębów
* żucie
* powiew wiatru
* zmiana temperatury
Napadowi bólu mogą towarzyszyć:
- wyciek z nosa
- łzawienie
- zaczerwienienie skóry twarzy
- pogorszenie słuchu
- zaburzenia smaku
- skurcz mm. twarzy
Atak rwy często poprzedzany jest tzw. aurą, czyli symptomami zwiastującymi nadejście dolegliwości
Aura objawia się:
- drgawkami mięśni
- swędzeniem
Leczenie:
- zachowawcze (leki przeciwdrgawkowe doustne, nlpz, witamina B, ostrzykiwanie środkami znieczulającymi)
- chirurgiczne (zabiegi w zakresie gałęzi nerwu trójdzielnego objęte schorzeniami, zabiegi neurochirurgiczne)
Fizykoterapia:
- światłolecznictwo (podczerwień, sollux niebieski)
- elektrolecznictwo (galwanizacja)
- jonoforeza (z leków nlpz, przeciwbólowe)
Kinezyterapia - brak, chyba że ustąpi upośledzenie mięśni mimicznych, wtedy wprowadza się ćwiczenia czynno-bierne
Masaż - klasyczny twarzy (delikatny), gdy nie występuje przeczulica
Badanie nerwu V:
- badanie czucia twarzy
- badanie żuchwy - w poruszaniu n. V zbacza na boki.
- badanie / obserwacja podczas mówienia i spoczynku
Temat: Splot szyjny
Powstaje z połączenia gałęzi brzusznych od C1 do C4 jednej strony rdzenia kręgowego. Leży do przodu i bocznie od wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych. Wychodzą z nich nerwy:
1) skórne
2) mięśniowe
Erwiające mm szyi oraz dłu
Ukazują się na tylnym brzegu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego w połowie jego długości, tzw. punkcie nerwowym Erba. Są to nerwy:
- potyliczny mniejszy (C2-C3)
- uszny wielki (C2-C3)
- poprzeczny szyi (C2-C3)
- nadobojczykowy (C3-C4)
Dzielimy na krótkie, unerwiające mięśnie szyi oraz długie gałęzie unerwiające mm. mostkowo-sutkowo-obojczykowy i m. czworoboczny.
Nerw przeponowy
- najdłuższy parzysty nerw splotu szyjnego, biegnący w dół po mięśniu pochyłym przednim, przechodzi przez otwór górny klatki piersiowej. Unerwia mięsień przeponowy ruchowo, a także czuciowo opłucną ścienną śródpiersiową, przeponową, osklepek opłucnej, otrzewną w dolnej powierzchni przepony, pęcherzyka żółciowego i osierdzie serca.
- porażenie przejawia się lekką dusznością po jednej stronie, a porażenie obustronne uniemożliwia głębokie oddychanie
- porażenie powoduje niewydolności oddechowe w postaci:
- zapalenie płuc
- zapalenie śródpiersia
- zniesienie tonusu mięśniowego
Leczenie:
- elektrostymulacja
Temat: Splot ramienny. Uszkodzenie nerwów obwodowych.
Przyczyny: urazy kończyny, ostry ucisk, śpiączka, znieczulenie ogólne, głęboki sen, opaska uciskowa, opatrunek gipsowy, krwiak, przewlekły ucisk kanału nadgarstka, łokciowego i stępu, ostre niedokrwienie, cukrzyca.
Podstawowe objawy kliniczne:
- niedowład lub porażenie
- zanik mięśni unerwionych przez dany nerw (parestezje, ból, przeczulica na bodźce)
- objawy wegetatywne
- zaburzenia pocenia
- zaburzenia czucia w obrębie pola unerwienia (neuropatie aksonalne - dochodzi do uszkodzenia aksonu; neuropatie demielinizacyjne - głównym elementem jest uszkodzenie mieliny)
Splot ramienny jest splotem powstającym z wymieszania gałęzi przednich nerwów rdzeniowych od C5 do Th1 jednej strony rdzenia kręgowego. Często dochodzi do niego C4, rzadziej Th2. Gałęzie nerwów rdzeniowych tworzą splot ramienny, a po krótkim przebiegu łączą się w 3 pnie, z których powstają 3 pęczki splotu. Pod względem położenia wyróżniamy część nadobojczykową, leżącą w dole szyi i nadobojczykową w dole pachowym. Między nimi leży krótki odcinek między obojczykiem a pierwszym rzepem.
Część nadobojczykowa leży w szczelinie mm. pochyłych i trójkącie szyi, występuje w postaci pni: górny, środkowy, dolny.
- Pień górny - C5-C6
- Pień środkowy - C7
- Pień dolny - C8-Th1
Część podobojczykowa leży w dole pachowym i ma pędki tylny, boczny i przyśrodkowy. Nazwy wynikają z położenia nazw tętnicy pachowej.
Nerwy wychodzące ze splotu pachowego dzieli się na:
- krótkie
- długie
Nerwy krótkie - zaopatrują mm. obręczy kończyny górne oraz niektóre mm. tułowia i szyi. Odchodzą od nad- i podobojczykowej części splotu ramiennego. Należą do nich nerwy:
- grzbietowy łopatki - wzrusza ramionami
- piersiowy długi - odstawia łopatki przy porażeniu
- podobojczykowy - odstawia koniec barkowy obojczyka ku przodowi przy porażeniu
- nadłopatkowy
- nn. piersiowe przednie
- podłopatkowy
- nn. piersiowo-grzbietowe
Nerwy długie zaopatrują część dolną kończyny górnej, wychodzą z pęczków części podobojczykowej splotu ramiennego. Są to:
- promieniowy
- pachowy - uszkodzenie przy zwichnięciu stawu ramiennego, porażenie powoduje zanik mięśni naramiennego i uniemożliwia odwodzenie
- mięśniowo-skórny - unerwia staw łokciowy i mm. grupy przedniej ramienia do m. bicepsa. Porażenie uniemożliwia zginanie kończyny górnej w stawie łokciowym
- n. łokciowy
- n. skórny przyśrodkowy ramienia
- n. skórny przyśrodkowy przedramienia
Przyczyny uszkodzenia splotu ramiennego:
- uraz
- ucisk
+ zewnętrzny (obciążenie przez noszenie plecaka, długotrwałe odwodzenie ramienia)
+ wewnętrzny (zespół cieśni okolicy obręczy barkowej charakteryzuje się bólem umiejscowionym w barku, całej kończyny górnej, dłoni, pojawia się między 30 a 50 rokiem życia, charakteryzuje się parestezjami w ręce i przedramieniu. Niekiedy pojawia się zaczerwienienie i obrzęk kończyny górnej, występuje objaw Raynauda, charakterystyczne osłabienie mięśni, zwężenie naczyń krwionośnych)
Porażenie / ucisk splotu ramiennego:
- całego splotu - bardzo rzadkie, występuje porażenie mięśni kończyny górnej i znieczulenie w jej obrębie
- części nadobojczyka - może wywołać różne objawy ze względu który pień rdzenia jest uszkodzony
- typ górny - Erba Duchena - najczęstszy, powstający w wyniku uszkodzenia pnia górnego lub korzenia C5-C6, porażone są mięśnie naramienny, nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, obły mniejszy, grupa przednia ramienia, mięsień odwracacz kończyny górnej, zniesione jest obracanie ramienia na zewnątrz i do wewnątrz w stawie ramiennym, zgięcie kończyny górnej w stawie łokciowym i nawracanie przedramienia.
Przy porażeniu kończyna górna zwisa bezwładnie, wzdłuż tułowia, w pozycji przywiedzionej i nawróconej. Przy próbie biernego odwracania ramienia wraca do poprzedniego ułożenia. Pod wpływem siły ciężkości obręcz kończyny górnej obniża się po stronie porażenia.
Po pewnym czasie zanikają mięśnie w obrębie barku i ramienia. Czucie osłabione w obrębie skóry ramienia i powierzchni bocznej ramienia i przedramienia.
Przyczyny:
- uraz okołoporodowy
- upadek
- gdy dochodzi do silnego pociągania barku i głowy w przeciwnym kierunku
Uszkodzenie górnej części splotu - kończyna górna zwisa bezwładnie, ramię przywiedzione w rotacji wewnętrznej, łokieć wyprostowany, przedramię nawrócone, ruchy ręki zachowane, przeważa upośledzenie przywodzące łopatki do kręgosłupa i unoszenie, odwodzenie, rotacja ramienia na zewnątrz. Unoszenie ramienia tylko do poziomu barku, może dojść do ustawienia „ręki kelnera”. U dzieci może dochodzić do zaburzeń troficznych powodujących zaburzenia wzrostu i skrócenie kończyny.