Toxyki w gosp dom: Proszki do pr-skl zasadowe Plyny do pr i do mycia naczyn-srodki pow czynne anionowe, kationowe, niejonowe, amfolityczne; alkohole. Plyny do plukania tkanin-IV rz zasady anionowe. Wybielacze-zwiazki sodu, woda utl, nadboran boranu. Srodki do czyszczenia urządzeń-kwasy, zw chromu.
Kosmetyki-subst zapachowe, emulgatory, chem zw konserwujące, barwniki, kw tioglikolowy (ondulacja), freony (stany zapalne oskrzeli), lakiery-nitroceluloza, zywica, barwniki, rozpuszczalniki. Zmywacze-aceton, octan etylu, amylu.
Związki czynne: 1)srodki pow czynne: anionowe, kationowe (IVrz), niejonowe (polimery tlenku etylenu, estry kw tl), amfolityczne. 2)rozpuszczalniki org: produkty destylacji ropy naftowej (benzyna, nafta), węglowodory aromat, alifatyczne chlorowane, terpeny, estry kw octowego, ketony, alk alifatyczne, glikole, etery, estry kw ftalowego. 3)subst drażniące: kw, zasady, nadtlenki, fluorowce, fenol, alifatyczne aldehydy. 4)pestycydy: karbaminiany, zw fosfoorg, polichlorowane węglowodory, Pietryga i piretroidy. 5)zw Me: zw chromu, cynku, glinu, żelaza. 6)pozostale: zw aromatyczne, chlorofluoroalkany (freon), zw boru, nieorg sole osm czynne. 7)inne niesklas-azotyn sodu, ditlenek tiomocznika, p-dichlorobenzen, naftalen.
Detergenty i mydla: maja zw pow czynne (kat, anion i niejonowe) i subst alkaliczne. nudności, wymioty, biegunka, bol brzucha, zab gosp elektrolitowej, duszność, zoltaczka hem, uszk nerek z mocznica. Uszkadzaja blone kom i blony organeli komi krwinek cz. detergenty kationowe działają hemolitycznie (srodki do plukania tkanin, sr dezynfekcyjne). Srodki pow czynne zw przepuszczalność warstwy rogowej naskórka, zw wchłanianie. NTA-kw nitrooctowy-skl proszkow do prania i płynów dez aktywuje mutageny, zw wyst now ukl mocz. Pomoc: plukanie ż, nawadnianie, tlenoterapia, Sr p-bolowe.
Fenol: leki, tworzywa szt, pestycydy, barwniki, srodki wyb. Zatrucia przez dr odd, skore, ukl pokarm. Przechodzi szybko do tk i organow w postaci wolnej lub sprzężonej. Tworzy polaczenia z kw siarkowym lub glikuronowym. denaturuje bialka kom, zaczerwieniona skora, oparzenia +pęcherze, martwica tk. Żrąco na bl sl. Dzialanie narkotyczne na oun, silne osłabienie mm, bole i zawroty glowy, obniżenie T, niemiarowy i przysp oddech, spadek cisn krwi, zwyrodnienie nerek, śmierć przez porazenie oun. Analogi-krezol, lizol, kreolina, saprol, karbol.
Płyny do czyszczenia zlewów, wanien itp.
Preparaty te zawierają podobne składniki jak proszki do prania, a dodatkowo substancje wybielające - chlor lub podchloryn sodu, które mogą być przyczyną zarówno zatruć wziewnych (przez drogi oddechowe), jak i doustnych. Dochodzi do nich w czasie czyszczenia zlewów, wanien lub muszli sedesowych. Wydzielające się chlor i chlorowodór działają drażniąco na drogi oddechowe, w większych stężeniach powodują kaszel, uczucie "zatykania", braku powietrza. Prawdopodobnie każdy z nas nieraz doświadczył przykrej, piekącej i duszącej woni tych preparatów. Zwykle dolegliwości ustępują po kilku lub kilkunastu minutach.
Toksyczność polega na działaniu silnie drażniącym na błony śluzowe, spojówki, skórę oraz drogi oddechowe; w tym ostatnim przypadku może dojść do poważnych zaburzeń, nierzadko z pewnym opóźnieniem, nawet 24-godzinnym. Przy kontakcie wziewnym początkowo występuje wzmożone łzawienie, pieczenie oczu, palenie w jamie ustnej i gardle, uczucie duszności. Skóra może być podrażniona i zaczerwieniona, swędzi, piecze. Co zrobić, jeśli pojawią się te dolegliwości? Przede wszystkim przerwać pracę i wyjść na świeże powietrze. Przedłużająca się duszność, mimo zaprzestania kontaktu z tymi preparatami, jest podstawą do zgłoszenia się do szpitala. Czasami obserwację zaleca się ze względu na opóźnienie w wystąpieniu powikłań. Rzadziej zdarza się ostra duszność astmatyczna, na ogół tylko u osób z chorobami oskrzeli. Bardzo duże nasilenie objawów, wywołane skurczem oskrzeli, wymaga przewiezienia do szpitala i dożylnego zastosowania leków rozszerzających oskrzela. Przy podrażnieniu skóry należy obficie zmyć uszkodzone miejsca wodą, a w razie utrzymywania się dolegliwości - skonsultować się z lekarzem dermatologiem lub chirurgiem.
Środki żrące (Bielinka, ACE, KRET; Termax)
Preparaty te dzielą się na dwie podstawowe grupy. Substancje zawierające mocne kwasy lub mocne zasady. Do tych pierwszych należą m. in. odrdzewiacze (np. kwas fosforowy). Silne zasady znajdują się w środkach do czyszczenia syfonów i rur kanalizacyjnych (w Krecie jest podchloryn sodowy i wodorotlenek sodowy), preparatach do piekarników (np. Termax, w którym głównym składnikiem jest wodorotlenek sodowy) oraz wybielających, zawierających stężony podchloryn sodowy (np. Bielinka, ACE). Nieczęsto, ale jednak zdarzają się zatrucia płynem akumulatorowym, w którym znajduje się stężony roztwór kwasu siarkowego.
Kwasy i zasady mają silne miejscowe działanie żrące na błony śluzowe przewodu pokarmowego, skórę i oczy. Jeśli dojdzie do zatrucia środkami zawierającymi te substancje, przebieg jego jest bardzo poważny, obarczony ciężkimi powikłaniami, a nieraz zagrożeniem życia. Przytrafiają się one przypadkowo, przede wszystkim dzieciom, z powodu niefrasobliwości rodziców pozostawiających te preparaty w zasięgu ich ręki. Osobom dorosłym zdarza się to wskutek pomyłkowego wypicia płynu z nieoryginalnego, nie oznakowanego pojemnika. Dzieci, i to dzieci młodsze, najczęściej ulegają zatruciu Kretem, Bielinką, Termaxem. Dolegliwości występują wtedy natychmiast, niezależnie czy będzie to kwas, czy zasada. Jest to głównie palenie w jamie ustnej, gardle, przełyku i ogromny ból związany ze zmianami oparzeniowymi na błonach śluzowych. W razie połknięcia i przedostania się preparatu do żołądka, występują zaburzenia połykania, silne bóle brzucha, wymioty (mogą być z krwią), duszność wskutek obrzęku krtani. Na śluzówkach jamy ustnej widoczne są wyraźne zaczerwienia, wybroczyny i krwawienia. Błona śluzowa może być niekiedy zmleczała. Konieczna jest jak najszybsza hospitalizacja na oddziale chirurgicznym ze względu na możliwość powikłań wymagających interwencji zabiegowej. Wcześniej jednak trzeba przeprowadzić konsultację laryngologiczną, aby ocenić zakres zmian oparzeniowych w obrębie jamy ustnej, okolicy krtani i strun głosowych oraz wrót przełyku. Co robić? U osoby dorosłej, do 15 minut od chwili zatrucia, należy spróbować sprowokować wymioty, podając wcześniej 1 2 szklanki wody i białka jaj kurzych. Po upływie tego czasu można już tylko polecić wypicie białka jaj kurzych i jak najszybciej odwieźć poszkodowanego do szpitala, jeżeli jest to możliwe, lub wezwać karetkę. W zatruciach bardzo stężonymi kwasami stan chorego szybko pogarsza się i należy natychmiast. zawiadomić pogotowle ratunkowe. Decyzja o tym, czy sprowokować u dziecka wymioty, czy nie, jest trudna. Często upływa więcej niż l5 minut, zanim zorientujemy się, że mogło dojść do kontaktu z trucizną. Co prawda objawy, przede wszystkim ból, pojawiają się wcześnie, jednak płacz dziecka nie od razu nasuwa na myśl taką możliwość, chyba że okoliczności wyraźnie na to wskazują. W przypadku małych dzieci najrozsądniejszym postępowaniem jest podanie białka jaj kurzych i zawiadomienie pogotowia ratunkowego o podejrzeniu zatrucia substancją żrącą. Pospieszne, w zdenerwowaniu wywołane wymioty, nawet w czasie w którym jest to dozwolone, mogą przynieść dodatkowe szkody. Nie wolno podawać środków przeczyszczających.