Typ: parzydetkowce - Cnidaria
Rozróżnia się trzy rodzaje parzydełek: penetranty - zawierające włókno z kanalikiem jadowym i przebijające ciało, wolwenty
- o długiej nici, która owija się wokół ciała ofiary, powodując jej unieruchomienie, glutynanty - unieruchamiające ofiarę
długą nicią pokrytą lepką wydzieliną.
Parzydełka występują u parzydełkowców głównie w okolicy otworu gębowego i na ramionach, są wytworem komórek ektodermalnych,
które ulegają procesowi przeobrażania w parzydełka w miarę ich zużywania. Parzydełka są wykorzystywane przez liczne gatunki
morskich zwierząt, żywiących się parzydełkowcami, do obrony własnej.
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Zamieszkują wody czyste, dobrze natlenione. Ogromna większość jest morska, mniejszość żyje w wodach wygłodzonych albo
słodkich.. Większość nie znosi dużych wahań temperatury (cechuje je stenotermia), a także większych zmian zasolenia
(stenohalinowość).
Postacie dojrzałe są zróżnicowane na polipy i meduzy. Żyją samotnie i kolonijnie. Postacie żyjące samotnie mają bardzo
różne rozmiary, od mikroskopijnych do osiągających 2 m wysokości (polipy) lub średnicy (meduzy). Kolonie mogą się rozciągać
kilometrami.
Parzydełkowce wykazują organizację morfologiczną najprostszą w obrębie tkankowców. Mają właściwe tkanki, a samodzielność
komórek jest ograniczona. Mają proste układy: nerwowy, zmysłów, pokarmowy, rozrodczy. Trawią częściowo zewnątrzkomórkowo,
częściowo wewnątrzkomórkowe. Oddychają całą powierzchnią ciała. Zbędne produkty metabolizmu komórki wydalają bezpośrednio do
wody.
Larwa u gatunków osiadłych osadza się biegunem przeciwgębowym na podłożu. Pragęba funkcjonuje jako definitywny otwór
gębowy. Zachowuje się także prajelito, które u postaci dojrzałych funkcjonuje jako układ chłonnotrawiący (gastrowaskularny,
pokarmowo-naczyniowy), to jest służący zarówno do trawienia, jak i do rozprowadzania pokarmu. Jama tego układu może być
jednolita lub poprzegradzana fałdami endodermalnymi. Nowością strukturalną, w porównaniu z podstawową organizacją
morfologiczną gastruli jest występowanie u parzydełkowców ramion (czułków) dookoła otworu gębowego, ułatwiających zdobywanie
pokarmu. Przez otwór gębowy, wraz z wodą, do jamy chłonno-trawiącej dostaje się pokarm, a także przez niego woda wydostaje
się na zewnątrz ciała oraz nie strawione resztki pokarmu. Ramiona wyznaczają osie symetrii promienistej (promienie), główne
albo tzw. I rzędu. Pomiędzy nimi można wyznaczyć międzypromienie, przez które przechodzą płaszczyzny dzielące ciało na tyle
części, ile jest promieni, zwane antymerami.Ciało parzydełkowców zbudowane jest z dwóch warstw zarodkowych: ektodermy i
endodermy. Ektoderma tworzy pokrycie ciała (naskórek, epidermę). Endoderma wyściela układ chłonno-trawiący, tworzy nabłonek
tego układu (gastrodermę). Pomiędzy obu warstwami występuje struktura podporowa mezoglea, galaretowata, mniej lub bardziej
sztywna, pozbawiona komórek albo mająca amebocyty, ale nie wykazująca cech tkanki. Nazwa typu pochodzi od specyficznych
komórek występujących w warstwach ciała, zwanych parzydełkami (knidami, parzawkami), tworzących zabezpieczenie przed
naturalnymi wrogami, a także pośrednio mających znaczenie przy zdobywaniu pokarmu. U polipów, zwłaszcza kolonijnych,
przeważa rozmnażanie bezpłciowe. Żyją w symbiozie i komensalizmie z glonami występującymi w ich ciele; z gąbkami,
pierścienicami, skorupiakami (niektóre kraby pustelnik! noszą na szczypcach lub na pancerzu ukwiały dla obrony.
MORFOLOGIA FUNKCJONALNA
W obrębie parzydełkowców występują dwie różne, wspomniane postacie organizmów dojrzałych: polip i meduza. Polip, z bardzo
nielicznymi wyjątkami, jest postacią osiadłą. Ma ciało cylindryczne, otwór gębowy skierowany do góry i otoczony ramionami.
Występują trzy typy polipów: polip stulbioplawowy (hydropolip), z otworem gębowym odpowiadającym pragębie i jednolitą jamą
chłon-no-trawiącą; polip krążkoplawowy (scyfopolip), z otworem gębowym jak u poprzedniego, ale z jamą chłonno-trawiącą
przegrodzoną czterema fałdami endodermalnymi i polip koralowcowy (antozoopolip), z otworem gębowym przesuniętym na dno
ektodermalnego wpuklenia, a jamą chłonno-trawiącą przegrodzoną więcej niż czterema przegrodami. Meduza jest w zasadzie
postacią wolno pływającą, tylko u niektórych grup jest wtórnie osiadła. Ma kształt parasola, dzwonu lub kostki.. Orientacja
ciała meduzy, w odniesieniu do polipa, jest odwrócona, w zupełności zgodna z orientacją gastruli. Otwór gębowy znajduje się
po dolnej stronie ciała. Zasadniczą modyfikacją jest skrócenie głównej osi ciała i rozpłaszczenie na boki.. Część meduzy,
wypukła przeciwgębowa (aboralna, eksumbrellarna), odpowiada bocznej ścianie ciała polipa, a wklęsła gębowa (oralna,
subumbrellarna) - części gębowej. Ramiona, które u meduzy występują na brzegu subumbrelli, są strukturami homologicznymi z
ramionami polipa. Mezoglea u meduz jest zawsze dużo obfitsza niż u polipów, co ma znaczenie przystosowawcze do życia
wolnego: zmniejsza masę ciała. Występują dwa zasadnicze typy meduz: hydro-meduza (kraspedomeduza), która na brzegu tarczy ma
fałd okrężny, tzw. żagielek (pelum, craspedon) i u której gonady powstają poniżej kanałów układu chłonno-trawiącego, pod
ektodermą oraz scyfomeduza (akraspedome-duza), bez żagielka, z powycinanym brzegiem tarczy i gonadami powstającymi na
kanałach układu chłonno-trawiącego, pod endodermą. Pośrednią budowę ma meduza u kostkowców, występuje u niej fałd
przypominający żagielek (pelarium), ale w okresie rozrodu gonady powstają na kanałach układu chłonno-trawiącego.
SYSTEMATYKA
stułbiopławy - Hydrozoa, krążkopławy - Scyphozoa, koralowce - Anthozoa.
Gromada: stułbiopławy - Hydrozoa
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Przedstawiciele gromady w większości występują w morzach, na wszystkich szerokościach geograficznych. Część gatunków jest
przystosowana do życia w wodach wyśledzonych, a także w wodach słodkich. Polipy są osiadłe, żyją na dnie, występują samotnie
i kolonijnie, głównie w strefach przybrzeżnych. Gatunki kolonijne są liczniejsze. Meduzy są planktonowe albo stale utrzymują
się na określonej głębokości. Występują zwykle w wodach przybrzeżnych, rzadziej w pełnym morzu. U gatunków kolonijnych mogą,
po osiągnięciu odpowiedniego stadium rozwojowego, opuszczać kolonie lub pozostawać przyrośnięte na stałe (por. kolonie).
Polipy i meduzy żyjące w wodach słodkich są drobne, długość ich ciała albo średnica, nie przekraczają zwykle kilku
milimetrów. Morskie są większe, niektóre polipy samotne osiągają do dwóch metrów wysokości, a meduzy do 0,5 m średnicy.
Niektóre świecą mając w swoich komórkach symbiotyczne bakterie bioluminescencyjne. Bakterie mogą występować w całym ciele
albo w określonych jego okolicach. Stułbiopławy w obrębie parzydełkowców, pod względem morfologicznym, są
najprymitywniejsze. Polipy mają jamę chłonno-trawiącą jednolitą, bez przegród, mezogleę cienką bez komórek. Meduzy są
zaopatrzone w żagielek, mają mezogleę obfitszą, ale także bez komórek. Ektoderma u obu postaci, prócz ochraniania ciała i
odbierania bodźców,' pełni także funkcję rozrodczą; z jej komórek powstają gamety, co jest cechą pierwotną.
Stułbiopławy rozmnażają się bezpłciowo lub płciowo, przy czym meduzy najczęściej tylko płciowo. Występuje regularna lub
nieregularna przemianapokoleń, ale również i redukcja jednego z pokoleń: polipa lub meduzy.
Gromada: krążkopławy - Scyphozoa
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Krążkopławy są wyłącznie morskie. Meduzy są postaciami dominującymi. Przeciętnie ich średnica wynosi 2-40 cm, ale znane są
formy o średnicy wynoszącej 2 m. Prowadzą głównie przybrzeżny tryb życia, część jest głębinowa. Większość pływa wolno, część
jest osiadła, przyczepiona eksumbrellą do podłoża. Mają obfitą mezogleę i narządy zmysłów zebrane w ropalia. Z wyjątkiem
meduz kostkowych nie mają żagielka. Gonady powstają u nich z endodermy. Gonady są jaskrawo zabarwione na różowo lub czerwono
i przeświecają przez ciało. Większość scyfomeduz silnie parzy.. Wiele meduz świeci, współżyjąc z bakteriami
bioluminescencyjnymi.
Polipy nie występują u wszystkich gatunków, są drobne. Różnią się od hydropolipów obecnością 4 przegród w jamie
chłonno-trawiącej. Są osiadłe. Rozmnażają się tylko bezpłciowo. Żyją samotnie, nieliczne są kolonijne.Regeneracja jest,
ogólnie biorąc, słabsza
MORFOLOGIA
FUNKCJONALNA
Polip
Przypominają stułbie. Główna różnica dotyczy skomplikowania jamy chłonno-trawiącej, która ma cztery podłużne
przegrody. Ponadto, mają w obu warstwach ciała parzydełka. Przeważnie ektoderma nie wydziela oskórka, jeżeli
występuje oskórek, nigdy nie tworzy tek. Nie rozmnażają się płciowo.
MEDUZA
Kształty meduz są bardzo różne, zwłaszcza u form osiadłych, niemniej zawsze meduzy zachowują symetrię promienistą. Brzeg
tarczy najczęściej jest powycinany, rzadziej gładki. Na brzegu tarczy zwisają ramiona, różnie długie, w liczbach 4, 12, 16
lub więcej. Manubrium jest krótkie, jego boczne końce mogą być wyciągnięte w 4 długie płaty, bogato zaopatrzone w
parzydełka, służące do zdobywania pokarmu. Strona wypukła meduzy pokryta jest płaskimi, a wklęsła wysokimi komórkami
nabłonkowo-mięśniowymi, z wypustkami kurczliwymi biegnącymi okręż-nie. Scyfomeduzy, podobnie jak hydromeduzy, poruszają się
ruchami pulsacyjnymi wyrzucając wodę z eksumbrelli, ale ze względu na większą oporność mezoglei ruchy ich są znacznie
szybsze. W naskórku występują wszystkie typy parzydełek, ale najczęściej ograniczne są do ramion i płatów gębowych. Mezoglea
jest obfita, zaopatrzona w system włókienek białkowych wzmacniających. Czterokątny otwór gębowy, znajdujący się na szczycie
manubrium, prowadzi do części centralnej, zwanej "żołądkiem", o kształcie soczewki.. Do części centralnej wnikają
interradialnie cztery przegrody (septy), w wyniku czego powstają cztery kieszenie żołądkowe (komory boczne), które na
obwodzie połączone są kanałem okrężnym. Na wewnętrznych brzegach przegród, zwróconych do środka żołądka, albo tylko u ich
podstaw, występują filamenty gastralne, palczaste wyrostki zbudowane podobnie jak przegrody z endodermy, zaopatrzone w
komórki gruczołowe produkujące enzymy trawienne. U niektórych gatunków filamenty mają parzydełka, służące do zabijania
pokarmu, który żywy dostaje się do żołądka. Ponadto, filamenty mechanicznie rozdrabniają pokarm. U wielu gatunków komory
boczne występują tylko w okresie młodocianym, u postaci dojrzałych zanikają przegrody i komory zostają zredukowane do
czterech kanałów promienistych, ułożonych perradialnie, porozgałęzianych. Powstają także kanały interradialne, również
poroz-gałęziane. Pomiędzy kanałami perradialnymi i interradialnymi może występować trzeci system kanałów, nie
rozgałęzionych, zwanych adradialnymi. Wreszcie, u postaci starzejących się zmniejsza się, albo całkowicie redukuje kanał
okrężny. Trawienie jest, częściowo zewnątrz- a częściowo wewnątrzkomórkowe. Zewnątrzkomórkowe zachodzi w części centralnej
układu chłon-no-trawiącego, w obszarze filamentów, do kanałów dostaje się pokarm nad-trawiony i tam zachodzą fagocytoza i
pinocytoza. Układ nerwowy składa się z sieci komórek nerwowych, leżących u podstaw ektodermy i endodermy. Na wysokości
narządów zmysłowych występują skupienia neuronów w postaci zwojów, łączących się z siecią wypustkami. Narządy zmysłu wzroku,
równowagi i węchu zgrupowane są w kolby zmysłowe. Narządy zmysłu równowagi zajmują część szczytową kolb. Narządy zmysłów
węchu i wzroku, w formie dołków wysłanych komórkami zmysłowymi, tworzą w kolbach części podstawowe. U podstawy kolb, w
ektodermie leżą opisane zwoje nerwowe. Antimerów jest tyle ile zwojów.
ROZMNAŻANIE l ROZWÓJ
Polipy rozmnażają się tylko przez pączkowanie, produkując polipy lub przez strobilizację, a wtedy powstają meduzy. Meduzy,
u większości gatunków są rozdzielnopłciowe, niewielka liczba jest hermafrodytyczna.. Komórki rozrodcze powstają z komórek
interstycjalnych endodermy, gonady powstają na kanałach układu chłonno-trawiącego. Zapłodnienie jest zewnętrzne. Dojrzałe
komórki rozrodcze dostają się przez rozstęp komórek gonad do jamy ehłonno-trawiącej i stąd przez otwór gębowy na zewnątrz.
Ryć. 45. Cheibia modra, cykl rozwojowy; a - planula, b - bruzdkowanie, e - efyra (wygląd z boku i od góry), j - zapłodnione
jajo, o - polip (scyfistom), p - plemnik, s - strobilizacja polipa
Większość gatunków, u których występują dwie postacie - polip i meduza, wykazuje przemianę pokoleń. Bruzdkowanie jaj jest
całkowite, nierównomierne i powstaje celoblastula. Gastrulacja zachodzi przez imigrację albo inwaginację. W wyniku dalszego
rozwoju powstaje planula. Po krótkim okresie życia wolnego planula przyczepia się do podłoża biegunem przednim i zamienia
się w postać zwaną scyfistomem..
Strobilizacja zachodzi zwykle w okresie pogarszania się warunków w środowisku, albo przy końcu sezonu rozrodczego. Polega
na tworzeniu się w okolicy stożka gębowego polipa pojedynczych (monostrobilizacja), albo szeregu okrężnych przewężeń
(polistrobilizacja). W drugim przypadku polip wygląda jakby był złożony z szeregu wklęsłych krążków poukładanych na sobie.
Na brzegach krążków powstają uwypuklenia w formie płatów, których jest zawsze 8, a następnie krążki kolejno odrywają się od
polipa i zamieniają w larwy meduzoidalne, zwane efyrami. Mają zawiązki wszystkich narządów, łącznie z zawiązkami kolb
zmysłowych we wcięciach płatów. Efyry są plan-ktotropowe, żywią się głównie pierwotniakami i przekształcają w dojrzałe
meduzy. U tych gatunków, u których nie występuje postać polipa, planula bezpośrednio rozwija się w efyrę.
Gromada: koralowce - Anthozoa
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Koralowce są morskie, występują przeważnie w wodach ciepłych, ale także - arktycznych i antarktycznych..Koralowce mają
tylko postać polipa. Połowa, z ok. 6000 współcześnie występujących gatunków, żyje samotnie, połowa jest kolonijna. Polipy
samotne mają przeważnie długość od kilku mm do kilkunastu cm. Wiele koralowców występuje masowo, a ze szkieletów
gatunków występujących w morzach tropikalnych tworzą się rafy i wyspy
MORFOLOGIA FUNKCJONALNA
.
Polipy mają okolicę gębową spłaszczoną w postaci tarczy gębowej. Dalsza część ciała nazywana jest pniem, który u podstawy
może być zróżnicowany w stopę. Symetria zewnętrzna jest promienista, wewnętrzna dwuboczna.. Część ektodermalną określana
jest jako gardziel (jelito przednie, stomodaeum), ponieważ zbudowana jest z komórek kurczliwych nabłonkowo-mięśniowych. Przy
czym, symetria dwuboczna ma głównie znaczenie morfologiczne a mniej funkcjonalne, bowiem koralowce, jako formy osiadłe, w
kontaktach ze środowiskiem pozostają promieniście symetryczne.
Endodermalne przegrody (septy) jamy chłonno-trawiącej są bardziej rozwinięte. Występują w liczbie 8, 6 lub wielokrotności 6
i dzielą jamę na odpowiednią ilość komór. Liczbie przegród odpowiada liczba ramion, komory wnikają do ramion. Septy są
dwojakiego rodzaju. Jedne przyrastają do gardzieli i zwane są zupełnymi, inne ustawione są pomiędzy nimi, krótsze i nie
przyrastają do gardzieli - przegrody niezupełne. Wolne brzegi przegród są pogrubiało i wzdłużnie sfałdowane w filamenty
septalne, zwiększające powierzchnię trawienną. Koralowce odżywiają się pokarmem zwierzęcym, łapią zwierzęta za pomocą
ramion.Ektoderma występuje w postaci nabłonka komórkowego lub syncycjum. Na jej wolnej powierzchni mogą występować witki.
Ektoderma może produkować szkielet zewnętrzny, najczęściej wapienny, rzadziej keratynowy lub chitynowy. Układ nerwowy u
koralowców występują neurony jednobiegunowe obok wielobiegunowych, o zgodnej orientacji, szczególnie w septach. Koralowce
cechuje brak narządów zmysłów, co związane jest z życiem osiadłym, mają tylko komórki zmysłowe, wrażliwe na bodźce świetlne,
chemiczne i mechaniczne. Mezoglea jest obfita i zawiera liczne wolne komórki. Mogą w niej występować elementy szkieletowe,
wapienne lub rogowe (skleroproteiny zbliżone do keratyny), tworzące szkielet wewnętrzny.
Endoderma zawiera parzydełka. W przegrodach komórki nabłonkowo-mięśniowe wykazują złożoną organizację włókienek
kurczliwych, tworzą chorągiewki mięśniowe. Koralowce rozmnażają się wegetatywnie i płciowo. Komórki rozrodcze mają
pochodzenie endodermalne. Gonady powstają na przegrodach. Z jaja rozwija się planula. Zdolności regeneracyjne.
Podgromada: koralowce ośmiopromienne - Octocorallia
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
Gatunki należące do tej podgromady żyją we wszystkich morzach i na różnych głębokościach. Wszystkie są kolonijne. Kolonie
są przeważnie przyrośnięte do podłoża albo tkwią luźno w piasku. Polipy odżywiają się drob mami, rosną powoli i należą do
zwierząt długowiecznych. mają 8 pierzastych ramion pokrytych drobnymi wyrostkami - pinulami .Odpowiednio do liczby ramion
mają 8 przegród w jamie chłonno-trawiącej, które są zupełne, to jest wszystkie przyrastają do gardzieli. Symetria polipa
jest ośmiopromienista. Większość gatunków ma szkielet wewnętrzny, zbudowany z pojedynczych elementów, o bardzo różnych
kształtach. Szkielet jest zabarwiony na żółto lub różowo. Wiele gatunków ma zabarwienie zielone, pochodzące od
symbiotycznych zooksan-telli.
MORFOLOGIA FUNKCJONALNA
Polip
Tarcza gębowa jest wyraźnie odgraniczona od pnia. Pośrodku ma otwór, który prowadzi do światła gardzieli . Ramiona
występują na brzegu tarczy gębowej, są spłaszczone, po bokach mają drobne wyrostki, pinule. Septy dzielą jamę
chłonno-trawiącą na 8 komór, z których każda przełuża się do odpowiedniego ramienia. Brzegi sept zróżnicowane są w filamenty
septalne, w postaci trójdzielnych wzdłużnych fałdów . Dwie septy naprzeciw gardzieli określane są jako septy grzbietowe.
Witki tych przegród wywołują prądy wody schodzące od otworu gębowego do dna jamy. Reszta sept zawiera niewiele komórek z
witkami, głównie zbudowana jest z komórek gruczołowych, jest krótsza, nie dochodząc do dna jamy chłonno-trawiącej.Naskórek
ma tylko jeden rodzaj parzydełek - penetranty. Komórki nabłonkowo-mięśniowe są uboższe we włókienka kurczliwe. U niektórych
gatunków ektoderma wytwarza rogową kutikulę. Komórki nerwowe tworzą u podstawy ektodermy sieć, podobna sieć występuje u
podstawy komórek endodermy.Mezoglea jest obfita, ma wiele luźno rozmieszczonych komórek pochodzenia ektodermalnego. Mogą w
niej występować skleroblasty produkujące szkielet wewnętrzny w postaci sklerytów. Elementy szkieletowe mają różne kształty i
wielkości, mogą być zbudowane z substancji rogowej, z węglanu wapnia .Septy zbudowane są z dwóch blaszek endodermalnych,
rozdzielonych mezogleą. W przegrodach wypustki kurczliwe układają się po jednej stronie poprzecznie do długiej osi ciała, a
po drugiej stronie podłużnie. Z tym, że wypustki ułożone podłużnie skupione są pośrodku przegrody, wzdłuż całej jej
długości, tworząc zgrubienia, zwane chorągiewkami mięśniowymi. Szczególną cechą charakterystyczną koralowców
ośmiopromiennych jest skierowanie wszystkich chorągiewek mięśniowych ku brzusznej stronie ciała ,co wyraźnie podkreśla
symetrię wewnętrzną dwuboczną. Koralowce odżywiają się zooplanktonem.
KOLONIE
Kolonie są różnie zorganizowane. Indywidualność poszczególnych polipów może się dobrze zaznaczać, albo polipy mogą tworzyć
zwarte kolonie w których tylko tarcze gębowe są odróżnialne, np. u gąściołów dolna część polipa, będącego założycielem
kolonii, silnie grubieje przez rozwój mezoglei. W tej części mezoglei powstają skleryty, a z jamy chłonno-trawiącej wrastają
do niej rurowate wyrostki, zwane soleniami,. Na soleniach pączkują polipy, których tylko górne części wyrastają z mezoglei
to jest tarcza gębowa z ramionami i część pnia. Całość - górne części polipów i dolna mezogleą, okryta jest ektodermą.
Mezogleą, z elementami szkieletowymi i soleniami, określana jest jako cenenchyma. W bardziej złożonych koloniach solenia,
wyrastające z układów chłon-no-trawiących poszczególnych polipów, połączone są poprzecznymi poziomymi wyrostkami, a przy
wzroście polipów, na wysokości połowy pnia każdego polipa, wyrastają nowe solenia, które zostają połączone poprzeczkami. W
ten sposób w kolonii powstają coraz to nowe piętra. W najbardziej złożonych koloniach nie można odróżnić poszczególnych
pokoleń soleniów, a obok luźno rozrzuconych sklerytów mogą występowaćagregaty osiowo usztywniające cenenchynę, zwane
szkieletem osiowym, które mogą być tylko poziome, albo poziome, pionowe i skośne. U części gatunków w koloniach występuje
dymorfizm funkcjonalny. Polipy zróżnicowane są na autozoidy, postacie o typowej budowie i syfonozoidy, postacie drobne z
dużymi obficie orzęsionymi gardzielami, pozbawione ramion, ze słabo wykształconymi gonadami. Syfonozoidy regulują przepływ
wody przez kolonię, usztywniają ciała autozoidów, zwiększając turgor wody dostającej się do kolonii.
ROZMNAŻANIE l ROZWÓJ
Koralowce ośmiopromienne rozmnażają się przez pączkowanie, podział podłużny i płciowo. Są hermafrodytyczne i
rozdzielnopłciowe. U osobników hermafrodytycznych występuje protogonia, wcześniejsze dojrzewanie jaj bądź plemników, co
zapobiega samozapłodnieniu. Skupienia komórek rozrodczych powstają w brzeżnych częściach sześciu przegród, najbliższych
rowka gardzielowego. Jaja rozwijają się w niższych okolicach pnia, plemniki w wyższych. Dojrzewające komórki jajowe otaczają
komórki endodermalne i powstają pęcherzyki jajowe (folikuły), które sterczą na szypułkach do jamy chłonno-trawiącej.
Zapłodnienie jest wewnętrzne. Zapłodnione jaja rozwijają się poza organizmem macierzystym. Wydostają się do jamy
chłonno-trawiącej, a z niej na zewnątrz.
Podgromada: koralowce sześciopromienne - Hexacoraltia
CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA
. Gatunki z samotnymi polipami są szeroko rozprzestrzenione. Żyją przyczepione do dna lub przedmiotów podwodnych. Niektóre
polipy samotne, zwłaszcza ukwiały, mogą się odrywać od dna i pływać wyginając ciało, albo posługując się ramionami.. U
kilkunastu gatunków ukwiałów polipy mogą produkować .bańki gazu pod stopą i za ich pomocą mogą unosić się pionowo.
MORFOLOGIA FUNKCJONALNA
Polip
U polipów żyjących samotnie można wyróżnić tarczę gębową, pień i stopę. Tarcza gębowa jest płaska albo wklęsła. Pień może
być od zewnątrz gładki, guzkowaty, albo może być pokryty drobnymi wyrostkami.. U wielu ukwiałów pień na szczycie, pod tarczą
gębową, tworzy fałd, zwany kołnierzem ,nakrywający tarczę gębową przy podrażnieniu polipa. Ściany boczne polipa poprzebijane
są otworami, zwanymi cynklidami (ostiami), służącymi do wyrzucania wody z jamy chłonnotrawiącej przy gwałtownym skurczu
ciała. Stopa jest bogato wyposażona w gruczoły, ułatwiające przyczepianie ciała do podłoża
. Liczba ramion odpowiada liczbie przegród i u nielicznych gatunków wynosi 6, najczęstsza jest wielokrotność sześciu.
Ramiona u gatunków zaliczanych do tej podgromady, w przeciwieństwie do koralowców ośmiopromiennych, nie są porozgałęziane i
nie są pokryte pinula-mi, ale mogą być dwudzielne. .
Chorągiewki mięśniowe septów są u postaci dojrzałych nigdy nie są wszystkie zwrócone w tym samym kierunku, część jest
zwrócona w kierunku grzbietowym, część w kierunku brzusznym .Septy są rozmieszczone parami. Większość par ma chorągiewki
mięśniowe zwrócone do siebie. Przestrzeń ograniczona taką parą przegród nazywa się endocelem . Jest ona zawsze jałowa, co
znaczy, że nigdy nie powstają w niej dalsze przegrody. Przestrzeń pomiędzy dwoma parami przegród nazywa się egzocelem i
tylko w niej powstają nowe pokolenia przegród. Dwie pary przegród zupełnych wyłamują się z tych reguł. Mają chorągiewki
mięśniowe zwrócone od siebie, na zewnątrz. Są to pary przegród przewodnich, które razem ze spłaszczeniem przełyku wyznaczają
symetrię dwuboczną wewnętrzną . U wielu gatunków ukwiałów, u podstawy przegród występują długie uwypuklenia ,w formie nici,
z bateriami parzydełek i komórkami gruczołowymi produkującymi enzymy trawienne, zwane akoncjami. Mogą one być wysuwane na
zewnątrz poprzez gardziel albo otwory boczne w pniu polipa i wtedy pełnią funkcje obronne. Przegrody, w górnych częściach, u
niektórych ukwiałów mają otwory (ostia) ułatwiające cyrkulację wody w jamie chłon-no-trawiącej. U niektórych ukwiafów
występują spirocysty, narządy służące do łapania pokarmu i czepne, nieznane u innych parzydełkowców, o pojedynczej, nie
podwójnej kapsule, zbudownej z gliko- i mukoprotein.. Nić, jak sprężyna, zostaje wyrzucona na zewnątrz po przerwaniu części
szczytowej kapsuły. U szorstników występują ptychocysty różniące się od spirocyst brakiem zadziorków na nici i nicią
splecioną w kapsule, a nie zwiniętą spiralnie. Układ nerwowy. Brak narządów zmysłów, występują tylko pojedynczo
rozmieszczone komórki zmysłowe. Mezogleajest obfitsza, zawiera liczne włókna białkowe i amebocyty. Występują komórki
gruczołowe śluzowe i produkujące enzymy trawienne. Włókienka kurczliwe komórek nabłonko-wo-mięśniowych, poza przegrodami,
ułożone są okrężnie. W przegrodach tworzą chorągiewki mięśniowe. Wypustki komórek nabłonkowomięśniowych endodermy, w górnej
części pnia, są szczególnie silnie rozwinięte, zwłaszcza u gatunków z kołnierzem i tworzą rodzaj zwieracza, zacieśniającego
ścianę ciała nad tarczą gębową. Brzegi przegród są pogrubiało, sfałdowane wzdłużnie, tworząc trójdzielne filamenty septalne
.Środkowy fałd wyposażony jest w komórki gruczołowe produkujące enzymy trawienne oraz w parzydełka, boczne fałdy mają tylko
komórki z wiciami. Fałdy środkowe odgrywają zasadniczą rolę przy wstępnym trawieniu.
Kolonie
Wapienny szkielet zewnętrzny powstaje zgodnie z określonymi regułami. Tylko polipy mogą produkować szkielet zewnętrzny,
albo polipy i stolony, a wtedy całość szkieletu określa się jako cenosteum. U osobników młodych, na spodniej stronie pnia
wydzielana jest płytka podstawowa, której brzegi rosną i zaginają się ku górze na kształt spodka (kielicha, kaliksu),
tworząc tekę. Pod względem mikrostruktury szkielet zbudowany jest z podelementów, drobnych beleczek, zwanych trabekulami. Po
pewnym czasie, na części boczno-dolnej płytki podstawowej powstają sklerosepty, wzmocnienia wpuklające się od dołu i z boków
ciała do jego wnętrza, wpychające do wnętrza jamy chłon-no-trawiącej, na swoich wysokościach, ścianę ciała (ryć. 54).
Sklerosepty powstają zawsze pomiędzy dwoma przegrodami jamy chłonno-trawiącej, a więc interradialnie, nigdy nie wnikają do
przegród i rosną w górę pnia. Sklerosepty wrośnięte w pień polipa mogą się rozrastać na boki, aż do zrośnięcia się w
jednolity mur wewnątrz ciała polipa, zwany endoteką. Rosnąc na zewnątrz pnia sklerosepty tworzą żeberka (kosty) i tu,
podobnie jak wewnątrz ciała, mogą rozrastać się na boki i tworzyć mur zewnętrzny, zwany epiteką. W obrębie pnia polipa, w
jego środku, brzegi skleroseptów mogą się połączyć w słup środkowy (kolumellę). Słup często otoczony jest drobnymi prętami -
palikami. Pomiędzy sąsiednimi skleroseptami mogą powstawać cienkie beleczkowate połączenia, zwane sinaptikulami lub
połączenia w kształcie blaszek - diseptimenta. W miarę wzrostu polipy odcinają się coraz to nowymi płytkami podstawowymi,
które określa się jako tabule i dzięki temu coraz to młodsze pokolenia polipów utrzymują się stale na powierzchni szkieletu,
a kolonia może być długowieczna.
ROZMNAŻANIE l ROZWÓJ
Rozmnażanie bezpłciowe zachodzi przez podział i pączkowanie... Odrębną formą rozmnażania bezpłciowego jest laceracją
stopowa, występująca u polipów samotnych. Polega ona na powstawaniu przewężenia okrężnego, odcinającego stopę lub część
stopy od pnia, który przemieszcza się w inne położenie. Pozostawiona część stopy lub stopa regeneruje pełnofunkcjonującego
osobnika. Gonady, powstają na przegrodach, za filamentami. gonady tworzą na przegrodach tylko niewielkie soczewkowate
zgrubienia . Przegrody najstarsze i przewodnie są jałowe. Polipy samotnie żyjące są najczęściej rozdzielnopłciowe.Kolonie
mogą być jednopienne (monecyjne) lub dwupienne (diecyjne), podobnie polipy w koloniach mogą być hermafrodytyczne i
rozdzielnopłciowe. Zapłodnienie jest zewnętrzne, rzadziej wewnętrzne.. Zależnie od sposobu bruzdkowania powstają
celoblastula lub stereoblastula. Gastrulacja zachodzi przez wpuklenie lub imigrację. Dalszy rozwój prowadzi do powstania
planuli, która pływa wolno kilka godzin i następnie osadza się biegunem przednim na podłożu . Po osadzeniu się, rozwija się
najpierw gardziel z pragębą na dnie, dalej przegrody, a następnie rozwijają się ramiona.
ZESTAWIENIE SYSTEMATYK] PARZYDELKOWCÓW
Typ: parzydełkowce - Cnidaria
Gromada: stułbiopławy - Hydrozoa
Rząd: stułbiowce - Hydroida
Podrząd: Anthomedusae
Podrząd: Leptomedusae
Rząd: Milleporina
Rząd: Stylasterina
Rząd: Trachylina
Rząd: cewiopławy - Siphonophora
Podrząd: Calycophora
Podrząd: Physophora
Podrząd: Chondrophora
Rząd: Actinulida
Gromada: krążkopławy - Scyphozoa
Rząd: kostkomeduzy - Cubomedusae
Rząd: płatowatogębe - Semaestomae
Rząd: koronowce - Coronatae
Rząd: korzeniogębe - Rhizostomae
Rząd: słupomeduzy - Stauromedusae
Gromada: koralowce - Anthozoa
Podgromada: koralowce ośmiopromienne - Octocorallia
Rząd: stolonowce - Stolonifera
Rząd: kapłanowce - Telestacea
Rząd: korkowce - Alcyonacea
Rząd: zdobnice - Helioporacea
Rząd: gąścioły Gorgonacea
Rząd: piórówki - Pennatulacea
Podgromada: koralowce sześciopromienne - Hexacorallia
Rząd: ukwiały - Actiniaria
Rząd: koralowce kamienne - Scleractina
Rząd: ukwiałki - Zoanthida
Rząd: koralniki - Corallimorpharia
Rząd: kolczniki - Antipatharia
Rząd: szorstniki - Ceriantharia