Wykład - 01.12.09 (Fizjologia)

Inny mechanizm jest związany z pamięcią krótko i długoterminową.

12 nerwów czaszkowych

Rozróżnienie między nerwami ruchowymi a czuciowymi

Układ autonomiczny - układ niezależny od naszej woli, zbudowany z nerwów: trzewiowych , ruchowych i czuciowych

Ma zwoje i jądra rozmieszczone zarówno w mózgu (śródmózgowie, rdzeń przedłużony) jak i w rdzeniu)

Nerwy biegną od rdzenia do węzła (przedzwojowe) i od węzła (zazwojowe)

Kieruje nimi podwzgórze i ośrodki pnia mózgu.

Dwoistość układu autonomicznego

Składa się z dwóch antagonistycznych układów:

1. układ współczulny (sympatyczny) jego ośrodki są w słupach bocznych rdzenia kręgowego (pracuje tak, byśmy uniknęli zagrożenia)

2. układ przywspółczulny (parasympatyczny) - jego ośrodki są w pniu mózgu i części krzyżowej rdzenia. 90% włókien tego układu biegnie w nerwie czaszkowym błędnym.

Nerw błędny:

Biegnie w układzie przywspółczulnym.

Układ autonomiczny nie ma dróg dośrodkowych (własnych włókien czuciowych) - bodźce w odruchach autonomicznych są przekazywane przez włókna czuciowe układu somatycznego. Jego włókna pobudzają mięśnie, naczynia krwionośne do pracy, ale nie odbierają informacji z tych narządów.

Droga nerwowa odśrodkowa u układzie autonomicznym składa się zawsze z dwóch neuronów:

1. przedzwojowego (otoczka mielinowa) - długie u układzie przywspółczulnym

2. zazwojowego (bez otoczki mielinowej, wolne 1-3 m/s, mają niższą pobudliwość niż włókna somatyczne - długie w układzie współczulnym

Na tym polega dwoistość tego układu.

Włókna układu autonomicznego są cieńsze (2-7 mikrometrów) niż włókna somatyczne (12-14)

Mediatory układu Autonomicznego

1. Acetylocholina - zawsze we włóknach przedzwojowych oraz we wszystkich włóknach pozazwojowych układu przywspółczulnego i niektórych współczulnego np.: pobudzanie wydzielania potu. Jest to układ CHOLINERGICZNY

2. Aminy Katecholowe - adrenalina i noradrenalina (większość układu współczulnego), jest to układ ADRENERGICZNY;

Układ autonomiczny a homeostaza, układ ten razem z układem dokrewnym reguluje odpowiedź na stresy.

Układ autonomiczny a emocje - funkcją układu jest utrzymanie homeostazy

Układ sympatyczny powoduje:

• Rozszerzenie się źrenic

• Nie ma efektu na wydzielanie łez

• Słabo stymuluje ślinianki

• Przyspiesza akcję serca

• Powoduje zmniejszenie średnicy naczyń kriwonośnych

• Rozszenie oskrzeli

• Rozszerzenie żołądka

• Hamuje wydzielanie soków trawiennych

• Hamuje perystalykę jelit

• Powoduje rozluźnienie pęcherza moczowego

• Stymuluje ejakulację i erekcję

Układ parasympatyczny działa odwrotnie

Reakcje układu współczulnego:

• Żołądkowo - jelitowe (ruchy żołądka, wydzielanie soków, zatrzymanie ruchów perystaltycznych jelit); stres powoduje zatrzymanie pracy jelit, pokarm dłużej zalega w jelitach

• Hamowanie wydzielania śliny, suchość w ustach (przy strachu), zatwardzenie;

• Wydalniczy (trudne opróżniane pęcherza moczowego)

• Wzrost tętna, zwężenie naczyń kwionośnych i zwiększenie dopływu krwi do mózgu, wzrost ciśnienia; krew ta kierowana jest przede wszystkim do mózgu i do mięśni, gdyś w sytuacji stresowej trzeba podejmować szybko decyzję i mieć szansę ucieczki, wobec czego mózg i mięśnie są najważniejsze

• Pocenie się, erekcja włosów - „gęsia skórka”

• Duszenie, „zatykanie”

• Rozszerzenie źrenic, wzrost wydzielania hormonów nadnerczy (glikokorytkoidy najważniejsze znaczenie przy stresie; rozszerzenie źrenic - układ autonomiczny pobudza źrenice do rozszerzenia)

Czasami przy intensywnych reakcjach układu sympatycznego jest silna kontrreakcja układu parasympatycznego - niekontrolowana: defekacja, oddawanie moczu

Rdzeń nadnerczy jest jakby zwojem wegetatywnym - otrzymuje impuls bezpośrednio przez neuron przedzwojowy, wydziela adrenalinę.

Możemy mówić o wagotomii (przewaga układu przywspółczulnego - opisuje typ reakcji osobnika, który z układów ma przewagę w sytuacji neutralnej, wąskie źrenice, obniżone tętno, wzmożona perystaltyka - potrafią się zrelaksować) albo o symptykotomii (rozszerzone źrenice, przyspieszone tętno, zwężone źrenice, zwolniona perystaltyka jelit, mają problemy z odpoczywaniem ale lepiej się im pracuje)

Wpływ kory mózgowej na układ autonomiczny

Drażnienie pewnych ośrodków w korze wyzwala ślinotok, wpływa na pracę żołądka i jelit. Czynniki psychiczne powodują blednięcie lub czerwienienie się, połączenie układu somatycznego z autonomicznym jest ewidentne.

Niektórzy (fakirzy) mogą wpływać na układ wegetatywny, np.: bicie serca, potrafią regulować temperaturę swojego ciała, obniżyć poziom swojego metabolizmu.

Kontrola pęcherza moczowego pojawiająca się w pewnym wieku (u niemowląt regulacja opróżniania pęcherza moczowego jest związana z nerwem błędnym). Zbyt silne rozciągnięcie pęcherza powoduje jednak opróżnienie go mimo wysiłków woli.

Kolejny wykład: Narządy zmysłów

Czucie - jest to proste wrażenie zmysłowe polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających odpowiednie receptory

Zmysły nasze działają w specyficzny sposób i łatwo je oszukać w związku z tym

Percepcja - to jest złożone wrażenie zmysłowe, (obejmuje najczęściej kilka rodzajów czucia), umożliwia nam rozpoznanie bodźca i ich źródła.

Podział czucia:

1. Teleceptywne (wzrok, węch, słuch) - działające na odległość, odbieranie informacji, gdy jej źródło może znajdować się gdzieś daleko. Zasadnicza część informacji dociera do nas przy pomocy tych zmysłów

2. Eksteroceptywne (skóra - dotyk, ciepło, ból; smak) - informacja z zewnątrz, ale wchodzi w bezpośredni kontakt cielesny;

3. Proprioceptywne (receptory układu ruchu) - dzięki nim my dokładnie wiemy w jakim położeniu jest nasze ciało, związane z błędnikiem, wrzecionami nerwowo, mięsniowe, ciałka buławkowate, one informują nas w jakim położeniu znajdują się nasze różne części ciała

4. Interoceptywne (czucie trzewne) - odbiór czucia narządów wewnętrznych (skurcze żołądka, ból brzucha)

WZROK

Przez ten zmysł dociera do nas 80% informacji.

Światło jest dobrym nośnikiem informacji:

• Duża prędkość - bodźce docierają natychmiast

• Nie ugina się przy krótkich falach - można określić kierunek i źródło (można odbierać informację bardzo szczegółowo, gdyby fala świetlna miała dłuższą długość to bardzo niewielkie obiekty nie byłyby bardzo dobrze widoczne)

• Zakres widma widzialnego pozwala na odbieranie dużej ilośći szczegółów - długość fali stosunkowo krótka - do 700 ???

Wrażliwość wzroku: najbardziej intensywne światło jest 10 do 16 (160 dB) intensywniejsze niż najsłabsze widzialne światło.

Światło progowe dla oka zaadaptowanego do ciemności - 0 dB

Najsłabsze oświetlenie dla widzenia barw - 40 dB

Ekran telewizora - 60 dB

Biała kartka w świetle lampy stołowej - 80 dB

Światło słoneczne - 140 dB

Próg bólu - 160 dB

4 rodzaje cech funkcji wzroku:

1. Ilościowe - odróżnianie natężenia światła i stopnia koloru, czyli mamy możliwości percepcji ilościowej

2. Jakościowe - widzenie barw i kierunku polaryzacji;

3. Przestrzenne - ruch, pole i ostrość widzenia, stereoskopia - „obuoczne” (mamy perspektywę, możemy odróżnić, co jest bliżej a co dalej); pole widzenia człowieka jest mniejsze niż 180 stopni, bo mamy widzenie konwergencyjne (???), czyli patrzymy przed siebie, wynika to z tego, że w naszej ewolucji najwięcej czasu spędziliśmy na drzewach, żeby się nie zabić, to trzeba ocenić odległość, aby to dobrze zrobić, dany obiekt musi być obserwowany zarówno lewym jak i prawym okiem, oś widzenia lewego i prawego oka przecina się, wspólne widzenie pola dla obu oczu jest obszarem, w którym oceniamy odległość)

4. Czasowe - odróżnianie następujących po sobie bodźców

OKO

Aparat ochronny oka:

Znajduje się w oczodole, jest od wszystkich stron otoczone kośćmi, pod nim znajduje się poduszka tłuszczowa (można je naciskać i nic się nie stanie)

- Brwi: mają charakter ochronny, chronią przed potem spływającym z czoła

- Rzęsy: zatrzymują pyłki, kurze,

- Powieki: rozprowadza równo ciecz łzową na oku, chronią przed urazami mechanicznymi, rogówka funkcjonuje tylko prawidłowo, gdy jest nawilżona

Spojówka: cienka unaczyniona błona śluzowa pokrywająca wnętrze powieki i część twardówki, nawilża gałkę oczną, odżywia rogówkę, ochrania powierzchnię oka.

Narząd łzowy: znajduje się na zewnętrznej stronie oka, w środku widać jeziorko łzowe i korytko łzowe, przez przewód nosowo łzowy łzy spływają do nosa. Jak jest za dużo tych łez, to wypełniają korytko łzowe i wylewają się z niego.

Skład cieczy łzowej może być różny w zależności od sytuacji (inna jest przy krojeniu cebuli, inna przy silnych przeżyciach emocjonalnych)

Ogólna budowa oka:

3 warstwy gałki ocznej:

• Zewnętrzna błona włóknista (Twardówka i Rogówka) zapewnia stałe ciśnienie w oku (niewłaściwe ciśnienie może prowadzić do jaskry), rogówka z wiekiem mętnieje i najpierw pojawia się łuk starczy na górze, potem na dole i daje to obwódkę starczą, rogówka jest silnie unerwiona, każdy obiekt, który dotknie rogówki jest silnie odczuwalny), twardówka pokrywa 4/5 powierzchni oka, pole sitowe; rogówka pokrywa 1/5 powierzchni oka

• Pośrednia - błona naczyniowa (Naczyniówka) - ta błona umożliwia odżywienie komórek gałki ocznej i dostarczenie tlenu, z przodu naczyniówki znajduje się ciało rzęskowe, które umożliwia zmianę kształtu soczewki (łączy tęczówkę z naczyniówką, zbudowane z mięśni rzęskowych, produkuje ciecz wodnistą odżywiającą tkanki oka), oraz tęczówka, która działa jak przesłona w aparacie fotograficznym, nieprzeźroczysta, umięśniona, otwór wewnętrzny - źrenica, reguluje ilość światła wpadającą do oka

• Wewnętrzna światłoczuła: siatkówka - 0,2 - 0,4 mm grubości, jest luźno przymocowana dzięki ciału szklistemu (wewnątrz oka), przy zbyt dużym ciśnieniu może się odkleić i człowiek może stracić wzrok; wielowarstwowa zbudowana z komórek nerwowych oraz fotoreceptorów

3 reakcje źrenic:

1. Na światło: zwężanie przy oświetleniu siatkówki, bo wtedy jest większa ostrość widzenia, mniejsze ryzyko uszkodzenia oka

2. Na zbieżność: zwężanie przy obserwacji przedmiotu zbliżającego się

3. Na nastawienie: zmiana akomodacyjna w przyadku zmiany patrzenia z przedmiotu oddalonego na bliski

Wielkość źrenicy wpływa na odczucia. W średniowieczu aktorzy używali belladonny do rozszerzenia sobie źrenic aby wydawać się bardziej sympatycznymi. Ludzie z dużymi źrenicami są postrzegani jako bardziej sympatyczni.

Mięśnie gałki ocznej

• M skośny górny

• M prosty górny

• M prosty boczny

• M prosty dolny

• M skośny dolny

Plamka ślepa

Plamka żółta - duże skupisko fotoreceptorów, zazwyczaj tak ustawiamy wzrok, żeby światło na nią padało

Powstawanie obrazu na siatkówce:

Światło biegnące od punktu na oglądanym obiekcie ulega załamaniu i po przejściu przez źrenicę daje odwrócony obraz na siatkówce. Mózg automatycznie przywraca „prawidłowy” obraz

7

---