Bankowy system informatyczny
Jest to skomputeryzowany i wyposażony w media teleinformatyczne system informacyjny, realizujący specyficzne funkcje instytucji bankowych i relacji pomiędzy nimi, w celu zapewnienia doskonalszej obsługi klienta (w miejscu funkcjonowania banku lub na odległość) oraz usprawnieniu funkcji zarządzania bankiem.
Geneza i rozwój BSI
lata 60. - rozwój dużych komputerów - transakcyjne przetwarzanie numeryczne,
lata 70. - utrwalenie pozycji dużych komputerów i rozwój minikomputerów - przetwarzanie w systemach dedykowanych lub wyspecjalizowanych ośrodkach zewnętrznych,
lata 80. - mikrokomputery + sieci - skracanie czasu przetwarzania i zwiększanie zakresu obszarów obejmowanych komputeryzacją,
lata 90. - wszystkie rodzaje komputerów - wprowadzanie zintegrowanych systemów zorientowanych na obsługę klienta, z drugiej strony rozwój bankowości elektronicznej i internetowej.
Fazy rozwoju informatyki
Faza wczesna przetwarzania transakcyjnego 1960-70 r.,
Faza burzliwego rozwoju informacyjnych systemów zarządzania w bankowości (MIS) - 1970-77 r.,
Faza produktywna informatycznych systemów zarządzania w latach (DSS+ES) 1978-85 r.,
Faza zmian technologicznych systemów wspomagających decyzje - 1986-1990 r.,
Faza zmiany filozofii i systematyki tworzenia systemów informatycznych rozwój zintegrowanych systemów informatycznych zarządzania - od 1990 r.,
Faza zdalnych systemów - bankowość elektroniczna od 1994 r.,
Faza systemów globalnych - bankowość internetowa od 1998 r.
Faza wczesna przetwarzania transakcyjnego 1960-70
Duże, drogie, wolne komputery o awaryjności do 60% czasu pracy, w wyodrębnionych ośrodkach informatycznych,
Uciążliwe prace, nad przygotowaniem i wprowadzaniem danych,
Zakres dotyczy głównie automatyzacji obejmującej:
Księgowość,
Prace administracyjne typu - kadry, płace,
Statystyki i raporty zewnętrzne.
Faza burzliwego rozwoju informacyjnych systemów
zarządzania w bankowości (MIS) 1970-77
Koncentracja prac na obsłudze rachunków bankowych - systemy finansowo-księgowe,
Zapewnienie podstawowego wyposażenia informatycznego - duże komputery, drukarki, taśmy, dyski stałe, czytniki taśm i kart perforowanych,
Realizacja systemów scentralizowanych typu wsadowego,
Rejestracja danych wejściowych w scentralizowanych ośrodkach przetwarzania (perforacja taśm i kart),
Prezentacja danych wyjściowych głównie w postaci wydruków i dostarczanie ich w tej postaci użytkownikowi,
Ograniczona pojemność i szybkość działania sprzętu.
Faza produktywna informatycznych systemów zarządzania
w latach (DSS+ES) 1978-85
modernizacja działań poprzedniej fazy,
początek teleprzetwarzania (1988 - 45% TP),
dane rejestrowane są przez użytkownika końcowego,
systemy pozostają nadal scentralizowane,
przetwarzanie danych traktowane jest jako produkcja zapewniająca:
masowe przetwarzanie,
prowadzenie rachunków bankowych i tradycyjnych oszczędności,
prowadzenie rachunkowości syntetycznej i analitycznej,
aplikacje zorientowane na produkty,
konserwacja wszelkich systemów tworzonych w tym czasie jest bardzo trudna,
prowadzone są wstępne prace dotyczące planowania działalności bankowej,
Faza zmian technologicznych systemów wspomagających
decyzje - 1986-1990
radykalne zmiany w technologii informatycznej (sieci, relacyjne bazy danych itp.)
rozpoczęcie decentralizacji systemów, zmiany architektury systemów,
dane i procesy przetwarzania stają się niezależne,
integracja systemów produktowych i problemowych w systemy informacyjne kierownictwa, powstanie pierwszych systemów w pełni zintegrowanych,
pełne włączenie użytkownika w proces projektowania systemów,
Faza zmiany filozofii i systematyki tworzenia systemów informatycznych rozwój zintegrowanych systemów informatycznych
zarządzania - od 1990
zmiana metod tworzenia systemów informatycznych,
automatyzacja zintegrowanego stanowiska pracy,
przewaga w stosowaniu relacyjnych baz danych,
administrowanie połączonymi bazami danych,
stosowanie bezpośredniego dostępu do rozproszonych baz danych,
system informatyczny zapewnia:
wzrost produktywności stanowiska pracy,
racjonalizuje przepływ danych,
zwiększa trafność decyzji,
zapewnia zgodność usług z oczekiwaniami klientów.
Faza zdalnych systemów - bankowość elektroniczna od 1994
Zmiana filozofii działania banku - automatyzacja front office, powszechność kart płatniczych,
Do 40% usług zdalnych w tym zakresie,
Rozwój systemów elektronicznych rozliczeń międzybankowych,
Początki elektronicznego pieniądza i jego praktycznej implementacji,
Upowszechnianie standardów elektronicznej wymiany dokumentacji bankowej SWIFT, EDIFACT
Faza systemów globalnych - bankowość internetowa od 1998
Rozwój systemów kart płatniczych - karty inteligentne
Bankowość internetowa,
Przesyłanie standardów danych przez Internet,
Rozwój handlu elektronicznego i związanych z nim płatności elektronicznych przez Internet,
Usługi bankowe przez telefon phone-banking i m-banking
Rozwój systemów zabezpieczeń bankowych.
Wybrane fakty rozwoju BSI w Polsce
Początek - przekazanie pierwszego komputera do przetwarzania danych bankowych - NCR-315 - 1965 r.,
Pierwszym systemem, który został uruchomiony na tym komputerze był system ewidencji i księgowości dla książeczek a'vista (później znany jako KSERO),
Pół roku później uruchomiono system SOB,
W latach 70. systemy bankowe przetwarzano we własnych ośrodkach informatycznych i w ośrodkach zewnętrznych - wojewódzkiej sieci ZETO. Były to systemy na maszyny duże - serii ODRA (ICL 1900), później maszyny systemu RIAD lub IBM 360/370.
Informacje do przetworzenia dostarczane były poprzez zwykłe środki transportu mediami typu: taśma, dyskietka, karta perforowana. Z powrotem - głównie w postaci wydruków.
Od 1976 r. kryzys informatyki - brak dewiz na zakup sprzętu zachodniego, ustaleń rządowych (w ramach RWPG). W Polsce produkowano maszyny typu RIAD i minikomputery SM na poziomie późnych lat 60.
Systemy z tych lat to pojedyncze systemy dziedzinowe. Przetwarzanie w tych systemach oparte na danych aktualnych,
Wybrane fakty rozwoju BSI w Polsce cd.
W 1979 r. pierwszy w polskiej bankowości system on-line. Jako system dedykowany określonej maszynie nie ma możliwości wejścia do szerokiej eksploatacji i jego wpływ na zmiany jakościowe systemów był niewielki .
Lata 1985-86 to początek fascynacji mikrokomputerami. Wydaje się, że zainstalowanie ich dużej ilości pozwoli w dowolnej płaszczyźnie zinformatyzować nawet bank.
Odegrały one pozytywną rolę w podniesieniu ogólnej kultury technicznej, nauczenie podejścia do aplikacji komputerowych, automatyzacja prostych funkcji obsługi biurowej oddziałów i central banków.
Koniec lat osiemdziesiątych zaczynają powstawać polskie zespoły projektowe systemów bankowych i pierwsze systemy bankowe samodzielne lub uzupełniające SOB. Większość jest usytuowana przy bankach, ale są to też firmy Rezultatem pracy tych zespołów będą w przyszłości zintegrowane systemy bankowe.
Początek lat 90. tworzenie systemów zintegrowanych (ZORBA, Bankier, Sezam itp.)
Od 1994 r. - elektronicznej i internetowej bankowości (KIR, karty płatnicze, telebanking, m-bank itd.)
Wpływ SI na rozwój bankowości
Relatywne zmniejszenie liczby pracowników obsługujących bezpośrednio klientów i wykonujących operacje oraz zwiększenie liczby pracowników i komórek zaplecza.
Wzrosła rola komórek zajmujących się ewidencją, analizą, badaniami, zaopatrzeniem stanowisk operacyjnych i rozwiązywaniem ich problemów (np. oddzielenie od stanowisk wykonujących operacje, jednostek badających reklamacje klientów). To pozwala stanowiskom operacyjnym skupić się na obsłudze otrzymywanych zleceń, co zwiększa ich wydajność.
Skraca się czas wykonywania poszczególnych operacji, co służy zarówno wygodzie klienta jak i podniesieniu efektywności pracy banku.
Automatyzacja pozwala na szybkie załatwienie spraw klientów. Zwiększa wydajność pracowników, zmniejsza liczbę pracowników zajmujących się bezpośrednią obsługą. Efekt ten jest niwelowany wzrostem zespołu informatyków.
Malejący udział pracowników wykonawczych, wzrost funkcjonalnych o wysokich kwalifikacjach. Wzrost wymagań angażowanych pracowników, jednocześnie duże zapotrzebowanie na specjalistów o różnych profilach.
Zmiany obiegów dokumentacyjnych, odchodzenie od mediów papierowych.
Oddzielenie miejsca funkcjonowania banku i miejsca dokonywania transakcji.
Specyfika informatycznych systemów bankowości
Zorientowanie na klienta
Różnorodność i dynamika zmian produktów
Scentralizowany charakter przetwarzania rozproszonych danych
Specyfika operacji księgowych
Integracja kompleksowych rozwiązań
System obsługi wielu walut i relacje pomiędzy nimi
Obsługa w czasie rzeczywistym operacji klienckich
Bezpieczeństwo systemu
Elastyczność i otwartość na różne formy bankowości, w tym bankowości elektronicznej
Możliwość multimedialności danych
Wieloformatowość baz danych, wykorzystanie repozytoriów danych, data-miningu, martów itp.
Łatwość opanowania interfejsów z użytkownikiem
Przyjazność systemu
Utrzymywanie wspólnej bazy danych o klientach, jednolitej w całym systemie i całym banku,
Tworzenie hurtowni marketingowo-klientowskich, dla analiz - segmentacji klientów,
Użycie elastycznych technik definiowania produktów dostosowanych do potrzeb klienta,
Rozszerzenie kanałów dystrybucji produktów na rozwiązania elektronicznej bankowości,
Prowadzenie wieloproduktowych stanowisk dysponenckich eliminujących potrzebę stania w kilku kolejkach,
Możliwości indywidualnego negocjonowania kontraktów dla każdego z klientów,
Doradztwo bankowe dla klientów indywidualnych,
Otrzymywanie informacji o pozycji klienta w trybie on-line,
Różnorodność i dynamika zmian produktów
Wdrażanie “gotowych” pakietów zawierających skumulowaną i zweryfikowaną wiedzę ekspertów i poprzednich użytkowników,
Wysoka modyfikowalność rozwiązań “gotowych”, parametryzacja oraz nadmiarowość, z której wybierane są moduły potrzebne użytkownikowi,
Parametryzacja - definiowanie różnych produktów i transakcji, planów kont i księgowań automatycznych, rodzajów użytkowników i transakcji im przypisanych,
Generowanie ekranów, różnych przekrojów raportów, nagłówków, zawartości katalogów, odwzorowań graficznych itp.,
Określanie zakresu typów transakcji odpowiednich dla klienta, waluty, banku,
Mechanizmy interfejsów do innych, zewnętrznych aplikacji - systemów rozliczeń międzybankowych, systemów bankowości internetowej itp.
Scentralizowany charakter przetwarzania
rozproszonych danych
Uniezależniene obsługi klienta od lokalizacji rachunku, ujednolicenie reguł postępowania nie tylko w skali całego banku lecz również w skali całego systemu bankowego,
Centralna baza danych zawierająca definicje produktów, bazy operacyjne, komplet informacji o rachunkach i klientach do których sięgać może zarówno bank jak i klienci (homebanking),
Konieczność wysokiej niezawodności sieci, zrównoleglenie działań, duplikacje urządzeń centrali, częściowa autonomizacja oddziałów,
Wirtualizacja działalności - banki internetowe - wysoki stopień niezawodności sieci i bezpieczeństwa transakcji,
Ułatwienia dla prowadzenia polityki zagranicznej banku i strategii działania na rynkach lokalnych.
Specyfika operacji księgowych
W banku występuje specyficzny, charakterystyczny, nie spotykany w innych organizacjach gospodarczych plan kont. Plan kont przystosowany jest dokładnie do operacji wykonywanych w banku.
Bankowy plan kont zapewnia porównywalność w czasie i w przestrzeni (porównania międzybankowe), a jego podstawowym celem jest zaprezentowanie w znormalizowanej formie sytuacji finansowej banków, zarówno dla odbiorców zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
W świetle bankowego planu kont podmiotami finansowymi są te jednostki organizacyjne (spółki lub przedsiębiorcy indywidualni), których głównym przedmiotem działalności jest zarządzanie depozytami, udzielanie kredytów oraz pośrednictwo w emisji i wymianie środków płatniczych.
Definicja ta w doskonały sposób łączy dwa obiekty - klienta i jego rachunki wraz z kontami, które je obsługują.
Integracja kompleksowych rozwiązań
Kompleksowość banku uniwersalnego - prowadzi usługi w zakresie bankowości komercyjnej i detalicznej,
Systemy muszą więc obejmować:
Usługi komercyjne: kredyty i linie kredytowe dla firm, operacje międzybankowe, inwestowanie w akcje i ich odsprzedaż detalistom, obsługa papierów wartościowych, akredytywy, płatności zagraniczne itp. operacje dotyczące rynku pieniężnego i kapitałowego)
Usługi detaliczne: obsługa kont osobistych, depozytów terminowych, kredytów i pożyczek dla osób fizycznych.
Wysokie różnice w oprogramowaniu tych sfer (hurtowa - złożona algorytmizacja, zmienność instrumentów finansowych, mała liczba transakcji i klientów; detaliczna - proste algorytmy, olbrzymia ilość klientów i transakcji) - trudności w konstruowaniu wspólnego oprogramowania,
Hurtownia danych - odciążenie operacyjnego przetwarzania danych, poprzez utrzymywanie repozytorium danych w różnych agregacjach i przekrojach, co przyspiesza procesy wyszukiwawcze.
System obsługi wielu walut i relacje pomiędzy nimi
Prowadzenie odrębnych ksiąg dla każdej waluty, w dowolnym formacie,
Księgowanie odbywa się wg kursów bieżących walut
Księgowania są przeszacowywane stosownie do zmian kursów walut oraz prowadzone są odpowiednie konta przychodów i rozchodów z tego tytułu,
Transakcje z klientami mogą być zawierane w wielu walutach,
Transakcje mogą występować w innych walutach niż rachunek, do którego się odnoszą,
Limity i zabezpieczenia, opłaty i prowizje, mogą być w innej walucie niż rachunki i transakcje,
Operacje wymiany walut powinny być realizowane automatycznie,
Prowadzony jest rachunek strat i zysków w operacjach międzynarodowych,
Prowadzone jest wielowalutowe budżetowanie,
Tablica kursów zawiera kilka rodzajów kursów (średni, bieżący, kantorowy itp.),
Definiowane są marże dla przedziałów kwotowych oraz specjalne dla klientów uprzywilejowanych,
W systemie występują tablice nominałów dla poszczególnych walut.
Obsługa w czasie rzeczywistym operacji klienckich
W przypadku bankowości hurtowej uzyskanie informacji o pozycji finansowej banku - niezbędne dla operacji dealerskich,
Wymaga to zaawansowanej technologii, pełnej integracji systemu, umożliwiającej bez zamknięcia dnia (bieżącą) przepływ danych z wszelkich transakcji finansowych (zagranicznych też),
Szczególnie trudnym zadaniem dla systemu informatycznego jest uzyskanie informacji pochodzącej zarówno bankowości hurtowej jak i detalicznej niezbędnych dla obliczenia pozycji klienta, ryzyka itp.,
Stosuje się do tego przeważnie hurtownie danych, żeby nie przetwarzać księgi głównej w trybie rzeczywistym (co przyspiesza przetwarzanie, ponieważ hurtownia może się rozliczać z księgą główną w postaci sald rozliczeń częściowo partiowo)
Stosowanie “mieszanki” przetwarzania - część w czasie rzeczywistym, część wsadowo w trakcie zamykania dnia w stosunku do księgi głównej, mającej hierarchiczną strukturę kont księgowych (niższe poziomy jako źródłowe powinny być zasilane w czasie rzeczywistym).
Bezpieczeństwo systemu
Na poziomie systemu operacyjnego - hasło, prawa pisania, czytania, kopiowania, usuwania plików; częsta zmiana haseł przez zaufanych administratorów, automatyczne rozpoznawanie klienta - linie papilarne, wzór siatkówki oka itp..
Na poziomie aplikacji - stosowanie dodatkowego hasła lub kart magnetycznych, przypisaniu opcji menu poszczególnym użytkownikom, wprowadzenie zakazu modyfikacji pól systemowych, przydziale limitów kwotowych na poziomie typów transakcji zróżnicowanych dla typów personelu, zabezpieczenie przed nieuprawnionymi zmianami informacji we danych lub archiwum, wykluczenie możliwości usunięcia transakcji,rejestracja śladów audytowych,
Typologie systemów bankowych
Ze względu na zakres podmiotowy działalności:-
Systemy działalności operacyjnej, zwane inaczej systemami obsługi ladowej,
Systemy obsługi finansowej (operacje pozaladowe),
Systemy zarządzania bankiem (łączone często z poprzednimi).
Ze względu na zakres terytorialny:
Systemy scentralizowane,
Systemy zdecentralizowane.
Z punktu widzenia kryterium organizacyjnego:
Systemy centrali,
Systemy oddziału,
Systemy hybrydowe.
Ze względu na rodzaj banku:
Banku Centralnego,
banków komercyjnych,
spółdzielczych itd.
Ze względu na firmę producenta:
systemy tworzone przez jednostki organizacyjne banku (własnych informatyków),
zespoły zewnętrzne.
Kryterium wielkości banku i kojarzonych z nim funkcji:
systemy dla małych banków, bez oddziałów,
systemy dla dużych banków z oddziałami.
Z projektowo-programistycznego punktu widzenia:
systemy kompleksowe:
? produkty w pełni modyfikowalne - użytkownik przy pomocy własnego personelu buduje system za pomoca dostarczonych narzędzi,
? produkty spredefiniowane - użytkownik wybiera spośród dostarczonych mu wariantów i wybiera sparametryzowane warunki działania,
? produkty hybrydowe - sparametryzowanie warunków działania, ingerencja w struktury danych i określenie algorytmów ich przetwarzania,
specjalizowane pakiety aplikacyjne - dotyczące określonych zjawisk finansowych typu obsługa ryzyka,
specjalistyczne oprogramowanie usług okołobankowych - np. obsługa transakcji bankomatowych, czy punktów sprzedaży (POS).
Charakterystyka typowego systemu bankowego
Zakres systemu od strony operacji bankowych zawiera co najmniej obsługę:
Księgowości - ze szczególnym uwzględnieniem elastyczności, głównie pod względem podatności na zmiany planu kont, wielowalutowości transakcji oraz dowolności generowania wydruków obrotów i sald z Księgi Głównej.
Obsługi kont pozabilansowych - przede wszystkim w zakresie kredytów, papierów wartościowych i gwarancji bankowych,
Rozliczeń międzyoddziałowych i międzybankowych - koordynacja podsystemów oddziałowych i centralnego oraz obsługa transferu rozliczeń na poziomie central banków.
Sprawozdawczości - w zakresie sytuacji dziennej banku, sytuacji okresowej banku (miesięcznej, kwartalnej, rocznej), sprawozdawczości zewnętrznej - NBP, GUS, itp.
Analizy ekonomicznej - prowadzenia i wyliczania podstawowych wskaźników kondycji banku, analizy kalkulacji kosztów i dochodów oraz zadłużenia kredytowego, opracowania planu finansowego banku, kontroli ryzyka bankowego.
Udzielania kredytów - naliczania i kapitalizacji odsetek, historii odsetek w rachunku, planu spłat kredytu i możliwości korekty, prowadzenia dokumentów (typu: wniosków kredytowych, ofert kredytu, umów kredytowych, umowy poręczenia, umowy zastawu itp.).
Depozytów - automatycznej obsługi depozytów wraz z naliczaniem i kapitalizacją oprocentowania oraz jego zmianą, likwidacją rachunków przed terminem, wykazu dokumentów zastrzeżonych, tworzenia wyciągów bankowych i not bankowych, terminów należności i zobowiązań, zleceń stałych, informacji o wypłacalności klienta.
Kasy - stanu i ruchu gotówki w kasach, obsługi skarbca i jego powiązań z kasami, raportów kasowych i skarbcowych, powiązań pracy dysponentów z kasami.
Operacji walutowych i zagranicznych - w zakresie obsługi dokumentów operacji zagranicznych, prowadzenia operacji bankowych w walutach obcych (depozytów, kredytów, gwarancji itd.), potencjalnej współpracy z sieciami zewnętrznymi (np. SWIFT).
Informacji o kliencie (obecnym i potencjalnym - zwłaszcza podczas operacji kredytowych)Zabezpieczeń przed przekłamaniami wewnętrznymi i ingerencją z zewnątrz.
Kategorie Systemów Informatycznych Bankowości:
Architektura scentralizowana
Architektura scentralizowana oparta jeden kompleks komputerowy, obsługujący centralną bazę danych. Centralna baza danych zawiera informacje o wszystkich rachunkach i klientach, niezależnie od ich oddziału macierzystego. Każda transakcja, realizowana w dowolnym oddziale banku przekazywana jest do centralnej bazy danych za pomocą łącz telekomunikacyjnych. W bazie tej następuje aktualizacja wszystkich zapisów, przede wszystkim w księdze głównej oddziału i banku.
Funkcjonowanie tego typu sieci jest głównie zależne od prawidłowej, sprawnej i bezawaryjnej pracy centralnego systemu komputerowego. Każda awaria centralnego komputera powoduje bowiem awarie całej sieci. Dlatego w trakcie budowy takiego typu systemu dużą wagę przywiązuje się do systemu zabezpieczeń systemu centralnego oraz interfejsów z oddziałami.
Architektura scentralizowana - zalety:
dysponowanie centralną, zintegrowaną bazą danych, dostępną dla wszystkich oddziałów, umożliwiającą wykonanie wszystkich operacji na rachunkach w czasie rzeczywistym,
dostarczanie aktualnych danych do wszystkich oddziałów,
ujednolicenie zakresu świadczonych usług dla klienta we wszystkich oddziałach banku,
brak limitowania wypłat dokonywanych poza macierzystym oddziałem lub za pośrednictwem bankomatów,
możliwość wykorzystania powierzonych funduszy w całej sieci bankowej,
łatwiejsza i sprawniejsza obsługa rachunków przez bank,
natychmiastowe zastrzeżenie rachunku w całej sieci bankowej,
ułatwienia w dokonywaniu operacji międzybankowych,
ułatwienia procedury reklamacyjnej (ustalenie miejsca dokonania operacji uzyskanie kopii dowodów).
Architektura scentralizowana - wady:
potencjalne możliwości dużej awaryjności,
scentralizowany system zarządzania bankiem,
relatywnie drogi sprzęt komputerowy,
konieczność wysokich, towarzyszących nakładów inwestycyjnych,
zatrudnienie dodatkowego personelu o wysokich kwalifikacjach.
Architektura zdecentralizowana
Architektura takiej instalacji polega na współistnieniu identycznych instalacji na szczeblu oddziału, obsługując wszystkie transakcje oraz zbiory danych dotyczące klientów i ich rachunków. Transakcje są rozliczane do poziomu księgi głównej oddziału.
Podstawowe zalety takiej konfiguracji wynikają z:
łatwości uruchomienia,
niskiego kosztu pojedynczej instalacji,
możliwości stopniowego wyposażania w sprzęt i oprogramowanie,
łatwości obsługi,
łatwości szkolenia.
Wadami tak skonfigurowanego systemu są:
brak dostępu do baz danych innych oddziałów i związana z tym konieczność procedur obsługi kont klientów posiadających rachunki w innych oddziałach typu: limitowanie wypłat, potwierdzenie salda przez telefon itp.,
konieczność opracowania procedur rozliczeń międzyoddziałowych i towarzyszącego mu obiegu dokumentacyjnego,
kontrola systematyczności spływu danych do centrali z oddziałów,
wielość instalacji,
kłopoty związane z zapewnieniem integralności oprogramowania wszystkich oddziałów.
Architektura rozproszona
Architektura taka polega na utrzymywaniu równorzędnych baz danych w różnych punktach sieci. Najdogodniejszym sposobem połączenia mogło być w takim układzie połączenie “każdy z każdym”, co jednak przy obecnym stanie komunikacji byłoby drogie i kłopotliwe.
Zalety:
zmniejszenie możliwości poważnej awarii w sieci - awaria jednego komputera nie powoduje zablokowania całej sieci,
zwiększenie możliwości przechowywania danych.
Wady:
złożoność instalacji i trudności w eksploatacji,
konieczność synchronizacji dostępu i aktualizacji bazy danych przez różne komputery,
konieczność budowy interfejsu dotyczącego regionalizacji danych.
Struktura modelowa systemu bankowego
Budowa systemu bankowego powinna być tworzona modułowo - co oznacza, że zostanie on podzielony na bloki odpowiadające poszczególnym grupom operacji przez niego wykonywanym. Pozwala to na uproszczenie zarządzania systemem i jego pracą oraz kontrolę wyników operacji. Docelową architekturą systemu powinna być architektura scentralizowana.
W systemie należy wyróżnić co najmniej sześć współpracujących ze sobą modułów:
moduł finansowo-księgowy,
moduł obsługi rachunków bankowych
moduł kredytowy,
moduł kasowo-skarbcowy,
moduł rozliczeń między- i wewnątrzbankowych,
moduł zarządzania i administracji systemem.
Moduł finansowo-księgowy
Podstawowymi funkcjami tego modułu są ewidencjonowanie, aktualizacja i rozliczanie kont, automatyczne naliczanie odsetek na rachunkach oraz tworzenie wszystkich wydruków księgowych. Możliwe jest prowadzenie i wydruk bieżącej, a także okresowej sprawozdawczości finansowej dla potrzeb wewnętrznych banku i jego centrali. Moduł dokonuje codziennego generowania raportów dotyczących zbilansowanych obrotów i sald na kontach syntetycznych stanowiących odzwierciedlenie wszystkich operacji, które przebiegały w banku (oddziale) w danym okresie czasu. System taki zapewnia natychmiastowe dokonanie analizy struktury finansowej banku i kontroli poprawności zapisów księgowych przez gremia kierownicze banku
Moduł obsługi rachunków bankowych
Powoduje obsługę wszelkiego rodzaju rachunków bankowych począwszy od klientów indywidualnych, wszelkiego rodzaju firm działających na rynku, instytucji finansowych, w dowolnych przeliczeniach walutowych, dla rachunków bieżących, lokat kapitałowych itp. Powinien zawierać także katalog pełnych informacji o kontrahentach, potrzebne do obsługi rachunków i druku obsługujących ich dokumentów.
Moduł kasowo-skarbcowy
Jest to działający w czasie rzeczywistym moduł rejestrujący wszystkie operacje kasowe i skarbcowe. Zapewnia obsługę kas kantorów wymiany i urządzeń zewnętrznych np. bankomatów. Prowadzi wydruk odpowiednich dokumentów i prowadzenie Księgi skarbcowej.
Moduł zarządzania i administracji systemem
Zapewnia porozumienie z systemem i zarządzanie wszystkimi czynnościami operacyjnymi, w tym w szczególności:
określenie konfiguracji systemu,
nadawanie uprawnień użytkownikom systemu, ustalanie hierarchii, dostępu, preferencji itp.,
wczytanie parametrów działania systemu typu:
- rodzaje usług wykonywanych przez bank w danym okresie,
- plan kont bankowych,
- daty okresów księgowań,
- tabele opłat za usługi,
- tabele kursowe,
- parametry łączności z innymi oddziałami i bankami,
- częstości prowadzenia kontroli, archiwizacji itp.
Architektura kompleksowego SI Banku
? Sposób integracji bankowości komercyjnej - przez wspólne dane takie jak plan kont, księga główna, zbiór klientów, tablica walut, tablica kursów wymiany itp.,
?Obszary funkcjonalne działania systemu zarówno w centralach banku jak i oddziałach określane zwykle przez tzw. predefinicję grup produktów bankowych (depozytów, kredytów, operacji zagranicznych), papierów wartościowych itp.), które następnie są poprzez specyfikację parametrów uszczegółowiane jako typy produktów.
?Wiązanie z systemami zewnętrznymi - np. poprzez moduł obsługi transakcji - eksport/import danych wraz z ewentualnymi zmianami w strukturach danych.
?Technologię przetwarzania transakcyjnego w połączeniu z systemem zarządzania bazą danych, która powinna zapewnić wysoką przepustowość i niezawodność w warunkach dużej liczby równoczesnych (współbieżnych) użytkowników i transakcji.
? Tryb generowania transakcji księgowych w skali systemu (miejsce generowania, tryb generowania).
? Zakres funkcji realizowanych w czasie rzeczywistym i wsadowo.
? Sposób uzyskania informacji przekrojowych i agregatowych.
? Technika definiowania i poruszania się po menu systemu.
Technika formułowania zapytań, generowania raportów.
Elastyczność tworzenia tzw. kluczy dostępu takich jak numer klienta, numer konta księgowego, unikalny numer operacji itp.
. Schemat organizacyjny modelowego systemu obsługi banku
ZORBA 3000 (1)
Moduł adresowy - informacji o kliencie
Jest to baza danych dotycząca wszystkich kontrahentów banku zawierająca informacje o właścicielach, współwłaścicielach i pełnomocnikach prowadzonych przez bank rachunków. Moduł informacji o klientach zawiera informacje o właścicielach rachunków oraz o tak zwanych podmiotach powiązanych np.: pełnomocnikach, współwłaścicielach, którzy posiadają własne rachunki w danym oddziale banku.
System posiada możliwość pozyskania, przechowywania i odtwarzania wzoru podpisu klienta.
Możliwe są operacje polegające na wyszukiwaniu klientów, informacje dotyczące stanu ich rachunków, transakcji księgowych i pozaksięgowych zaistniałych na rachunku klienta w określonym dniu itp.
ZORBA 3000 (2)
Moduł operacji ladowych
Przystosowany do bezpośredniej obsługi klientów i operacji bankowych. Ze względu na ilość występujących produktów bankowych, jak również usprawnienie pracy dysponentów, w menu głównym wydzielony został moduł obsługi klientów w złotych. Oba moduły połączone są z modułem operacji kasowych oraz z modułem obsługującym komunikację pomiędzy poszczególnymi jednostkami banku. Jeżeli połączenie on-line nie istnieje, system zapewnia tworzenie odpowiednich dokumentów rozliczeniowych, a zebrane dane związane z rozliczeniami, zapisuje na odpowiednich nośnikach. Dzięki połączeniu z systemem zastrzeżeń, system sprawdza automatycznie zastrzeżone produkty oraz inne dokumenty, ukazując komunikat na ekranie.
ZORBA 3000 (3)
Otwarcie i zamknięcie rachunku
Otwarcie rachunku może być wykonane w funkcji Obsługa Ladowa, Obsługa zaplecza lub Obsługa rachunków w PLZ. Wybranie z menu punktu Otwarcie nowej umowy pozwala na zarejestrowanie nowego klienta.
Zamknięcie rachunku następuje w sposób automatyczny w wyniku czego system:
- oblicza i księguje należne odsetki, prowizje i opłaty,
- inicjuje transakcje zamykające,
- drukuje potwierdzenia zamknięcia rachunku w chwili wykonywania dyspozycji oraz w cyklu przetwarzania.
System przechowuje w archiwum historie zamkniętych rachunków zgodnie z decyzją użytkownika. Rachunki przeniesione do archiwum mogą być reaktywowane.
ZORBA 3000 (4)
Obsługa rachunków i operacji w PLZ:
? rachunki bieżące (+linia kredytowa),
? rachunki terminowe,
? rachunki oszczędnościowo rozliczeniowe/czekowe (+linia kredytowa),
? lokaty terminowe,
? książeczki oszczędnościowe,
? bony oszczędnościowe.
Rodzaje operacji:
? wpłaty i wypłaty oszczędności,
? wpłaty i wypłaty na/z innych rachunków bankowych,
? sprzedaż i realizacja bonów,
? opłaty o charakterze powszechnym (czynsz, energia, RTV, telefon itp.),
? wypłata kwoty kredytu i spłata kredytu,
? realizacja czeków,
? wypłaty odsetek,
? przelewy.
ZORBA 3000 (5)
Obsługa rachunków i operacji w PLZ cd...:
Wpłaty na rachunki mogą być dokonywane:
? w gotówce,
? czekiem wystawionym w ciężar rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego należącego do osoby fizycznej lub rachunku bieżącego należącego do osoby prawnej,
? przelewem z innego rachunku np. książeczki oszczędnościowej.
Wypłaty z rachunków mogą być dokonywane:
? w gotówce na podstawie dowodu wypłaty lub czeku,
? przelewem na podstawie wypełnionego przez klienta dowodu wypłaty oraz bankowego blankietu nadawczego, polecenia przelewu lub innych dokumentów zgodnie z życzeniem banku.
ZORBA 3000 (6)
Obsługa rachunków i operacji w innych walutach
Rodzaje rachunków walutowych możliwych do prowadzenia w systemie:
? a'vista (na każde żądanie),
? terminowe (z możliwością dopłaty w trakcie trwania umowy),
? lokaty terminowe,
? inne.
Rodzaje operacji walutowych prowadzonych w systemie są wymienione:
? wpłaty i wypłaty na/z rachunków,
? przelew w kraju i za granicę,
? przewalutowania i zmiana oprocentowania,
? sprzedaż walut obcych na delegacje służbowe w ciężar rachunków bieżących firm, prowadzonych w złotych,
? skup i sprzedaż walut w kantorze,
? wymiana walut w kantorze,
? wolny skup i sprzedaż walut,
? realizacja zagranicznych świadczeń rentowych.
ZORBA 3000 (7)
Moduł kasjerski
Moduł ten zapewnia rejestrację danych dotyczących operacji wykonywanych przez kasjera i jest połączony z modułem księgowości oraz z innymi modułami systemu. Wprowadzona i zaakceptowana operacja zostaje automatycznie zarejestrowana w Księdze Głównej. Każdy kasjer posiada kartę magnetyczną, zawierającą zakres uprawnień do pracy w systemie. Wszystkie wprowadzone informacje zapisywane są w bazie danych systemu i nie jest konieczne prowadzenie dodatkowej ewidencji. Dostęp i przegląd zgromadzonych informacji jest możliwy na życzenie, zgodnie z posiadanymi uprawnieniami.
ZORBA 3000 (8)
Moduł kasowo-skarbcowy
W zakresie tego modułu mieści się obsługa:
- skarbca, kasjerów, bankomatów, systemu sprawozdawczości.
System umożliwia ewidencjonowanie maksymalnie do dziesięciu skarbców. Z menu głównego wyodrębniono funkcje Otwarcia oraz Zamknięcia dnia dla skarbca. Ma to na celu wykluczenie możliwości rejestrowania operacji skarbca na dzień już wcześniej uzgodniony. Ponadto pozwala na ograniczenie dostępu do uzgodnień skarbca dla osób do tego upoważnionych. Ze względu na to, iż w wielu bankach uzgodnienia dnia bieżącego skarbca odbywają się w dniu następnym, system dopuszcza możliwość wykonania wieczornego przetwarzania bez wcześniejszego uruchomienia funkcji Zamknięcia dnia dla skarbca. Przyjęta została zasada, że nie można otworzyć kolejnego dnia, dopóki poprzedni nie jest zamknięty, co nie wyklucza jednak rozpoczęcia dnia przez kasjerów. Sortownie w systemie traktowane jako kasy specjalne. W dowolnej chwili można obejrzeć listę operacji danej sortowni. Bankomaty traktowane są również jako kasy specjalne. Gdy bankomat połączony jest on-line z oddziałem wszystkie wykonywane transakcje odnotowywane są automatycznie na rachunku klienta.
ZORBA 3000 (9)
Obsługa Zaplecza/Księgowość
Menu szczegółowe tego modułu pokrywa się w większości z menu obsługi ladowej. Główną różnicą jest to, iż z pozycji funkcji obsługi zaplecza nie ma powiązania ze stanowiskiem kasjera, a dodatkowym punktem menu są księgowania zbiorcze.
Księgowania zbiorcze mogą być wykonywane na dwa sposoby: bez trybu paczek księgowych, sesja w trybie paczek księgowych.
Oba tryby pracy przeznaczone są do: księgowania dokumentów (z automatycznym pobieraniem prowizji) złożonych przez klientów w postaci zbiorówek, księgowania otrzymanych awizów, rejestracji pojedynczych operacji gotówkowych lub bezgotówkowych.
Moduł księgowania zbiorczego, podobnie jak inne, połączony jest automatycznie z modułem zastrzeżeń, co pozwala na kontrolę wprowadzonych dokumentów. Odsetki w systemie są wyliczane wg algorytmu podanego przez bank.
ZORBA 3000 (10)
Moduł kredytów i gwarancji
Moduł zintegrowany z innymi modułami i działa w oparciu o plan kont, w którym odpowiednie konta są oznaczone jako konta kredytowe. Umożliwia: udzielanie kredytów w dowolnej walucie dopuszczonej do obrotu w oddziale, rejestrację aneksów dotyczących poszczególnych punktów zawartej umowy, ustalanie/modyfikowanie oprocentowanego kredytu.
Dokumentacja dotycząca umowy wraz z wnioskiem są rejestrowane w systemie pod tym samym numerem. Przed zarejestrowaniem umowy kredytowej czynnością obowiązkową jest zatwierdzenie wniosku kredytowego. System umożliwia blokowanie i odblokowywanie umowy kredytowej.
Uruchomienie kredytu odbywa się zgodnie z zawartymi w umowie parametrami i zapewnia: automatyczne otwarcie rachunku kredytowego dla klienta, nadając mu odpowiedni numer, dokonanie automatycznego księgowania kwoty udzielonego kredytu na stronie Wn odpowiedniego konta pozabilansowego, na którym ewidencjonowane są zobowiązania banku z tytułu otwarcia kredytów potwierdzonych, przejęcie automatycznej obsługi operacji związanych z wykorzystaniem i spłata kredytu.
ZORBA 3000 (11)
Moduł rozliczeń międzybankowych
Moduł obsługi KIR zapewnia automatyczne tworzenie transakcji do KIR na podstawie oddziałowych zbiorów transakcyjnych i nie ma potrzeby używania innych systemów do przekazywania danych lub tworzenia dokumentów. Sposób przekazywania danych oraz produkcja dokumentów spełnia wszystkie standardy opracowane dla potrzeb BRIR. Moduł posiada urządzenia pozwalające dodatkowo na komunikację z obecnie działającymi systemami SYBIR czy ELIKSIR
ZORBA 3000 (12)
Raporty
Raporty generowane przez system dzieli się na wykonywane codziennie i okresowo. Większość raportów wykonywana jest podczas przetwarzania danych, na zakończenie dnia księgowego. System przeznaczony jest także do emisji standardowych dokumentów, których sposób drukowania określony jest parametrami systemowymi (wymiennymi na życzenie użytkownika).
W pionie kasowo-skarbcowym wykonywane są codzienne raporty (próbne i końcowe) oraz rejestry dla księgowości zawierające wykaz operacji wykonanych w danym dniu. Raporty mogą być wykonywane w dowolnej chwili w ciągu dnia, nie później jednak niż rozpocznie się cykl przetwarzania wieczornego - zamknięcie dnia księgowego.
ZORBA 3000 (13)
Administracja systemu
Dzięki temu systemowi możliwe jest wprowadzanie przez użytkownika zmian, modyfikacji nie wymagających jednak zmian programowych.
W zbiorze typów rachunków zdefiniowane są typy rachunków dopuszczone do obsługi w systemie, jak również zasady wyznaczania stopy procentowej, którą stosuje się do naliczania odsetek. Umożliwia to np. stosowanie różnych stóp procentowych dla kapitału i odsetek.
Zbiór zasad rozliczania pozwala na określenie różnych wariantów prowadzenia tego samego typu rachunków. Osiągnąć to można dzięki zdefiniowaniu takich parametrów jak: kalendarz, czy cykl rozliczania odsetek
Stopy procentowe definiują oprocentowanie obowiązujące w banku dla wszystkich rodzajów produktów. Stopa identyfikowana jest przez nazwę, walutę i datę od której obowiązuje
ZORBA 3000 (14)
Zabezpieczenia w systemie
Elementem zapewniającym ciągłość pracy systemu, w przypadku awarii, jest archiwizacja zbiorów. Odbywa się ona przez system podwójnego kopiowania danych. Dane zabezpieczane są na osobnym archiwum na dysku komputera, a także kopiowane na taśmy magnetyczne.
Archiwum systemu składa się z czterech podstawowych zbiorów: zbiór operacji księgowych, zbiór operacji pozaksięgowych i anulowanych, zbiory sterujące, zbiory ewidencyjne.
Dane z nich przechowywane na dyskach archiwalnych przez okres określony przepisami. Czas ich archiwizacji jest ograniczony możliwościami serwera. Dualizm rozwiązania pozytywnie wpływa na bezpieczeństwo danych. W przypadku przerwania przetwarzania danych wystarczy skopiować zbiory z rezerwowego archiwum, by przywrócić stan poprzedni. W przypadku poważnej awarii komputera, bank zawsze dysponuje zbiorami na osobnej taśmie magnetycznej.
ZORBA 3000 (15)
Inne zabezpieczenia systemu polegają na:
- limitowaniu dostępu na podstawie indywidualnych uprawnień pracowników banku, z których każdy posiada własną kartę magnetyczną będącą jego identyfikatorem dla systemu,
- poziomy uprawnień pracowników sięgają do kontroli pojedynczych operacji lub konkretnych rachunków,
- warunkiem koniecznym do rozpoczęcia pracy w systemie jest odpowiednie zameldowanie się w systemie (za pomocą karty magnetycznej, hasła lub za pomocą karty magnetycznej i hasła jednocześnie - do ustalenia przez bank),
- system umożliwia identyfikację pracownika, który zrealizował określona operację.
ZORBA 3000 (16)
Mniejsze moduły to np.:
Moduł bonów prowadzi ewidencję bonów wg rodzajów, umożliwia sprzedaż i skup bonów, unieważnienie bonów, automatycznie tworzy fundusz odsetkowy dla bonów.Współpracuje z modułem MSR - w module kasjerskim.
Moduł czeków zagranicznych ewidencja, sprzedaż, skup i rozliczanie transakcji z Oddziałem Regionalnym. Obsługuje czeki: rentowe, podróżnicze, euroczeki, bankierskie.
Moduł rent zagranicznych obsługuje świadczenia emerytalne i rentowe napływające z zagranicy, przelicza ba złote, potrąca i odprowadza podatek dochodowy, sporządza PIT=y na koniec roku do rozesłania klientom.
Moduł MOKO (następca KSERO) Moduł Obiegowych Książeczek Oszczędnościowych
Moduł UOT Umiejscowione Oszczędności Terminowe
Moduł ZORBA - SWIFT umożliwia obsługę transferów zagranicznych i przesyłanie komunikatów w standardzie SWIFT do Oddziału Regionalnego i za granicę.
ZORBA 3000 (17)
Współpraca z:
office banking - przez produkt SOFTBANKU - NETBANK 2 przeznaczony dla firm; to system oparty na aplikacji Acces 2.0 umożliwiający połączenie firmy z bankiem przez specjane interfejsy, i cały system zabezpieczeń systemowych. Połączenie to umożliwia wgląd w rachunek, wykonywanie przelewów, składanie dyspozycji i wielu innych czynności, które dotychczas zmuszały przedstawiciela firmy do wybrania się z wizytą do banku.
home banking - dla klientów indywidualnych o podobnych możliwościach o nazwie NET-BANK-VOICE przez łącza telefoniczne,
komunikacja z systemem obsługi bankomatów TRANS 24,
komunikacja z systemami SYBIR i ELIXIR,
komunikacja z systemem dystrybucji zastrzeżeń - DYZA,
umożliwienie przejmowanie funkcji systemów ROMI, KSERO, CROSS itd.,
ZORBA 3000 (18)
System umożliwia:
rezygnację z ręcznego wypełniania druków, dokumentów,
rezygnację z prowadzenia ksiąg i ewidencji w zeszytach (jak dotychczas),
automatyczne realizowanie zleceń stałych,
automatyczne naliczanie odsetek od rachunków a vista, lokat, kredytów,
automatyczne drukowanie wyciągów i zestawień miesięcznych,
automatyczny zapis operacji na nośnikach magnetycznych, zdublowanych dla zabezpieczenia przed awarią i utratą danych z dnia,
autoryzację wypłat i połączenia w systemie on-line,
obsługę wszystkich prawie produktów oferowanych tak osobom fizycznym jak i firmom i instytucjom,
automatyczne przeliczanie kursów walut i dewiz,
prowadzenie księgi głównej w oddziałach,
zamykanie roku i sporządzanie bilansu w oddziałach.