Wilczy bilet - ograniczenie praw osobistych obywatela przez wydanie mu zakazu zamieszkania w niektórych miejscach, bądź podjęcia nauki lub pracy w określonych szkołach lub zakładach. Określenie używane także wobec decyzji administracyjnych zmuszających do emigracji.

Wilczy bilet był stosowany zarówno w Imperium Rosyjskim, jak i później ZSRR (nazywany tam po rosyjsku волчий билет), m.in. jako zakaz zamieszkania w promieniu do 100 km od większych miast i wywołując efekt "sto pierwszego kilometra", a także w innych krajach.

W Polsce na przykład, po wydarzeniach marcowych w 1968, niektórzy uczestniczący w nich studenci otrzymali "wilczy bilet" w postaci zakazu studiowania gdziekolwiek w Polsce (nie było wówczas z wyjątkiem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego żadnych innych uczelni niepublicznych i władze komunistyczne mogły łatwo taki zakaz egzekwować). W tym samym czasie wielu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego zmuszonych zostało do emigracji z Polski: wydano im paszporty ważne tylko w jedną stronę - na wyjazd z Polski. Podobne metody zastosowano po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w 1981 wobec niektórych internowanych działaczy "Solidarności" oraz osób skazanych^[1] za "działalność antypaństwową". Paszport ważny tylko na wyjazd z Polski miał - zamiast stosowanej w zwykłych paszportach tamtego okresu standardowej adnotacji "z prawem jednokrotnego przekroczenia granicy polskiej oraz powrotu" - miał podobnie brzmiącą adnotację, ale bez ostatnich dwóch wyrazów. Dodatkowo miał adnotację, zalecającą posiadaczowi, po dotarciu do kraju docelowego, wymianę dokumentu na tzw. paszport konsularny.

Świadectwa wydawane w związku z decyzją polskiego Ministerstwa Edukacji z roku 2006 (o przyznaniu matur osobom, które zaliczyły nie wszystkie egzaminy maturalne) uznawane są niekiedy za niezamierzony przez władze "wilczy bilet" - "maturę drugiego gatunku", która niektórym maturzystom zamiast ułatwić, w rzeczywistości utrudnia start na studia wyższe.

„Przyjęliście ostatnio do waszej szkoły niejakiego Bernarda Zygiera. Warszawiak, wyrzucony z tamtejszego gimnazjum, przysłany do was z wilczym biletem. Opinia: element wywrotowy, psuł młodzież... Warszawa zgrabnie poradziła sobie z problemem - przerzuciła go po prostu do waszego....nocnika.”

Wilczy Bilet

---