INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA

WYKŁAD 7

Zadaniem inwentaryzacji jest zobrazowanie:

• istniejącego układu przestrzennego;

• struktury funkcjonalnej;

• struktury technicznej;

• wystroju opracowywanych obiektów.

Inwentaryzacja ma zawierać komplet materiałów i informacji przedstawiający stan aktualny obiektu jako dokument historyczny oraz jako materiał wyjściowy na podstawie którego można podjąć dalsze opracowania badawcze, projektowe i techniczne dla zabezpieczenia obiektów, rewaloryzacji lub adaptacji.

INWENTARYZACJA URBANISTYCZNA

Inwentaryzacja urbanistyczna obejmuje:

• zespoły urbanistyczno-architektoniczne miast i wsi;

• zespoły krajobrazowe i tereny zieleni;

• elementy zagospodarowania terenu.

INWENTARYZACJA ARCHITEKTONICZNA

Inwentaryzacja architektoniczna obejmuje:

• obiekty architektury murowanej;

• obiekty architektury drewnianej;

• wnętrza;

• detale wystroju architektonicznego;

• obiekty małej architektury.

OPRACOWANIE INWENTARYZACYJNE

W skład kompleksowego opracowania inwentaryzacyjnego wchodzą następujące rysunki i dokumenty:

1. Szkic orientacyjny;

2. Rzut podstawowy (przekrój poziomy budynku na wys. około 1,20 od podłogi z oznaczeniem linii zewnętrznej zabudowy);

3. Rzut poziomy (przekrój budynku w poziomie każdej kondygnacji na wys. 1,20 m nad podłogą;

4. Rzut więźby dachowej;

5. Widok połaci dachowych;

6. Przekrój pionowy budynku;

7. Elewacja (rzut ortogonalny widoku budynku)

8. Opis techniczny.

INWENTARYZACJA ZESPOŁÓW URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNYCH

Zespoły urbanistyczno - architektoniczne

obejmują następujące elementy:

• zespoły zwartej zabudowy miejskiej i wiejskiej;

• zespoły obiektów tworzących wyodrębnioną jednostkę funkcjonalno - przestrzenną (np. pałac z oficynami i budynkami gospodarczymi).

W wyniku pomiarów opracowuje się mapę

inwentaryzacyjną w skali zależnej od wymaganego stopnia szczegółowości

• 1:500;

• 1:200;

• 1:100.

Wymagana dokumentacja:

• szkic orientacyjny;

• rysunki rzutów poszczególnych kondygnacji;

• rysunki rzutów (widoków) połaci dachowych;

• rysunki przekrojów pionowych;

• rysunki elewacji;

• dokumentacja fotograficzna.

INWENTARYZACJA KRAJOBRAZU I TERENÓW ZIELENI

Tereny krajobrazu i zieleni obejmują:

• obszary krajobrazu naturalnego otwartego;

• tereny zieleni urządzonej (parki, ogrody itp.)

• zieleń śródmiejską na obszarach zurbanizowanych;

• zespoły zieleni;

• pojedyncze okazy towarzyszące zabudowie.

Zakres wymaganej dokumentacji:

• Szkic orientacyjny;

• Mapa terenu objętego pomiarem w skalach od1:200 do 1:5 000, na którą nanosi się dane uzyskane z pomiaru inwentaryzacyjnego;

• Dokumentacja fotograficzna;

• Tabelaryczne zestawienie danych o poszczególnych okazach;

• Sprawozdanie techniczne.

• Pomiarem inwentaryzacyjnym obejmuje się: drzewa, krzewy i ich skupiska, żywopłoty, kwietniki bylin i kwiatów rocznych.

• Uzyskane dane nanosi się na mapę sytuacyjno-wysokościową danego terenu.

• W zależności od wielkości obiektu i wymaganej szczegółowości opracowanie wykonuje się w skalach od 1:200 do 1:5000

• Prace terenowe powinny obejmować zebranie następujących informacji:

1. numer kolejny okazu - cyfrą arabską;

2. gatunek - nazwę polską i łacińską;

3. wysokość drzewa podaną w metrach;

4. pierśnicę - średnicę pnia mierzona na wys. około 1,30 m podaną w cm;

5. Średnicę korony drzewa podaną w m.;

6. Uwagi dotyczące wegetacji, stanu zdrowotności drzew, wskazanie okazów wymagających szczególnej ochrony itp.

Pomiarem obejmuje się wszystkie

drzewa o pierśnicy większej niż od 10 cm.

• Większe skupiska drzew ocenia się szacunkowo na podstawie wycinkowego pomiaru fragmentu terenu.

• Należy podać występujące gatunki oraz wymiary kilku skrajnych okazów drzew.

• Żywopłoty i skupiska krzewów określa się wymiarami podanymi w metrach.

• Uzyskane informacje przedstawia się w formie graficznej przy pomocy normatywnych oznaczeń.

• Przy dużym obszarze i znacznej ilości drzew zaleca się podział terenu na odrębne sektory w celu uniknięcia kilkucyfrowych oznaczeń.

• W tym przypadku należy podać oprócz numeru kolejnego okazu, także numer sektora (cyfra rzymską) zgodny z oznaczeniem na mapie sytuacyjno - wysokościowej.

INWENTARYZACJA ELEMENTÓW ZAGOSPODAROWANIA TERENU

• Opracowanie obejmuje inwentaryzację tzw. małej architektury znajdującej się na obszarze objętym pomiarem, jak: pomniki, fontanny, schody terenowe, mury oporowe, studnie, ławki, mostki itp.

• Inwentaryzacja elementów zagospodarowania terenu może stanowić odrębne opracowanie lub wchodzić w skład inwentaryzacji urbanistyczno- architektonicznej.

• Zakres wymaganej dokumentacji w przypadku odrębnego opracowania:

1. Szkic orientacyjny;

2. Rysunki rzutów obiektów w skali 1:10 lub 1:20;

3. Rysunki przekrojów pionowych w skali 1:10 lub 1:20;

4. Rysunki widoków (elewacji) obiektu w skali 1:10 lub 1:20;

5. Rysunki detali w skalach od 1:1 do 1:20;

6. Dokumentacja fotograficzna;

7. Krótki opis techniczny z przedstawieniem stanu zachowania.

INWENTARYZACJA OBIEKTÓW ARCHITEKTURY MUROWANEJ

• Rysunki do inwentaryzacji budynków murowanych (ceglanych, betonowych, kamiennych itp.) należy wykonać w skali1:50.

Zakres wymaganej dokumentacji:

1. Szkic orientacyjny;

2. Rysunki rzutów wszystkich kondygnacji z rzutami sufitów;

3. Rysunki przekrojów pionowych przedstawiające

układ komunikacji pionowej (klatki schodowe);

4. Rysunki elewacji;

5. Dokumentacja fotograficzna;

6. Opis techniczny.

INWENTARYZACJA OBIEKTÓW ARCHITEKTURY DREWNIANEJ

• Rysunki do inwentaryzacji budynków drewnianych należy wykonać w skali 1:20 lub w skali 1:50;

Zakres wymaganej dokumentacji:

1. Szkic orientacyjny;

2. Rysunki rzutów wszystkich kondygnacji z rzutami widoków sufitów;

3. Rysunki przekrojów pionowych w ilości potrzebnej do zobrazowania układu przestrzennego, komunikacji i konstrukcji obiektu;

4. Rysunki elewacji;

5. Rysunki detali architektonicznych i węzłów

konstrukcyjnych w skalach 1:1; 1: 2; 1:5; 1:10 i
1:20;

6. Rysunki stałego wyposażenia wnętrz w skalach 1:5

i 1:10;

7. Dokumentacja fotograficzna;

8. Opis techniczny.

W tej inwentaryzacji należy uwzględnić:

1. W rzutach i przekrojach ścian i stropów wszystkie dostępne do pomiaru elementy konstrukcyjne, jak: słupy, belki wieńcowe, podwaliny, legary, belki stropowe;

2. W rzutach, przekrojach i elewacjach wszystkie deformacje obiektów;

3. Na przekrojach wszystkie elementy widoczne poza płaszczyzną przekroju, jak: elementy konstrukcyjne ścian, belkowania, drzwi, okna, schody, cokoły, piece oraz inne elementy wystroju;

4. Na rysunku elewacji należy przedstawić wszystkie elementy konstrukcyjne jak: belki wieńcowe, słupy z pokazaniem ich widocznych połączeń oraz wszystkie elementy wystroju jak: stolarka drzwiowa i okienna z okuciami, gzymsy itp .

POMIARY SYTUACYJNE

• Przy opracowywaniu projektu dotyczącego remontu obiektu wykonawca prac geodezyjnych sporządza inwentaryzację architektoniczno- budowlaną remontowanego obiektu.

• W skład tej inwentaryzacji wchodzi: dokumentacja opisowa, pomiarowo-kartograficzna i fotogrametryczna pozwalająca na jednoznaczne odtworzenie geometrii układu przestrzennego oraz detali architektonicznych i budowlanych danego obiektu.

• Dla inwentaryzacji zespołów urbanistycznych, zespołów zieleni i obiektów architektury osnowa geodezyjna jest osnową specjalną o konstrukcji i wymiarach geometrycznych odróżniających ją zasadniczo od typowej osnowy pomiarowej.

• Osnowę tworzy zbiór punktów zastabilizowanych lub zamarkowanych w terenie i we wnętrzu budowli na poszczególnych kondygnacjach których wzajemne położenie zostało określone w wyniku wykonanych pomiarów geodezyjnych.

• Dla obiektów wolno stojących jest to najczęściej układ czterech punktów, na których mierzy się kąty poziome oraz długości linii między tymi punktami.

• Dla zespołu obiektów osnowa pomiarowa składa się z wielu punktów.

METODA DOMIARÓW PROSTOKĄTNYCH

• W tej metodzie na liniach osnowy pomiarowej inwentaryzujemy charakterystyczne punkty obiektu (narożniki, trasy wejścia do piwnic) tak, aby można było sporządzić rzut poziomy obrysu budowli.

• Przy wykonywaniu inwentaryzacji obowiązuje zasada, że jedynie wykonany pomiar i zapisane na szkicach i w dziennikach pomiarowych wyniki opisują dany obiekt.

• Przystępując do pomiarów we wnętrzu budynku do sporządzania rzutów kondygnacji, należy ustalić przebieg płaszczyzny rzutów.

• Generalnie przyjmuje się, że płaszczyzna rzutów poziomych przebiega na wysokości 1m nad podłogą, czyli na tej wysokości należy wykonywać pomiary wielkości liniowych i kątowych.

• Płaską figurą geometryczną, którą zawsze można jednoznacznie odwzorować, znając długości jej boków jest trójkąt.

• Klasyczna metoda inwentaryzacji budowlanej obiektów polega na pomiarze długości boków maksymalnej liczby trójkątów, na jakie można podzielić inwentaryzowane pomieszczenia w przekroju leżącym 1 metr nad podłogą.

• Bardzo ważne jest takie pobranie miar, by istniała możliwość powiązania sąsiednich pomieszczeń.

• Zaleca się stosowanie tzw. miar wiążących (tworzenie pomiarowej bazy wewnętrznej).

• Wewnętrzną bazę pomiarową dla dwu sąsiednich pomieszczeń może stanowić odcinek pomierzony (przez otwór drzwiowy) tak, aby bezpośrednio połączyć punkty narożne sąsiednich pomieszczeń.

• Podczas wykonywania pomiarów inwentaryzacyjnych na szkicu muszą się pojawić informacje nie tylko o wymiarach w przekroju poziomym, ale także wszystkie pozostałe (zwymiarowanie stolarki okiennej i drzwiowej, wymiary charakteryzujące sklepienia, opis podłóg).

• Na rysunkach należy zaznaczyć wszystkie stałe elementy wyposażenia wnętrza np. piece, kuchnie stałe, wanny itp.

• Na szkicach należy zapisać funkcję pomieszczenia (kuchnia, pokój, łazienka) oraz opisujemy wierzchnią warstwę podłogi.

• Należy pomierzyć wszystkie długości ścian, zaznaczając i domierzając otwory okienne i drzwiowe, uskoki muru, wnęki, występy kominowe oraz mierząc przekątne i wszystkie odległości tak, aby można wiernie przedstawić nie tylko wymiary, ale i kształt pomieszczenia w rzucie.

• Na sporządzanych rzutach w skali, pomieszczenia powinny być ponumerowane.

• Obowiązuje zasada, że numeracja pomieszczeń na rzucie jest zgodna z ruchem wskazówek zegara - z pierwszą cyfrą: 0 - piwnice, 1 - parter itd.

• Podczas pomiaru należy zwrócić uwagę na kierunki otwierania drzwi i okien i zapisać to na szkicach, a następnie pokazać to na rzutach.

• Podczas inwentaryzacji obowiązuje również pomierzenie wielkości liniowych lokalizujących elementy wystroju wnętrz (łuki sklepień, ozdoby sufitowe).

• W celu dokonania rzutowania na podłogę punktów narożnych lub skrajnych elementów wystroju należy posłużyć się tyczką i pionem sznurkowym.

• Zrzutowane punkty na podłodze zaznacza się kredą lub ołówkiem, a następnie domierza się do charakterystycznych, wcześniej już zmierzonych punktów.

• Pion sznurkowy znajduje zastosowanie przy wyznaczaniu wychyleń ścian.

• Należy zapisać na szkicu kierunek stwierdzonego wychylenia.

• Pion sznurkowy można wykorzystać do odrzutowania co najmniej dwóch punktów kondygnacji wyższej na niższą.

• Do zawieszenia pionów wykorzystujemy klatki schodowe, kominy wentylacyjne, a gdy nie ma takiej możliwości, wówczas wykonuje się rzutowanie etapami na półpiętrze, mierząc odległości linii pionu od charakterystycznych (najczęściej naroża) punktów rzutów kondygnacji sąsiednich i między pionami.

• W przypadku braku możliwości bezpośredniego pomiaru stosuje się metodę rzutowania przy zastosowaniu teodolitu i łaty ułożonej poziomo.

• Należy ustawić teodolit w takiej odległości, by swobodnie można było celować w punkty wysoko leżące.

• Po spoziomowaniu teodolitu należy wycelować w punkt inwentaryzowany, a następnie opuścić lunetę, celując w łatę.

• Według kreski pionowej krzyża kresek lunety wykonujemy odczyt na łacie.

• Celowanie i rzutowanie należy powtórzyć dla całej serii punktów inwentaryzowanych a odczyty zapisuje się w dzienniku.

• Ze względu, że każdy pomiar należy wykonać dwukrotnie (w dwóch położeniach instrumentu) niezbędne jest prowadzenie szkicu z numeracją punktów.

• Odległości poziome między punktami niedostępnymi należy wyznaczyć metodą rzutowania.

• W tym celu przy poziomej osi celowej należy wykonać odczyt kreski środkowej na łacie ustawionej pionowo w punkcie o zadanej wysokości, a następnie po wycelowaniu na inwentaryzowany punkt wykonać odczyt z koła pionowego.

• Po zapisaniu odczytu z koła pionowego należy wykonać rzutowanie i odczyt z łaty ułożonej poziomo.

• Odległość D należy zmierzyć bezpośrednio.

• Prawidłowo wykonane pomiary, prowadzone szkice i opisy powinny pozwolić na sporządzenie dokumentacji rysunkowej (rzuty, elewacje, przekroje inwentaryzowanego obiektu) bez dodatkowych wizji, oględzin i pomiarów uzupełniających.

POMIARY WYSKOŚCIOWE

• W celu sporządzenia pełnej dokumentacji inwentaryzowanej budowli należy wykonać niwelację wybranych punktów na zewnątrz obrysu budowli oraz pomiar różnic wysokości między kondygnacjami i innymi elementami konstrukcyjnymi (spoczniki schodów) wewnątrz budowli.

• Wykonując pomiar na zewnątrz budynku łata powinna być ustawiona przy narożach obrysu budynku, przy wejściach i w innych charakterystycznych punktach (uskoki terenu przy budynku, podjazdy).

• Pomiary niwelacyjne na zewnątrz budynku wykonujemy w nawiązaniu do sieci reperów osnowy wysokościowej.

• Ważne jest to, aby choć jeden punkt konstrukcji budynku był zaniwelowany tak, by utrzymał rzędną wysokości w układzie miasta, czy osiedla.

• Zaniwelowanym punktem powinien być próg głównego wejścia do budynku, gdyż najczęściej on definiuje tzw. zero w budynku i w nawiązaniu do niego wykonywane są pomiary wysokościowe wewnątrz budynku.

• Próg głównego wejścia staje się reperem roboczym pomiarów wysokościowych wykonywanych wewnątrz.

• Wyznaczenie różnic wysokości między elementami konstrukcyjnymi wewnątrz inwentaryzowanej budowli napotyka wiele utrudnień związanych z ciasnotą, koniecznością wyznaczania dużych różnic wysokości między punktami, które leżą w bardzo małej odległości poziomej od siebie.

• Stanowisko niwelatora należy wybierać tak, aby pomiar różnicy wysokości między kondygnacjami mógł być wykonany przy minimalnej liczbie stanowisk instrumentu.

• Stanowiska niwelatora wybiera się najczęściej na spocznikach klatek schodowych, tak aby można było powiązać punkty ciągu przechodzącego przez kolejne kondygnacje z punktami ciągów obejmujących poszczególne kondygnacje.

• Punktem początkowym ciągu niwelacyjnego jest z reguły punkt progu głównego wejścia do budynku.

• W wielu przypadkach istnieje potrzeba ustawienia niwelatora na stopniach biegu schodowego, dlatego zaleca się stosowanie niwelatora o zmiennej długości nóżek.

• W budynku, w którym nie ma klatki schodowej dogodnej do pomiaru lub, gdy liczba stanowisk niwelatora byłaby zbyt duża (np. schody kręcone), a istnieje możliwość przeprowadzenia bez przeszkód taśmy swobodnie zwisającej między kondygnacjami, zaleca się wtedy wykonanie pomiaru różnicy wysokości metodą niwelacji, dokonując odczytów na taśmie.

• Niwelator i łata często są wykorzystywane do pomiaru odległości wzdłuż linii pionu, zwłaszcza gdy dostęp bezpośredni do punktu jest niemożliwy (punkt leży wyżej niż zasięg wyciągniętej ręki stojącego człowieka), lecz możliwe jest przyłożenie stopki odwróconej łaty.

22

---