Filozofia - z gr. „umiłowanie mądrości” („filia” - umiłowanie, miłość, przyjaźń. „sofija” - mądrość).

Istniała świadomość, że filozofia jest umiłowaniem mądrości a nie posiadaniem jej. Filozofowie świadomie nazywali się filozofami chcąc w ten sposób odróżnić się od tych, którzy posiadają mądrość, czyli mędrców a ściślej mówiąc od Bogów, bo tylko im przypisywano posiadanie pełnej mądrości.

Zdawano sobie sprawę z tego, że człowiek jest istotą skończoną, jego wiedza jest niedoskonała, a poznanie jest jak jedynie próbą, dlatego próbę tę nazwano umiłowaniem mądrości.

Historycznie filozofia powstaje ok. VII w. p.n.e. w Jonii (koloni greckiej). Wytworzyła się tam pewna klasa ludzi, którzy nie musieli już pracować zarobkowo i skierowali swą aktywność ku poznaniu bezinteresownemu.

Jeżeli chodzi o początki filozofii to można również wskazać na Homera i Hezioda, dwóch poetów i pisarzy greckich z VIII w. p.n.e., w których dziełach pojawiają się pewne wątki filozoficzne i interpretacja rzeczywistości.

Za pierwszego filozofa uważa się Talesa z Miletu. Wcześniej istnieli tylko mędrcy, którzy określali np. prawa dla poszczególnych prowincji. Charakteryzowali się pewną praktyczną mądrością.

Filozofia jest szczególnym wytworem kultury greckiej, ma także ona swoje wpływy w myśli wschodniej. Jednak myśl wschodnia nie charakteryzuje się czysto teoretycznym rysem. Wiedza jaką chciano tam zdobyć była wiedzą praktyczną, miała prowadzić do przekształcenia człowieka, który chce wiedzieć.

W Grecji pojawiały się definicje filozofii, które wskazywały zarazem na jej teoretyczny charakter (podkreślały że jest ona wiedzą) jak i praktyczny.

Praktyczny charakter filozofii ujmowano tak, że nie sprowadza się ona tylko do wiedzy ale jest to pewien sposób życia. Filozof to nie tylko ten, który stara się zrozumieć świat, ale ten, który to co zrozumiał wprowadza w działanie w swoim życiu, on tym żyje i dzięki temu staje się inny.

Aspekt teoretyczny w tych definicjach mówi, że filozofia jest najwyższym rodzajem wiedzy. Jest wiedzą o tym co jest, co istnieje. Jest nauką nauk. To wiedza ma zmienić nasze życie.

W sensie systematycznym początkiem filozofii jest:

1. doświadczenie - nauka ta wychodzi od doświadczenia potocznego (kształtuje się w naszym powszednim byciu w świecie) a dokładnie od języka potocznego, opisującego, zdającego sprawę z tego doświadczenia. Bycie w świecie daje nam jakiś obraz rzeczywistości, jakoś określa rozumienie tej rzeczywistości

2. zdziwienie - filozofia powstała wtedy, kiedy ludzie zaczęli się dziwić tzn. kiedy powszedni obraz świata zaczął im nie wystarczać, kiedy spotykali się z czymś takim czego nie wyjaśniał im język potoczny, z czymś czego nie dawało się zrozumieć na gruncie zastanej wiedzy. Filozofia rodzi się wtedy, gdy stawiamy znak zapytania przy tym co wiemy

3. wątpienie - zaczynamy się pytać, czy to rzeczywiście jest tak jak się ludziom wydaje, czy możemy być pewni tego co wiemy, czy obraz świata przez nas wytworzony jest pewny. Np. Kartezjusz, który chciał aby nasza wiedza charakteryzowała się pewnością, postarał się metodycznie spróbować w co da się zwątpić. Filozofujemy dlatego aby to zwątpienie znieść, dotrzeć do takiej prawdy, której nie da się podważyć.

Ujawnia się tu bez przesłankowość filozofii - filozofia nie zakłada żadnej wiedzy jako fundamentu a przede wszystkim nie zakłada żadnej metody dochodzenia do wiedzy jako tej, która ma gwarantować prawdziwość. Ona musi sprawdzić różne metody. Wynika z tego, żę żadna metoda nauk szczegółowych nie może stać się metodą filozofii. Filozofia uprzedza metodykę naukową w tym sensie, że ona dopiero stara się uprawomocnić, uzasadnić wiarygodność pewnych metod.

Filozofię jako wiedzę można scharakteryzować jako:

• Wiedzę uniwersalną - oznacza to, że filozofia pyta zawsze o pewną całość, dokładnie o całość naszego doświadczenia, stara się wytworzyć obraz całości rzeczywistości.

• Wiedzę fundamentalną - tzn. filozofia nie bada poszczególnych rejonów bytu z którym się spotykamy, tego co jest nam dane w doświadczeniu ale pyta o możliwość tego doświadczenia. Stara się określić te fundamenty czyli to od czego wszystko zależy.

• Wiedzę rozumową - nie opiera się na jakimś objawieniu, jako podstawę rozważań nie bierze jakiś irracjonalnych doświadczeń np. mistycznych, czy też opierać się na doświadczeniu (ona wychodzi od doświadczenia potocznego ale nie stanowi ono elementu uzasadniającego). Wiedza ta oparta jest na uzasadnieniu racjonalnym.

• Wiedzę krytyczną - krytyka jako pytanie jak jest możliwe coś lub ktoś. Polega na zapytywaniu o warunki możliwości.

Filozofie można określić ze względu na jej:

1. Przedmiot - początek filozofii określają 3 słowa klucze, które określają również jej przedmiot. Jest to: całość, porządek i początek.

Słowo greckie „kosmos” oznacza porządek, ład. Filozofowie greccy dostrzegli najwyższy przejaw harmonii w całości rzeczywistości. Jest on przeciwstawiony chaosowi. Przedmiotem filozofii zatem jest „fizis” czyli natura (jako istota i wewnętrzna natura rzeczy). Chce zatem odkryć jak się rzeczy mają w istocie. Ta natura zarazem musi określać całość dla której jest charakterystyczna.

Przedmiot filozofii można określić również na podstawie jej głównych działów jakie powstały:

• fizyka - nauka o świecie, można tu wyróżnić filozofię przyrody tzw. kosmologia - chce poznać naturę świata przyrodniczego oraz metafizykę - zajmuje się naturą świata wiecznego i niezmiennego, czymś poza fizycznym

• etyka - nauka o ludzkim działaniu

• logika - narzędzie dzięki któremu filozof dochodzi do wniosków.

Przedmiotem filozofii jest: świat, człowiek i Bóg. Wg Canta są 4 główne pytania filozofii do których sprowadza się wszystko co w filozofii zapisano:

1. Co możemy wiedzieć?

2. Co powinniśmy czynić?

3. Na co możemy mieć nadzieję?

4. Kim jest człowiek?

W takim rozumieniu filozofia będzie dążyła do zrozumienia człowieka w świecie. Wynikają z tego grupy zagadnień filozofii:

• zagadnienia ontologiczne - nauka o bycie

• zagadnienia epistemologiczne - nauka o poznaniu, kształtuje się dopiero w XVII w. John

Lock określił zadania epistemologii:

• jakie są granice naszej wiedzy - czy nasze poznanie może wykroczyć poza to co

zmysłowo dane

• jakie są źródła naszej wiedzy - skąd my czerpiemy materiał do naszej wiedzy, empiryści -

tylko z doświadczenia, racjonaliści - z rozumu i że taka wiedza jest podstawowa i na

jej bazie możemy dopiero zrozumieć wiedzę opartą na doświadczeniu

• czym jest prawda i jakie są jej kryteria - klasyczna def. - prawda to zgodność myśli z rzeczywistością, Arystoteles uważał, że prawda jest wtedy gdy wypowiadamy coś jako powiązane ze sobą i jest powiązane ze sobą w rzeczywistości.

- koherencyjna def. - prawda to zgodność sądu z innymi sądami w systemie

- pragmatyczna def. - Wiliam James - prawdziwy sąd to taki, który jest skuteczny

praktycznie - taki który sprawdza się w rzeczywistości

- zagadnienia etyczne

Ten podział odpowiada podziałowi stoickiemu, wyżej przedstawionemu.

2. „Metodę” - jest „logos” - oznacza mowę, słowo, rozum, czyli rozumna mowa - argumentacja jest sposobem dochodzenia do prawdy.

3. Cel - filozofia pojawiła się kiedy ludzie uporali się z bezpośrednimi potrzebami życia praktycznego i poświęcili się czemuś co nie było konieczne im życiowo. W ten sposób filozofia wyłania swój rys, który polega na bezinteresowności, tzn. uprawiając filozofię nie mamy żadnych interesów praktycznych i technicznych wobec rzeczywistości. Cel jest ściśle teoretyczny.

Pitagoras porównał filozofie do igrzysk i wyróżnił 3 grupy ludzi na nie przychodzących (tych co chcą coś sprzedać lub kupić, tych którzy chcą coś postawić i tych którzy chcą po prostu je obejrzeć). Na określenie tego oglądania Pitagoras użył słowa „teoria”- oznacza przyglądanie a w kontekście filozoficznym chodzi o ogląd intelektualny czyli rozumienie rzeczywistości. Istotą filozofii nie jest tylko tworzenie teorii ale pewna postawa wobec rzeczywistości, która polega na bezinteresownym poszukiwaniu prawdy.

---