JAK PRZECIWDZIAŁAĆ AGRESYWNYM ZACHOWANIOM
DZIECI I MŁODZIEŻY W SZKOLE?
Obecnie coraz więcej dzieci przejawia zachowania, które określa się jako agresywne lub mające znamiona agresji. Sterty programów profilaktycznych przeciw agresji mnożą się „jak grzyby po deszczu”, a agresja jak rosła, tak rośnie. Niejednokrotnie słyszy się, że współczesne młode pokolenie jest gorsze od poprzedniego. Ale czy teza ta jest do końca prawdziwa. Próbowałem sobie odpowiedzieć na to pytanie, analizując moją obserwację i ponad dziesięcioletnią pracę z dziećmi i młodzieżą niedostosowaną społecznie.
Na początek można stwierdzić, że współczesne pokolenie dzieci i młodzieży wyrasta w trudniejszych warunkach. Brak wzorów zachowań godnych naśladowania przyczynia się do tego, że nie potrafią oni stawiać sobie celów, samodzielnie podejmować działania, prowadzące do sukcesu. Kryzys rodziny - największej i najważniejszej w życiu człowieka wartości - powoduje zagubienie własnej tożsamości i tego, co jest wartościowe. Używając potocznego frazeologizmu „oliwy do ognia” dolewają, przekazywane w środkach masowego przekazu, informacje preferujące obalenie wszelkich granic i barier. Młodziutki człowieczek, nieumiejący kierować własnym rozwojem, po prostu nie radzi sobie z trudnościami napotykanymi na swej drodze od najmłodszych lat. Nierozwiązane problemy narastają a brak pomocy ze strony dorosłych przyczyniają się do tego, że otaczający świat, odbierany jest jako nieprzyjazny, wręcz zagrażający.
Narastającej agresji można doszukiwać się najczęściej w szukaniu sposobów na dostosowanie się do otoczenia, o ile nie wynika ona z zaburzeń psychicznych. Wielu psychologów, zwraca uwagę na to, że agresja jest swoistą formą obrony, wołaniem o pomoc, o zwrócenie uwagi i zajęcie się dzieckiem przez rodziców, opiekunów, nauczycieli, wychowawców.
Agresywne zachowania mogą wynikać i zapewne wynikają z wzorców wyniesionych z domów. Dzieci wyrastające w atmosferze awantur, słyszące notorycznie obelgi, wyzwiska, wulgaryzmy, jest nimi przesiąknięte tak bardzo, że zupełnie nieświadomie posługuje się nimi jak normalnymi słowami w zwykłych sytuacjach komunikacyjnych.
Nie jest odkryciem, że dzieci wychowujące się w rodzinach , w których nadużywa się przemocy fizycznej, przejawiają podobne wzorce zachowań. Dzieci i młodzież dopiero ucząca się panować nad swoimi emocjami w sytuacjach stresowych , lękowych niestety reaguje agresywnie.
Nasuwa się więc pytanie, czy w obliczu współczesnych trudności rozwojowych najmłodszych pokoleń można poradzić sobie z negatywnymi zachowaniami w szkole? Odpowiedź brzmi TAK, jednak pod pewnymi warunkami. Mianowicie:
1) Ustalony program wychowawczy skierowany przeciw agresji muszą realizować wszyscy nauczyciele.
2) Uczniowie muszą widzieć konsekwentne działanie wszystkich, mają wtedy poczucie bezpieczeństwa, gdyż wiedzą czego mogą się spodziewać, gdy przekroczą obowiązujące zasady. Nie może być tak, że jeden nauczyciel pozwala na lekcji np. jeść, a drugi zabrania. Niespójne działania przynoszą mierne efekty, a nawet powodują wśród uczniów niepokój wyrażający się w niewłaściwych zachowaniach.
3) W podejmowanych działaniach psychoedukacyjnych należy uczyć dzieci budowania pozytywnych relacji, pozwalających odnaleźć własną tożsamość, poszerzać wiedzę i umiejętności w zakresie radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami oraz redukowaniem niewłaściwych postaw rywalizacyjnych między rówieśnikami.
4) Wszystkie podejmowane działania powinny być połączone z diagnozą prawdopodobnych zaburzeń w zachowaniu oraz znalezieniem ich przyczyny.
Niejednokrotnie przyczyna agresji tkwi w nie radzeniu sobie z nauka szkolną, wynikającym z narastających zaległości dydaktycznych. Doraźna pomoc w nauce często zmniejsza przejawy agresywnych zachowań.
Aby skutecznie przeciwdziałać agresji na terenie placówki, każdy nauczyciel - wychowawca musi zacząć pracę od integracji klasowej. Należy w tym miejscu pamiętać, ze negatywne postawy rywalizacyjne nie sprzyjają pozytywnym zachowaniom., np. uczniowie będą chcieli zaimponować kolegom siłą czy wulgaryzmami.
Po spotkaniach integrujących należy ustalić zasady postępowania, które będą konsekwentnie przestrzegać wszyscy uczący.
Ważną sprawą jest także nawiązanie współpracy z rodzicami uczniów, co niestety nie zawsze się udaje.
Opracował:
mgr Wojciech Kierzek
Bibliografia:
1. A. Faber, E. Mazalish, Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań 1993.
2. T. Gordon, Wychowanie bez porażek. Warszawa 1991.
3. T. Gordon, Wychowanie bez porażek. Warszawa 1994.
4. T. Gordon, Wychowanie bez porażek. Warszawa 1995.
5. D. Dana, Rozwiązywanie konfliktów. Warszawa1995.