Wykład 10 24.04.2008

Gwarancje niezawisłości sędziów

• Faktyczne

• Prawne

• Procesowe ( zasady postępowania sędziego)

• Ustrojowe

Gwarancje ustrojowe

Gwarancje faktyczne

Posiadanie ustawowo określonych kwalifikacji sędziowskich Nieusuwalność sędziów Nieprzenaszalność sędziów Niepołączalność zawodu sędziowskiego Immunitet sędziowski Zakaz karania sędziego za przewinienia służbowe w drodze innej niż dyscyplinarna( wyłączność drogi dyscyplinarnej) Apolityczność sędziów Równość wynagrodzeń sędziowskich

Stanowią pewne okoliczności faktyczne nie dające się skodyfikować. Jest ich sporo 2 główne materialna niezależność sędziego - sędzia powinien zarabiać tyle, aby nie można było go przekupić. Ma być zabezpieczony przed otrzymywaniem łapówek, powinien pracować na 1 etat Sędzia musi mieć określony zespół właściwości psychicznych - musi mieć odwagę do podejmowania decyzji, musi być opanowany, musi mieć świadomość odpowiedzialności moralnej, musi być skrupulatny. W związku z tym nie każdy ma predyspozycje do bycia sędzią.

Gwarancje ustrojowe

1. Posiadanie ustawowo określonych kwalifikacji sędziowskich

Jest to bardzo ważna gwarancja - im wyższych kwalifikacji wymaga się od sędziego tym wyższej można się spodziewać niezawisłości

Wymagania kwalifikacyjne :

• Kwalifikacje etyczne - sędzia powinien być nieskazitelnego charakteru oraz musi posiadać obywatelstwo polskie, korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• Kwalifikacje polityczne - dziś już nie istnieje - obowiązywała w PRL)- sędzia ma dawać rękojmie należytego wykonywania obowiązków sędziowskich

• Kwalifikacje zawodowe - wymaga się aby ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce, albo zagraniczne ale uznawane w Polsce, złożył egzamin sędziowski albo prokuratorski, musi pracować minimum 3 lata jako asesor, musi mieć ukończony 29 rok życia -> są to podstawowe kwalifikacje sędziowskie =>Wymagane są od sędziów Sądu Rejonowego

Sądy wyższe niż rejonowe wymagają dodatkowych kwalifikacji :

• Sąd Apelacyjny - wymagany jest 6-letni staż, w tym, co najmniej 3 lata w sądzie okręgowym lub prokuraturze.

• Sąd Najwyższy - 10 lat stażu

• NSA - 10 lat stażu, ukończone 40 lat

1. Nieusuwalność sędziów

• Wynikają z Konstytucji ( art.180). Sędzia w okresie kadencji nie może być usunięty ze stanowiska ( poza zdarzeniami przewidzianymi w ustawie ) , sędziowie sądzą do 65 roku życia, a mogą do 70 roku jeśli chcą (muszą wystąpić do Ministra Sprawiedliwości, a on musi się zgodzić). Potem sędzia przechodzi w stan spoczynku.

Rozwiązanie stosunku prawnego z sędzią

• Jeżeli zrzecze się stanowiska

• Gdy traci obywatelstwo polskie

Utrata stanowiska sędziowskiego ( z mocy prawa)

• Jeżeli sędzia zostanie skazany najwyższą karą dyscyplinarną przez Sąd Dyscyplinarny - „złożenie sędziego z urzędu”

• Gdy Sąd Karny orzeknie wobec sędziego środek pozbawienia praw publicznych

• Gdy Sąd Karny orzeknie wobec sędziego środek „ zakaz zajmowania stanowiska sędziego”

Inne przypadki:

• Sędzia przechodzi w stan spoczynku ( choroba, wiek lub gdy odmówi poddania się badaniom lekarskim bez odpowiedniego uzasadnienia)

1. Nieprzenaszalność sędziów

Jest to cecha specyficzna, polega na tym że powołanie sędziego na inne stanowisko lub przeniesienie na inne stanowisko służbowe wymaga zgody sędziego

Są jednak wyjątki :

• Sędzia może być przeniesiony na inne miejsce służbowe jeśli zniesione zostało jego stanowisko podczas zmiany organizacji sądownictwa

• Niedopuszczalne jest zajmowanie stanowiska w jednym wydziale sędziów małżonków i powinowatych w prostej linii

• Przeniesienia wymaga wzgląd na powagę stanowiska sędziowskiego np. sędzia w danej miejscowości jest skompromitowany to można go przenieść. Orzeka o tym Sąd Dyscyplinarny

• Sędzia może być przeniesiony ze względu na orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego - kara przeniesienia na inne miejsce służbowe

Sędziego można delegować, ale są pewne ograniczenia

• Delegować można go zawsze, ale sędzia musi wyrazić zgodę na to

• Jeśli nie wyrazi zgody to nie można ale są pewne wyjątki :

• Delegacja ministerialna - Minister Sprawiedliwości może go delegować do 6 miesięcy, ale nie częściej niż co 3 lata

• Delegacja do ministerstwa - na 3 miesiące, nie częściej niż co 2 lata

• Delegacja prezesowska - Prezes Sądu Rejonowego może być delegowany na 1 miesiąc w roku w ramach danego Sądu Rejonowego

„ zakazu delegowania sędziów” nie można traktować dosłownie !

1. Niepołączalność zawodu sędziowskiego

Grupy zajęć ubocznych:

• Dodatkowe zatrudnienie - drugi etat - objęty jest zakazem, lecz jest jeden wyjątek - sędzia może podjąć dodatkowe zajęcie na stanowisku naukowym, dydaktycznym lub dydaktyczno-naukowym ale musi dostać na to zgodę od Prezesa odpowiedniego Sądu

• Zajęcie uboczne lub uboczny sposób zarobkowania - praca w ramach zlecenia

( np. wykłady)

Sędzia może podjąć pracę pod warunkiem, że :

• Praca nie będzie przeszkadzała w pełnieniu obowiązków sędziowskich

• Praca nie może uchybiać godności sędziowskiej

• Praca nie może zachwiać zaufania co do jego bezstronności

Przesłanki dodatkowe czy sędzia może pracować czy nie :

• Sędzia nie może uzależniać się od drugiego pracodawcy

• Sędzia ma oddawać się wyłącznie pracy w Sądzie

• Dodatkowe zajęcie musi sprzyjać zachowaniu powagi urzędu

Sędzia jeśli podejmie decyzję o dodatkowej pracy musi powiadomić Prezesa odpowiedniego Sądu. Prezes może sprzeciwić się - sędzia może się odwołać do odpowiedniego kolegium sądowego i to kolegium podejmuje decyzję ostateczną.

1