Agata Anacik

Antropologia kultury - ćwiczenia

Ćwiczenia z antropologii kultury, towarzyszące wykładowi z tejże dziedziny, prowadzonemu przez dr Ewę Michnę, mają na celu zapoznanie studentów z wybranymi tekstami antropologicznymi, poświęconymi badaniu różnych społeczności i zjawisk kulturowych. W trakcie ćwiczeń będą analizowane zarówno teksty klasyczne (m.in. Malinowskiego, Benedict, Mead, Levi-Strauss), jak również współczesnych antropologów (m.in. Geertz, Clifford).

Na każdych zajęciach wymagana będzie znajomość treści tekstów źródłowych dotyczących omawianych kierunków badawczych antropologii czy też zjawisk społecznych.

Literatura obowiązująca na poszczególne zajęcia została podana poniżej.

Metody zaliczenia kursu

Ocena końcowa ćwiczeń będzie się składać z trzech elementów: aktywność (30%), praca w grupach (30%), kolokwium (40%). Przy czym każdy z elementów oceny powinien zostać zaliczony przynajmniej na ocenę dostateczną.

Obecność

Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Dozwolone są dwie nieobecności, wszystkie pozostałe muszą być zaliczone indywidualnie podczas dyżuru. Zaliczenie wszystkich nieobecności jest warunkiem uzyskania zaliczenia końcowego kursu. Nieobecności należy zaliczyć do ostatnich ćwiczeń z antropologii - w czasie sesji nie będzie już takiej możliwości.

Aktywność

Z każdego tematu omawianego podczas zajęć można uzyskać 1 punkt za aktywność, w sumie 13 punktów. Samo zabranie głosu na zajęciach nie kwalifikuje jeszcze do uzyskania punktu - głos powinien być przemyślany i wnosić wkład w zrozumienie omawianego tematu .

Punktacja za aktywność przekłada się na następujące cząstkowe oceny:

13 - 12 punktów 5.0

11 - 9 punktów 4.5

8 - 6 punktów 4.0

5 - 4 punktów 3.5

3 - 2 punktów 3.0

Kolokwium

Na ostatnich zajęciach zostanie przeprowadzone kolokwium zaliczeniowe (4 pytania) z literatury omawianej podczas zajęć. Będzie to pierwszy termin zaliczenia. Nie przystąpienie do kolokwium będzie równoznaczne z oceną niedostateczną z ćwiczeń z pierwszego terminu. Dwa pozostałe terminy kolokwium zostaną wyznaczone na czas sesji letniej. Jedyne usprawiedliwienie nieobecności studenta podczas kolokwium, które kwalifikuje studenta do wyznaczenia dodatkowego terminu (bez negatywnych konsekwencji tj oceny niedostatecznej) to zwolnienie lekarskie.

Praca w grupach

W ramach zaliczenia ćwiczeń każdy ze studentów będzie zobowiązany do napisania w grupie (4-5 osób) projektu badawczego z dziedziny antropologii współczesności. Projekt powinien dotyczyć analizy wybranych współczesnych zjawisk społeczno - kulturowych z punktu widzenia teorii i koncepcji antropologicznych, z użyciem antropologicznego systemu pojęciowego.

Poszczególne grupy zobowiązane są do przyniesienia konspektów projektów z wyodrębnionym:

- problemem badawczym

- uzasadnieniem wyboru podejmowanej tematyki

- metodologią (jakie działania zostaną podjęte aby zrealizować zamierzony temat)

- bibliografią

Konspekty należy złożyć w pierwszym tygodniu kwietnia; jego obojętność to maksymalnie 1500 znaków.

Projekt należy oddać do oceny na ostatnich ćwiczeniach. W czasie sesji projekty nie będą przyjmowane.

Poniżej znajdują się przykładowe zagadnienia, które będzie można wykorzystać jako inspirację dla projektu grupowego:

Podróżowanie jako rytuał przejścia

Obraz „obcego” na łamach wybranych tytułów prasowych

Mity, symbole, archetypy w kulturze popularnej/mediach/reklamie

Mitologizacja wydarzeń medialnych (mitologizacja przemocy)

Sakralizacja bohaterów kultury popularnej, masowej

Cielesność a tabuizacja ciała w mediach (reklamie, filmie, prasie)

Symbolika przestrzeni miasta

Literatura

1. Geneza antropologii kulturowej - istota poznania antropologicznego

• Firth R., Czy antropologia społeczna ma przyszłość?, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 19 - 35.

• Boas F., Cele badań antropologicznych, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 249 - 264.

• Hasła: antropologia kultury, antropologia społeczna, etnologia, etnografia (Słownik Etnologiczny. Terminy ogólne, [red.] Z. Staszczak, Warszawa - Poznań 1987)

• Funkcjonalizm, ewolucjonizm, strukturalizm, dyfuzjonizm, psychokulturalizm (Słownik Etnologiczny. Terminy ogólne, [red.] Z. Staszczak, Warszawa - Poznań 1987).

2. Antropologiczne badanie kultury - kreacje antropologiczne i relatywizm kulturowy

• Wagner R., Wynalezienie kultury, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 59 - 73.

• Hanson A., Kreowanie Maorysa: wynalazek kultury i jego logika, [w:] Amerykańska antropologia postmodernistyczna, Warszawa 1999, s. 183 - 201.

• Ramos A., Rozmyślają o Yanomami: wyobrażenia etnograficzne a pogoń za egzotyką, [w:] Amerykańska antropologia postmodernistyczna, Warszawa 1999, s. 202 - 228.

• Geertz C., Gęsty opis - w stronę interpretatywnej teorii kultury, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 35 - 59.

• Spiro J., Relatywizm kulturowy, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 27.

• Tambiah S., Racjonalność, relatywizm, przekład a współmierność kultur, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 54.

3. Ewolucja i historia

• Morgan L., Społeczeństwo pierwotne, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 71 - 82.

• Tyrol E., Cywilizacja pierwotna, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 83 - 97.

• Boas F., Ewolucja czy dyfuzja? [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 274 - 279.

• Boas F., Ograniczenia antropologicznej metody porównawczej [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 264 - 274.

4. Antropologiczne pojęcie kultury

• Kroeber A., Istota kultury, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 249 - 264.

• Linton R., Pojęcie kultury, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 403 - 421.

• Douglas M., Profile kultury, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2003, s. 149 - 169.

• Barth F., W stronę pełniejszego opisu i głębszej analizy zjawisk kulturowych, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 180 - 192.

5. Wzory kulturowe i systemy normatywne, socjalizacja

• Benedict R., Wzory kultury, Warszawa 2001, rozdz. Indianie Pueblo z Nowego Meksyku s. 18 - 65, rozdz. Dobu s. 73 - 80 (dostępna on-line)

• Benedict R., Chryzantema i miecz. Wzory kultury japońskiej, PIW, Warszawa 2003, rozdz. 7 (Dług, który najtrudniej unieść), rozdz. 8 (Oczyścić własne imię), 9 (Krąg namiętności ludzkich).

• Mead M., Trzy studia. Dojrzewanie na Samoa, PIW, Warszawa 1986, s. 29 - 47, 83 - 99, 160 - 186, 203 - 215.

6. Władza i struktura społeczna

• Geertz C., Rytuał a zmiana społeczna: przykład jawajski, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 217.

• Dumont L., Homo hierarchicus: kasta, rasizm i stratyfikacja. Przemyślenia antropologa społecznego, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 329 - 347.

• Mauss M., Szkic o sezonowych przemianach społeczeństw Eskimosów. Studium z morfologii społecznej, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 169 - 218.

• Malinowski B., System własności ziemskiej, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 553 - 591.

7. Płeć kulturowa

• Moore H., Płeć kulturowa i status - wyjaśnienie sytuacji kobiet, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 309 - 340.

• Howell S., Melhuus M., Studium nad pokrewieństwem, osobą ludzką czy nas płcią kulturową, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 340 - 354.

• Beteille A., Rasa, kasta i płeć kulturowa, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 312.

• Moore H., Co się stało kobietom i mężczyznom? [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, Warszawa 2004, s. 402.

8. Wierzenia i religie

• Halbwachs M., Zbiorowa pamięć grup religijnych, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 218 - 230.

• Geertz C., Religia jako system kulturowy, [w:] Racjonalność i styl myślenia, [red.] E. Mokrzycki, Warszawa 1992, s. 498 - 556.

Mit i magia

• Frazer J. G., Złota gałąź, PIW, Warszawa 1965, Wstęp s.9 -22, rozdz. III: Magia sympatyczna, s. 37- 69.

• Levi - Strauss C., Struktura mitów, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 755 - 776.

• Evans - Pritchard E., Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych wydarzeń, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 621 - 641.

10. Rytuał i symbol

• Turner V., Badania nad symbolami, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 89 - 106.

• Cohen A., Wspólnoty znaczeń, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 192 - 219.

• Gennep A., Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, PIW, Warszawa, 2007.

11. Dar i wymiana

• Malinowski B., Argonauci Zachodniego Pacyfiku. Relacja o poczynaniach i przygodach krajowców z Nowej Gwinei, PWN, Warszawa 1986, część: Wprowadzenie s. 27 - 58, rozdz. III: Kula s. 126 - 155.

• Mauss M., Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 107 - 169

• Harris M., Potlacz, [w:] [w:] Świat człowieka - świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, [red.] E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, PWN, Warszawa 2007, s. 683 - 695.

• Bloch M., Parry J., Pieniądz i moralność wymiany, [w:] Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej, [red.] M. Kempny, E. Nowicka, PWN, Warszawa 2005, s. 219 - 249.

Barley N., Niewinny antropolog. Notatki z glinianej chatki, Prószyński i S-ka, Warszawa1997.

7

---