ZAGADNIENIA Z RYNKÓW FINANSOWYCH:

- pojęcie rynku finansowego,

- funkcje rynku finansowego,

- uczestnicy rynku finansowego,

- podział rynku finansowego,

- instrumenty rynku pieniężnego (bony skarbowe, bony pieniężne NBP, certyfikaty depozytowe, lokaty międzybankowe, bony komercyjne, weksle (podział, elementy, funkcje), akcepty bankierskie),

- WIBOR, WIBID (pojęcia),

-pojęcie, podział i funkcje rynku pieniężnego,

- pojęcie, podział i funkcje rynku kapitałowego,

- segmenty rynku kapitałowego,

- cechy rynku kapitałowego,

- instytucje rynku kapitałowego (KNF, KDPW, MTS-Ceto SA, CESR, ESC, domy i biura maklerskie, GPW SA),

-cechy i elementy giełdy,

- historia giełdy w Polsce (krótka),

- zadania ustawowe giełdy,

- architektura giełdy,

- giełdowy system notowań,

- podział rynku giełdowego oraz kryteria przyjęcia na poszczególne rynki (podstawowy, równoległy, Segment PLUS, Segment PRIM, NEW Connect),

- elementy i pojęcie zlecenia maklerskiego,

- instrumenty rynku kapitałowego i ich podział ( obligacje, akcje, listy zastawne, długoterminowe pożyczki),

- etapy wejścia na rynek giełdowy,

- zawartość prospektu emisyjnego według dyrektyw UE,

- obowiązki firmy notowanej na giełdzie,

- podział Segment-u PLUS od 2007 r.,

- System WARSET i jego zadania,

- pojęcie i funkcje instrumentów pochodnych,

- podział instrumentów pochodnych (opcje, kontrakty terminowe, Swapy, warranty),

- pojęcie, cechy, treść i podział opcji,

- pojecie i podział kontraktów terminowych,

- pojęcie i podział SWAP-ów,

- pojęcie warrantów,

- instrumenty pochodne na GPW (kontrakty terminowe, opcje, PDA),

- Rynek New Connect i jego cechy,

- wymogi dla przedsiębiorstw na New Connect,

- emisja prywatna i publiczna na New Connect,

- system notowań na New Connect,

- pojęcie i uczestnicy rynku walutowego,

- podział rynku walutowego,

- instrumenty rynku walutowego (spot, transakcje terminowe bezwarunkowe, Swapy kursowe, FXA, ERA, futures, Swapy walutowe, opcje walutowe).

RYNKI FINANSOWE.

POJĘCIE I PODZIAŁ RYNKU FINANOWEGO

Podmioty występujące na rynku:

1. Państwo,

2. Banki,

3. Przedsiębiorstwa,

4. Gospodarstwa domowe - osoby fizyczne.

Rynek finansowy - miejsce, na którym zawiera się różnego rodzaju transakcje kupna bądź sprzedaży instrumentów finansowych, mające na celu rozwój działalności gospodarczej.

PODZIAŁ RYNKÓW FINANSOWYCH

• Kryterium terminu:

- Rynek pieniężny - bieżący, do 1 roku,

- Rynek kapitałowy - powyżej 1 roku.

• Podział ze względy na rodzaj kontrahenta:

- Rynek pierwotny - transakcje pomiędzy emitentem a pierwszym nabywcą,

- Rynek wtórny - pomiędzy inwestorami.

• Podział terytorialny:

- Rynek lokalny,

- Rynek regionalny,

- Rynek krajowy,

- Rynek międzynarodowy.

• Podział ze względu na organizację:

- Rynek giełdowy - sformalizowany,

- Rynek pozagiełdowy - niższa formalizacja.

• Podział ze względu na występujące instrumenty:

- Rynek pieniężny - bony skarbowe, bony komercyjne, weksle, lokaty międzybankowe, certyfikaty depozytowe, bony pieniężne NBP, czeki, bony oszczędnościowe, gotówka,

- Rynek kapitałowy - akcje, obligacje, hipoteczne listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne,

- Rynek instrumentów pochodnych - opcje, swapy, warranty, futures, forwards,

- Rynek walutowy - waluty,

- Rynek depozytowo-kredytowy - kredyty, pożyczki, lokaty bankowe,

- Rynek ubezpieczeniowo-emerytalny.

Podział instrumentów finansowych ze względu na kryterium własnościowe:

• O charakterze udziałowym - dają prawo posiadaczowi do części majątku emitenta, dają prawo do udziału w zyskach z dywidendy,

• O charakterze wierzycielskim (dłużnym) - papiery dłużne - są to takie instrumenty finansowe, które zostały wyemitowane w wyniku zaciągnięcia zobowiązania przez emitenta w stosunku do inwestora.

Podział ze względu na kryterium dochodowe:

• O stałym dochodzie - obligacje, certyfikaty depozytowe, weksle,

• O zmiennym dochodzie - uzależnione od różnych rodzajów zmiennych (np. stopa inflacji, PKB) .

Podział ze względu na emitenta:

• Pośrednie - emitent jest jednostka niefinansową - gospodarstwo domowe, państwo, przedsiębiorstwo,

• Bezpośrednie - pośrednicy finansowi (bony pieniężne NBP, instrumenty pochodne).

Podział ze względu na czas wykupu (termin zapadalności):

• Krótkoterminowe - do 1 roku np. bony skarbowe,

• Średnioterminowe - do 3 lat (czasem 5 lat),

• Długoterminowe - powyżej 3 lat,

Podział ze względu na czas wykupu( II)

• Krótkoterminowe - do 1 roku (wyłącznie rynek pieniężny),

• Długoterminowe - powyżej 1 roku (wyłącznie na rynku kapitałowym).

RYNEK PIENIĘŻNY:

- o okresie zapadalności do 1 roku,

- rynek najbardziej płynnych aktywów.

Funkcje:

- alokacja kapitału, mobilizacja kapitału, transformacja kapitału.

INSTRUMENTY RYNKU PIENIĘŻNEGO:

• Lokaty międzybankowe - to nadwyżki jednego banku lokowane w innym banku.

Wskaźniki:

Wibor- oprocentowanie, po którym bank jest w stanie udzielić pożyczki innemu bankowi,

Wibid - oprocentowanie lokaty międzybankowej.

Rodzaje lokat m/b.:

- O/N -over night - dziś składamy lokatę, koniec na drugi dzień przed 11,

- T/N - to next - jutro składamy, rozwiązujemy pojutrze,

- S/N - spot next - składamy jutro, rozwiązana po 2 kolejnych dniach.

• Bony skarbowe - okresy wykupu określone od 1 do 52 tygodni, wartość emisyjna pojedynczego bonu to wielokrotność 10.000 zł. Jest to papier wartościowy nabywany z dyskontem.

• Bony pieniężne NBP - są to instrumenty, których emitentem jest NBP. Terminy emisji określone w dniach (364 dni). Wartość bonu jest ściśle określona - 10 tyś. złotych. Instrument skierowany wyłącznie do pośredników finansowych.

• Bony komercyjne (Commercial Papers) - emitowane przez przedsiębiorstwo.

Rodzaje:

- bony dyskontowe - sprzedawane poniżej swojej wartości, po upływie terminu zapadalności inwestor dostaje cenę nominalną,

- bony kuponowe - sprzedawane po cenie minimalnej, inwestor otrzymuje kupon odsetkowy (zarobek).

• Weksel - najstarszy instrument finansowy rynku pieniężnego, pod względem prawnym jest najlepiej doprecyzowany. Jest papierem wartościowym posiadającym formę materialną - dokumentu papierowego. Wystawca weksla samodzielnie lub przez wskazaną osobę zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w określonym czasie i miejscu określonej kwoty.

Podział weksli ze względu na sposób zapłaty; osobę dłużnika:

- samodzielnie - weksle własne (sola, prosty, suchy),

- przez osobę trzecią - weksel trasowany (ciągniony, trata).

Podział ze względu na remitenta (pożyczkodawcę) - osobę, która otrzyma zapłatę:

- weksel imienny (podaje się daną osobę),

- weksel na okaziciela (nie podaje się danych, trudny do zaksięgowania),

- weksel na zlecenie (wystawca weksla zgadza się na zmianę pożyczkodawcy).

Obowiązkowe elementy weksla:

- umieszczenie słowa „weksel” w języku, w jakim będzie cały weksel,

- przyrzeczenie bezwarunkowej zapłaty,

- data wystawienia i zapłaty weksla,

- miejsce wystawienia,

- jeśli jest to weksel imienny lub na zlecenie muszą się pojawić dane remitenta,

- imię, nazwisko i podpis emitenta.

Funkcje weksla:

- funkcja kredytowa- instrument pozwala emitentowi zaciągnąć kredyt,

- funkcja płatnicza - występuje przy wekslu na zlecenie lub trasowanym, narzędzie płatności za kolejne zobowiązania, gdyż jest substytutem gotówki,

- funkcja gwarancyjna - dodatkowa gwarancja zobowiązania finansowego,

- funkcja obiegowa - odnosi się do weksla trasowanego lub na zlecenie, bezgotówkowy obrót pieniędzy,

- funkcja refinansowa - powiązanie weksla z bankiem, możliwość uzyskania kredytu dyskontowego.

- Akcept bankierski - weksel, na którym bank umieścił swój podpis gwarantujący spłatę wierzytelności w określonym czasie, miejscu i kwocie.

- Certyfikat depozytowy - zbywalny papier wartościowy wystawiony przez bank w zamian za założenie lokaty (wkład). Papier emitowany na okaziciela, termin wykupu określony w dniach.

RYNKI KAPITAŁOWE.

Rynek, na którym okres zapadalności przekracza jeden rok, to rynek instrumentów długoterminowych. Dzieli się na 3 segmenty:

• Rynek papierów wartościowych.

• Rynek pożyczek hipotecznych.

• Rynek długoterminowych pożyczek bankowych.

Cechy rynku kapitałowego:

- uczestnicy to osoby fizyczne , przedsiębiorstwa, pośrednicy finansowi, państwo; wszyscy poszukują możliwości długoterminowych inwestycji z oczekiwaniem dużego zysku,

- występują liczne grupy inwestorów o charakterze spekulacyjnym - chcą zarobić na różnicach wartości między instrumentami finansowymi,

- duże zróżnicowanie oferowanych papierów pod względem ryzyka i wartości,

- przedsiębiorstwo może występować tu w 2 obszarach - może być inwestorem i emitentem (pożyczkobiorca),

- zawierane jest o wiele więcej transakcji , ale o niższej wartości niż na rynku pieniężnym,

- stopy zwrotu podlegają wahaniom,

- występuje ryzyko inwestycji, znacznie większe niż na rynku pieniężnym.

Funkcje rynku kapitałowego:

• Funkcja wyceny kapitału - ustalenie realnej rynkowej wartości kapitału wyemitowanego przez dany podmiot,

• Funkcja mobilizacji kapitału - polega na tym, że następuje przepływ kapitału między podmiotami posiadającymi nadwyżkę, a tymi, które potrzebują środków na inwestycje,

• Funkcja alokacji kapitału,

• Funkcja transformacji kapitału.

Ogólny podział rynku kapitałowego.

• Podział ze względu na kontrahenta:

- pierwotny - emisja nowych instrumentów finansowych,

- wtórny - sprzedaż/zakup już wyemitowanych papierów wartościowych.

• Podział ze względu na rodzaj rynku:

- Rynek publiczny - transakcje zawierają wszystkie podmioty gospodarcze posiadające środki pieniężne,

- Rynek niepubliczny - propozycja zakupu papierów wartościowych skierowana do wybranej grupy osób.

• Podział ze względu na występujące podmioty:

- Rynek giełdowy,

- Rynek pozagiełdowy,

- Rynek prywatny.

INSTYTUCJE RYNKE KAPITAŁOWEGO.

Zlecenie Rozliczenie finansów

Zawiadomienie o (środków pieniężnych)

realizacji transakcji

zlecenie maklerskie rozliczenia p.w.

info.o zmianie

na kontach o.w.

zawiadomienie o transakcji

zawiadomienie o transakcji

rozliczenie tra-

nsakcyjne (prz

kazanie śr.pien

iężnych)

KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH SA. Powołany został w 1991 roku. Był wtedy elementem Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. W 1994 roku przekształcono go w spółkę akcyjną, po to aby wzmocnić samodzielność kontrolną tej jednostki; (udziały:1/3 Skarb Państwa, 1/3 NBP, 1/3 GPW). Jest jednostką nadzorczą kontrolującą obrót papierów wartościowych w Polsce poprzez tzw. system depozytowo-rozliczeniowy. Pełni funkcję źródła informacji.

Zadania KDPW:

• Zadanie rozliczania transakcji na publicznym rynku kapitałowym.

• Przechowywanie papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.

• Regulowanie zobowiązań pomiędzy właścicielami papierów wartościowych a emitentami tych papierów.

• Nadzór nad wielkością emisji papierów wartościowych znajdujących się na rynku.

• Zarządzanie funduszem rozliczeniowym.

KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO - powstała w 2006 roku (wrzesień) na podstawie ustawy o nadzorze finansowym. Przejęła uprawnienia trzech instytucji: Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Funduszy Emerytalnych i Ubezpieczeń Społecznych oraz Komisji Nadzoru Bankowego (od 1 I 2008r.). Sprawuje nadzór nad rynkiem kapitałowym, bankowym oraz ubezpieczeniowym.

Zadania KNF na rynku kapitałowym:

- administrowanie obrotem papierów wartościowych,

- weryfikacja podmiotów występujących na rynku kapitałowym,

- pośredni nadzór nad GPW, a bezpośredni nad giełdami towarowymi np. rolnymi,

- źródło informacji.

MTS-CETO S.A. - centralna tabela ofert, powstała w 1996 roku jako instytucja niezależna od jednostek publicznych. Powołało ją 20 największych domów maklerskich przy współudziale banków komercyjnych.

ZADANIA:

- utworzenie elektronicznej platformy danych - źródło informacji z zakresu rynków publicznych i niepublicznych,

- prowadzenie pozagiełdowego regulowanego obrotu papierami wartościowymi.

W 2004 roku CETO wykupione zostało przez włoski koncern finansowy MTS . MTS uzyskał 75% akcji.

INSTYTUCJE UNIJNE NA RYNKU KAPITAŁOWYM.

CESR - KOMITET EUROPEJSKI REGULATORÓW PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (instytucja unijna projektująca przepisy).

ESC - EUROPEJSKI KOMITET PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (instytucja wykonawcza, administracyjna).

DOMY/BIURA MAKLERSKIE - są instytucjami pośredników finansowych, które prowadzą działalność pośredniczącą pomiędzy uczestnikami rynku kapitałowego, zarówno publicznego, jak i niepublicznego (muszą to być rynki regulowane).

GIEŁDA I RYNEK GIEŁDOWY.

Giełda w teorii nauk ekonomicznych uważana jest za najbardziej rozwinięty element rynku kapitałowego. Giełda dokonuje wyceny papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwo. Pozwala ocenić rzeczywistą wartość podmiotu emitującego papier wartościowy.

Giełda to regularne spotkania w określonym miejscu i czasie podporządkowane regułom i zasadom spotkania między osobami/podmiotami pragnącymi zawrzeć transakcję kupna/sprzedaży instrumentów finansowych, których ceny ustalone są na zasadzie wielkości popytu/podaży na dany instrument i są publicznie znane. Wycena następuje na zasadzie różnic pomiędzy popytem i podażą.

Cechy giełdy:

- instytucja, która jest uporządkowana pod względem formalnym,

- określone miejsce i czas dokonania transakcji,

- bardzo duża ilość różnych instrumentów finansowych.

Trzy elementy, które musi posiadać giełda na mocy prawa międzynarodowego:

- Regulamin zawierania transakcji - jasny i kompletny

- Posiadanie zarządu i agend nadzoru.

- Kapitał - odpowiednie wyposażenie materialne.

Historia giełdy w Polsce:

Pierwsza giełda powstała w 1817 roku w Warszawie (zabór rosyjski), handlowano tylko dwoma instrumentami finansowymi (obligacjami i wekslami). W XX-leciu międzywojennym - giełdy w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu, Katowicach. Notowane instrumenty finansowe- obligacje skarbowe, weksle, akcje.

Po II wojnie światowej w 1945 roku sprzedawano tylko obligacje skarbowe, po nakazie władz radzieckich giełda zaprzestała działalność po pół roku.

Współcześnie - 22 maj 1991 roku na podstawie ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi w Polsce - powstała GPW w Warszawie.

Zadania giełdy w Polsce wskazane przez ustawę :

• Koncentracja popytu i podaży papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu.

• Nadzór nad bezpiecznym przeprowadzaniem transakcji :

-zapewnienie jednakowego dostępu do informacji o papierach wartościowych,

-zapewnienie poprawności rozliczeń zawieranych transakcji.

• Rola dydaktyczna - przekazywanie informacji o rynku kapitałowym.

Architektura giełdy :

• Zarząd giełdy - organizacja rynku giełdowego, zapewnienie infrastruktury technicznej, pełni rolę dydaktyczną, odpowiada za bieżące zarządzanie podmiotami w obszarze organizacyjnym giełdy.

• Komisja Dopuszczeniowa - weryfikuje i wyraża zgodę na podstawie dokumentacji oraz zgód KNF i KDPW na emisję papierów wartościowych.

• Izba maklerów - zrzesza maklerów, którzy mają prawo do zawierania transakcji na GPW. Nadaje certyfikaty, przeprowadza egzaminy na maklera.

• Sąd rozjemczy i polubowny - zadaniem jest rozstrzyganie sporów pomiędzy inwestorami.

• Izba rozrachunkowa - dokonuje rozliczeń zawieranych transakcji kupna/sprzedaży.

Dwustopniowy system notowania na giełdzie :

• Ciągłe - na bieżąco zmieniane są wartości poszczególnych instrumentów finansowych.

• Jednolite - notowania dwukrotnie w ciągu dnia (11:15 oraz 15:00)

Rynek giełdowy - podział (od 1 maja 2004 - nowy podział) :

• Podstawowy

• Równoległy

Różnica przejawia się w stawianych wymaganiach wejścia dla inwestorów.

Kryteria przyjęcia na rynek podstawowy :

• Forma prawna spółki akcyjnej.

• Odpowiedni kapitał emitenta.

• Wykazanie się rozproszeniem akcji prze emitenta, bądź zgoda na rozproszenie akcji.

• Złożenie sprawozdań finansowych z ostatnich trzech lat.

Kryteria przyjęcia na rynek równoległy :

• Forma prawna spółki akcyjnej.

• Odpowiedni kapitał.

• Rozproszenie akcji.

• Sprawozdanie finansowe z ostatnich trzech lat.

• Przedsiębiorstwo nigdy nie było zagrożone likwidacją, bądź upadkiem.

Segment PLUS - wymagania takie jak dla rynku podstawowego oraz :

• Przyjęcie tzw. ładu korporacyjnego określonego przez nadzór korporacyjny.

• Standardy w zakresie komunikacji z inwestorami.

Segment PRIM - wymagania takie jak dla rynku równoległego oraz :

• Standardy komunikacji z inwestorami.

• Obowiązek publikowania rozszerzonych sprawozdań finansowych.

NEW CONNECT - element rynku giełdowego w Polsce przeznaczony dla małych i średnich przedsiębiorstw.

ZLECENIE MAKLERSKIE - oferta kupna lub sprzedaży danego paieru wartościowego sporządzona przez maklera giełdowego w ściśle określonej formie.

Elementy formalne treści zlecenia :

• Nazwa pełna lub kodowa danego papieru wartościowego.

• Sprecyzowanie czy jest to oferta kupna czy sprzedaży.

• Limit ceny (może być ale nie musi).

• Określenie liczby papierów wartościowych.

• Termin wartości zlecenia - datowanie.

• Data wystawienia zlecenia.

• Oznaczenie zleceniodawcy.

Instrumenty rynku kapitałowego :

OBLIGACJE

Papiery wartościowe emitowane w serii. Wystawca - emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia pieniężnego lub niepieniężnego (np. zamiana na akcje) na rzecz właściciela obligacji.

Treść formalna obligacji :

• Podstawa prawna do jej emisji.

• Identyfikacja emitenta.

• Cel emisji.

• Nazwa emitenta.

• Nazwa obligacji.

• Identyfikacja wielkości finansowej ustalana na podstawie daty (od kiedy i do kiedy) - np. wysokość oprocentowania lub informacja o przeliczeniu na akcje.

• Forma zabezpieczenia obligacji (nieobowiązkowe).

Podział obligacji :

• Ze względu na emitenta :

- obligacje skarbowe - emitowane i gwarantowane przez skarb państwa,

- obligacje korporacyjne (przedsiębiorstw),

- Obligacje komunalne oraz municypalne.

• Ze względu na oprocentowanie :

- Obligacje o stałym oprocentowaniu - dochód nie zamienia się przez cały okres zapadalności papieru wartościowego,

- Obligacje o zmiennym oprocentowaniu - dochód ustala się w oparciu o inne wskaźniki ekonomiczne np. inflacja.

• Ze względu na okres zapadalności (czas wykupu) :

- Krótkoterminowe (do 5 lat),

- Średnioterminowe (5-10 lat),

- Długoterminowe (powyżej 10 lat).

• Ze względu na czas i formę zobowiązania :

- Obligacje indeksowane - rzeczywista wartość zmienia się w trakcji okresu zapadalności (jest zmienna),

- Obligacje zerokuponowe - nabywamy je po cenie niższej niż cena emisyjna.

• Ze względu na właściciela :

- Obligacje imienne - komercyjne i samorządowe,

- Obligacje na okaziciela - skarbowe.

• Ze względu na wartość niefinansową :

- Obligacje zamienne (możliwość zamiany np. na akcje),

- Obligacje opcyjne - można otrzymać zwrot w postaci pieniężnej lub prawo pierwszeństwa do zakupu akcji emitenta obligacji.

• Ze względu na rodzaj rozliczenia :

- Obligacje na żądanie wykupu przez emitenta (Call),

- Obligacje na żądanie wykupu przez właściciela (Put).

AKCJA

Jest instrumentem finansowym, który reprezentuje udział w majątku emitenta, daje prawo własności do części kapitału przedsiębiorstwa, również obowiązki o charakterze organizacyjnym (udział w walnym zgromadzeniu).

Podział akcji :

• Ze względu na kryterium własnościowe :

- Imienne (nie mogą występować na rynku giełdowym),

- Na okaziciela (na rynku publicznym - giełdowym).

Przy wejściu na giełdę należy zamienić akcje imienne na akcje na okaziciela.

• Ze względu na uprawnienia :

- Zwykłe,

- Uprzywilejowane.

• Ze względu na formę :

- Fizyczne,

- Niematerialne (wirtualne).

Przedmiotem obiegu mogą być tylko akcje o charakterze zdematerializowanym.

Korzyści wynikające z funkcjonowania na rynku giełdowym.

• Dostęp do kapitału,

• Dotarcie do szerokiej grupy inwestorów,

• Zwiększenie wiarygodności przedsiębiorstwa,

• Efekt marketingowy,

• Poprawa wskaźnika płynności finansowej firmy,

• Rzeczywista wycena firmy.

W 2007 roku wprowadzono nową segmentację rynku giełdowego :

Segment PLUS rozbito na 3 segmenty : 5+ (spółka, której wartość akcji nie przekracza 50 mln €), 50+ (50 - 250 mln €), 250+ (powyżej 250 mln €).

System obrotu giełdowego tzw. WARSET

Jest to komputerowe wspomaganie działalności giełdy pozwalające realizować transakcje w sposób poprawny.

Zadania systemu :

• Przyjmowanie zleceń z domów maklerskich.

• Informacje o przyjęciu lub odrzuceniu zlecenia maklerskiego.

• Rozliczenie transakcji.

• Zmiana własności akcji (papierów wartościowych).

RYNEK INSTRUMENTÓW POCHODNYCH (DERYWATÓW).

Instrument pochodny to taki papier wartościowy, którego wartość nominalna (cena) zależy od wartości innego papieru wartościowego (instrumentu bazowego).

Podział instrumentów pochodnych :

• Z punktu widzenia sposobu notowania :

- instrumenty rynku giełdowego,

-instrumenty w obrocie pozagiełdowym.

• Podział rodzajowy :

-opcje,

-kontrakty terminowe,

-swapy,

-warranty,

-pochodne kredytowe,

-opcje na stopy procentowe.

OPCJE

Jest to papier wartościowy, którego posiadacz ma prawo do kupna bądź sprzedaży instrumentu podstawowego po określonej cenie, w określonym czasie (do określonego czasu). Jest to zobowiązanie gwarantowane przez emitenta papieru podstawowego.

Cechy opcji :

• Mogą być instrumentami giełdowymi i pozagiełdowymi.

• Czas kupna/sprzedaży może trwać do momentu wygaśnięcia opcji.

• Zobowiązanie gwarantowane przez emitenta.

• Zobowiązanie - prawo.

• Cena zwykle niższa od ceny instrumentu podstawowego.

Podział opcji :

• Ze względu na rodzaj transakcji :

- opcje kupna (Call)

-opcje sprzedaży (Put)

• Ze względu na czas ważności opcji :

-opcja amerykańska - można zrealizować w dowolnym momencie do czasu jej wygaśnięcia,

-opcja europejska - można zrealizować wyłącznie w momencie wygaśnięcia opcji,

-opcja egzotyczna - szczególnie w Ameryce Południowej - wykonana w ściśle określonych warunkach i czasie.

• Ze względu na instrument podstawowy, na który opcja jest wystawiana:

-opcje akcyjne - akcja,

-opcje walutowe - waluta,

-opcje procentowe - obligacja, bon skarbowy,

-opcje indeksowe - indeks giełdowy.

• Ze względu na notowanie :

-rynek giełdowy (regulowany) - opcje na akcje, na towary,

-rynek pozagiełdowy - opcje na waluty.

Treść i cechy opcji:

• Może być papierowa lub wirtualna.

• Informacja czy jest to opcja kupna/sprzedaży.

• Czas wygaśnięcia opcji.

• Cena wykonania opcji.

• Przy opcjach giełdowych - informacja o tzw. kwotowaniu.

KONTRAKTY TERMINOWE

Jest to taki instrument pochodny, w którym emitent i inwestor zobowiązują się do zawarcia jakiejś transakcji w określonym czasie, po określonej cenie. Zawarcie kontraktu następuje bezgotówkowo, zapłata w momencie realizacji.

KONTRAKTY FUTURES

Zawierane pomiędzy inwestorem, który chce kupić papier wartościowy podstawowy, a drugą stroną jaką jest giełda.

KONTRAKTY FORWARD

Charakter kontraktów pozagiełdowych, przede wszystkim występują na giełdach towarowych. Wykonanie kontraktu następuje poprzez dostarczenie produktu do nabywcy.

SWAPY

Nie są umową pomiędzy dwoma stronami, gdyż występuje wielość stron, które zobowiązują się do wymiany między sobą płatnościami określonymi w kontrakcie swapowym. Mają charakter majątkowy, zawierane pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi. Jest to najmłodszy instrument pochodny.

WARRANTY

Są to instrumenty pochodne przede wszystkim powiązane z akcją. W Polsce - warranty subskrypcyjne. Emitują je przedsiębiorstwa będące na rynku giełdowym, które przygotowują się do kolejnej emisji. Warrant subskrypcyjny jest imienny, nie może być zbywalny; na świecie traktowany jako tożsamy z obligacją komercyjną wymienną na akcje.

10 lat temu po raz pierwszy notowano instrumenty pochodne na GPW w Warszawie - były to kontrakty na indeksy WIG 20. Opcje po raz pierwszy notowano w 2003 roku. Warranty notowano od 1999 - 2005 roku . Swapy nigdy nie były notowane, gdyż są one domena bankowości, występują przede wszystkim swapy na waluty; dzisiaj jest ich niewiele (najwięcej było w obrocie w 2005 roku).

Na GPW występowały bądź występują następujące instrumenty pochodne:

• Kontrakty terminowe(pw. walutowe).

• Opcje.

• PDA (prawo do nowej akcji).

NEW CONNECT

New Connect jest to platforma finansowa założona przez Warszawską Giełdę Papierów Wartościowych. Działa od 30 sierpnia 2007 roku. Przeznaczona jest dla mniejszych spółek. New Connect nie jest rynkiem regulowanym.

Cechy szczegółowe:

• Znajdują się na nim firmy poszukujące dokapitalizowania do kilku tysięcy do kilku milionów złotych.

• Przeznaczone dla firm innowacyjnych, dynamicznie się rozwijających

(hi-tech, IT, branża ochrony środowiska, alternatywne źródła energii).

• Firmy mogą traktować New Connect jako pierwszy krok do wejścia na rynek tradycyjny.

• Debiut jest tańszy.

• Mniejsze wymagania formalne.

• Wejście na New Connect pozwala podnieść prestiż przedsiębiorstwa.

• Możliwość rzeczywistej oceny majątku przedsiębiorstwa.

Wymogi dla przedsiębiorstw:

• Spółka musi być spółką akcyjną (w przeciwieństwie do rynku tradycyjnego na New Connect dopuszcza się również spółki komandytowo-akcyjne).

• Spółka nigdy nie była i nie może być w stanie upadłości.

• Spółka musi nawiązać współpracę z autoryzowanym doradcą lub animatorem rynku.

• Sporządzenie dokumentu dopuszczeniowego.

Dwie możliwości debiutu:

-Emisja prywatna.

- Emisja publiczna.

System notowań na New Connect:

• System kierowany zleceniami.

• System kierowany cenami.

RYNEK WALUTOWY

Pod pojęciem rynku walutowego rozumie się ogół transakcji wymiany walut wraz z instytucjami, regułami prawnymi i czynnościami prowadzącymi do ich zawierania. Rynek walutowy to największy rynek finasowy na świecie. Według Banku Rozliczeń Międzynarodowych wielkość dziennych obrotów przekracza 1400 mld USD.

Wśród uczestników rynków walutowych można wymienić:

• Banki krajowe i międzynarodowe.

• Banki centralne, które interweniując starają się wpłynąć na zmiany kursów walut lub utrzymać zamierzony poziom rezerw walutowych.

• Klienci banków (klienci korporacyjni), którzy nabywają walutę w celu dokonania płatności wynikających z międzynarodowych transakcji handlowych, inwestycyjnych jak również w celu zmniejszenia ryzyka walutowego.

• Prywatni inwestorzy, którzy kupując i sprzedając walutę zamierzają osiągnąć zysk na zmianach kursowych.

• Pośrednicy pomiędzy kupującymi a sprzedającymi walutę (brokerzy), którzy bezpośrednio nie otwierają pozycji, a opłaty prowizyjne stanowią dla nich zysk.

• Dealerzy, którzy są nazwani kreatorami rynku- wyznaczają kursy walut, według których są realizowane zlecenia pomiędzy biernymi uczestnikami rynku.

Dwa główne segmenty rynku walutowego:

• Natychmiastowy rynek walutowy (spot).

• Terminowy rynek walutowy.

Instrumenty rynku walutowego.

Transakcja natychmiastowa (spot) jest to wymiana jednej waluty na drugą po określonym kursie, którego rozliczenie odbywa się zazwyczaj co dwa dni robocze.

W ramach transakcji terminowej bezwarunkowej dwie strony transakcji umawiają się co do wymiany waluty po określonym kursie w dniu zawarcia transakcji z dostawą waluty w ściśle określonym terminie w przyszłości. Kurs terminowy różni się zazwyczaj od kursu natychmiastowego i jest wypadkową różnic stóp procentowych między dwoma walutami.

Swap kursowy to kontrakt walutowy, który polega na kombinacji operacji kasowej i terminowej. W ramach transakcji swapowej kurs, po jakim następuje wymiana waluty obecnie i wymiana zwrotna w przyszłości, ustala się z góry.

Syntetyczne umowy wymiany walutowej - obejmują umowy wymiany walutowej (FXA) i umowy kursów wymiany (ERA).

Walutowe kontrakty futures stwarzają podobnie jak walutowe rynki terminowe możliwości handlu dewizami na termin. Główną różnicą jest to, że walutowe kontrakty futures na dostarczanie dewiz w przyszłości są przedmiotem obrotu na giełdzie.

Swap walutowy jest umową pozagiełdową, na mocy której przez okres jej obowiązywania jedna strona dokonuje płatności odsetek w jednej walucie, zaś druga strona dokonuje płatności odsetek w innej walucie, w ustalonych terminach w przyszłości.

Opcje walutowe zapewniają posiadaczowi opcji prawo zakupu lub sprzedaży walut na określoną sumę po z góry uzgodnionej cenie bazowej do ustalonego terminu upływu ważności.

CESR

Komisja Nadzoru Finansowego

ESC

Klient (dowolny podmiot)

Giełda

MTS -Ceto SA

Biura/domy maklerskie

Bank rozliczeniowy

Krajowy Depozyt Wartościowych

NEW CONNECT

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

RYNEK PODSTAWOWY

RYNEK RÓWNOLEGŁY

AKCJE SEGMENT PLUS

INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE

AKCJE SEGMENT PRIM

INNE PAPIERY WARTOŚCIOWE

Instrumenty rynku walutowego

Transakcje walutowe

Instrumenty pochodne

Natychmiastowe transakcje walutowe

Bezwarunkowe transakcje walutowe

Swapy walutowe

Swapy kursowe

Walutowe kontrakty futures

Syntetyczne umowy wymiany walutowej

Opcje walutowe

---