Polisacharydy naturalne

• gumy roślinne

• guma ksantonowa

• produkt fermentacji bakterii Xanthomonas campestris

• podczas wzrostu w biofermentatorach bakterie powodują wytwarzanie lepkiej masy o strukturze gumy

• guma otacza komórkę bakterii i pomaga jej przylgnąć do ulubionego gospodarza, tzn. zielonych warzyw, zwłaszcza rodziny Brassiccacae

• tragakanta

• zagęszczona wydzielina uzyskana z pni i gałęzi różnych gatunków ciernistych krzewów należących do rodzaju Astragallus z rodz. Leguminosae (podrocz. Papillionaceae)

• polisacharydy otrzymywane z wodorostów morskich

• karagen

• wysuszone plechy krasnorostów z gatunku Chondrus crispus i Gagastina mammilose, Atlantyd

• agar - agar

• stężały i wysuszony żel ze ścian komórkowych glonów Rhodophae

• alginiany

• sole sodowe, potasowe, magnezowe i amonowe kwasu alginowego z brunatnic w oceanie Atlantyckim i Spokojnym

Polisacharydy modyfikowane:

• sól sodowa karboksymetylocelulozy - sól sodowa eteru kwasu glikolocelulozowego

• hydroksyetyloceluloza - hydroksyetylowy eter celulozy

• chitozan

• otrzymywany z chityny - polisacharydu strukturalnego pancerzy skorupiaków oraz wielu organizmów eukariotycznych

hydrokoloidy nieorganiczne:

• krzemionka koloidalna - Aerosil

• otrzymywana przez płomieniową hydrolizę czterochlorku krzemu w fazie gazowej

• Bentonit

• hydrokoloidy pochodzenia naturalnego z grupy glinokrzemianów

• Veegum

• mieszanka tlenków krzemowo - glinowo - magnezowych oraz TiO, CaO, Na₂CO₃, K₂CO₃, i wodorku żelaza

hydrokoloidy syntetyczne:

• karbomal - karbomer

• syntetyczny polimer kwasu akrylowego

• poliwinylopirolidon

• alkohol poliwinylowy

• produkt polimeryzacji alkoholu winylowego

Substancje zapobiegające wysychaniu

• glicerol

• glikol propylenowy

• polietylenoglikol

• sorbitol

• alkohol 8-węglowy

• zawarty w owocach jarzębiny

• otrzymywany katalitycznie lub elektrolitycznie przez uwodornienie glukozy w obecności niklu

• nie podnosi poziomu cukru we krwi

• ksylitol

• alkohol 5-węglowy

• źródła: rodzynki, żurawina, czarna porzeczka, sałata, cebula, marchew, truskawki, maliny

• właściwości p/próchnicze:

• pobudza wydzielanie śliny

• zwiększa zdolność buforującą śliny

• wzrost lub utrzymanie wysokości pH

• pobudzenie mechanizmów obronnych

• niezdolność mikroorganizmów do metabolizowanie ksylitol z włókien brzozy

Substancje słodzące:

• ksylitol

• sorbitol

• sacharyna

• glukonian sodu

• stopień słodkości:

• sacharyna - 1

• ksylitol - 0,9 - 1

• sorbitol - 0,5 - 0,7

• słodkość określana jest jako stosunek intensywności słodkości jednostki wagowej danej substancji do sacharozy (1)

Substancje aromatyczne

• olejki eteryczne

• syntetyczne substancje zapachowe

Substancje konserwujące

• kwas p-hydroksybenzoesowy

• kwas benzoesowy

• metyloparaben - do 3 lat

• propyloparaben - do 3 lat

• sól sodowa kwasu benzoesowego

• kwas sorbowy

• sól sodowa kwasu nerbowego

• bromochlorofen

• glukonian chlorheksydyny

Substancje lecznicze

• próchnica

• ograniczony proces patologiczny, wywołany przez czynniki wewnątrzustrojowe

• polega na odwapnieniu i proteolitycznym…

Czynniki etiologiczne próchnicy (wg. KEESA)

• podatność tkanek zęba na odwapnienie

• obecność drobnoustrojów kwasotwórczych

• obecność węglowodanów

• czas

Rola bakterii

• Streptococcus mutans - od matki

• Streptococcus sangrus - od matki

• Streptococcus salivarius - od matki

• Streptococcus faecalis - od matki

• płytka nazębna:

• 80 % - paciorkowce i ziarniaki

• 20% matrix: glikoproteiny pochodzenia śluzowego

Rola węglowodanów

• najbardziej podatnym podłożem są węglowodany, a szczególnie sacharoza

• właściwości próchnicotwórcze:

• glukoza +

• fruktoza +

• skrobia + -

• celuloza -

• sacharoza + + + +

• najbardziej podatna w niskim pH < 5,5

Podatność tkanek zęba zależy od:

• ilościowego stosunku masy nieorganicznej do organicznej w szkliwie, zębinie i cemencie

struktura zęba organiczna składnik organiczny składnik nieorganiczny

szkliwo 96 % 4%

zębina 70% 30%

cement 45 - 50% 50 - 55%

• właściwej mineralizacji zęba w okresie wczesnego rozwoju osobniczego

• wczesnego początku ząbkowania

• spożywania przez matkę węglowodorów w czasie ciąży

Demineralizacja - do śliny i hydroksyapatyt

Remineralizacja - odwrotnie

Rola śliny:

• chroni ząb przez:

• mechaniczne oczyszczanie zębów

• neutralizowanie kwaśnego odczyny pH płytki nazębnej dzięki obecności systemów buforowych

• utrzymywanie równowagi jonowej między szkliwem a śliną

• zawartość niespecyficznych czynników antybakteryjnych

• odpornościowych, tj.: lizozy, peroksydazy, laktoferyny, immunoglobuliny A, G, M

• korzystny jest wpływ gumy do żucia na pH

Mechanizm działania fluorków

• jony fluorkowe reagują z hydroksyapatytami, wchodząc w miejsce jonów wodorotlenowych

[Ca(PO₄)₂]₃Ca(OH)₂ + 2F^- [Ca(PO₄)₂]₃CaF₂ + 2OH^-

• jony fluorkowe, pochodzące z utworzonego na powierzchni szkliwa CaF₂ remineralizują drobne uszkodzenia szkliwa

• F^- z CaF₂ wpływają hamująco na tworzenie płytki bakteryjnej

Związki fluoru:

• NaF

NaF Na⁺ + F^-

• monofluorofosforan sodowy

Na₂FPO₃ 2Na⁺ + FPO₃^2-

FPO₃^2- + H₂O HPO₄^2- + H⁺ + F^-

• aminofluorki

• 297 - dwuetanolo-amino-propylo-N-etanoloakta decylo-amina

• 335 - fluorowodorek cetylaminy

• zmniejszają napięcie powierzchniowe śliny i tworzą jednorodną warstwę na powierzchni jamy ustnej

• lekko kwaśne pH wspomaga tworzenie jednorodnej warstwy CaF₂, która zapewnia wzrost ochrony przed próchnicą

• fluorek glinu - AlF₃

• słabe działanie

• fluorek cynawy - SnF₂

• wywołuje przebarwienia szkliwa

Substancje lecznicze hamujące tworzenie się płytki bakteryjnej nazębnej i kamienia nazębnego

• chlorheksydyna

• sole chlorheksydyny - glukonian, octan, HCl

• sangwinaryna

• triclosan

• sole cynku - cytrynian, chlorek, mleczan

• pierwiastki śladowe - Ca, Zn, Mg, Cu

Substancje lecznicze zwalczające istniejący stan zapalny

• antyseptyki

• triclosan

• chlorek cetylopirydynowy

• chlorheksydyna

• H₂O₂

• sangwinaryna

• witamina A i C

Substancje lecznicze pobudzające wydzielanie śliny

• ekstrakty roślinne:

• z kory dębu

• szałwi

Substancje lecznicze o działaniu wybielającym

• perhydrol

• nadtlenek mocznika

Substancje lecznicze zwalczające przykry zapach z ust

• cytrynian cynku

• chlorek cynku

• mleczan cynku

Substancje lecznicze leczące nadwrażliwość zębiny

• sole strontu

• sole potasu

• fluorki

• hydroksyapatyty

- 76 -