Ćwiczenia 2 7.03.2008
Nauka prawa
def. nauki
pragmatyczna - uczenie się, zdobywanie wiedzy
apragmatyczna - rezultat nauki
Podział nauk
społeczne i przyrodnicze - prawo zaliczamy do nauk społecznych
teoretyczne (jak jest) i praktyczne (jak być powinno) - prawo zaliczamy zarówno do nauk teoretycznych i praktycznych
empiryczne (oparte na doświadczeniach) i formalne (oparte na aksjomatach) - prawo jest zarówno nauką empiryczną (prawo wykorzystuje badania socjologiczne, historyczne funkcjonowanie przepisów)
Przedmiotem zainteresowania nauk prawnych jest analiza norm prawnych i instytucji polityczno prawnych
Podział nauk prawnych
filozofia prawa - zajmuje się ogólnymi zagadnieniami, próbuje stworzyć pewne zajęcia (np. problem definicji prawa, relacji prawa do innych systemów normatywnych, metody badawcze w prawoznawstwie, skuteczność prawa)
analityczny - analiza języka prawnego, rozumowań prawniczych
empiryczny - społeczne oddziaływanie prawa
metodologiczny - dotyczy metod badawczych
dogmatyka prawa - zajmuje się konkretnymi dziedzinami prawa (prawo karne, cywilne)
historyczno-prawne - niemiecka szkoła historyczna (prawo rzymskie, historia państwa i prawa, historia doktryn polityczno-prawnych
Podział ten ma przede wszystkim walory historyczne. Obecnie wyróżniamy także nauki pozasystemowe, informatykę prawniczą i inne.
Wstęp do prawoznawstwa zaliczamy do filozofii prawa.
Badanie prawa
językowo-logiczne - … (???)
socjologiczne - metody badania wpływu prawa na społeczeństwo
przychologiczne - nie odgrywają zbyt dużej roli w prawie
ekonomiczne - ekonomiczna analizy prawa
Teorie
jednopłaszczyznowe - teorie, które wykorzystują tylko jedną metodę (np. pozytywizm prawniczy wykorzystuje tylko metody językowo-logiczne)
wielopłaszczyznowe - teorie, które wykorzystują więcej niż jedną metodę
Pojęcie prawa i jego funkcje
Nie wszystkie normy muszą być ustanowione przez państwo (prawo zwyczajowe) i nie wszystkie działają pod przymusem (przedawnione zobowiązania).
Nie możemy podać jednej definicji prawa, możemy wskazać typowe dla niego cechy.
Law in book & law in action
law in books - prawo w książkach - pod pojęciem prawa kryje się wszystko co jest zawarte w aktach normatywnych
law in action - prawo w działaniu - źródłem prawa będą orzeczenia sadów.
def. psychologiczne
prawo jako przeżycie psychiczne
def. prawno- natururalne
prawo to zbiór norm słusznych, które wynikają z natury człowieka
def. pozytywistyczno-prawna
Austin
rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywatela pod groźbą wykorzystania przymusu
Hart
skrytykował użycie słowa „przymus” i … „”
Prawo pozytywne a prawo natury
Prawo pozytywne, to prawo ustanowione przez … (sądy, orzekanie). Prawo pozytywne stoi na stanowisku, że każde prawo, nawet niesprawiedliwe, obowiązuje.
Prawo natury obowiązuje niezależnie, wynika z natury społecznej, z natury rzeczy, nadawane jest przez Boga.
Prawo natury jest wcześniejsze niż prawo pozytywne, jest związane od początku ze starymi kulturami. Koncepcja ta później ewoluowała, została przystosowana do potrzeb feudalizmu a potem absolutyzmu. Absolutyzm skończył się rewolucją francuską i niedługo potem powstał nurt pozytywno-prawny.
Doświadczenia II Wojny Światowej przyniosły dwa argumenty wobec prawa natury:
przeciw - Niemcy powoływali się na prawo natury, że istnieją rasy lepsze i gorsze
za - Niemcy w procesach Norymberskich powoływali się na konieczność wykonywania rozkazów
Formuła Radbrucha
Jeśli prawo jest rażąco niesprawiedliwe przestaje obowiązywać.
Funkcje prawa
kontrola zachowań
normatywna
pozanormatywna - nie oddziaływujące na świadomość obywateli (np. stawiamy płot wokół posesji)
realizowania a przestrzeganie prawa
realizowanie prawa - adresat realizuje określoną normę prawną, tzn. znalazłszy się w warunkach określonych przez normę nie przekracza jej lub zachowuje się zgodnie z nią
przestrzeganie prawa - ma miejsce wtedy, gdy stosujemy się do normy wiedząc o jej istnieniu, świadomie
motywacje przestrzegania prawa
interesowna - obawa przed sankcją lub oczekiwanie gratyfikacji
bezinteresowna - adresat normy przestrzega jej bo uważa ją za słuszną (uzasadnienia aksjologiczne)
sankcja
skupiona - dolegliwość wymierzona przez instytucję
rozsiana - spontaniczna reakcja ludzi z pewnego otoczenia, społeczeństwa
Należy dobierać sankcje w odpowiedni sposób do normy. Norma powinna nie być zbyt uciążliwa.
Sankcja musi być dostosowana do dolegliwości normy prawnej. Czasem sankcja rozsiana jest skuteczniejsza niż skupiona.
trzy postawy wobec prawa
konformizm - postępujemy zgodnie lub niezgodnie z prawem bo tak postępuje grupa do której należymy
oportunizm - przestrzegamy prawa bo boimy się sankcji lub oczekujemy nagrody, jeśli tych czynników nie ma to nie przestrzegamy bo się to nie opłaca
legalizm - przestrzegamy prawa, bo wierzymy w sens obowiązywania prawa. Postawa taka powinna obowiązywać urzędników.
legalizm krytyczny - należy postępować zgodnie z prawem ale należy patrzeć czy stosowanie prawa nie prowadzi do powstawania bezsensów prawnych
rozdział dóbr i ciężarów
pojęcie sprawiedliwości
dystrybutywna - odnosi się do podziału dóbr - istnieje szereg koncepcji
każdemu według potrzeb
każdemu według zasług
każdemu według wartości pracy
każdemu to samo
Powstaje problem niemierzalności zasług, potrzeb, wartości pracy.
proceduralna
kumulatywna
koncepcja Rawls'a
Wszyscy znajdujemy się za zasłoną niewiedzy ale zdajemy sobie sprawę, że istnieją słabi, silni, biali i czarni itd. ale nie wiemy, do której grupy należymy. Tworząc system w takich warunkach staralibyśmy się aby był on jak najbardziej sprawiedliwy.
regulacja konfliktów
def. konfliktu
Sytuacja, gdy jedna ze stron wysuwa jakieś roszczenia, żądania a druga odmawia ich realizacji.
4 metody rozwiązywania konfliktów
kontraktowy - obie strony same dochodzą do porozumienia - jest to tryb najbardziej pożądany
mediacyjno-koncyliacyjny - mediator podpowiada jak rozwiązać problem, jest moderatorem rozmów, nie ma on jednak siły sprawczej
arbitrażowy - strony wybierają arbitra, którego decyzja jest wiążąca
adiudykacyjny - mamy do czynienia z rozstrzygnięciem sądowym - rozwiązanie ma to także pewne wady (kosztowność)
P.D.
prawo i moralność
język prawny i prawniczy
przepis prawny, norma prawna
zastosowanie logiki do norm prawnych
budowa norm prawnych
pojęcie normy prawnej
3