CECHY I ZASADY POZNANIA NAUKOWEGO
Poznanie naukowe jest usystematyzowane (konsekwencja czasowa i treściowa), obiektywne (stosuje się uznane narzędzia i sposoby poznania gwarantujące prawdziwość), sprawdzalne (powtarzane daje porównywalne wyniki), utylitarne (rozwiązuje konkretny problem), twórcze lub destruktywne (może daną teorię utwierdzać lub podważać)
PODOBIEŃSTWA TEORII I IDEOLOGII
obejmują pewne zbiory założeń lub przekonań
wyjaśniają jakie jest społeczeństwo i czemu się zmienia
proponują system pojęć i idei
kwalifikują relacje między pojęciami, procesami i przyczynami
wskazują na powiązania systemu idei
RÓŻNICE:
IDEOLOGIA: TEORIA:
- daje absolutną pewność - wyjaśnienia są warunkowe, negocjowane
- ma na wszystko odpowiedź - rozwiązania niepewne, niekompletne
- stała, zamknięta, skończona - otwarta, rozwijająca się
- unika testowania, sprzeczna wewnętrznie - chętnie się poddaje sprawdzaniu
- jest ślepa na ustalenia z nią sprzeczne - zmienia podstawowe ustalenia
- swoiste przekonania moralne - niezależna, ugruntowana moralnie
- partykularna - neutralna wobec innych stronnictw
- sprzeczna, niespójna - dąży do logicznej spójności, zgodności
- zakorzeniona w specyficznej pozycji - ponad wszelkie pozycje i orientacje
i orientacjach społecznych społeczne
W procesie poznania naukowego mamy 2 zespoły faktów:
zabiegi instrumentalne oraz dyspozycje psychiczne (postawa intelektualna)
muszą być one regulowane rygorystycznymi zasadami by rezultaty były rzetelne
OGÓLNE WŁAŚCIWOŚCI I ZASADY POZNANIA NAUKOWEGO:
postępowanie badawcze - zgodne z naukowymi metodami
język - ścisły, jednoznaczny, zrozumiały
twierdzenia - mające dostateczne uzasadnienie
wewnętrzna niesprzeczność - logiczny porządek twierdzeń
krytycyzm - weryfikacja, sprawdzanie, rewidowanie i rozbudowa istniejących twierdzeń
twórczy charakter wyników poznania - możliwość ich praktycznego zastosowania
CECHY BADAŃ I BADACZA:
intelektualna dociekliwość i sztuka wyszukiwania owocnych tematów
śmiałość i inwencyjność myślenia
krytycyzm i ostrożność
systematyczność, ścisłość i precyzja
wszechstronność i bezstronność
rozległa wiedza o przedmiocie badań
POJĘCIE MODELU W BADANIACH SPOŁECZNYCH
Model to układ stanowiący narzędzie pośredniego poznania innego układu przez to, że jest on do niego w istotny sposób podobny lub ma dużo analogicznych cech. Układ modelowy jest bardziej dostępny, dlatego się z niego korzysta.
Przy wyciąganiu wniosków i tworzeniu uogólnień potrzebny jest:
zdrowy rozsądek badacza
duża ostrożność w przenoszeniu wniosków
FORMUŁOWANIE ZMIENNYCH I ICH RODZAJE
Typologia zmiennych to ich rozbicie na mniejsze, składowe mierzalne, dające się praktycznie obserwować elementy. Zmienne te, czyli pojedyncze elementy, muszą dać się poznać, zmierzyć, policzyć, opisać.
Zmienne przyjęte przez badacza nadają kierunek badaniom i określają ich cel.
Zmienne mogą być wyrażone ilościowo lub jakościowo.
Ważny jest związek między poszczególnymi cechami, kierunek zależności między nimi, rozróżnienie, która cecha wpływa na inne, a która podlega wpływom.
W zależności od tego mamy zmienne zależne oraz niezależne
W badaniach zmienne mogą mieć zmienną rolę, raz być zależne a raz niezależne
ETYCZNE OGRANICZENIA I WYMOGI BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
- Wyjątkowość badań pedagogicznych wiąże się z tym, że ich obiektem jest zwykle dziecko
- Zobowiązuje to badacza do staranności, rzetelności i uwagi
- Najważniejsza jest nienaruszalność dziecka we wszystkich przedsięwzięciach poznawczych; cel badań i chęć poznania prawdy nie może dominować. Trzeba zawsze respektować dobro badanego
- Osobliwa jest też istnienie w badaniach pedagogicznych pierwiastka normatywnego, co oznacza, że pytamy nie tylko o to jak jest i dlaczego tak jest lecz też o to jak powinno być?
- Projektowane zmiany muszą służyć dobru dziecka, uwzględniać dobro konkretnej osoby
- Konflikt dobra jednostki z dobrem grupy czy instytucji rozstrzyga badacz - mądry i wrażliwy pedagogicznie
METODY, TECHNIKI, NARZĘDZIA BADAWCZE
Metoda to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących całe postępowanie badacza, który chce rozwiązać dany problem naukowy
Metoda to szereg różnych działań, które łączy generalny cel i ogólna koncepcja badań
Metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym do techniki i narzędzia badawczego
METODY TO :
Eksperyment pedagogiczny - jest to badanie jakiegoś wycinka rzeczywistości po wprowadzeniu czynnika wywołującego zmiany. Wtedy badacz obserwuje tą rzeczywistość i procesy w niej zachodzące. Badacz może czynnik wprowadzić by wywołać pożądane przez siebie zmiany lub by sprawdzić jakie zmiany zajdą. Rezultatem eksperymentu są zmiany lub ich brak, a jego cel to wykrycie przyczynowo - skutkowych związków między danym badanym układem a zmienną, którą się wprowadzi
Z czynnikiem powodującym zmiany wiążą się 2 rzeczy:
technika wykrywania zależności między badanym układem a czynnikiem wprowadzonym, czyli zmienną
Istnieje 5 kanonów ( wg Mill'a), o które opierają się te techniki:
Kanon jedynej różnicy
Kanon jedynej zgodności
Kanon połączonej różnicy i zgodności
Kanon zmian towarzyszących
Kanon reszt
- kwestie natury moralnej
Monografia pedagogiczna - są to badania instytucji wychowawczo - oświatowych lub zjawisk edukacyjnych. O tym, że dana metoda to monografia decydują 2 czynniki: przedmiot badań i sposób badania
Badania monograficzne charakteryzuje ścisła lokalizacja instytucjonalna lub organizacyjna
Monografia może być realizowana przez wiele technik: badanie dokumentacji, obserwacja uczestnicząca itp.
Metoda indywidualnych przypadków - to sposób badań polegający na analizie losów jednostek będących w określonych sytuacjach wychowawczych lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez pryzmat biografii jednostek. Badacz nastawienia się na stworzenie diagnozy przypadku lub zjawiska, by móc podjąć działania terapeutyczne.
Najużyteczniejsza technika przy tej metodzie to wywiad; uzupełnia go obserwacja i analiza osobistych dokumentów.
Metoda sondażu diagnostycznego - służy do badania wszelkiego typu zjawisk społecznych znaczących dla wychowania, bada stan świadomości społecznej, opinii i poglądów zbiorowości. Są to zjawiska „rozproszone w świecie”, bez konkretnej lokalizacji.
Badania sondażowe opierają się na badaniu specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej z generalnej populacji
Wiarygodność wyników zależy od rzetelności doboru próby
Techniki to: wywiad, ankieta, analiza osobistych dokumentów, techniki statystyczne i inne.
Technika to czynności praktyczne, ściśle regulowane zasadami, pozwalające zdobyć sprawdzalne fakty, opinie, informacje
Technika to czynność poznawcza angażująca badacza i innych ludzi
Technika korzysta z narzędzi badawczych - są to przedmioty służące realizacji wybranej techniki badań
TECHNIKI TO :
Obserwacja - to czynność badacza polegająca na gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń. Dostarcza ona naturalnej i prawdziwej, obiektywnej wiedzy o grupie.
Najpopularniejsza jest obserwacja otwarta lub swobodna
Wyżej stoi obserwacja systematyczna pośrednia lub bezpośrednia - obserwacja systematyczna polega na planowym gromadzeniu spostrzeżeń przez określony czas; wymaga zaplanowania problematyki, czasu i sposobu gromadzenia danych.
Przy obserwacji bezpośredniej badacz samodzielnie dokonuje spostrzeżeń, a przy pośredniej materiały gromadzi większa liczba pracowników
Szczególna jest obserwacja uczestnicząca, które może być jawna lub ukryta
NARZĘDZIA służące do obserwacji mają 2 role: służą gromadzeniu spostrzeżeń i kontrolują poprawny przebieg obserwacji.
Techniki mogą być nie standaryzowane (notatki, opisy, fotografie) - gromadzą one materiał bez wyróżnień
Oraz standaryzowane czyli: arkusz obserwacyjny, dziennik obserwacji
WARUNKI POPRAWNEGO PRZEPROWADZENIA OBSERWCJI:
wstępna znajomość przedmiotu obserwacji
jasne sformułowanie celów i zagadnień
bliższe poznanie przedmiotu obserwacji
szczegółowa koncepcja badań, kategoryzacja zagadnień, odpowiednie formularze i arkusze obserwacyjne
wywiad - to rozmowa badającego i respondenta według wcześniej opracowanych dyspozycji. Służy poznaniu faktów, opinii i postaw danej zbiorowości, pozwala na analizę układów i zależności między zjawiskami
warunek poprawnie przeprowadzonego wywiadu to odpowiednio przygotowany kwestionariusz
Kwestionariusz może być skategoryzowany lub mieć postać swobodnej rozmowy
Przebieg wywiadu mogą zakłócać pewne czynniki:
Respondent mogący świadomie fałszować prawdę
Narzędzie badawcze którego forma ma znaczący wpływ na wyniki
Badacze - jeśli jest ich kilku to mogą różnie odbierać informacje
PRÓBA: DOBÓR CELOWY I LOSOWY
Po ustaleniu interesującej go populacji badacz wyłania próbę - powinno to być zrobione w sposób losowy
Losowanie może być grupowe - wtedy cała populacja zostaje podzielona na podzbiory i one są losowane,
wielostopniowe lub warstwowe
Orientacyjnie przyjmujemy, że próba poniżej 30 osób jest mała, powyżej 100 - duża, a od 30 do 100 to próba przejściowa
1
1