Lasy
Funkcje lasów
- funkcje ekologiczne (ochronne), wyrażające się korzystnym wpływem lasów na: kształtowanie klimatu globalnego i lokalnego, skład atmosfery, regulację obiegu wody w przyrodzie, przeciwdziałanie powodziom, lawinom i osuwiskom, ochronę gleb przed erozją i krajobrazu przed stepowieniem, zachowanie potencjału biologicznego wielkiej liczby gatunków i ekosystemów, a także różnorodność krajobrazu i lepsze warunki produkcji rolniczej;
Funkcje lasów
- funkcje produkcyjne (gospodarcze), polegające na zdolności do produkcji biomasy i ciągłego powtarzania tego procesu, co umożliwia trwałe użytkowanie drewna i surowców niedrzewnych pozyskiwanych z lasu, w tym użytków gospodarki łowieckiej, a w konsekwencji uzyskiwanie dochodów ze sprzedaży towarów i usług oraz zasilanie podatkiem budżetu państwa i budżetów samorządów lokalnych;
Funkcje lasów
funkcje społeczne, które kształtują korzystne warunki zdrowotne i rekreacyjne dla społeczeństwa, wzbogacają rynek pracy, wzmacniają obronność kraju, zapewniają rozwój kultury, nauki oraz edukacji ekologicznej społeczeństwa.
Lesistość Polski
8,9 mln ha, co stanowi 28,4% powierzchni kraju
Zwiększanie lesistości
Zwiększanie powierzchni lasów jest jednym z priorytetów określonych w Polityce Leśnej Państwa. Przyjęty przez Radę Ministrów „Krajowy program zwiększania lesistości” stwarza dobre podstawy do planowania i realizowania zalesień w sposób sprzyjający zwiększaniu różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazu.
Poziom zalesień
Wzrost powierzchni lasów
Typy siedliskowe lasów
Lasy w Polsce występują w zasadzie na terenach o najsłabszych glebach, co znajduje swoje odzwierciedlenie w układzie typów siedliskowych lasu.
W strukturze siedliskowej lasów przeważają siedliska borowe, występujące na 59,9% powierzchni lasów; bogatsze siedliska lasowe zajmują 40,1%, z czego olsy i łęgi - 3,9%.
Struktura wiekowa
drzewostanów
Wiek drzewostanów
Skład gatunkowy lasów
Struktura powierzchniowego
udziału gatunków panujących
Udział drzewostanów iglastych, mieszanych i liściastych
Skład gatunkowy zalesień
Przekształcania struktury gatunkowej
Istotny wpływ na obecny skład gatunkowy miało wprowadzanie gatunków iglastych, zwłaszcza sosny, na grunty nieodpowiednie dla tych gatunków. Zadaniem obecnie prowadzonej gospodarki leśnej jest przywracanie składów gatunkowych odpowiadających warunkom naturalnym.
Zasoby drzewne
Zmiana zasobów drzewnych w klasach wieku
Średni przyrost roczny zasobów drzewnych i pozyskanie drewna [mln m3 grubizny]
Zestawienie przyrostu całkowitego, pozyskania drzew żywych i martwych na 1 ha
Zagrożenia lasów
Zagrożenia lasów - owady
Zagrożenia lasów - owady
Powierzchnia objęta zwalczaniem szkodników owadzich w Polsce.
Zagrożenia lasów - grzybowe choroby infekcyjne
Podobnie jak w przypadku szkodników owadzich, ostatnie dziesięciolecia cechowało stałe narastanie zagrożenia lasów przez grzybowe choroby infekcyjne. W końcu lat pięćdziesiątych szkody spowodowane przez ten czynnik stresowy rejestrowano na około 100 tys. ha, a w latach 1992-95 - już na ponad 500 tys. ha rocznie. W roku 2001 występowanie chorób infekcyjnych stwierdzono na łącznej powierzchni ponad 740,0 tys. ha drzewostanów, co w porównaniu z 2000 r. stanowi zwiększenie areału o 36%.
Zagrożenia lasów - zwierzyna
Zagrożenia lasów - pożary
Pożary w Polsce stanowią jedno z abiotycznych, jaki biotycznych zagrożeń środowiska leśnego. Rocznie występuje od 3 do 8 tys. pożarów lasów. W minionym okresie (1990-2001) w Polsce powstało 93 284 pożarów, w tym 53 371 w Lasach Państwowych i objęły odpowiednio powierzchnię 119 820 i 61 580 ha. Przeciętna powierzchnia pożaru wyniosła 1,15 ha.
Liczba i łączna powierzchnia pożarów lasu
Stan zdrowotny lasów
Ocena stanu zdrowotnego lasów w Polsce jest dokonywana w ramach programu monitoringu lasów, który stanowi element państwowego monitoringu środowiska i jest realizowany zgodnie z postanowieniami Konwencji o Transgranicznym Przemieszczaniu się Zanieczyszczeń Powietrza na Dalekie Odległości oraz regulacjami Unii Europejskiej o ochronie lasów wspólnoty przed zanieczyszczeniami powietrza corocznie od roku 1989.
Stan zdrowotny lasów
Tendencja poprawy zdrowotności lasów w Polsce w ostatnim pięcioleciu wynika z obniżenia poziomu emisji zanieczyszczeń powietrza oraz zmniejszenia deficytu wodnego w okresie wegetacyjnym.
Istotnym faktem z punktu widzenia zdrowotności lasów jest utrzymujące się jednak na wysokim poziomie, mimo powolnego spadku, stężenie związków azotowych w powietrzu. Wynikiem tego jest wysoki depozyt związków azotowych na obszarach leśnych. Powoduje on wzrost żyzności siedlisk leśnych i zwiększenie przyrostu drzewostanów. Jednocześnie podwyższona zawartość azotu w igliwiu bądź liściach drzew zwiększa wrażliwość drzewostanów na szkodliwe czynniki biotyczne lub abiotyczne. Bardziej prawdopodobne staje się wystąpienie gradacji owadów liściożernych oraz grzybów patogenicznych. Większe szkody mogą wystąpić na skutek przymrozków, śniegołomów i wiatrołomów.
Poziom uszkodzenia lasów w 2001 roku na podstawie oceny defoliacji
Stan zdrowotny lasów w Polsce na tle krajów europejskich
Stan zdrowotny lasów
Polska uczestniczy w programie ICP-Forests (Międzynarodowy Program Koordynacyjny dot. „Oceny wpływu zanieczyszczeń powietrza na lasy”).
W zestawieniu z 2001 roku, dotyczącym wszystkich gatunków razem niższą zdrowotność niż w lasach Polski zanotowano w 5 krajach: w Słowacji, Bułgarii, we Włoszech, w Mołdawii, na Ukrainie i w Czechach. Porównując drzewostany iglaste, niższy niż w Polsce poziom ich zdrowotności zarejestrowano w 5 krajach: w Słowenii, Słowacji, Bułgarii, Czechach i Chorwacji. Drzewostany liściaste wykazywały niższą zdrowotność w 4 krajach: w Norwegii, Mołdawii, we Włoszech i na Ukrainie. Porównania poziomu zdrowotności drzewostanów pomiędzy krajami należy traktować z dużą ostrożnością ze względu na odmienne warunki klimatyczne, skład gatunkowy jak i pewne różnice metodyczne mogące występować pomiędzy krajami.
Inicjatywy podejmowane na rzecz
ochrony lasów
Istotną część międzynarodowego procesu ochrony środowiska stanowi rozwój i wdrażanie trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej jako całościowego rozwiązania, mającego m.in. zapewnić ochronę zasobów leśnych. (szczyt w Rio 1991)
Sprawy ochrony zasobów leśnych są uwzględniane w wielu konwencjach, spośród których należy wymienić Konwencję ONZ ds. Ochrony Klimatu, Konwencję ds. Ochrony Różnorodności Biologicznej czy też Konwencję ds. Ochrony Ekosystemów Wodnych i Błotnych. Globalną inicjatywą mającą na celu m.in. opracowanie Konwencji o Lasach jest Forum Leśne ONZ.
Inicjatywy podejmowane na rzecz
ochrony lasów
Ochrona lasów stała się przedmiotem regionalnej inicjatywy ministerialnej w Europie (MCPFE), w ramach której opracowano m.in. tzw. kryteria i wskaźniki trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej. Kryteria zostały przyjęte przez ministrów odpowiedzialnych za ochronę lasów jako obwiązujące, kraje są zobowiązane do raportowania ich wdrażania. Kryteria i wskaźniki zostały zaakceptowane jako podstawa okresowej Oceny Zasobów Leśnych FAO.
Polska, aktywnie uczestnicząc we wszystkich wymienionych działaniach międzynarodowych, rozwija równocześnie krajowe inicjatywy wdrażania zasad trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej.
Ochrona lasów w Polsce
Akty prawne - Ustawa o lasach
Dokumenty programowe - Polityka Leśna Państwa,
Programy tematyczne - Krajowy Program Zwiększania Lesistości,
Zasady trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej zostały włączone do programów edukacyjnych obejmujących nie tylko szkoły i uczelnie leśne, ale również szeroko rozumiane społeczeństwo, zwłaszcza młodzież poprzez m.in. Izby edukacji leśnej, zielone szkoły.
Ochrona lasów w Polsce
W ostatniej dekadzie obserwuje się poważny rozwój inicjatyw służących m.in. Ochronie naszych lasów. W ich wyniku wzrosła m.in. Powierzchnia leśna objęta różnymi formami ochrony powierzchniowej. W 2001 roku lasy stanowiły 61% powierzchni parków narodowych, 53% powierzchni parków krajobrazowych a 35% powierzchni rezerwatów przyrody stanowiły rezerwaty leśne.
Unikalną inicjatywą w skali światowej jest założenie sieci leśnych kompleksów promocyjnych - modelowych obszarów mających zapewniać spełnianie możliwego szerokiego spektrum funkcji lasu.
Ochrona lasów w Polsce
W roku 2001 istniało 11 LKP, W roku 2002 powstały dwa nowe leśne kompleksy promocyjne: Lasy Spalsko-Rogowskie, Lasy Mazurskie. Łączna powierzchnia wszystkich powołanych leśnych kompleksów promocyjnych wynosi 630 tys. ha co odpowiada 8,4% powierzchni lasów zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe.
Udział lasów RDLP, na tle całkowitej powierzchni lasów posiadających certyfikat FSC.
Lasy podsumowanie
Lasy w klimatyczno-geograficznej strefie położenia Polski są naturalną formacją przyrodniczą. Stanowią niezbędny czynnik równowagi ekologicznej, ciągłości życia, różnorodności krajobrazu, a także neutralizacji zanieczyszczeń, przez co przeciwdziałają degradacji środowiska. Zachowanie lasów jest nieodzownym warunkiem ograniczania procesów erozji gleb, zachowania zasobów wodnych i regulacji stosunków wodnych oraz ochrony krajobrazu.
Ekosystemy leśne stanowią w Polsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich form ochrony przyrody, obejmujących około 30% powierzchni kraju. Lasy zajmują prawie połowę (49,6%) powierzchni obszarów chronionych.
Lasy podsumowanie
Konsekwentnie realizowano „Krajowy program wzrostu lesistości” zakładający zwiększenie lesistości kraju do 30% w roku 2020 i do 33% w roku 2050. W 2001 roku zalesiono 23 tys. ha (23,4 tys. ha w 2000 r.) gruntów porolnych i marginalnych.
Lasy są odnawialnym źródłem surowców drzewnych, warunkującym rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska.
Pomimo wielu wymienionych zagrożeń od pięciu lat zmniejsza się uszkodzenie drzewostanów w Polsce. Udział drzewostanów uszkodzonych - o defoliacji koron powyżej 25% - systematycznie maleje; z 55% w 1994 r. do 30,3% w 2001 r.
Lasy podsumowanie
Polska należy do krajów, w których niekorzystne zjawiska związane z masowymi pojawami szkodników owadzich, często o rozmiarach gwałtownych gradacji, występują w wyjątkowo dużej różnorodności i cyklicznym nasileniu.
W dalszym ciągu utrzymuje się wysokie zagrożenie wywołane przez grzyby chorobotwórcze. Głównym źródłem tych zagrożeń są choroby systemów korzeniowych (huba korzeni i opieńki), szczególnie aktywne w drzewostanach założonych na gruntach porolnych.
Szkody gospodarcze w lasach wyrządzają również roślinożerne ssaki, głównie jeleń i sarna.