1. Nauka o administracji.

Nauka o administracji jest dziedziną praktyczną. Ogólnie administracja powinna opierać się na zasadzie racjonalności jednak największy swój wyraz znajduje w ujęciu historycznym i porównawczym. W ramach nauk administracyjnych wyróżniamy trzy gałęzie: naukę prawa administracyjnego oraz naukę administracji i naukę polityki administracji. Gdy przedmiotem nauki prawa administracji, która należy do rodziny nauk prawniczych, jest świat norm i ich wykładni a także stosunków prawnych, to nauka administracji i nauka polityki administracji zajmuje się administracją rzeczywistą, jaka jest a więc „światem realnym” (światem faktów społecznych i odnośnych ocen). Zatem z punktu widzenia prawa administracyjnego obie pozostałe dziedziny mają charakter nauk pomocniczych dostarczając materiału do refleksji i do legislacji. Nauka o rządzeniu jest nauką praktyczną i ma służyć praktycznym celom, wymaga doświadczenia i to większego niż to, jakie w ciągu całego życia może zyskać nawet najmądrzejsza i najbardziej spostrzegawcza osoba. W dziedzinie tych nauk podstawowe znaczenie ma nie tyle osobiste praktyczne doświadczenie danego autora czy działacza ile znajomość doświadczeń ze sfery administracji publicznej zarówno własnego kraju, jak i innych krajów.

2. Administracja publiczna w systemie władzy.

3. Władza wykonawcza.

To działalność polegająca na wykonywaniu zadań państwowych obejmująca funkcje administrowania oraz inicjowania polityki państwa, które określone są przez władzę ustawodawczą.

Modele władzy wykonawczej:

monokratyczny (cała władza wykonawcza skupiona jest w ręku prezydenta),

dualistyczny (władza podzielona jest między dwa organy: głowę państwa i rząd), przyjmowane są tu różne rozwiązania dotyczące kompetencji i stosunków między rządem i głową państwa (system gabinetowy w Wielkiej Brytanii i system kanclerski w Niemczech).

Władza wykonawcza składa się z dwóch instytucji.

Organem państwa jest osoba bądź zespół ludzi upoważnionych do wykonywania określonych czynności. Od organu państwa należy odróżnić urzędy. Urząd spełnia funkcje pomocnicze w stosunku do organu państwa. Przykładem organu są: RM. Prezes RM, ministrowie, starosta, prezydent, burmistrz. Zaś urzędem będzie: ministerstwo, urząd gminy, miasta, starostwo powiatowe, itp.

System rządu - to zespół zasad i instytucji ustrojowych określających stosunki między naczelnymi organami państwa: parlamentem, prezydentem i rządem.

Z punktu widzenia systemy rządu wyróżniamy:

1. prezydencki,

2. parlamentarny,

3. mieszany - półprezydencki (Francja)

Kryteria tego podziału:

1. Organizacja władzy wykonawczej (władza dualistyczna lub jednoosobowa).

2. Polityczna odpowiedzialność rządów.

3. Wymóg kontrasygnaty aktów prezydenckich.

4. Sposób obsadzenia systemu prezydenckiego.

SYSTEM PREZYDENCKI

prezydent powołuje sekretarzy za zgodą Senatu, którzy stoją na czele departamentów,

prezydent jest jedynym wybieralnym przez naród urzędnikiem,

prezydent jako jedyny organ władzy wykonawczej jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu,

sekretarze odpowiadają tylko przez prezydentem,

instytucja gabinetu jako zespół doradców osobistych, obraduje z sekretarzami,

odpowiedzialność prezydenta tylko za naruszenie prawa,

CECHY SYSTEMU PARLAMENTARNEGO

dualizm egzekutywy,

ograniczony charakter władzy i głowy państwa,

głowa państwa wybiera parlament lub przy jego decydującym udziale,

prezydent nie zajmuje równorzędnej pozycji z parlamentem,

rząd pochodzi z parlamentu,

polityczna odpowiedzialność rządu przed prezydentem,

rząd z prezydentem może rozwiązać parlament.

SYSTEM MIESZANY - KANCLERSKI

Charakteryzuje się m.in.: szczególne uprawnienia jednego członka rządu i silny aparat pomocniczy kanclerza.

RACJONALIZACJA SYSTEMU PARLAMENTARNEGO

Zmiana zasad w stosunku między parlamentem a rządem jest:

1. Tworzy się wymóg większości bezwzględnej dla utworzenia wotum nieufności.

2. Możliwość połączenia wotum nieufności z rozwiązaniem parlamentu.

3. Konstruktywne wotum nieufności.

Konstytucja 1997r. utrzymała parlamentarny system rządu (polski).

1. Dualizm władzy wykonawczej.

2. Rząd i poszczególni ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed Sejmem.

3. Prezydentowi nie przysługują kompetencje pozwalałyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi.

4. Wybór Prezydenta w głosowaniu powszechnym jako cecha kompetencyjna dla systemu prezydenckiego.

5. Zracjonalizowany system rządów:

1. wymóg bezwzględnej i kwalifikowanej większości głosów,

2. konstruktywne wotum nieufności,

6. Wzmocniona pozycja premiera (art. 148, 149, 160).

7. Tryb powołania rządu (art. 145, 144).

8. Tradycyjnie silniejsza pozycja Parlamentu.

4. Zasada administracji publicznej np. zasada powiatu, starosty, wojewody.

5. Funkcje administracji publicznej.

a) administracja porządkowo reglamentacyjna. Ma ona na celu ochronę porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego. Wykonywana jest przez różne organy i służby. Charakteryzuje się:

- stosowanie instrumentów władczych wynikających z założenia, że jednostka ma przestrzegać obowiązującego prawa (nakazy, zakazy, stosowanie przymusu fizycznego, publicznoprawne ograniczenie własności prywatnej i uwłaszczeń w granicach i na rzecz interesu publicznego),

- utrzymanie stosownych służb, inspekcji i straży oraz innych instytucji stojących na straży porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego (SANEPID),

- ponoszeniem ciężarów publicznych przez członków społeczeństwa na utrzymanie instytucji i urządzeń służbowych, ochronie porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego w różnych dziedzinach życia (osobiste - powołanie do armii, majątkowe - specjalne podatki z biur i dóbr naturalnych),

- utrzymanie stosownych służb porządkowo - reglamentacyjnych zapewniają: podatki; dochody z majątku gospodarczego, którego właścicielem może być państwo lub wspólnota mieszkaniowa lub regionalna,

- konieczność istnienia majątku publicznego (dobro wspólne, majątek użyteczności publicznej, majątek administracyjny) dla właściwego funkcjonowania tych służb,

- możliwość publicznoprawnego ograniczenia własności prywatnej i wywłaszczeń w granicach i na rzecz interesu publicznego (zagospodarowanie przestrzenne, różne formy reglamentacji prawa zabudowań),

- wykonanie administracji reglamentacyjnej jak najbliżej podmiotu prawa czy miejsca, którego ona dotyczy. W realizacji tego postulatu niezbędne jest: dekoncentracja zadań państwowych (wewnętrzna w ramach własnych struktur, zewnętrzna czyli zlecenie ich samorządowi lub innym podmiotom do wykonania; decentralizacja zadań publicznych czyli przekazanie ich samorządowi jako zadań własnych,

- działania reglamentacyjne: służy ochronie porządku i bezpieczeństwa zbiorowego; ma formę zezwoleń administracyjnych; opiera się ściśle na wymaganiach interesu publicznego ustalonych w prawie (władza związana) bądź jest określona w konkretnej sytuacji faktycznej, w ramach określonych w ustawie przez samą administrację (uznanie administracji); polega na wydawaniu aktów stosowania przepisów prawa; może posiadać charakter przywileju w warunkach monopolu prawnego, gdzie ograniczony dostęp do rynku występuje pod postacią kontyngentu lub koncesji; ma najwięcej wspólnego z działalnością orzeczniczą sądu (odpowiednia procedura i dopuszczalny sądowej decyzji),

- organy reglamentacyjne, będące częścią administracji pełniącej funkcję porządkowo - reglamentacyjną zajmują się ochroną rynku przed patologiami, w tym nadużywaniu pozycji monopolistycznej oraz załamanie koniunkturą.

b) Administracja świadcząca wykonuje funkcje organizacyjno - prestacyjne, biorące odpowiedzialność za rosnący zakres usług publicznych typu:

- społecznego zakresu oświaty ochrony zdrowia, opieki społecznej i kulturalnej,

- o charakterze technicznym - komunikacja zbiorowa, wodociągi, światło i energetyka cieplna, oczyszczanie melioracyjne,

- świadczeń społecznych różnego rodzaju np. ubezpieczeń społecznych

Cechy administracji świadczącej:

- może sama świadczyć usługi za pośrednictwem instytucji należącej do sektora publicznego (przedstawicielstwo użyteczności publicznej i zakłady administracyjne): bezpośrednio organizacja świadczeń usług publicznych różnego rodzaju (np. organizacji badań naukowych nie tylko na własny użytek, promocja i wspieranie życia gospodarczego); zlecać świadczenie właściwych usług przez sektor prywatny (połączenie z funkcją reglamentacyjna),

- podstawowym problemem jest wielka liczba odbiorców usług co powoduje że musi dysponować ogromnym potencjałem rzeczowym i osób,

- z uwagi na konieczność kontroli obywateli nad jej działaniem nie może być wykonane tylko przez administrację urzędową (samorząd różnych szczebli). Jeżeli jednak wykonuje ją administracja rządowa odbywa się to w formie administracji nie zespolonej podległej ministrom resortowym,

- jest wielkim odbiorcą kredytów budżetowych,

- jest podatna na cięcia budżetowe w przypadku trudności państwa,

- postępujące próby „ekonomizacji" (zaprzestanie w całości lub części finansowania jej z budżetu),

- rozrost zjawiska tak zwanej ..kultury kontaktowej" (organizacje pozarządowe),

- problematyka nowego „zarządzania publicznego".

Począwszy od XX w. państwo wkracza z interwencją na pole życia gospodarczego podejmując rolę regulacyjna rozwoju ekonomicznego dla ochrony i gospodarki przed załamaniem.

c) Cechy funkcji właścicielskiej:

- następuje rosnący udział państwa w zarządzaniu gospodarką narodową i wzrost bezpośredniego udziału własności państwowej w rynku przy nowym zastosowaniu klasycznych elementów porządkowe - reglamentacyjnych o których wcześniej była mowa,

- wzrost roli władzy publicznej w ochronie rynku przed tendencjami monopolistycznymi oraz rozwój instytucji ochrony konkurencji i konsumentów jako odpowiedź na postępującą koncentrację kapitału prywatnego,

- nieudany eksperyment bloku realnego socjalizmu z przejęciem przez państwo zarządzania całą gospodarką i sektorem usług publicznych.

- wykonanie uprawnień właścicielskich przez administrację (rządową i samo rządową) w każdych warunkach ustrojowych w odniesieniu do: majątku publicznego (państwowe i komunalne), służącego wykonaniu podstawowych funkcji publicznych; majątku gospodarczego (akcje, papiery wartościowe, itp.);

- wykonanie uprawnień właścicielskich w odniesieniu do majątku administracyjnego (więzienia, sądy) i tzw. dobra wspólnego (ziemia, lasy. akweny wodne) naszej III RP przypisanego od 19% roku Ministrowi Skarbu,

- w przypadku majątku użyteczności publicznej obok organów administracji publicznej tworzone są oddzielne jednostki organizacyjne mogące mieć odrębną osobowość prawną którym powierza się zarządzanie konkretnymi składnikami mienia (przedstawiacie użyteczności publicznej, zakłady administracyjne),

- wydzielanie budżetów „kapitałowych" lub inwestycyjnych, czyli tworzenie odrębnych struktur umożliwiających przyspieszenia odbudowy majątku gospodarczego,

- formy działalności państwa i samorządu w sferze swojego majątku:

* zarząd publiczno - prawny (bezpośrednia działalność administracji państwowej, zbliżona do zwykłego administrowania, rozliczanie się z budżetem brutto -wszystkie przychody i koszty- np. poczta, kolej; działalność zdecentralizowana - skomercjalizowana polegająca na wyłączeniu z administracji państwowej przedsiębiorstw państwowych, jako odrębnych osób prawnych, obdarzonych określonym zakresem samorządności, upodabniającym je do zwykłych podmiotów gospodarczych i rozliczających się z budżetem netto tylko wynikiem finansowym; zakład budżetowy jako rozwiązanie pośrednie w odniesieniu do dwóch wyżej wymienionych form, jako jednostka organizacyjna nie posiada osobowości prawnej i rozlicza się z budżetem netto),

* zarząd prywatno - prawny to spółka kapitałowa będąca działalnością typowo pośrednią, wykorzystującą podstawową dla gospodarki formułę, gdzie państwo w sensie prawnym jest wyłącznym właścicielem akcji bądź udziału spółki.

6. Podmioty realizujące zadania administracji publicznej.

Zadania administracji publicznej wykonywane są:

A) w ramach administracji państwowej - przez scentralizowaną i zbudowaną hierarchicznie administrację rządową,

B) na zasadach zdecentralizowanych - przez inne podmioty i instytucje administracji publicznej, a więc:

a) inne (poza państwem samym, stanowiącym związek wszystkich obywateli) związki publicznoprawne, w tym przede wszystkim wspólnoty terytorialne, ale również korporacje zawodowe, samorząd gospodarczy, rolniczy i inny,

b) różne ciała administracyjne (organy) o samodzielnym statusie w sferze prawa publicznego,

c) rozmaite podmioty prawa publicznego nie mające charakteru osobowego, lecz oparte na czynniku majątkowym,

C) w formie zadań zleconych różnym organizacjom, instytucjom i innym podmiotom, zwłaszcza spoza sektora publicznego.

Scentralizowana administracja państwowa - stanowi ją własny aparat państwa oparty zasadniczo na czynniku urzędniczym. Zalicza się do niej administrację rządową. Ta z kolei dzieli się na centralną i terenową. W centralnej administracji rządowej wyróżniamy dwa poziomy organizacyjne. Pierwsza to funkcja rządzenia krajem zwaną „administracją na rzecz rządzenia”. Następnym jest poziom wykonywania zadań publicznych i kompetencji administracyjnych, określonych ustawami, a więc centralna administracja wykonawcza. Z kolei rządowa administracja terenowa zbudowana jest w głównej części na zasadzie zespolenia organizacyjnego. Ponadto wyróżniamy również władze niezespolone - czyli terenowe administracje specjalne.

Administracja rządowa zbudowana jest wieloszczeblowo i działa na zasadzie hierarchicznego podporządkowania oraz dekoncentracji zadań i kompetencji. Podstawowa grupa pracowników administracji państwowej to urzędnicy. Ich pracodawcą jest państwo, a nie kierownicy poszczególnych urzędów, służb czy resortów.

Decentralizacja administracji wyrażą się w ustawowym przeniesieniu odpowiedzialności publicznoprawnej na realizacje określonych zadań publicznych na samodzielne prawnie podmioty, władze lub instytucje administracyjne, nie należące do scentralizowanej administracji rządowej.

Administracja w jej podmiotowym ujęciu to nie tylko „władze polityczne”, a więc ciała reprezentujące związek publicznoprawny , jakim jest państwo, gmina czy inne jednostki samorządu terytorialnego, ale także ich liczne organy, służby, instytucje administracyjne, różne inne podmioty administracji publicznej i samodzielne władze administracyjne, różnorodne przedsiębiorstwa użyteczności publicznej i zakłady administracyjne, fundusze i inne formy decentralizacji administracji publicznej oparte na czynniku kapitałowym, a także wiele zadań wykonywanych na rzecz interesu publicznego przez podmioty sektora prywatnego, na gruncie zlecenia.

7. Problematyka centralizacji.

Współczesna centralizacja ma trzy elementy:

1. Ścisłe wyodrębnienie prawne zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym administracji.

2. Możliwość dekoncentrowania zadań i kompetencji na organ niższego stopnia.

3. Zachowanie hierarchicznego podporządkowania w sferze realizacji tych kompetencji.

Od 1989 roku mamy do czynienia ze stopniową rekonstrukcją państwowości III RP na gruncie następujących zasad:

1. Demokratycznego państwa prawa.

2. Gospodarki rynkowej i prawa własności.

3. Poszanowania wolności jednostki.

W Wyniku uporządkowania systemu organizacji administracji publicznej i jego podstaw terytorialnych następuje rozdzielenie funkcji między poszczególnymi segmentami władzy rządowej i samorządowej oraz przeniesienia licznych zadań publicznych do samorządu zgodnie z konstytucyjną zasadą decentralizacji. Takie pojęcie władzy administracji o odpowiedzialności ogólnej a jej elementami poza wojewodą w województwie można znaleźć w samorządzie wszystkich szczebli tj.:

- w gminie - wójt, burmistrz lub prezydent;

- w powiecie - starosta;

- w samorządzie wojewódzkim -marszałek;

Administracja centralna to scentralizowana i zbudowana hierarchicznie administracja rządowa realizująca zadania w ramach administracji państwowej oparta zasadniczo na czynniku urzędniczym. Współcześnie czynnik urzędniczy ma ustabilizowany status.

8.Rządowa administracja centralna (Rada Ministrów, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, ministerstwo i inne centralne organizacje administracji).

Konieczność odpowiedniego zorganizowania centrum rządu. System taki musi łączyć w sobie instytucje polityczne i administracyjne, służący kształtowaniu wspólnej polityki państwa i w efekcie realizacji tej polityki.

Rada Ministrów - rząd to zespół osób wyłonionych metodą polityczną w sposób określony w Konstytucji i decydujący pod przewodnictwem premiera przy użyciu różnych mechanizmów z których szczególne znaczenie ma Rada Ministrów o zasadniczych kwestiach polityki państwowej jak również sprawujących w ramach systemu władzy wykonawczej polityczne kierownictwo wobec wyspecjalizowanych agend administracji rządowej. W Radzie Ministrów zasiadają:

l. Prezes Rady Ministrów - może pełnić funkcje ministra resortowego.

2. Wiceprezesi Rady Ministrów - mogą pełnić funkcje ministrów resortowych oraz ministrów „bez teki".

3. Ministrowie resortowi odpowiadają za określoną działalność administracji rządowej,

4. Ministrowie „bez teki" którzy wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (ministrowie zadaniowi).

5. Przewodniczący określonych w ustawach komitetów (komitet badań naukowych czy komitet rady europejskiej).

Rada Ministrów jest kolektywem politycznym; reprezentuje siły mające większość w Parlamencie; stanowi samodzielny podmiot władzy wykonawczej; władzę tę sprawuje wspólnie z urzędem Prezydenta RP.

Administracja centralna może być funkcjonalnie podzielona na:

- „rzecz rządzenia" czyli obsługa kierowania polityki państwowej oraz jej dalsze prowadzenie,

- działalność wykonawczą czyli realizację obowiązującego prawa i wynikającego z niego zadań publicznych. Zadania te powinny być realizowane przez władzę i instytucje administracji centralnej podporządkowane prezesowi Rady Ministrów lub ministrom.

W jaki sposób stanowi się urząd ministra:

- w sposób „sztywny" czyli drogą ustawową, gdzie ustawa nie tylko tworzy urząd resortowego ministra ale również tworzy obsługującego ministerstwo,

- w sposób „elastyczny" poprzez rozporządzenie prezesa Rady Ministrów w którym określone są dzieła administracji państwowej - rządowej, należące do zakresu odpowiedzialności danego ministra. Takie rozwiązania umożliwia ustawa o działach administracji rządowej z l kwietnia 1999 roku.

Ministerstwo - aparat pomocniczy ministrów.

Organizacja ministerstwa jest dwuszczeblowa:

1. Departamenty - to podstawowa komórka podziału dla celów merytorycznych,

2. Biura do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa.

Departamenty i Biura mogą dzielić się na wydziały. Odrębnymi komórkami są sekretariaty nie dzielące się na wydziały, służące do obsługi ministrów oraz komitetów, rad i zespołów. Szczególny charakter mają gabinety polityczne ministrów. Od 1996 roku gabinet polityczny jest włączony do organizacji każdego ministerstwa. Jest to ciało polityczne o doradczym charakterze.

Od 1996 roku zmienił się status zastępców ministrów tj.

- podsekretarz stanu, czy sekretarz stanu - uzyskali oni wyraźnie polityczny charakter i mają obowiązek dymisji po sformułowaniu nowego rządu.

Szczególną rolę pełni sekretarz Rady Ministrów odpowiadając za kwestie legislacyjne czyli za zgodność z prawem. Do obowiązków należy zapewnienie obsługi radzie ministrów i prezesowi Rady Ministrów.

Komitet Prezesa Rady Ministrów obsługuje:

- Premiera w zakresie administracyjnym, merytorycznym, politycznym.

- Wicepremierów.

- Ministrów „bez teki".

- Pracę całej Rady Ministrów oraz jej posiedzenia.

- Prace komitetów Rady Ministrów zarówno stałych jak i tworzonych. Stałe (komitet społeczny, ekonomiczny, obrony, do spraw polityki regionalnej i zrównoważonego rozwoju).

- Pełnomocników rządu (np. do spraw kobiet, czy dzieci).

Pomioty oparte na czynniku osobowym, cech tych podmiotów:

a) nie posiadają osobowości prawnej niezbędnej do samodzielnego występowania w stosunkach cywilnoprawnych.

b) posiadają samodzielny status w sferze prawa publicznego (administracyjnego), głównie poprzez gwarancje personalne,

c) organy tych podmiotów mają głównie funkcje orzecznicze,

d) ich członkowie pochodzą z wyboru,

e) mogą to być ciała urzędnicze (kolegia odwoławcze) lub polityczne (KRRiT),

f) mogą posiadać kompetencje regulacyjne w odniesieniu do rynku,

g) siła tych organów opiera się na osobistym autorytecie ich członków,

h) posiadają przymioty niezawisłości orzeczniczej opierający się na:

- niezależność osobista i nieusuwalność członków tych organów,

- w samodzielnym bycie organizacyjnym i braku organizacyjnej podległości oraz na samodzielnej pozycji w sferze finansów publicznych (gwarantuje bezpośrednią ustawę budżetową).

Podmioty oparte na czynniku majątkowym.

Podmioty te należą do jednej z dwóch grup.

1. Instytucje zarządzające wyodrębnionym rzeczowo majątkiem publicznym, wykonującym zadania publiczne o charakterze praktycznym (usługi użyteczności publicznej).

a) przedsiębiorstwa użyteczności publicznej (państwowe i komunalne),

b) zakłady administracyjne.

Powierza im się zarząd konkretnymi składnikami mienia.

2. Instytucje o charakterze kapitałowym (fundusze) np. fundusz pomocy, NFZ, Agencja Mienia Wojskowego, Agencja Rynku Rolnego. Cechy tych podmiotów:

a) utworzenie i zakres działania tych podmiotów wynika:

- z ustawy (ZUS, PKP, Uniwersytet Warszawski)

- z indywidualnych aktów administracyjnych wydanych na podstawie ustawy (szkoły, muzea, biblioteki, ZOZ)

b) świadczą usługi publiczne na rzecz:

- szerokiego kręgu odbiorców, zazwyczaj na gruncie stosunków umownych (przedsiębiorstwa użyteczności publicznej - energetyka, transport publiczny),

- konkretnej grupy użytkowników (zakład administracyjny - szkoła i uczniowie, szpital i pacjenci), gdzie stosunek prawny między stronami ma charakter administracyjny a dany zakład ma wobec swoich użytkowników uprawnienia zwierzchnie tzw. władztwo zakładowe, niektóre instytucje w tej kategorii łączą status zakładu administracyjnego z formułą korporacyjną (PWSZ - korporacja studentów, wykładowców)

c) część z nich funkcjonuje w oparciu o wpływy:

- z budżetu,

- ze źródeł pozabudżetowych (np. NFZ)

d) mogą posiadać charakter:

- korporacyjny ( samorząd ubezpieczeniowy)

- są tylko formą wyodrębnienia majątku z wyznaczonym zarządem.

e) do ich zadań może należeć:

- finansowanie usług publicznych (usługi opieki medycznej) i wspierania realizacji zadań publicznych dotyczących np. tworzenia miejsc pracy,

- wyplata świadczeń pieniężnych osobom uprawnionym,

- interwencja na rynku (Agencja Rynku Rolnego)

f) pozostają w zarządzie publicznoprawnym jako:

- samoistne, gdy są wyposażone w osobowość prawną np. przedsiębiorstwo wodociągowe,

- niesamoistne, gdy działa w ramach innej osoby prawnej np. podmiot prawa publicznego (szkoła podstawowa prowadzona budżetowe).

9.Rządowa administracja terenowa.

Zbudowana jest w różnej części na zasadzie zespolenia organizacyjnego. Zasadnicza rola przypada w tym zakresie wojewodzie wykonującym w województwie administrację rządową o odpowiedzialności ogólnej. Wojewoda powołuje i odwołuje, a także sprawuje nadzór nad jego działalnością Prezes Rady Ministrów (o powołanie i odwołanie wnioskuje minister właściwy do spraw administracji publicznej). Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów na obszarze województwa i w ramach tej funkcji zapewnia m. in. współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działającej na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożenia życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożenia środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymanie porządku publicznego, ochronę praw obywatelskich, a także zapobieganiu klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na zasadach określonych w ustawie.

W sytuacjach nadzwyczajnych wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej i samorządowej. Wojewoda stanowi akty prawa miejscowego:

- przepisy wykonawcze (na podstawie i w granicach uprawnień zawartych w ustawach),

- rozporządzenia porządkowe (w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach

- powszechnie obowiązujących Jeśli jest to niezbędne do ochrony życia i zdrowia, mienia oraz zapewnienia porządku spokoju bezpieczeństwa publicznego)

- wojewoda wykonuje administrację rządową w województwie; działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji straży wykonują zadania i kompetencje określone w ustawach.

Organami tej administracji są ponadto:

- organy administracji nie zespolonej

- organy samorządu terytorialnego o ile wykonują zadania administracji rządowej na podstawie ustawy lub zawartego porozumienia,

- kierownicy powiatowych służb inspekcji i straży, działają pod zwierzchnikiem starosty, którzy wykonują zadania i kompetencje określone w ustawach.

Wojewoda jest:

- przedstawicielem Rady Ministrów w województwie

- zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

- organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

- organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,

- reprezentantem skarbu państwa w zakresie określonym przez ustawę.

Jako przedstawiciel Rady Ministrów odpowiada za wykonanie polityki rządu w województwie.

Zespolona organizacja administracji rządowej w województwie jest dwustopniowa: w pełnej postaci znajdzie ona wyraz w instytucjach urzędu wojewódzkiego. Pod nim w ramach administracji rządowej w województwie występują również inne jednostki organizacyjne takiej służby (służba ochrony zabytków), inspekcje (np. budowlana, weterynaryjna, sanitarna) i straże (straż pożarna), podległe zwierzchnictwu wojewody. Pozycja tych służb, inspekcji i straży jest złożona, podległa zwierzchnictwu wojewody ale z drugiej strony w sensie operacyjnym te służby, inspekcje i straże, działają w ogólnokrajowych systemach zarządzania kierowanych ze szczebla centralnego (np. komendant główny policji, wojewódzka służba weterynaryjna).

Wojewoda ma podobnie jak starosta w odniesieniu o powiatowej administracji zespolonej, wpływa na powoływania kierowników wojewódzkich służb, inspekcji i straży poprzez przedstawienie odpowiedniemu organowi kandydatów lub opiniowanie ich.

Zespolenie organizacyjne wojewody jest znacznie większe niż w przypadku starosty w powiecie. W przypadku wojewódzkich kierowników administracji zespolonej działają w imieniu własnym.

Wojewódzka administracja zespolona - działający pod zwierzchnictwem wojewody, kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody należą do nich: Inspekcja Budowlana, Służba Ochrony Zabytków, Policja, Inspekcja Handlowa.

Pozycja tych służb jest złożona: z jednej strony należą do wojewódzkiej administracji zespolonej podlegając w tym zakresie zwierzchnictwu wojewody, zaś z drugiej strony w sensie operacyjnym działają w ogólnokrajowych systemach zarządzania kierowanych ze szczebla centralnego.

Zespolenie organizacyjne administracji rządowej w województwie jest dwustopniowe, w pełnej postaci znajduje wyraz w instytucji urzędu wojewody.

Administracja nie zespolona - przez tę kategorię organów należy rozumieć - terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierowników państwowych, osób prawnych i kierowników innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania w zakresie administracji rządowej na zasadzie województwa. Władze nie zespolone wchodzą w skład rządowej administracji terenowej poza administracją zespoloną. Podlegają bezpośrednio ministrom bądź centralnym organom administracyjnym.

Organy administracji nie zespolonej na stopniu wojewódzkim i niższym:

a) dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

b) dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej,

c) dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

d) dyrektorzy izb centralnych i naczelnicy urzędów centralnych.

Uprawnienia wojewody w odniesieniu do instytucji nie zespolonych:

- powoływanie i odwoływanie organów administracji nie zespolonej następuje na wniosek właściwego miejscowo wojewody albo po uzyskaniu jego zgody,

- obowiązek uzgodnienia z wojewodą aktów prawa miejscowego,

- wykonanie poleceń wojewody do współdziałania w sytuacjach nadzwyczajnych,

- obowiązek składania rocznych informacji,

- obowiązek udzielania bieżących wyjaśnień,

- wstrzymywanie w uzasadnionych przypadkach czynności każdego organu prowadzącego egzekucję administracji,

- w przypadku egzekucji administracji o charakterze pieniężnym wojewoda może ją wstrzymać na okres nie dłużej niż 30 dni.

Poza tymi dwoma grupami podmiotów pozostały w terenie jako nie przypisane do żadnego z dwóch wymienionych systemów: organy NIK organy instytucji naukowych poza systemem szkół wyższych.

Powiatowe służby, inspekcje i straże pod zwierzchnictwem starosty: komendant powiatowy Policji, komendant powiatowy Straży Pożarnej, inspekcja Budowlana.

Działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży: instytucje weterynaryjne, budowlane, policja.

Starosta podobnie jak wojewoda wskazuje bądź opiniuje kandydatów.

Zgodnie z ustawą starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowych pracowników starostwa i kierownikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

Zakres zwierzchnictwa starosty oraz zakres zespolenia wyznaczają:

- z jednej strony - ustawa o samorządzie,

- z drugiej strony - przepisy ustaw ogólnych np. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, prawo budowlane.

Formy wpływu starosty na obsadę stanowisk polegają na tym, że:

- kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej służb, inspekcji i straży powołuje organ nadrzędny w uzgodnieniu ze starosta,

- kierownika powiatowej jednostki służb, inspekcji i straży powołuje starosta w uzgodnieniu z organem nadrzędnym.

Uprawnienia starosty:

a) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek w uzgodnieniu z wojewodą a także wykonuje wobec nich czynności z zakresu prawa pracy jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

b) zatwierdza programy ich działania,

c) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek,

d) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,

zleca przeprowadzenia kontroli.

Administracja państwowa - pozarządowa, nie podlega rządowi. Może funkcjonować samodzielnie lub podlegać innym niż rząd instytucjom państwa: Prezydent RP, Organy NIK, KRRiT, Senat, Kancelaria Sejmu.

Administracja zdecentralizowana.

Decentralizacja administracji to ustawowe przeniesienie odpowiedzialności publiczne prawnej na realizację określonych zadań publicznych na samodzielne prawnie podmioty, władze bądź instytucje administracyjne, nie należące do scentralizowanej administracji rządowej.

Związki publicznoprawne.

Korporacje wykonują zadania publiczne samodzielnie, na własną odpowiedzialność. Posiadają podmiotowość publicznoprawną. Są wyposażone w osobowość prawną, niezbędną do samodzielnego występowania w stosunkach cywilnoprawnych. Prawo uznaje odrębność interesów danej korporacji od interesu ogólnego.

Zakres samodzielności korporacji jest wyznaczony przez prawo, a samodzielność ta podlega ochronie sądowej.

Przynależność do korporacji prawa publicznego nie ma charakteru przymusowego (obowiązkowego) lecz wynika z samego prawa.

To różni korporację prywatne prawną od publiczne prawnej.

Prawo dopuszcza współdziałanie korporacji np. na gruncie porozumień administracyjnych. Takie związki działają w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej na ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Samorząd - forma administracji, która charakteryzuje się wykonaniem zadań publicznych przez organy wyłonione spośród bezpośrednio zainteresowanych środowisk społecznych. Drugą cechą samorządu jest jego samodzielność i niezależność w działaniu od centralnego rządu. Pojęcie samorządu można wynieść analizujące europejską kartę samorządu terytorialnego, która mówi, że samorząd terytorialny oznaczają prawa i zdolności społeczno - lokalne do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców. Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia.

Korporacje nie terytorialne:

- samorząd zawodowy,

- samorząd gospodarczy.

Scentralizowanie to taki układ. w którym jest wiele elementów częściowych, ale określonego rodzaju jedność nadaje im wszystkim jeden znajdujący się na ich szczycie element. Ten zwierzchni element scala wszystkie pozostałe w jedną całość, której głównym celem jest zapewnienie sprawności zarządzanej „odgórnie":

- zapewniają funkcjonowanie i utrzymanie zwartości układu,

- ich cele leżą wyłącznie lub w znacznej części poza nim samym,

- w przypadku organizacji tych zewnętrznych celów układ przeistacza się w formę patologiczną. Taki układ blokuje sprawność i skuteczność działania administracji w związku z czasem powstał nowy typ centralizacji, gdzie organy niższe mogą podejmować decyzje.

To hierarchiczne podporządkowanie obejmuje następujące możliwości:

1..Wydawanie dyspozycji ogólnych.

2..Wydawanie indywidualnych poleceń.

3..Wydawanie instrukcji szczegółowych.

4..Załatwianie sprawy za organ niższy.

5..Bezpośrednie działanie organu zwierzchniego wobec najniższego organu w strukturze z pominięciem organu na stopniach pośrednich.

Jednak organy niższych stopni nie są uprawnione do tworzenia prawnych podstaw swego działania. Mają one charakter jedynie wykonawczy.

10. Problematyka zespolenia organizacyjnego.

Zespolona organizacja administracji rządowej w województwie jest dwustopniowa: w pełnej postaci znajdzie ona wyraz w instytucjach urzędu wojewódzkiego. Pod nim w ramach administracji rządowej w województwie występują również inne jednostki organizacyjne takiej służby (służba ochrony zabytków), inspekcje (np. budowlana, weterynaryjna, sanitarna) i straże (straż pożarna), podległe zwierzchnictwu wojewody. Pozycja tych służb, inspekcji i straży jest złożona, podległa zwierzchnictwu wojewody ale z drugiej strony w sensie operacyjnym te służby, inspekcje i straże, działają w ogólnokrajowych systemach zarządzania kierowanych ze szczebla centralnego (np. komendant główny policji, wojewódzka służba weterynaryjna).

Wojewoda ma podobnie jak starosta w odniesieniu o powiatowej administracji zespolonej, wpływa na powoływania kierowników wojewódzkich służb, inspekcji i straży poprzez przedstawienie odpowiedniemu organowi kandydatów lub opiniowanie ich.

Zespolenie organizacyjne wojewody jest znacznie większe niż w przypadku starosty w powiecie. W przypadku wojewódzkich kierowników administracji zespolonej działają w imieniu własnym.

Wojewódzka administracja zespolona - działający pod zwierzchnictwem wojewody, kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach w imieniu wojewody należą do nich: Inspekcja Budowlana, Służba Ochrony Zabytków, Policja, Inspekcja Handlowa.

Pozycja tych służb jest złożona: z jednej strony należą do wojewódzkiej administracji zespolonej podlegając w tym zakresie zwierzchnictwu wojewody, zaś z drugiej strony w sensie operacyjnym działają w ogólnokrajowych systemach zarządzania kierowanych ze szczebla centralnego.

Zespolenie organizacyjne administracji rządowej w województwie jest dwustopniowe, w pełnej postaci znajduje wyraz w instytucji urzędu wojewody.

11. Problematyka funkcjonowania administracji nie zespolonej.

Administracja nie zespolona - przez tę kategorię organów należy rozumieć - terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi oraz kierowników państwowych, osób prawnych i kierowników innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania w zakresie administracji rządowej na zasadzie województwa. Władze nie zespolone wchodzą w skład rządowej administracji terenowej poza administracją zespoloną. Podlegają bezpośrednio ministrom bądź centralnym organom administracyjnym.

Organy administracji nie zespolonej na stopniu wojewódzkim i niższym:

a) dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień,

b) dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej,

c) dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych,

d) dyrektorzy izb centralnych i naczelnicy urzędów centralnych.

Uprawnienia wojewody w odniesieniu do instytucji nie zespolonych:

- powoływanie i odwoływanie organów administracji nie zespolonej następuje na wniosek właściwego miejscowo wojewody albo po uzyskaniu jego zgody,

- obowiązek uzgodnienia z wojewodą aktów prawa miejscowego,

- wykonanie poleceń wojewody do współdziałania w sytuacjach nadzwyczajnych,

- obowiązek składania rocznych informacji,

- obowiązek udzielania bieżących wyjaśnień,

- wstrzymywanie w uzasadnionych przypadkach czynności każdego organu prowadzącego egzekucję administracji,

- w przypadku egzekucji administracji o charakterze pieniężnym wojewoda może ją wstrzymać na okres nie dłużej niż 30 dni.

Poza tymi dwoma grupami podmiotów pozostały w terenie jako nie przypisane do żadnego z dwóch wymienionych systemów: organy NIK, organy instytucji naukowych poza systemem szkół wyższych.

Powiatowe służby, inspekcje i straże pod zwierzchnictwem starosty:

- komendant powiatowy Policji,

- komendant powiatowy Straży Pożarnej,

- inspekcja Budowlana.

Działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży:

- instytucje weterynaryjne,

- budowlane,

- policja.

Starosta podobnie jak wojewoda wskazuje bądź opiniuje kandydatów.

Zgodnie z ustawą starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowych pracowników starostwa i kierownikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

Zakres zwierzchnictwa starosty oraz zakres zespolenia wyznaczają:

- z jednej strony - ustawa o samorządzie,

- z drugiej strony - przepisy ustaw ogólnych np. o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, prawo budowlane.

Formy wpływu starosty na obsadę stanowisk polegają na tym, że:

- kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej służb, inspekcji i straży powołuje organ nadrzędny w uzgodnieniu ze starosta,

- kierownika powiatowej jednostki służb, inspekcji i straży powołuje starosta w uzgodnieniu z organem nadrzędnym.

12. Decentralizacja a dekoncentracja

Decentralizacja administracji to ustawowe przeniesienie odpowiedzialności publiczne prawnej na realizację określonych zadań publicznych na samodzielne prawnie podmioty, władze bądź instytucje administracyjne, nie należące do scentralizowanej administracji rządowej.

Dekoncentracja wykonywania zadań publicznych sprzyjająca rozwojowi organizacji pozarządowych.

a) podstawowe zasady można podzielić na 3 części:

- partnerstwo (gdzie organizacje pozarządowe mają prawo do współpracowania zadań publicznych i współ dofinansowania sposobu ich wykonania,

- efektywność (gdzie władze publiczne wspierają rozwój organizacji pozarządowych),

- jawność (czyli swobodę pracy partnerom oraz opinii publicznej, podstawowych danych o założeniach, celach i efektach współpracy oraz o jej kosztach przy wymaganiu od współpracujących w organizacji pozarządowej „przejrzystości finansowej”.

b) Z kolei, podstawowymi formami współpracy władz publicznych i organizacji pozarządowych są:

1. Wzajemne informacje o plenarnych kierunkach działalności i współdziałania w kierunku ich uzgadniania.

2. Konsultowanie z organizacjami pozarządowymi podstawowych rozstrzygnięć.

3. Wspieranie, w szczególności finansowe (dotacje).

4. Powierzenie organizacjom pozarządowym zadań publicznych na podstawie umów prawa cywilnego.

13. Problematyka funkcjonowania administracji terenowej.

Współcześnie administracja państwowa każdego kraju nie może obyć się bez rozbudowanego aparatu terenowego. Aparat ten zapewnia:

a) zapewnia dopływ niezbędnych informacji i zapewnia dopływ spraw,

b) umożliwia skonkretyzowanie i wykonanie ustaleń przyjętych w centrum.

Na problematykę związaną z funkcjonowaniem administracji terenowej składa się:

a).aspekt organizacyjny, związany z kwestią dekoncentracji mówiący o sposobach rozdziału zadań agend podporządkowanych bezpośrednio i pośrednio rządowi lub administracji centralnej oraz o sposobach organizacji tych agend,

b).aspekt polityczny, łączący się z potrzebą uwzględnienia udziału obywateli w wykonywaniu zadań publicznych. Udział ten na kontynencie europejskim przybrał postać samorządu terytorialnego, który jest podstawową formą decentralizacji administracji i najważniejszą formą podziału władzy wykonawczej w państwie.

Do innych form zapewnienia udziału obywateli w wykonywaniu zadań publicznych należą:

- autonomia

- federalizm

- koncepcja regionalna

Autonomia - cechą jest prawo danej jednostki terytorialnej do posiadania własnego organu ustawodawczego przy zachowaniu jedności państwa.

Federacja - cechą federacji jest podział suwerenności państwa między federację a jej części składowe.

Regionalizm - to najważniejsza jednostka organizacyjna terytorium państwa, bez względu na jego formę ustrojową o relatywnie dużej powierzchni i dość znacznej liczbie ludności. Cechy regionu:

a) sianowi obszar względnie jednolity z punktu widzenia gospodarczego, społecznego i kulturalnego.

b) prowadzi stosowną do potrzeb i uwzględniającą jego specyfikę samorządu politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego,

c) jest ogniwem pośrednim między państwem, a innymi jednostkami organizacji terytorialnej państwa,

d) jest niezależny od państwa poprzez posiadanie osobowości prawnej i publicznoprawnej.

Teoria naturalistyczna - samorząd przeciwstawia się państwu jako czynnik od niego niezależny zgodnie z teorią „o wolności gminy", wyprowadzonej z naturalnego prawa komuny to:

a) samorządowa gmina jest starsza od państwa,

b) to państwo od gminy może wywodzić swe prawa,

c) gminy są instytucją równą państwu.

d) państwo jest właściwie federacją gmin.

e) państwo istnieje dla gmin a nie gmina dla państwa,

f) samorządowa gmina będąca pierwotną w stosunku do państwa i nie przez państwo utworzona jest dla państwa nietykalna.

Teoria państwowa - w teorii tej wywodzi się z założenia suwerenności państwa gdzie:

a) państwo wykonuje władzę bezpośrednio przez własne organy, ale może część swojej władzy przekazać miejscowemu społeczeństwu jako odrębnemu podmiotowi prawnemu wchodzącemu w jego skład,

b) samorząd wykonuje zadania odstąpione przez państwo i przyznane mu jako jego własne prawo.

c) Samorządowi przysługuje prawo ustanowienia w drodze wyboru własnych organów,

d) Uznając osobowość publicznoprawną samorząd łączy się ją z prawem do samodzielnego sprawowania tylko części administracji publicznej.

Teoria polityczna - teoria ta dopatruje się w urządzeniach samorządu rozwiązań prawnych i myśli politycznej. Istotą samorządu jest skład osobowy organów samorządu (honorowi urzędnicy) lub udział społeczeństwa w administracji publicznej.

Samorząd formą decentralizacji

Państwo decentralizuje władzę w oparciu o samorząd gdyż:

a) samorząd zbliża obywatela do państwa,

b) organy samorządu realizują lepiej i oszczędniej zadania publiczne zlecone w drodze ustawy w porównaniu z organami administracji rządowej w myśl zasady „im więcej samorządu tym mniej biurokracji",

c) samorząd swoje zadania wykonuje z większą kompetencją i zaangażowaniem,

d) w samorządzie najpełniej realizuje się idea demokracji obywatelskiej.

Samorząd funkcjonuje wszędzie tam gdzie: sami zainteresowani decydują o określonych sprawach, chcemy by do głosu doszedł czynnik społeczny.

Samorząd jako składnik administracji terytorialnej

Podział terytorialny jest względnie trwałym rozczłonkowaniem terytorium państwa za pomocą norm prawnych dla określonego terytorium podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także innych jednostek niepaństwowych, którym zlecono wykonanie funkcji publicznej. Inaczej ujmując możemy powiedzieć, iż:

1. Podział terytorialny podyktowany jest potrzebą wprowadzenia ładu i porządku do działalności ludzkiej na określonym obszarze.

2. Podział ten jest uporządkowaniem przestrzeni państwa, które ma służyć określonemu celowi (wykonanie administracji publicznej)

Ze względu na funkcje jakie podział terytorium może pełnić wyróżniamy:

1. Podział zasadniczy (podstawowy) stosowany od dnia l stycznia 1999 roku dla celów samorządu terytorialnego, trójstopniowy (czyli gmina, powiaty, województwa), tworzona dla organów terenowych posiadających znaczenie zasadnicze i organów o kompetencjach generalnych.

2. Podział dla celów administracji nie zespolonej, tj. terenowych organów administracji rządowej podporządkowanej właściwemu ministrowi lub kierownikowi urzędu centralnego w ramach których funkcjonują niektóre administracje specjalne np. administracje wojskowe, urzędy morskie, górnicze, skarbowe, celne.

3. Podział terytorium dla innych celów specjalnych (sądownictwo, prokuratura).

4. Pomocniczy podział terytorialny, tworzony dla organów niesamodzielnych o charakterze pomocniczym w stosunku do organów podstawowych np.: sołectwo w gminach wiejskich, dzielnice i osiedla w niektórych miastach.

Od 1975 roku do 1998 roku funkcjonuje w kraju podział dwustopniowy, gdzie oprócz zasadniczego podziału istniało 49 województw oraz podziały specjalne i pomocnicze.

14. Autonomia a federalizm.

Autonomia - cechą jest prawo danej jednostki terytorialnej do posiadania własnego organu ustawodawczego przy zachowaniu jedności państwa.

Federacja - cechą federacji jest podział suwerenności państwa między federację a jej części składowe.

15. Racjonalizm

racjonalizm był traktowany jako źródło wiedzy o świecie - źródło poznania i jako informacja o sceptycznym osądzie wiedzy ówczesnej. Rozum został podniesiony do rangi przewodnika młodych pokoleń. Analiza w dziejach ludzkości nacechowana była ideologizmem.

16. Problematyka samorządu terytorialnego

Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej na ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny oznaczają prawa i zdolności społeczno - lokalne do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców. Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia.

Samorząd terytorialny ma możliwość swobodnego wyboru form organizacyjno - prawnych w działalności w sferze użyteczności publicznej prowadzonej we własnym zakresie czy powierzonej w drodze koncesji lub umowy cywilnoprawnej podmiotom prawnym. Podstawową formą jednostki organizacyjnej samorządu są zakłady budżetowe i zakłady jednostek budżetowych.

1950 - 1990 zniknął samorząd terytorialny, zaś w 1990 odrodził się. Taki stan funkcjonował do roku 1998. Po tym roku został wydany cały pakiet ustaw o samorządzie, ale zaczęły one funkcjonować od 1 stycznia 1999r. Od tej daty powiaty 3 szczeble samorządu terytorialnego, każdy szczebel ma osobowość prawną i nie ma podległości:

- gmina (2,5 tys.)

- powiat (320 tys.)

- województwo (16 tys.)

Funkcjonują dwa rodzaje województw:

- samorządowe (wybory powszechne - organy),

- rządowe.

Jest to jedno terytorium ale są inne władze i kompetencje.

Istnieje także miasto na prawach powiatu (ok. 64). Funkcjonują od 1 stycznia 1999r., nazywa się je także powiatami grockimi. Miastem takim mogło zostać każde miasto wojewódzkie które do 31 grudnia 1998 r. liczyło powyżej 100 tys. Mieszkańców. Uznały, że muszą być miastami na prawach powiatu i stają się województwem. Miasta na prawach powiatu skupiają dwa szczeble: gminy i powiatu. Stosuje się tam dwie ustawy o samorządzie gminnym i samorządzie powiatowym.

W gminie funkcjonują dwa organy: stanowiący organ kontrolny (Rada Gminy) i wykonawczy (wójt zależnie od wielkości gminy nosi nazwę burmistrza lub prezydenta). Organ wykonawczy jest organem jednoosobowym. Kompetencje organu gminy: pełni rolę służebną wobec mieszkańców, zaspokajanie potrzeb mieszkańców, zakładanie przedszkoli, szkoły podstawowe

Kompetencje organu powiatu: prowadzi szkoły ponadpodstawowe,

Kompetencje organu wojewódzkiego: kolegia, organy szkoleniowe, organy o zasięgu regionalnym.

Gmina prowadzi sprawy z gospodarką przestrzenną, pomoc społeczna, kultury biblii, lokalny transport, wodociągi, promocje gminy. Gmina powinna to finansować z dochodów.

Zadania własne gminy: wodociągowe, kanalizacja, energia elektryczna.

Zadania organizacji gminy:

- uchwalanie statutu gminy,

- uchwalanie wynagrodzenia wójta,

- powoływanie i odwoływanie sekretarza,

- powoływanie i odwoływanie skarbnika,

- uchwalanie budżetu państwa,

- uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,

Wójt:

- przygotowanie projektów uchwał Rady Gminy,

- gospodarowanie mieniem komunalnym,

- wykonywanie budżetu,

- zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek gminnych.

Powiat - Rada Powiatu i Zarząd Powiatu wyłaniane przez Radę. Rada Powiatu:

- stanowienie powiatu miejscowego (statutu),

- wybór i odwołanie zarządu i ustalenie wynagrodzenia jego przewodniczącego,

- powoływanie i odwoływanie sekretarza i skarbnika,

- uchwalanie budżetu,

- podejmowanie uchwał w sprawie stypendium dla uczniów i studentów.

Zarząd - od 3 do 5 osób wybieranych przez Radę Powiatu:

- wykonuję uchwały Rady Powiatu,

- przygotowanie projektu uchwał,

- wykonywanie projektów Rady Powiatu,

- gospodarowanie mieniem powiatu,

- wykonywanie budżetu powiatu,

- zatrudnianie i zwalnianie jednostek organizacyjnych powiatu.

Na ich czele stoi starosta. W skład zarządu wchodzi wice starosta i członkowie zarządu

Województwo: wójt wybierany przez mieszkańców. Organ stanowiony - sejmik województwa. Organ wykonawczy - zarząd województwa z marszałkiem na czele.

Kompetencje sejmiku:

- stanowienie aktów prawnych prawa miejscowego (w szczególności statutu województwa),

- uchwalanie strategii rozwoju województwa,

- uchwalanie budżetu województwa,

- uchwalanie w granicach określonych ustawami przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych,

- wybór i odwołanie zarządu województwa,

- powołanie i odwołanie skarbnika województwa,

- podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych.

Zarząd województwa:

- wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

- gospodarowanie mieniem województwa,

- przygotowanie projektów strategii rozwoju województwa,

- organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach,

- kierowanie, koordynowaniem i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Wszystkie zadania są jasno określone ustawami dla wszystkich organów. Każda Rada pracuje na sesjach i komisjach.

17. Podział terytorialny.

Podział terytorialny jest względnie trwałym rozczłonkowaniem terytorium państwa za pomocą norm prawnych dla określonego terytorium podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także innych jednostek niepaństwowych, którym zlecono wykonanie funkcji publicznej. Inaczej ujmując możemy powiedzieć, iż:

1. Podział terytorialny podyktowany jest potrzebą wprowadzenia ładu i porządku do działalności ludzkiej na określonym obszarze.

2. Podział ten jest uporządkowaniem przestrzeni państwa, które ma służyć określonemu celowi (wykonanie administracji publicznej)

Ze względu na funkcje jakie podział terytorium może pełnić wyróżniamy:

1. Podział zasadniczy (podstawowy) stosowany od dnia l stycznia 1999 roku dla celów samorządu terytorialnego, trójstopniowy (czyli gmina, powiaty, województwa), tworzona dla organów terenowych posiadających znaczenie zasadnicze i organów o kompetencjach generalnych.

2. Podział dla celów administracji nie zespolonej, tj. terenowych organów administracji rządowej podporządkowanej właściwemu ministrowi lub kierownikowi urzędu centralnego w ramach których funkcjonują niektóre administracje specjalne np. administracje wojskowe, urzędy morskie, górnicze, skarbowe, celne.

3. Podział terytorium dla innych celów specjalnych (sądownictwo, prokuratura).

4. Pomocniczy podział terytorialny, tworzony dla organów niesamodzielnych o charakterze pomocniczym w stosunku do organów podstawowych np.: sołectwo w gminach wiejskich, dzielnice i osiedla w niektórych miastach.

Od 1975 roku do 1998 roku funkcjonuje w kraju podział dwustopniowy, gdzie oprócz zasadniczego podziału istniało 49 województw oraz podziały specjalne i pomocnicze.

Podział zasadniczy nic ma nic wspólnego z kształtem gminy, powiatu czy województwa.

18. Reformy samorządowe 1990 - 1998

Celem była radykalna dekoncentracja administracji po trwającym hipercentralizmie.

Reformy: złamały 5 wielkich monopoli PRL-u:

1. Monopol polityczny PZPR-u

2. Monopol władzy publicznej, gdzie własność lokalną uzyskało konstytucyjne prawo wykonywania funkcji publicznych.

3. Monopol własności publicznej, gminy uzyskały osobowość prawną i przejęły znaczną część własności państwa.

4. Monopol finansów publicznych czyli wyodrębnienia gminy z budżetu państwa, które uzyskały własne źródła dochodów.

5. Monopol administracji publicznej, powstała nowa grupa zawodowa praw samorządowych.

Ukształtowany w wyniku reform model samo zachowania charakteryzował się:

1. Model trójstopniowy (gmina, powiat, województwo).

2. Jest modelem dualistycznym gdzie do zakresu działania należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym oraz wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej i zadań wynikających z porozumień z organami administracji rządowej (z modelu niemieckiego).

3. Ma charakter obligatoryjny dla wszystkich mieszkańców danej jednostki podziału terytorialnego kraju.

4. M charakter korporacyjny gdzie wszyscy mieszkańcy gmin, powiatów i województw podejmują decyzje bezpośrednio lub przez przedstawicieli.

5. Wykonują zadania publiczne w imieniu własnym a nie państwa w sposób samodzielny i samodzielność ta podlega ochronie sądowej.

6. Posiada osobowość prawną.

7. Ingerencja państwa w zakresie działań własnych oparta jest na nadzorze weryfikacyjnym, sprawowanym przez organy administracji rządowej na podstawnie kryterium zgodności z prawem.

8. Struktura władz i organów samorządu jest zbliżona, np. możliwość podejmowania przez mieszkańców rozstrzygnięć samorządowych przez wybory i referendum.

Samorząd terytorialny ma możliwość swobodnego wyboru form organizacyjno - prawnych w działalności w sferze użyteczności publicznej prowadzonej we własnym zakresie czy powierzonej w drodze koncesji lub umowy cywilnoprawnej podmiotom prawnym. Podstawową formą jednostki organizacyjnej samorządu są zakłady budżetowe i zakłady jednostek budżetowych.

Obok nich występuje samorząd osobowy prawa np. spółki Jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury.

Gminny	Rada gminy
Powiatowy	Rada powiatów	Wójt albo burmistrz albo prezydent Zarząd powiatu: Starosta powiatu
Wojewódzki	Sejmik wojewódzki	Zarząd wojewódzki: Marszałek wojewódzki

Organy stanowiące i kontrolne pochodną z wyboru. Ich kadencja trwa 4 lata. Do ich uprawnień należą:

- Stanowienie aktów prawa miejscowego

- Wybór i odwoływanie zarządów

- Uchwalanie budżetu

- Podejmowanie uchwal w sprawach majątkowych samorządu

Wszystkie organy samorządu terytorialnego możemy przypisać określonym dziedzinom:

1. Gospodarka komunalna - zarządza infrastrukturą techniczną, budownictwo, transport.

2. Infrastruktura społeczna - ochrona zdrowia, pomoc społeczna, oświata.

3. Bezpieczeństwo np. ochrona pożarowa, utrzymywanie bezpieczeństwa i porządku publicznego.

4. Gospodarka przestrzenna - planowanie, infrastruktura przestrzenna, ochrona środowiska.

19. Gmina, organy i ich zadania.

Gmina prowadzi sprawy z gospodarką przestrzenną, pomoc społeczna, kultury biblii, lokalny transport, wodociągi, promocje gminy. Gmina powinna to finansować z dochodów.

Zadania własne gminy: wodociągowe, kanalizacja, energia elektryczna.

Zadania organizacji gminy:

- uchwalanie statutu gminy,

- uchwalanie wynagrodzenia wójta,

- powoływanie i odwoływanie sekretarza,

- powoływanie i odwoływanie skarbnika,

- uchwalanie budżetu państwa,

- uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

20. Powiat, organy i jego zadania.

Powiat - Rada Powiatu i Zarząd Powiatu wyłaniane przez Radę. Rada Powiatu:

- stanowienie powiatu miejscowego (statutu),

- wybór i odwołanie zarządu i ustalenie wynagrodzenia jego przewodniczącego,

- powoływanie i odwoływanie sekretarza i skarbnika,

- uchwalanie budżetu,

- podejmowanie uchwał w sprawie stypendium dla uczniów i studentów.

Zarząd - od 3 do 5 osób wybieranych przez Radę Powiatu:

- wykonuję uchwały Rady Powiatu,

- przygotowanie projektu uchwał,

- wykonywanie projektów Rady Powiatu,

- gospodarowanie mieniem powiatu,

- wykonywanie budżetu powiatu,

- zatrudnianie i zwalnianie jednostek organizacyjnych powiatu.

Na ich czele stoi starosta. W skład zarządu wchodzi wice starosta i członkowie zarządu.

21. Województwo samorządowe, zadania

Województwo: wójt wybierany przez mieszkańców. Organ stanowiony - sejmik województwa. Organ wykonawczy - zarząd województwa z marszałkiem na czele.

Kompetencje sejmiku:

- stanowienie aktów prawnych prawa miejscowego (w szczególności statutu województwa),

- uchwalanie strategii rozwoju województwa,

- uchwalanie budżetu województwa,

- uchwalanie w granicach określonych ustawami przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych,

- wybór i odwołanie zarządu województwa,

- powołanie i odwołanie skarbnika województwa,

- podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych.

Zarząd województwa:

- wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

- gospodarowanie mieniem województwa,

- przygotowanie projektów strategii rozwoju województwa,

- organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach,

- kierowanie, koordynowaniem i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Wszystkie zadania są jasno określone ustawami dla wszystkich organów. Każda Rada pracuje na sesjach i komisjach.

22. Kościół katolicki a administracja publiczna.

23. Administracja państwowa.

Administracja państwowa - stanowi ją własny aparat państwa oparty zasadniczo na czynniku urzędniczym. Wyróżniamy:

a) administrację podległą rządowi, czyli administrację rządową

b) administrację państwową - pozarządowa nie podlegająca rządowi lecz innym instytucjom państwa

W aspekcie międzynarodowym utrzymanie administracji rządowej zapewniają całościowe traktowanie określonego państwa zarówno wtedy gdy chodzi o przedsięwzięcie o charakterze doktrynalnym jak i o charakterze militarnym, handlowym, przemysłowym i kulturalnym, które wymaga skonkretyzowanego uczestnictwa określonego państwa.

Nasze obecne wchodzenie w struktury międzynarodowe przesadna d konieczności współpracy w zakresie: ideologicznym, gospodarczym, wojskowym.

Tylko administracja rządowa jest w tych nowych okolicznościach zdolna do zapewnienia:

- zdecydowania co do wyboru rozstrzygnięcia, w miarę szybkiego postępowania,

- zabezpieczenia skutków i poniesienia konsekwencji określonego postępowania.

Administracja rządowa zbudowana jest wieloszczeblowo i działa na zasadzie: hierarchicznego podporządkowania, dekoncentracji zadań i kompetencji gdzie następuje przekazywane uprawnień „dół" w ramach określonej struktury administracyjnej. Proces dekoncentracji można zatrzymać w każdej chwili także odwrócić czyli przywrócić strukturę scentralizowaną.

Administracja państwowa - pozarządowa, nie podlega rządowi. Może funkcjonować samodzielnie lub podlegać innym niż rząd instytucjom państwa: Prezydent RP, Organy NIK, KRRiT, Senat, Kancelaria Sejmu.

Współcześnie administracja państwowa każdego kraju nie może obyć się bez rozbudowanego aparatu terenowego.

24. Administracja zdecentralizowana.

Decentralizacja administracji to ustawowe przeniesienie odpowiedzialności publiczne prawnej na realizację określonych zadań publicznych na samodzielne prawnie podmioty, władze bądź instytucje administracyjne, nie należące do scentralizowanej administracji rządowej.

Związki publicznoprawne. Korporacje wykonują zadania publiczne samodzielnie, na własną odpowiedzialność. Posiadają podmiotowość publicznoprawną. Są wyposażone w osobowość prawną, niezbędną do samodzielnego występowania w stosunkach cywilnoprawnych. Prawo uznaje odrębność interesów danej korporacji od interesu ogólnego. Zakres samodzielności korporacji jest wyznaczony przez prawo, a samodzielność ta podlega ochronie sądowej. Przynależność do korporacji prawa publicznego nie ma charakteru przymusowego (obowiązkowego) lecz wynika z samego prawa. To różni korporację prywatne prawną od publiczne prawnej. Prawo dopuszcza współdziałanie korporacji np. na gruncie porozumień administracyjnych. Takie związki działają w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej na ogół mieszkańców zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd - forma administracji, która charakteryzuje się wykonaniem zadań publicznych przez organy wyłonione spośród bezpośrednio zainteresowanych środowisk społecznych. Drugą cechą samorządu jest jego samodzielność i niezależność w działaniu od centralnego rządu. Pojęcie samorządu można wynieść analizujące europejską kartę samorządu terytorialnego, która mówi, że samorząd terytorialny oznaczają prawa i zdolności społeczno - lokalne do kierowania i zarządzania zasadniczą częścią spraw publicznych na ich własną odpowiedzialność i w interesie ich mieszkańców. Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia. Korporacje nie terytorialne: samorząd zawodowy, samorząd gospodarczy. Scentralizowanie to taki układ. w którym jest wiele elementów częściowych, ale określonego rodzaju jedność nadaje im wszystkim jeden znajdujący się na ich szczycie element. Ten zwierzchni element scala wszystkie pozostałe w jedną całość, której głównym celem jest zapewnienie sprawności zarządzanej „odgórnie":

- zapewniają funkcjonowanie i utrzymanie zwartości układu,

- ich cele leżą wyłącznie lub w znacznej części poza nim samym,

- w przypadku organizacji tych zewnętrznych celów układ przeistacza się w formę patologiczną. Taki układ blokuje sprawność i skuteczność działania administracji w związku z czasem powstał nowy typ centralizacji, gdzie organy niższe mogą podejmować decyzje.

To hierarchiczne podporządkowanie obejmuje następujące możliwości:

1. Wydawanie dyspozycji ogólnych.

2. Wydawanie indywidualnych poleceń.

3. Wydawanie instrukcji szczegółowych.

4. Załatwianie sprawy za organ niższy.

5. Bezpośrednie działanie organu zwierzchniego wobec najniższego organu w strukturze z pominięciem organu na stopniach pośrednich.

Jednak organy niższych stopni nie są uprawnione do tworzenia prawnych podstaw swego działania. Mają one charakter jedynie wykonawczy.

25. Problematyka zadań zleconych w administracji publicznej.

Zlecenie zadań publicznych dwiema drogami: w drodze ustawy, w drodze czynności indywidualnej.

Wyróżniamy dwa sposoby realizowania zlecenia:

a) zlecenie poza sektorem publicznym czyli „na zewnątrz" innym podmiotom poza

administrację publiczną np. fundacjom, stowarzyszeniom, osobom fizycznym,

b) zlecenie poza sektor publiczny czyli „wewnątrz", zazwyczaj państwo przekazuje.

26. Problematyka kadr w administracji publicznej.

Rekrutacja i szkolenie.

Od XIX w. przyjęto pruskie i angielskie podejście do państwowej służby cywilnej jako profesjonalnej grupy administratorów, związanej ze stabilnym państwem, nie mówiąc już o traktowaniu funkcjonariuszy państwowych jako sędziów a więc z określeniem gwarancji ich niezawisłości co stało się tradycją w Szwecji. Przeciwieństwem tego systemu była Francja i są do dzisiaj Stany Zjednoczone gdzie do dziś funkcjonuje status łupów politycznych.

Zasada przestrzegania w europejskiej służbie cywilnej.

1. Legalizm.

2. Podporządkowanie czynników politycznych.

3. Kariera.

4. Jakość.

5. Odpowiedzialność.

6. Partycypacja.

Współcześnie ukształtowały się dwa modele organizacji systemu zatrudnienia urzędników publicznych.

1. Model kariery - zakłada stopniową karierę urzędniczą od dołu do góry hierarchii. Wstępuje się do służby dożywotniej, a podstawowe znaczenie ma egzamin umożliwiający wejście do tej służby. W ramach egzaminu bada się zdolność kandydata do zajmowania określonego stanowiska.

2. Model stanowisk - (zwany pozycyjnym) -opiera się na rekrutacji na konkretne stanowisko co oznacza, że zatrudnienie nie jest dożywotnie. Nabór wedle tego modelu łączy się z badaniem w toku postępowania rekrutacyjnego konkretnych kompetencji, niezależnie od posiadanych dyplomów oraz formalnego stażu pracy. Model ten odwołuje się w wielu sferach do doświadczeń sektora prywatnego w szczególności do odniesionych rekrutacji oraz metod ustalania wynagrodzeń i emerytur.

Służba publiczna - o sytuację osób pracujących we wszystkich wyróżnionych konstytucyjnie władzach jest pojęciem szerszym od ustawowego pojęcia służby cywilnej. Obejmuje wszystkich wyłonionych w wyniku wyborów, powołania, nominacji i umowę o pracę pracowników, realizujących ustawowe zadania poszczególnych władz nzw. W prawie urzędnikami, funkcjonariuszami, pracownikami administracji państwowej i samorządowej, pracowników urzędów państwowych nie będących urzędnikami służby cywilnej, pełniących funkcje:

a) członków organów kolegialnych,

b) członków społeczeństwa organów pomocniczych,

c) pracowników urzędów, którzy prezentując walory zawodowe zatrudnieni lub powołani zostali do wykonania we wszystkich władzach państwa w sposób fachowy i ciągły zadań publicznych za odpowiednim wynagrodzeniem.

Służba publiczna funkcjonuje na zasadzie równego do niej dostępu.

27. Służba cywilna.

polega na odizolowaniu części funkcjonującej administracji publicznej od politycznych wpływów oraz na zapewnieniu udziału wysoko kwalifikowanej, bezstronnej i apolitycznej kadry urzędniczej pracującej w administracji publicznej na stałe. Art. 153 Konstytucji Korpus Służby Cywilnej.

Urząd administracji publicznej oznacza wyodrębniony i zorganizowany zespół osób przydanych organowi administracji publicznej w wykonywaniu jego funkcji (urząd wojewody wobec wojewody). Uprawnienia zwierzchnika są określone tylko w ustawach.

1992r. - pierwsza polska ustawa o służbie cywilnej obowiązywała do 1939 r.

1996r. - powołano w III RP Służbę Cywilną.

10. 03. 1999 r. - ustawa o służbie cywilnej; do tej ustawy nie przygotowano aktów wykonawczych.

18. 02. 2003 r. - nowelizacja ustawy o służbie cywilnej - zlikwidowano stanowisko dyrektora generalnego.

Ustawa o służbie cywilnej. Aby zostać członkiem korpusu należy:

1. Odbyć służbę przygotowawczą.

2. Staż dwuletni a administracji publicznej.

3. Tytuł magistra.

4. Znajomość języka obcego.

Ustawa o służbie cywilnej zakłada, że od 1 stycznia 2004 roku funkcje w korpusie mogą pełnić urzędnicy mianowani.

Szef służby cywilnej podlega Prezesowi Rady Ministrów, 5 letnia kadencja, urząd jest niewzruszalny.

28. Kreacja stanowisk w administracji publicznej.

1. z wyboru,

2. powołania,

3. nominacji,

4. z umowy,

5. z mocy prawa,

6. innych sposobów.

a) są efektem demokratyzacji ustroju. Z wyboru pochodzi Prezydent w administracji rządowej, żaden organ nie pochodzi z wyborów. W administracji samorządu terytorialnego wszystkie organy pochodzą z wyborów pośrednich i bezpośrednich.

b) cechy powołania:

pracownik ma określone stanowisko, powołanie możliwe jest tylko wtedy gdy ustawa w sposób dosłowny daje temu podstawę,

termin powołanie nie jest używany wobec wszystkich pracowników zatrudnionych w administracji publicznej,

terminu tego używa się do wykreowania organów o najważniejszym znaczeniu w państwie i tylko w tym kontekście, że jeden organ powoływany jest przez drugi organ, np.

prezes NIK powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat,

RPO powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat,

prezydent RP powołuje prezesa RM i pozostałych członków RM,

prezes RM powołuje na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wojewodę,

czas trwania powołania jest ograniczony bądź z góry bądź w sposób który jest związany z politycznym charakterem i publicznym funkcjonowaniem danego samorządu,

jest to zindywidualizowana decyzja administracji o władczym charakterze, dająca pewną możliwość kształtowania zwierzchniego systemu kontroli prawnej innego podmiotu w ramach przyznawanej w drodze ustawowej kompetencji,

trwałość powołania jest uzależniona od czynnika politycznego, odwrotność nominacji,

także pracownicy samorządowi zatrudnieni są na podstawie aktu powołania. W gminie dotyczy to kierownika urzędu stanu cywilnego. W województwie skarbik województwa.

c) dokonywany przez organ państwowy. Cechy mianowania:

dobrowolność stosunku mianowania (zgoda obu stron),

trwałość stosunku mianowania, warunki i okoliczności mianowania są określone w prawie,

znaczne podporządkowanie organizacjom zwierzchnim, które mogą być organami zwierzchnimi w strukturze organizacyjnej lub organizacjami zwierzchnimi funkcjonalnie, którymi mogą być organizacją poza administracją (Naczelna Izba Kontroli).

Specjalnie nie spotykana gdzie indziej, korzyści związane z pełnieniem funkcji urzędniczej (dodatkowe przywileje),

Szczególna ochrona prawna, w tym także prawno - karna, a z drugiej strony szczególna odpowiedzialność prawna,

Aktualnie w III RP mianowanie obejmuje: nauczycieli, prokuratorów, pracowników Naczelnej Izby Kontroli, komorników, pracowników szkół wyższych, pracowników administracji celnej.

d) zgoda obu stron na zawarcie umowy.

e) stosowane od dawna. Istotą tego rozwiązania jest jeden organ w tym samym czasie jednocześnie i drugim i innym organem, np.

- wybory, prezydent jest najwyższym chociaż nie jest zwierzchnikiem organizacji rządowej,

- starosta jest wybierany przez organ stanowiący i kontrolny jakim jest rada powiatu, będąc już nim staje się z mocy prawa Przewodniczącym Rady Powiatu,

- powołany przez prezydenta RP minister jest równocześnie z mocy prawa członkiem RM.

f) z losowania, z rewolucji, z zamachu stanu: rekrutacja kadr w administracji publicznej,...

Wg Webera pod pojęciem biurokracji należy rozumieć, że są to pracownicy służby cywilnej dobierani na podstawie ich wcześniejszych osiągnięć i klasyfikacji nie zaś na podstawie języka, klasy społecznej.

Przeciwieństwem zatrudnienia jest zatrudnienie ze względu z jakiej partii pochodzi.

Plusem rekrutacji w systemie politycznym jest to, że osoby angażowane angażują się w program zwiększa to szansę rządu na osiągnięcie celu.

Nabór do administracji publicznej (dwa sposoby):

- za pomocą scentralizowanych służb personalnych,

- każdy z urzędników administracji publicznej samodzielnie dokonuje selekcji kandydatów i obsadza wolne stanowiska.

29. Kształcenie w administracji publicznej (KSAP, ENA)

Krajowa szkoła administracji publicznej.

Powołana ustawą z 14. 06. 1991 r. O przyjęcie do tej szkoły mogą się ubiegać osoby, które ukończyły studia wyższe magisterskie, władają językiem obcym, mają obywatelstwo polskie, nie są pozbawione praw publicznych, mają odpowiedni wiek (nie ukończenie 32 roku życia przed egzaminem wstępnym). Kształcenie trwa 20 miesięcy. Po ukończeniu tej szkoły mają obowiązek przepracowania 5 lat na wskazanym stanowisku przez premiera.

Wykształcenie:

- „zdolny amator” to cecha naboru do administracji publicznej a Anglii,

- prawnik,

- wykształceni specjaliści (USA, Francja).

30. Rekrutacja personelu w administracji publicznej.

31. Administracja publiczna a społeczeństwo obywatelskie.

Termin ten określa pozycję obywatelską w kraju oraz grup społecznych. Oznacza oddzielenie aparatu władzy publicznej od jego podstawy w postaci społeczeństwa. Termin ten funkcjonuje w Europie od stuleci.

1. Zaczęto go stosować ok. 400 r. n. e. Gdzie występował jako cywilis societa. Oznaczał on wówczas państwo polityczne. J. Lock twierdził, że państwo miało genezę traktatową. Wg niego było to dobrowolne porozumienie się jednostek. Umowa ta miała być przeprowadzana w dwóch etapach. Twierdził również, iż społeczeństwo było pierwotne do państwa.

2. Hegel wywiódł przeciwstawną teorię. Dzięki niemu wprowadzono termin społeczeństwo obywatelskie. Było ono dla niego systemem społeczno - ekonomicznym.

3. Polska, lata 80 XX wieku. Zwracano uwagę na związek państwa ze społeczeństwem. Społeczeństwo obywatelskie nie może istnieć niezależnie od władz publicznych.

Społeczeństwo obywatelskie, choć nie istniało od zawsze, było z każdego punktu widzenia pierwotne w stosunku do państwa zarazem społeczeństwo to - zgodnie z utrwalającym się wcześniejszym rozumieniem tego terminu - nie było do pomyślenia bez gospodarki rynkowej i wynikającej z niej ogólnej „kultury kontraktowej”. Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego oznaczało zatem afirmacje stosunków rynkowych. Przy pierwszym podejściu, łatwo może dojść do poszukiwania sposobów „uspołecznienia państwa" - a wówczas samorząd okaże się jedną z formuł takiego uspołecznienia, obok rozwijania działalności „organizacji pozarządowych”, o których będzie zaraz mowa. Drugie podejście, w aspekcie instytucjonalnym, koncentruje się właśnie na organizacjach pozarządowych. Ponieważ, w kategoriach prawnych, samorządu nie można traktować jako instytucji „pozarządowej" (w anglosaskim znaczeniu terminu „rząd", tożsamego z systemem władz publicznych), stanowi on bowiem część składową systemu władz publicznych, w dalszych rozważaniach zastosowane zostanie tylko to drugie rozumienie społeczeństwa obywatelskiego, sprowadzające się w aspekcie instytucjonalnym do systemu form samoorganizacji obywatelskiej. Jest oczywiste, że pojęcie ma sens tylko wówczas, gdy obywatelom przysługuje prawo swobodnego - w granicach prawa - tworzenia takich form, funkcjonujących w ramach mechanizmów „kultury kontraktowej". Nie jest zatem kwestią przypadku, że w okresie „realnego socjalizmu" pojęcie „społeczeństwa obywatelskiego" nie było stosowane w nauce oficjalnej, dla której bliższe były wszelkie inne terminy pozbawione konotacji liberalnych, w szczególności termin „system polityczny". Powinno być również oczywiste, że pojęcie społeczeństwa obywatelskiego - aczkolwiek zawsze posiada ono określony wymiar ideologiczny - ma charakter czysto analityczny w tym sensie, że społeczeństwo obywatelskie nie może istnieć niezależnie od władz publicznych i, jak będzie o tym mowa, granice między nim a państwem nie są i jest tak w coraz większym stopniu - klarowne i ostre.

Współczesne demokracje składają się z:

- sektora gospodarczo - społecznego (nastawiony jest na realizację zysków),

- z władzy publicznej (ukierunkowany na realizację dobra wspólnego),

- z organizacji pozarządowych (zwany systemem non - profit, w skład którego wchodzą podmioty o celach nie radykalnych).

Organizacja pozarządowa to prosta forma samorządowa niezależna strukturalnie od organizacji państwowych której działalność w głównej mierze ukierunkowana jest na cele społecznie użyteczne.

Cechy organizacji pozarządowych:

1. Posiadają formalna organizację.

2. Są niezależne od struktur państwowych, gospodarczych i samorządowych.

3. Działają na rzecz dobra ogólno - społecznego.

4. Charakteryzują się zakazem podziału zysku między członków organizacji.

5. Ich celem nie jest przejęcie władzy.

6. Współpracują z organizacją administracji publicznej.

7. Zrzeszanie się członków organizacji jest dobrowolne.

8. Zysk nie jest celem ich działania.

Uchwała Komitetu Ministrów Rady Europy z 1993 r., która postuluje nawiązanie ściślejszych związków z organizacjami pozarządowymi. Terminu organizacji pozarządowych w okresie PRL nie było (PCK, ZHP, Caritas).

Po przełomie 1989 roku, po powstaniu III RP rozrosły się organizacje pozarządowe. Przez 14 lat PRL-u powstało 25000 organizacji i stowarzyszeń.

Cechy wspólne stowarzyszeń i fundacji:

- posiadają osobowość prawną,

- ich działalność oparta jest na statucie,

- w statucie określane są podstawowe cele danej organizacji,

- ich działalność poddana jest nadzorowi właściwego organu państwowego.

Termin organizacja pozarządowa została użyta w ustawie dopiero w 1997 roku (ustawa o rehabilitacji społecznej oraz o zatrudnieniu osób niepełnosprawnych).

Art. 12 Komitetu gwarantuje wolność tworzenia i działania związków zawodowych, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, organizacji społeczno - zawodowych rolników i innych samodzielnych stowarzyszeń i fundacji.

Zadania organizacji pozarządowych: ochrona zdrowia, oświata, edukacja, kultura, sztuka, przeciwdziałania patologiom społecznym, problemy ekologii.

Dwie koncepcje teoretyczne wyjaśniające potrzebę istnienia organizacji pozarządowych:

1. Ich działalność skupia się na tych obszarach, na których sektor publiczny i prywatny nie chcą działać lub nie mogą sprostać oczekiwaniom społecznym.

2. Są mechanizmami urzeczywistnienia interesów wielu grup społecznych stanowiąc alternatywę wobec sektora publicznego.

Szczególną kategorią organizacji pozarządowych są partie polityczne, które wpływają metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

Organizacje pozarządowe mogą stawiać sobie cele, które jednocześnie należą do administracji publicznej.

Konieczność współpracy władz publicznych z organizacjami.

1. Stanowi dowód istnienia pluralizmu demokratycznego.

2. W oparciu o zasadę pomocniczość gdzie jeżeli jest to możliwe zadania publiczne nie powinny być wykonywane przez władze publiczne tylko przez instytucje społeczeństwa obywatelskiego.

3. Zadania publiczne powinny być wykonywane z większym wykorzystaniem instrumentów kontraktowych przy organizowaniu zastosowania klasycznych instrumentów władczych (władzy publicznej).

4. Istnienie i rozwój ustabilizowanej sieci organizacji pozarządowych, zdolnych organizacyjnie, kadrowo i technicznie realizować zadania publiczne, nie tylko w tradycyjnej formie tzn. wyłącznie ze środków publicznych lecz w formach długo okresowej współpracy z właściwymi organami władzy publicznej.

5. Kształtowanie się nowego charakteru społeczno - obywatelskiego.

6. Empirycznie stwierdzony fakt, że wykonanie zadań publicznych świadczonej z wykorzystaniem organizacji pozarządowej jest aktywniejsza nie tylko społecznie lecz i ekonomicznie.

Dekoncentracja wykonywania zadań publicznych sprzyjająca rozwojowi organizacji pozarządowych.

Podstawowe zasady można podzielić na 3 części:

- partnerstwo (gdzie organizacje pozarządowe mają prawo do współpracowania zadań publicznych i współ dofinansowania sposobu ich wykonania,

- efektywność (gdzie władze publiczne wspierają rozwój organizacji pozarządowych),

- jawność (czyli swobodę pracy partnerom oraz opinii publicznej, podstawowych danych o założeniach, celach i efektach współpracy oraz o jej kosztach przy wymaganiu od współpracujących w organizacji pozarządowej „przejrzystości finansowej”.

Z kolei, podstawowymi formami współpracy władz publicznych i organizacji pozarządowych są:

1. Wzajemne informacje o plenarnych kierunkach działalności i współdziałania w kierunku ich uzgadniania.

2. Konsultowanie z organizacjami pozarządowymi podstawowych rozstrzygnięć.

3. Wspieranie, w szczególności finansowe (dotacje).

4. Powierzenie organizacjom pozarządowym zadań publicznych na podstawie umów prawa cywilnego.

32. Patologie w administracji publicznej.

Moralność to:

a) jedna z form świadomości społeczeństwa,

b) zespół dominujących w danej epoce i środowisku (klasie, grupie społecznej, itp.), ocen, norm, zasad określających zakres poglądów i zachowań uważanych w tej grupie za dobre i złe,

c) zmienia się zależnie od warunków historycznych i społecznych,

Etyka to:

a) w aspekcie normatywnym to nauka o moralności, ustalająca dyrektywy moralnego postępowania na podstawie przyjętych ocen i norm,

b) w aspekcie opisowym podejmuje próbę opisu, analizy i wyjaśnienia rzeczywiście istniejącej moralności,

Korupcja rozmaite sposoby wykorzystania zajmowanego stanowiska dla celów osobistych. Polega na ustalanej wymianie dóbr i usług, korzystnej dla obu stron wymiany. Dotyczy wszystkich, którzy mogą decydować o podziale jakichkolwiek definicyjnych dóbr. Do tych dóbr zaliczamy: dobra materialne, usługi, zezwolenie, koncesje, ulgi, stanowiska, pewne formy zachowań, przywileje, warunki życia jednostki.

To inaczej przekupstwo (dawanie i branie łapówek gdy chce się uzyskać korzystną dla siebie decyzję) i łapownictwo. Mogą też wystąpić przypadki gdy wręcza się łapówki.

Korupcja jest zjawiskiem uniwersalnym. Uniwersalność ta ma kilka odniesień.

1. Korupcja jest znana od zarania dziejów jest zjawiskiem tak znanym jak państwo. Najczęściej dawanie i pobieranie korzyści za pozytywne wyróżnienie ludzi bądź dóbr było po prostu normalną zapłatą.

2. Korupcja jest znana we wszystkich państwach jednak w każdym z nich ma różne natężenie, uzależnienie od dwóch podstawowych czynników:

a) w krajach zachodnich o wysokim stopniu rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, a także dobrze osadzonych i mocno funkcjonujących urządzeń demokratycznego państwa, korupcje wstępujące w mniejszym nasileniu,

b) w pozostałych krajach Europy, gdzie stopień rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego jest mniejszy a także słabo funkcjonują urządzenia demokratycznego państwa korupcja występuje w większym nasileniu (Polska wszystkie sfery życia).

3. Korupcja niszczy system, dotyka podstaw ekonomicznych, prawnych i moralnych, dotyczy wszystkich funkcjonariuszy ekonomicznych tym organów i urzędów administracji publicznej.

Głównym przejawem korupcji jest łapownictwo, największe jej nasilenie przejawia się w służbie zdrowia (67 %), organach sprawiedliwości (49%), administracja urzędów gmin, powiatów (39%).

Nepotyzm i kumoterstwo - decydują znajomości.

Łapownictwo polityczne - zalicza się przekupstwa związane z przejęciem władzy lub jej zatrzymaniem, dotyczy to partii politycznych.

Ad. 2. Czynniki sprzyjające korupcji.

- przemiany ustrojowe.

- proces prywatyzacji gospodarki.

- niewydolność sądownictwa i jego niskie efekty społeczne i prewencyjne.

- okoliczność, że odpowiada także dający łapówkę.

- bieda połączona z brakiem wykształcenia.

- tradycje kulturowe.

- niska płaca w sektorze publicznym.

- utajnienie pracy.

- ograniczenie wolności mediów.

- luki prawne, brak odpowiednich zabezpieczeń prawnych.

- upolitycznienie struktury administracji publicznej.

- niejasne finansowanie wyborów.

Ad. 3. Czynniki sprzyjające zwalczaniu korupcji.

a) zmiany w prawie karnym uwalniający dawcę od poniesienia odpowiedzialności karnej,

b) nowelizacja ustawy w zamówieniach publicznych,

c) kodeks etyczny służby cywilnej,

Uniwersalne służby zwalczające:

a) wspieranie odpowiedzialności i jawności w procesie sprawowania władzy,

b) kreowanie twórczego partnerstwa pomiędzy organizacją rządową i samorządem a pozarządową,

c) czujna proza - strażnik interesu publicznego,

d) dobór kadry opartej na kryteriach: wykształcenie, fachowość, rzetelność i uczciwość jako przeciwieństwo kumoterstwa i politycznych łupów,

e) dobry system edukacji, podejmowanie problemów moralnych administracji publicznej, stałe szkolenie kadr,

f) zwiększenie kontroli pracowników, przez wprowadzenie ocen zbiorowych,

g) podejmowanie zabezpieczenia i odbieranie majątku osobom, które swoim zachowaniem wyrządziły szkody materialne interesowi publicznemu (rola fiskusa),

h) poprawną i pełną realizację przepisów antykorupcyjnych oraz eliminację kompromitujących systemów w przypadkach nieodpowiedzialności.

III Letaprywacja - państwo prawne.

IV Buta - zjawisko osiągania stopnia nie kompetencyjności.

33. Struktury administracji publicznej.

Na budowę struktur Administracji Publicznej mają charakter dwa czynniki: polityczny i techniczne.

Czynnik polityczny sprowadzają się do konsekwencji płynących z zasad ustroju państwa zróżnicowane w poszczególnych etapach:

- państwo absolutne, policyjne,

- model liberalnego państwa prawnego „nocny stróż”,

- współczesny okres ze wzrostem administracji publicznej,

- zastąpienie państwa prawnego państwem administracyjnym,

- tworzenia się ponadpaństwowego prawa administracyjnego np. w UE

Czynniki techniczne niezależne są od ustroju państwa, to głównie specjalizacja intensyfikująca pracę administracji publicznej. Realizując wprowadzanie czynników technicznych do administracji publicznej należy zadbać aby:

1. Niezbędna specjalizacja nie przekreśliła jednolitości organizacyjnej aparatu administracyjnego.

2. Aby zapewniono niezbędną fachowość aparatu administracyjnego.

3. By budowa aparatu administracyjnego prowadziła do obniżenia jego kosztów.

4. By obniżenie kosztów nie wiązało się z obniżeniem jakości pracy.

IIII

a) określenie celu

b) przy podziale celu całościowego na cele cząstkowe następuje proces konkretyzacji celu na mniejsze całości aż do jednoosobowych stanowisk zwanych stanowiskami organizacyjnymi

c) ten etap polega na łączeniu mniejszych jednostek w większe zespoły co prowadzi do utworzenia pełnej instytucji Administracji Publicznej

- więzi hierarchiczne - nie może być podporządkowany. Hierarchia organizacji polega na tym, że nie wszystkie elementy całości są sobie równorzędne, że opierają się na pewnej zależności. W wyniku tego powstaje drabina organizacji w której mamy do czynienia z dwoma rodzajami stanowisk, stanowiska kierownicze i wykonawcze. Powiązania między poszczególnymi komórkami jednej całości polegają na podporządkowaniu i nadrzędności prowadzonych do tworzenia w obrębie tej całości więzi typu hierarchicznego.

- więzi specjalne - opierają się na powiązaniu wyników z podziału pracy.

- więzi informacyjne - to system wewnętrznych informacji.

d) formalizacja - to proces dokonujący się poprzez stanowienie przepisów prawa, które mają charakter norm ustrojowych (organizacyjnych) zazwyczaj są to akty rangi ustawy (ustawa o samorządzie gminnym).

Statut rejestruje cel podstawowy instytucji, wszystkie istotne jedności organizacji. Proces formalizowania nie dotyczy tylko określonej instytucji Administracji Publicznej ale również poszczególnych stanowisk. Oznacza to, że w drodze aktów prawnych ustala się zakres zadań związanych z danym stanowiskiem co wprowadza pewien element ładu i porządku i umiejscawia odpowiedzialność za realizowane zadania.

Schemat organizacji - to graficzne ujęcie całej struktury lub jej części czyli komórek z zadaniami i wzajemnymi zależnościami.

Z punktu widzenia zasad racjonalnej organizacji pracy podział struktur Administracji Publicznej następuje na jednostki „liniowe” i „sztabowe”. Podział ten ułatwia funkcjonowanie tym jednostkom.

Komórki liniowe - oparty na wzorach wojskowych. Zakłada, że komórki liniowe to podstawowe jednostki uczestniczenia bezpośrednio w realizacji celu głównego danej instytucji.

Komórki sztabowe - spełniają funkcje usługowe w stosunku do komórek liniowych. Nie realizują bezpośrednio celów instytucji lecz doradzają kierownictwu. Komórki sztabowe lokuje się przy stanowiskach kierowniczych. Cechy sztabu:

- przygotowują dane do rozstrzygnięcia w sprawach zasadniczych,

- wypracowują koncepcje pewnych ogólnych założeń w działalności instytucji administracyjnej,

- sytuuje się je wysoko w hierarchii organów kierowniczych, w miejscu wydania rozstrzygnięć,

- powinny mieć zapewniony prawidłowy dopływ informacji,

- pracują na potrzeby kierownictwa, będąc jego doradcami, które jednak nie może narzucać gotowych wyników rozwiązań,

- musi samodzielnie wypracować pewne rozwiązania bez względu na to jak oceni je kierownictwo czy będzie je realizować.

Koncepcja pionów organizacyjnych znajduje zastosowanie w ramach wewnętrznego podziału dużych firm oraz instytucji Administracji Publicznej. Polega na tym, że całą jednostkę organizacyjną dzieli się na piony sięgające od szczytu po sam dół do najniższych stanowisk.

Organizacje zawodowe składają się z osób, które traktują swoją pracę jako źródło utrzymania. Osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy.

Organizacje społeczne określają taka jednostkę organizacyjną - to osoby, które traktują swoja pracę honorowo (nie otrzymują stałego dochodu). Otrzymują czasami diety.

Rola organizacji obywatelskiej:

- wskazują zadania długofalowe dla aparatu zawodu Administracji Publicznej,

- wskazują cele, środki i formy realizacji zadań przez aparaty zawodowe w Administracji Publicznej.

- wywierają wpływ na tworzenie się aparatu zawodowego.

- kontrolują ten aparat zawodowy z Administracją Publiczną,

- reprezentują interes obywatelskiego i społecznego punktu widzenia w danej organizacji,

Tylko jedna osoba upoważniona do wydawania decyzji. Posiada ona również aparat pomocniczy. Zasada kolegialności jest przejawem demokratyzmu. O kolegialności świadczą dwa modele:

1. O metodzie działania gdzie oznacza:

- konieczność współpracy i konsultowania się wielu osi,

- bez konieczności posiadania struktury wieloosobowej,

- bez konieczności wydawania decyzji przez zespół,

2. Będąca cechą struktury organizacji instrumentu administracyjnego,

- składają się z wielu osób powołanych do łącznego podejmowania czynności lub rozstrzygnięć,

- tylko cały zespół jako upoważniony do działania (kworum),

- „na zewnątrz” liczy się działanie tylko całego zespołu.

Organy kolegialne są:

- zazwyczaj bardziej obiektywne i wyważone jako wypadkowa różnych punktów widzenia,

- bardziej „ociężałe” niż organy jednoosobowe,

- bardziej kosztowne,

- bez możliwości umiejscowienia jednostkowej odpowiedzialności,

- wykorzystywane przy tworzeniu sztabów,

- wynikiem procesu tworzenia demokratyzacji.

Specjalizacja to wyodrębnienie osobnych organów o kompetencjach szczególnych (ustawa z czerwca 1990 roku). Korzyści wynikające z funkcjonowania organizacji wyspecjalizowanych:

1. wynika z zasad racjonalnej organizacji pracy,

2. podnoszone są kwalifikacje fachowe pracowników aparatu administracyjnego,

3. wzrasta wydajność pracy pracowników aparatu administracyjnego,

4. ekonomiczna działalność administracji,

5. umożliwia kumulowanie w jednym ręku jednorodnych czynności, które w przeciwnym razie byłyby rozrzucone w szeregu organów,

Ujemne strony:

- duże rozczłonkowanie aparatu administracyjnego,

- wzrost ilościowy aparatu administracyjnego,

- godzi w jedność aparatu administracyjnego,

- powoduje nie zharmonizowanie działań między poszczególnymi organami,

- rodzi potrzebę istnienia osobnych organów koordynujących,

- specjalizacja na szczeblach centralnych, wynika z resorowego podziału pracy wymaga przełamywania barier resortowych na rzecz kompleksowego działania.

34. Dualistyczny podział administracji terytorialnej

35. Problematyka kontroli administracji publicznej.

Administracja publiczna ma coraz większy wpływ na sprawy prywatne np. afera Rywina. Potrzeba kontroli wynika również z przekonania, np. rodzice kontrolują dzieci. Społeczeństwo powinno dysponować sankcjami bądź też nagrodzeniem urzędników.

Przesłanki:

1. Chcemy uniknąć władzy jaką administracja publiczna nadużywa.

2. Biurokraci są coraz bardziej uwikłani w proces stanowienia władzy.

3. Wiedza ustawodawcy wyjątkowo zbyt mała aby przewidział kłopoty, sprzeczności wynikające z funkcjonowania ustawy (chodzi tutaj o luki w prawie).

4. Specyfiką administracji publicznej jest jej instytucja kontroli oraz pełnienie dwóch odmiennych ról w jej zakresie:

a). jest podmiotem kontrolującym,

b). jest podmiotem kontrolowanym.

Kontrola to:

a). badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulatywnym,

b). ustalenie zasięgu i przyczyn stwierdzających rozbieżności,

c). przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu.

W terminologii prawniczej:

1) to funkcja korygująca łącznie z funkcją władczą.

2) działanie korygujące bez aktów władczych,

3) kontrole prawne w obu wyżej wymienionych znaczeniach.

System kontroli oznacza całość wewnętrznie zespolonych wartości określających:

- warunki prawidłowej organizacji,

- organizację podmiotów kontrolujących,

- zasięg przedmiotowy i podmiotowy kontroli,

- skutki kontroli,

Nadzór - jest oznaczeniem kompetencji organów polegających nie tylko na prawie badania działalności określonej jednostki organizacyjnej, ale również na wkraczaniu za pomocą środków władczych w celu usunięcia tych środków.

Podmioty przeprowadzające kontrolę.

1. Podmioty powołane wyłącznie do kontrolowania: NIK, Celnik na granicy,

2. Podmioty które w swojej strukturze organizacyjnej posiadają specjalne komórki organizacyjne powołane tylko do kontrolowania, np. rada gminy,

3. Organy i instytucje które w swojej strukturze organizacyjnej nie posiadają organizacyjnie wyodrębnionych komórek kontrolnych ale w razie potrzeby kontroli uczestniczą w niej całą organizacją, np. prokuratura.

4. Podmioty kreowane dla potrzeb kontroli doraźnej, czyli jednorazowej, np. komisja śledcza.

Formy kontroli (procedury) .

1. Każdy przełożony dysponuje z racji swojej funkcji możliwością kontroli mu podległych.

2. Wyższe organy administracji kontrolują ograny mu podległe, np. komisja akredytacyjna.

3. Kontrola przez organy, które nie należą do struktury organów kontrolowanych, np. prokuratorowa, NIK-u, sądowa,

Kontrola wewnątrz organizacyjna:

- przełożony,

- wyższe organy,

Jest najprostszym sposobem kontroli administracji publicznej. Polega na pozwoleniu pracownikom aby sami siebie kontrolowali. Wadą jest tu napięcie pomiędzy pracownikami. Skutkiem może być ujawnienie problemów na zewnątrz. Konsekwencją tego będą ataki polityczne.

Kontrola ta związana jest z dyscypliną wewnętrzną i jest to tanie.

Graniczeniem jest stosunkowo niewielka odpowiedzialność. Gdy w sektorze publicznym brak jest dotkliwych sankcji. Drugim ograniczeniem jest długi i skomplikowany proces nakładania kar organizacyjnych na urzędnika.

Zewnętrzne mechanizmy kontroli: Kontrola Prokuratorska, NIK - działa na zasadzie kolegialności na jej czele stoi prezes, Kontrola sądowa.

Kontroluje organy administracji rządowej NBP, jednostki organizacyjne wypełniające zadania zlecone przez państwo.

Administracja publiczna kontrolowana jest przez:

- opinię publiczną,

- oraz kontrola resortowa - funkcjonuje w jednym ministerstwie na poziomie wielu resortów.

Rola prasy - Organizacja społeczna na plan pierwszy wysuwa się czy działanie administracji publicznej jest zgodne z potrzebami.

Kontrola resortowa - funkcjonuje w jednym ministerstwie na poziomie wielu resortów.

36. Nowoczesne tradycje administracji publicznej w Polsce (komisja M. Jaroszyńskiego).

Maurycy Jaroszyński (1890 - 1974), polski pracownik, specjalista i znawca prawa administracyjnego, podsekretarz stanu w MSW.

1930 -1939 profesor

1942 - 1945 profesor w Oxfordzie

1946 - 1961 profesor uniwersytetu w Warszawie

1928 - 1923 czwarta komisja rządowa pod jego kierunkiem, której celem było wypracowanie kształtu polskiej administracji publicznej. Rząd zlecił trzy zadania tej komisji:

- dekoncentracja,

- uporządkowanie podziału administracyjnego,

- przygotowanie pracowników państwowych.

Osiągnięcia komisji:

a) działał najdłużej spośród czterech,

b) była sztabowym organem rządu we wszystkich materiach dot. Administracji,

c) stała się organizatorem zbiorowego myślenia o administracji publicznej, a nie tylko ciałem doradczym rządu,

d) dorobek komisji w sferze koncepcyjnej spowodował, że polska obok USA należała do czołowej (światowej) w zakresie problematyki państwa.

1930 - międzynarodowy kongres nauk w Madrycie i uchwała tego kongresu.

Komisja zaczęła rozszerzać swoją misję i zajęła się przygotowaniem projektów w:

1. Zasadniczych zamian w organizacji administracji centralnej i rządowej administracji w terenie.

2. Projekt ustroju w Warszawie.

3. Projekt organizacji systemu kontroli w obrębie administracji.

4. Projekt ukształtowania nowoczesnej rachunkowości prawa budżetowego.

5. Wyszła z inicjatywą wydania zbioru praw.

6. Problematyka reformy administracyjnej w sposób teoretycznym i w aspekcie praktycznym, traktując propozycje praktyczne jako efekt zastosowania określonych konstrukcji teoretycznych.

7. Koncepcja reformy administracji III RP.

Projekt organizacji władz centralnych w II RP związanych z pracą Jaroszyńskiego:

1. Wyodrębnienie funkcji politycznych i teoretycznych czynnej administracji w strukturach administracji centralnej.

2. Wyodrębnienie zadań badawczo - projektodawczych, wykonawczych i obsługującą w strukturach realizujących funkcję czynnej administracji.

3. Powierzenie zadań politycznych nowej instytucji jaką miał być polityczny gabinet ministra, złożony w ludzi „zaufania politycznego”, czyli urzędników niezawodowych, występujących ze stanowiska wraz z ministrem, któremu służą poradą.

4. Utworzenie stanowiska politycznego podsekretarza stanu, czyli zastępcy ministra, który odpowiada za zadania polityczne.

5. Utworzenie w strukturach administracji centralnej biurach dla realizacji zadań administracyjnych.

6. Powołanie fachowego wiceministra do spraw administracyjnych.

7. Utworzenie organu pomocniczego premiera i rządu.

8. Zasada dekoncentracji mówiąca, że ministerstwo powinno zajmować się sprawami o znaczeniu ogólnym, a nie rozpatrywaniem indywidualnych spraw obywateli.

Powody dla których nie udało się zrealizować zaleceń komisji:

1. Kryzys gospodarczy.

2. Zmiany ekip rządzących.

3. Niesprzyjający klimat polityczny .

4. Oczekiwanie na nową konstytucję.

37. Tendencje przeobrażeń administracji publicznej.

Administracja publiczna ulega zmianom. Zmiany te mają różnorodne źródła. Rola administracji publicznej wzrasta kosztem parlamentaryzmu.

Na kryzys z tych lat miała generacja światowa paliwowa (OPEK). Kraje arabskie podjęły drastyczną decyzję ograniczenia wydobywania ropy i podwyższenia jej ceny. Przez jakiś czas państwa demokratyczne broniły się przed podwyżką ceny wykorzystując zapasy strategiczne, licząc że państwa OPEK obniżą ceny, co jednak nie nastąpiło. W związku z tym kraje zmuszone były brać ropę po wyższej cenie. Spowodowało to poważne kłopoty gospodarek (recesja - kryzys ekonomiczny), a co za tym idzie duże trudności z utrzymaniem państwa dobrobytu. Społeczeństwo nie rozumiało z jakiego powodu brakowało na oświatę, itd. W Szwecji zbudowano podręcznikowy model państwa dobrobytu. Do tego kryzysu dołączył się przyrost naturalny zwiększając tym samym:

- krytykę pod adresem administracyjnego modelu kierowania gospodarki.

- Krytykę organizacji struktur sądowych za ich słabość.

- Rosnącą recesję w kierunku zastosowania rynkowych metod rozwiązywani problemu.

- Zaakceptowano rynek jako remedium na problemy społeczne i ekonomiczne.

Zmiany w latach 70:

a) ograniczono udział sektora publicznego w gospodarce,

b) nasilono procesy prywatyzacji własności publicznej,

c) zwiększono efektywność administrowania sektorem usług publicznych,

d) wzmocniono pozycję prawną obywatela jako konsumenta usług światowych przez administrację publiczna (obywatel przestał być pasywnym płatnikiem podatków).

e) wprowadzono nowe metody oceny pracy liniowego aparatu administracyjnego,

f) w Europie największy wachlarz reform wprowadziła Margaret Tacher - czyli rewolucje menedżerskie, które realizowane są do dziś, ale już przez inne rządy. W wyniku reform ukształtowały się nowoczesne metody zarządzania administrację publiczną.

Kryzys lat 70 był nie tyle głęboki ile przeniósł się na lata 80. Diametralnie spadło zaufanie obywateli do instytucji państwowych, elit politycznych. To spowodowało, że administracja publiczna stała się środkiem dynamicznych przeobrażeń. Zmiany te dotyczyły każdego europejskiego, demokratycznego kraju. Kwestionowano tradycyjny model Weberowskiej demokracji. Wskazywano na kooperacyjny charakter powiązań między politykami a biurokracją. Do zjawisk leżących u podłoża zmian w latach 80 należą:

1. Procesy internacjonalizacji i transnacjonalizacji (europeizacja) rynku przemysłowego i finansowego, co w przypadku administracji publicznej oznacza, że pojawiają się problemy związane z koniecznością koordynowania działań administracyjnych o zasięgu międzynarodowym i transnarodowym.

2. Ekonomiczne i finansowe racje państwa, wynikające między innymi z:

a) konieczności długu publicznego,

b) wprowadzenia bardziej racjonalnych instrumentów w sferze polityki:

- udzielenie dotacji,

- udzielenie subsydiów państwowych,

- fiskalnej / podatkowej.

3. Wzmocnienie przekonania o konieczności ograniczenia interwencyjnych i regulacyjnych funkcji państwa.

4. Presje w kierunku demokratyzacji systemu zarządzania sektorem publicznym, co ma się wyrażać m.in. w:

a) udziale obywateli w procesie decyzyjnym,

b) wprowadzenia nowych form tzw. Demokracji przemysłowej,

c) większej reprezentatywności społecznej korpusu służby cywilnej.

38. Transformacja ustrojowa w III RP.

I okres 1944 - 1980 - w okresie tym działały mające na siebie wpływ sprzeczne czynniki: recepcja instytucji radzieckiej, przywiązanie do własnych tradycji. Do prywatnego sektora w rzemiośle utrzymanie przedwojennego ustawodawstwa administracyjnego, zachodziły ciągłe zmiany.

Do 1945 - funkcjonowało przedwojenne ustawodawstwo w administracji centralnej,

Do 1950 - funkcjonowało przedwojenne ustawodawstwo w administracji terytorialnej,

Po 1950 - utworzono rady narodowe,

30 III 1950 - ustawa o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, którą zlikwidowano,

1954 - zlikwidowano gminy zastępując je gromadami,

1956 - październik- zaczęto mówić o odstępstwach wzorów radzieckich,

1960 - Kodeks Postępowania Administracyjnego - uchwalono,

1972 - wprowadzono na powrót gminy, które miały być jednostkami pierwszej instancji władzy,

1973 - listopad - zlikwidowano powiaty, tworzenia drugiego stopnia struktur administracyjnych, zastępując prezydia rad narodowych jednoosobowymi organami - wojewodów,

1975 - Kodeks Pracy - uchyla ostatecznie ustawę o służbie cywilnej,

II okres od 1980 - 1989 - zachowanie się m.in. szerszym powrotem do instytucji przedwojennego ustawodawstwa, strukturalnym kryzysem gospodarczo - socjalistycznym, tworzenie instytucjonalnych gwarancji prawa karnego w postaci sądownictwa administracyjnego, sądownictwa konstytucyjnego i rzecznika praw obywatelskich. Próbowano reformować socjalizm, nazywanym „realnym socjalizmem”.

31 I 1980 - przywrócono sądownictwo administracyjne a mianowicie Naczelny Sąd Administracyjny jako instytucje sądownictwa legalności działalności administracji.

1980 - listopad- NSZZ „Solidarność” - rejestracja w sądzie wojewódzkim w Warszawie.

8 X 1982 - delegalizacja NSZZ „ Solidarność”

1984 - czerwiec- wybory do rad narodowych, symptomatyczne, częściowo ujawniona frekwencja,

1986 - powstanie Trybunału Konstytucyjnego.

1987 - powstanie instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich (I Ewa Łętowska)

1988 - wprowadzenie zasady wolności gospodarczej „co nie jest zabronione jest dozwolone”.

31 VIII 1988 - spotkanie Wałęsa-Kiszczak w celu omówienia spotkań przy „okrągłym stole”.

1988 -grudzień- przy Wałęsie- Komitet Obywatelski- przygotowanie materiałów do rozmów przy „okrągłym stole”.

6 II 1989 - 5 IV 1989:

- wole wybory do Senatu,

- prezydentem zostaje ten, którego wybiorą dwie izby parlamentu,

- ponowna legalizacja,

- kontrakt przedwyborczy PZPR, ZSL oraz PROM.

Zmiany w administracji:

niska sprawność systemu zarządzania w prowadzeniu publicznym,

dominacja resortowa - branżowego składu zarządzania prowadzonego do nadmiernego zarządzania pionowych więzi w mechanizmach podejmowania decyzji i związanej z tym niedostatkiem koordynacji więzi horyzontalnych w układach zarządzaniem życiem publicznym,

nieefektywny system dystrybucji publicznej zasobów, finansów publicznych prowadzonych do kryzysów finansów publicznych,

brak funkcjonalnych struktur regionalnego zarządu spowodowane zbyt dużą ilością wojew., uniemożliwiającą prowadzenie polityki regionalnej,

brak jasnego podziału kompetencji między samorządem terytorialnym a administracją rządową oraz pomiędzy poszczególnymi szczeblami administracji rządowej np. centralno - terenowej,

Plan Balcerowicza

1. Liberalizacja gospodarki.

2. Przekształcenie instytucjonalne obejmujące prywatyzację i demonopolizację.

3. Rygorystyczna polityka monetarna wyrażająca się m.in. wzrostem cen kredytu, wymieralność złotego oraz silna administracja, kontrola płac.

1989 -kwiecień- uchwalenie nowej ordynacji wyborczej, w Konstytucji dokonano zmian,

4 VI 1989 - Pierwsze wolne wybory do Sejmu i Senatu.

29 XII 1989 zmiany konstytucji kończą istnienie PRL-u

1990 - zmiany w kodeksie postępowania administracyjnego przywracają klauzulę generalną w odniesieniu do własności Naczelnego Sądu Administracyjnego.

1990 - powołanie rządu i sądu antymonopolowego.

8 III 1990 - ustawa o samorządzie terytorialnym (gminnym), która spowodowała, że rozpoczęła się fundamentalna reforma państwa, która odbudowuje struktury demokratyczne.

22 III 1990 - ustawa o terenowej, rządowej administracji przywraca dualizm administracji terenowej, rządowej i samorządowej.

27 V 1990 - Pierwsze wolne wybory komunalne.

1991 - ustawa powołuje krajową szkołę administracji publicznej na wzór francuskiej nauki administracji.

1992 -styczeń- powstanie przy Prezesie Rady Ministrów (pod dyr. Stępnia) zespół do spraw reorganizacji administracji publicznej.

1992 -październik- Mała Konstytucja czyli ustawa konstytucyjna, jednoznacznie zadeklarowała oparcie ustroju państwa na trójpodziale władzy; zaczęła dokonywać się przebudowa.

1994 - Polska przyjęła Europejską Kartę Samorządu Lokalnego, czyli umocowanie poza konstytucyjne.

1 I 1995 - ustawa o zamówieniach publicznych.

1995 - ustawa o NSA - ograniczyło nadzór jurysdykcyjny sądu najwyższego do rozpatrywania rewizji nadzwyczajnej.

1 XI 1995 - znowelizowano prawo samorządu terytorialnego dodając gminom nowe zadania.

5 VII 1996 - uchwalono ustawę o służbie cywilnej, powstał urząd służby cywilnej.

8 VIII 1996 - ustawa o organizacjach i trybie pracy ministrów i działalności ministrów.

2 IV 1997 - ustawa o działalności administracji rządowej.

5 VI 1998 - trzy ustawy; 1. zmiana do ustawy o administracji rządowej w województwie, 2. ustawa o samorządzie powiatowym, 3. ustawa o samorządzie wojewódzkim.

7 VIII 1998 - rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie utworzenia powiatów, powstało 308 powiatów ziemskich i 65 grodzkich.

18 XII 1998 - ustawa o służbie cywilnej, która wprowadziła akceptowany sposób naboru na wyższe stanowisko administracji Korpus Służby Cywilnej.

1 I 1999 - weszły w życie wyżej wymienione trzy ustawy. Z tym dniem powołano władze regionalne, kierowanie rozwojem regionalnym.

31 V 2001 - rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie utworzenia. Ustalonych granic powiatów oraz siedziby władz powiatowych. Utworzenia 7 powiatów.

29 IX 2001 - rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic i zmianie nazwy i siedzib władz niektórych gmin.

21 XII 2001 - ustawa o zmianie ustawy o organizacjach i trybie prac Rady Ministrów oraz o zakresie działalności ministrów; ustawa o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz o zmianie innych ustaw.

Efekty reform:

- rozbudowa samorządowej przestrzeni publicznej z organami scentralizowanymi systemu spraw publicznych oraz zespolenie dawnych administracji specjalnych ze strukturami sądów.

- nadmierne rozdrobnienie jednostek samorządowych - zbyt duża liczba małych i słabych powiatów.

- pogłębienie deficytu finansów samorządowych - wynika to z :

braku optymalnego systemu finansów publicznych, zadań samorządu,

istnieją nieracjonalne mechanizmy i struktury działalności całego sektora publicznego,

brak prawidłowego zbilansowania przeprowadzonych reform,

obrona scentralizowanego systemu finansów publicznych przez administrację centralną np. poprzez finansowanie policji powiatowej z administracji centralnej.

- daleko posunięta polityzacja realizowania zmian co oznacza, że administrację publiczną zdominowały aparaty biurokratyczne Partii Politycznych, swoisty rodzaj politycznego łupu.

- nie poradzenie sobie z regionalnymi konfliktami.

- chaos kompetencyjny i organizacyjny.

Reforma złamała pięć monopoli PRL-u

1. monopol polityczny

2. monopol władzy publicznej poprzez nadanie władzom lokalnym wykonywanie zadań,

3. monopol własności publicznej.

4. monopol finansów publicznych - samorząd uzyskał własne źródło dochodu.

5. monopol administracji publicznej.

Polski model samorządu terytorialnego:

- model trójstopniowy,

- model dualistyczny - na szczeblu lokalnym wykonywanie zadań publicznych administracji rządowej i samorządowej,

- ma charakter korporacyjny - mieszkańcy podejmują rozstrzygnięcia bezpośrednio lub poprzez organy,

- ingerencja państwa,

- struktura władz i organów samorządowych jest zbliżona,

Reformy regionalne mają polityczny charakter gdyż służą kreowaniu polityki a nie do zarządu administracji publicznej (twórczy charakter), rozwinęły się w XIX w.

Regiony nie są skierowane przeciwko państwu. Regiony stanowią formę obrony przed kryzysem administracji terytorialnej. Na kryzys mają wpływ trzy rodzaje:

1. Polityzacja samorządu terytorialnego.

2. Koncentracja kapitału.

3. Postęp techniczny powoduje spadek zainteresowania samorządu (frekwencja wyborów).

39. Amerykański model administracji (system rządów).

40. Angielski model administracji (system rządów).

41. Francuski model administracji (system rządów).

42. Niemiecki model administracji (system rządów kanclerskich i poza kanclerskich).

43. Szwedzki model administracji (system rządów).

44. Formy demokracji bezpośredniej w samorządzie terytorialnym.

Demokracja - (demo - ludzie; kratos - władza) - to ustrój którym państwo ma bronić obywatela.

I. Demokracja - to ustrój polityczny w którym władzę sprawuje społeczeństwo.

Cztery znaczenia terminu demokracja:

a) władza ludu, narodu, społeczeństwa,

b) to forma ustroju politycznego państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się im wolności polityczne,

c) jest synonimem swych praw i wolności politycznych, podstawą jest równość obywateli wobec prawa, równość ich szans i możliwości,

d) ustrój społeczno - gospodarczy zapewniający powszechny udział obywateli we własności i zarządzeniu majątkiem produkcyjnym.

1. Zebrania wiejskie.

2. Ogólne zebrania mieszkańców osiedla w miastach.

3. Konsultacje z mieszkańcami gmin.

4. Referenda gmin.

Ad. 3. Przeprowadzenie spraw ważnych dla gminy, decyzje podejmuje rada gminy. Konsultacje - to zasięg opinii mieszkańców.

Ad. 4. Członkowie decydują o sprawach dotyczących tej ustawy.

- organ stanowiący i kontrolny,

- organ wykonawczy (wójt, prezydent miasta)

mieszkańcy - 3 organ to organ stanowiący jednak bez możliwości kontrolowania.

Obligatoryjna forma referendum:

- samo opodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne,

- w sprawie odwołania pady gminy,

Obywatele gminy decydują o przeprowadzeniu referendum.

INICJATYWA SPOŁECZNA dotyczy:

1. Projektu nowej konstytucji.

2. W sprawie przeprowadzenia referendum.

ŚRODKI PRAWNE SŁUŻĄCE OCHRONIE PRAWA REFERENDUM

1. Skarga do naczelnego sądu administracyjnego na postanowienie wojewódzkiego komisarza, odrzucające wniosek o przeprowadzenie referendum.

2. Skarga do NSA na uchwałę rady gminy odrzucającą wniosek o przeprowadzenie referendum.

Skargę może wnieść inicjator referendum w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia lub uchwały. Każdy z mieszkańców może protestować i jest to środek prawny, w przypadku naruszenia przepisów o referendum lokalnym.

45. Kryzys finansów publicznych a funkcjonowanie administracji publicznej.

Ilość środków przyznawanych instytucjom administracji publicznej ma znaczenie i wpływ na:

1. Na ocenę politycznej siły rządu.

2. Na jakość życia każdego z obywateli.

3. Ma wpływ na całość procesów gospodarczych.

4. Na postrzeganie poszczególnych instytucji w odbiorze społecznym.

PRÓBY REMEDIUM KRYZYSU FINANSOWEGO

1. Limity finansowe - określają bezwzględną granicę wydatków w cenach bieżących na 75 % środków budżetowych przyznanych poszczególnym organizacjom administracji publicznej.

1976r. Wielka Brytania (wprowadzenie limitu finansowego).

Reakcją na limitowanie danej struktury było tworzenie rezerw w samej strukturze.

Pierwotne limity finansowe ograniczenie limitu wydatku.

2. „Kopertowa” strukturalizacja budżetu (Kanada lata 70/80).

Dwa poziomy działania:

- wkładanie pieniędzy do określone ilości „kopert”,

- negocjacje w następnym roku między zainteresowanymi negocjatorami, które mają doprowadzić do podziału zasobów między poszczególnymi sektorami administracji publicznej.

3. Margines budżetu strukturalnego - rozpoczyna się od sporządzenia szacunków dotyczących wpływu inflacji. W większości krajów podatki dochodowe mają charakter progresywny, dlatego zarówno inflacja i rzeczywisty wzrost gospodarczy powodują, że dochody sektora publicznego wnoszą szybciej niż dochody sektora prywatnego. Mechanizm ten powoduje zjawisko dywidendy fiskalnej do zmniejszenia lub zwiększenia publicznych i prywatnych dochodów.

Specyfika USA w tym zakresie jest budżet pełnego zatrudnienia. Podstawą tego okresu jest określenie dochodów i wydatków.

II Wydajność - ilość elementów na jednostkę czasu, idea ta została zapożyczona z sektora prywatnego z nadzieją usprawnienia administracji. Najłatwiejszą metodą wydajności są:

- cięcia budżetowe - metoda skrawania. W Szwecji szacuje się koszty czynnika publicznego, inflacja, redukuje się tylko o 2% (banalnie prosty pomysł, możliwe minimum). Powołuje się inne instytucje.

- zewnętrzna ewolucja - kolejna próba usprawnienia administracji publicznej polegająca na imporcie menadżerów, którzy osiągnęli sukces w sektorze prywatnym, a następnie wprowadza się do sektora publicznego. Możliwość odwołania do grup eksperckich i konsultantów wyspecjalizowanych. Przykładem postępowania zbieżnego z zewnętrzną ewolucją to w 1984r. W Waszyngtonie gdy do sektora publicznego sprowadzono kilka tysięcy ludzi z wyższych stanowisk, pozwoliło to na redukcję kosztów. Na kontynencie Europejskim administrację publiczną uważa się za elitę.

III PPP - Partnerstwo Publiczno Prawne.

1984r. Zbudowano pierwsze prywatne więzienie w USA na zasadzie PPP. W klasycznym modelu PPP projektuje, buduje, a następnie zarządza infrastrukturą oraz świadczy usługi dla ludności. Natomiast sektor publiczny sprawuje nad tą działalnością nadzór. PPP to specyficzna forma współpracy sektora publicznego i prawnego. Koncepcja PPP może być realizowana w sektorze transportu, obrony, szkolnictwa, więziennictwa, energii oraz przy budowie struktury wodno - kanalizacyjnej.

Korzyści PPP:

1. Brak środków publicznych rekompensowany jest środkiem prawnym.

2. Partnerstwo, umowa minimum dwóch stron, w której zobowiązują się one do pracy nad wspólnym celem.

3. Partnerzy dzielą między siebie prawa i obowiązki.

4. Możliwość zawarcia takiej umowy, w której strony mogą w sposób dowolny kształtują wspólne przedsięwzięcie oraz związane z nimi prawa i obowiązki.

Do zalet PPP należy ponadto:

1. Przyspieszenie rozbudowy infrastruktury.

2. Szybsza budowa inwestycji.

3. Redukcja kosztów utrzymania.

4. Lepsza alokacja ryzyka.

5. Podniesienie jakości infrastruktury.

6. Zwiększenie roli sektora publicznego w zarządzaniu.

Rodzaje współpracy między sektorem publicznym a sektorem prawnym:

1. Kontraktacja usług - zlecenie wykonania określonych usług.

2. Kontrakty menedżerskie - umożliwiają zdobycie samego doświadczenia, podobne do PPP, „Managements contrats”.

3. Lizing dzierżawa - ryzyko komercyjne ponosi sektor prywatny.

W ramach PPP funkcjonują umowy typu BOT - są istotą PPP (budowanie, prowadzenie, przekazanie), łączą w jedną osobę 3 funkcje: Projektowanie, budowanie, utrzymanie i zarządzanie. Kontrakty typu BOT podpisywane są na okres nie krótszy niż 15 lat. Sektor publiczny pełni funkcję nadzorczą. Zysk ujawniony jest na poziomie 15 - 20%.

46. Model biurokracji.

BIUROKRACJA - to hierarchiczna regulowana przepisami organizacja oparta na określonym w kontrakcie stosunku zależności służbowej między zwierzchnikiem i podwładnym.

Ukształtowanie się nowoczesnej biurokracji poprzedziły trzy etapy:

- specjalizacja funkcji administracji wykonywanych na dworach książęcych i królewskich, oddzielenie tych funkcji od dworu,

- obejmowanie stanowisk administracji przez wykształcenie na uniwersytetach prawników,

- przechodzenie funkcji administracji z rąk dowódców wojsk w ręce urzędników cywilnych.

W języku potocznym biurokracja to - niesprawne działanie administracji publicznej, nadmierna formalizacja i opieszałość w załatwianiu spraw.

Wg Webera biurokracja to - organizacja o hierarchicznej strukturze władzy posługująca się narzucaniem uniwerslanistycznych i bezosobowych przepisów do jej wykonywania kładąca nacisk na prawne ograniczenia, swobody podejmowania decyzji administracyjnej.

Dla Webera pracownicy służby cywilnej wybierani są wg retorycznych kwalifikacji, osiągnięć, wykształcenia nie zaś pochodzenia, klasy społecznej, koloru skóry itd.

Administracja publiczna rekrutuje najlepiej przygotowanych pracowników.

---