1.A.Stępień
Słowo „etyka” poch. Od grec. Słowa obyczaj ETHOS i etymologicznie oznacza naukę o obyczajach czyli przystoi w postępowaniu co jest godne czynienia jakie postępowanie jest godne.
2.T.Stycznia
Etyka oznacza:
teoria powinności moralnej lub moralnej wartości postępowania.
teoria faktycznie uznawana w określonym środowisku społ. a często także praktykowana w nim norm postępowania .
same przeświadczenie i praktyki moralne danej społeczności.
Etykę w I znaczeniu określa się nazwę „etyka normatywna”
Etykę w II znaczeniu określa się jako „etykę opisową”.
3.Czy etyka jest nauką czy refleksją natury filozoficznej nad postępowaniem człowieka?
W tej sprawie są 2 stanowiska:
1. właściwe zwłaszcza dla pozytywistów uważa się tutaj że naukowa może być tylko opisowa pojmowana jako zespół rozwiązań z zakresu nauk szczegółowych.
2. przyjmuje że można uprawiać tykę filozoficzną jako niezależna naukę jest ona wówczas bliska fenomenologii i metafizyce normalność. Ostatecznie można określić etykę jako teorię wartości normalnych i postępowania normalnego tak rozumiana rozważa 4 podpunkty:
a).warunki postępowania normalnego
b).podleganie ocenom i normom etycznym
c).rozważ odpowiedzialność normalną
d).zajmuje się ocenami i normami dotyczącymi postępowania ludzkiego, szuka ostatecznej racji normalności i naczelnych norm kryteriów normalności.
4. MORALNOŚĆ
Pewna racjonalna właściwość świadomego ludzkiego czynu przypisywanemu do sprawcy tego czynu. Każdy czyn a tym samym jego sprawdza podlega kwalifikacji pod względem swojej moralności, podlega ocenom i normom etycznym jest on bądź zgodny z natury działającego i prowadzi do osiągnięcia jego celu bądź nie jest zgodny z naturą działającego i utrudnia lub uniemożliwia osiągnięcia celu.
5.Obszary których dotyka etyka do których się odnosi można ją zgrupować w następujących działaniach
1. teoria wartości moralnych:
chodzi tu o sposób istnienia wartości moralnych, relacje między dobrem a bytem ten dział etyki jest powiązany z ogólną teorią wartości bytu.
2. teoria postępowania moralnego:
chodzi tu o analizę czynu moralnego tzn. świadomego czynu człowieka stojącego wobec wartości moralnej, ponoszącego odpowiedzialność. Rozważa się tutaj np.. istotę i rolę sumienia ten dział etyki często wiązany jest z fenomenologią i metafizyką człowieka.
3.teria sprawności moralnych:
ogólna teoria sprawności należy do teorii człowieka, rozważa się tutaj istotę i rodzaje sprawności cnoty i wady. Wśród najcenniejszych cnót :męstwo, sprawiedliwość, prawdomówność itp.
4.etyka specjalna:
rozważa właściwe w etyce podejmowane w odniesieniu do różnych sytuacji życiowych i właściwych dla różnych nauk społ. np. etyka pracy, życia rodzinnego.
6. Dzieje etyki SOKRATES
Do dziś jest ojcem etyki, stworzy on teorię definiowania pojęć etycznych, uważał iż odkryć powinność oralną to odkryć to co się należy od człowieka ze względu na jego godność , godność jest wartością najwyższą dlatego też afirmacja jej stanowi i istotę działania moralnego, uważał on moralne działanie złe do tego stopnia godności działającego iż swoje źródło może mieć w niewiedzy człowieka, wykluczał by człowiek świadomie chciał urogać sobie i innym, uważał on ze szczęście jest koniecznym następstwem życia cnotliwego, dlatego zachęcał do cnót w imię szczęścia.
Także myślenie rozwijali uczniowie Sokratesa przyjmując iż szczęście jest źródłem i racją bytu cnoty
7. SZCZĘŚCIE
Ostateczny cel, najwyższy cel, a samo działanie określa się jako moralnie powinnego lub wartościowe o tyle o ile stanowi nieodzownej warunku osiągnięcia szczęścia.
8.EUDAJMONIZM
Kierunek który upatruje istotę szczęścia w doznawaniu przyjemności zmysłowej
9. Dzieje etyki - ARYSTOTELES
Wyodrębnił etykę jako osobną dyscyplinę, chociaż lokalizował w ramach filozofii praktycznej „etyka to pewna reelekcja nad praktyką”
Punktem wyjścia jego poglądów że moralna powinność postępowania wyznacza stosunek do najwyższego dobra a samą ideą dobra najwyższego określa jako rację uniesprzeczniającą podjęcia działania i to jest cel ostateczny najważniejszy.
Dążenie do najwyższego dobra jest drogą do samorzeczywistnienia sił człowieka i sumieniem się możliwości ludzkiej natury czyli najdoskonalszej władzy człowieka.
10. Zmiana w refleksji etycznej było chrześcijaństwo
Istotą tej refleksji było wskóranie na godność człowieka jako instancji moralnie powinnościorodne. Refleksja etyczna charakterystyczna dla chrześcijaństwa była przełamaniem antycznego eudajmaizmu. W etyce rozpoczęto budować inne teorie które były związane z teorią szczęścia. Naczelna kategorią etyczna stała się kategoria miłości.
11.MIŁOŚĆ
W znaczeniu etycznym rozumiana jest jako akt dawany Bogu i każdej osobie.
Jest ona równoważna w tym znaczeniu z wyzwoleniem od egoizmu. I miłość jako taka powoduje samospełnienie podmiotu miłości jako swój konieczny skutek. Miłość w tym ujęciu jest też właściwa dla relacji z Bogiem. Jest gwarantem uczestnictwa w nim jako dobru najwyższemu.
12. Dzieje etyki ŚW. TOMASZ Z AKWINU
Opierał on etykę na założeniach metafizycznego realizmu. Postawy tej koncepcji czerpał z doświadczalnie stwierdzalnie przygodności istnienia świata i człowieka. Stwierdzał że jeśli jedyną racją uniesprzeczniającą fakt istnienia człowieka i jego godności jest akt miłości stwórczej osobowego absurdu to człowiek istniejąc jako osoba uczestnicząca w istnieniu i godności swego swego osobowego stwórcy .
Istniejąc z miłości jest tym samym wezwany do miłości.
13.Dzieje etyki TOMASZ HOBBES
Uważany za prekursora etyki nowożytnej. Podstawą jego etyki było antropologia bazująca na fizykalnej koncepcji człowieka jako rozsądnego egoistę, którego naczelną tendencją i celem jest dążenie do zachowania własnego bytu.
W sytuacjach dążenia każdego człowieka do zaspokajania swoich własnych potrzeb rozum dyktuje wśród życia ludzi jaką konieczny warunek przetrwania.
Etyka powstaje tutaj jako rodzaj rozsądnej umowy.
Pierwszym postulatem takiej etyki jest utworzenie państwa jako instytucji która nada postać prawa i zagwarantuje jego przestrzeganie. Ważne że etyka staje się technologią życia zbiorowego w ramach państwa określającego reguły współdziałania których jednostka winna się bezwzględnie podporządkować- HETEROMONIZM- przedstawiciel jest T.Hobbes
14. Koncepcja wg. HEGLA
Poszczególna jednostka uzyskuje wolność gdy decyduje się na „przyjęcie śmierci totalnej” na rzecz państwa w którym objawia się urzeczywistnia absolutnie „ja duch”. Celem jednostki jest istnienie na rzecz zbiorowości `zbiorowość jako państwo”
15. Do poglądu HEGLA nawiązuje etyka budowana przez Karola MARKSA
Jest to etyka budowana w duchu materializmu. Podstawowym znaczeniem jest tutaj to iż zmiana społ. jest tutaj rozwojem rozwój społ. ludzkiego ujawnia jego materialny (ekonomiczny, dialektowy, klasowy)charakter.
Poznanie praw tego rozwoju umożliwia świadome pokierowanie nim i przyspieszenie go przez zbudowanie podstaw dla zaistnienia wolnego antagonizmu społ. jednostkowego (bezklasowe) opartego na społeczne wartości środków w produkcji.
16.Hegizm i Marksizm
Hegizm i Marksizm jest spostrzegany jako konstruktywizm etyczny.
Reakcję na konstruktywizm etyki dialektycznej był pozytywizm EMILA DURKHEIMA
17. UTYLITARYZM
Kierunek ten uznaje zasadę użyteczności za moralną postawę zarówno indywidualnych jak i zbiorowych podstawowych decyzji.
Podstawowym przedstawicielem jest D. HUME.
18. Dzieje etyki TADEUSZ KOTARBIŃSKI-etyka niezależna i TADEUSZ CZEŻOWSKI- etyka empiryczna
Etyka ta odwoływała się do oczywistości doświadczania powinności (wartości moralnej działania)ukazującą wspólną płaszczyznę akceptowania podstaw wartości ludzkich mimo różnic światopoglądowych.
19. Teoretyczne postawy etyki zawodowej.
w języku potocznym występują 2 terminy:
1.moralność zawodowa- obowiązujący w określonych grupach społ. -zawodowych ukształtowane w toku wspólnie wykonywanej pracy system wartości reguł i norm postępowania oraz akceptowanych warunków postępowania.
2.etyka zawodowa- zespół zasad i norm określających jak z moralnego punktu widzenia powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu.
20. ETYKA ZAWODOWA
Tym się różni od „moralności zawodowej” że nie określa jak rzeczywiście jest tylko jak być powinno.
21. Zadania etyki zawodowej
-uściślenie nie tylko społ. praktycznych warunków obowiązywania danych norm moralnych ale także ukonkretnienie ich realnych treści.
-hierarchizacja norm a przede wszystkim wartości preferowanych ze względu na rolę i funkcje zawodowe.
-określenie potrzeb i celów oraz granic etycznych ewentualnego odstępstwa od norm obowiązujących w moralności powszechnej.
-ukazanie realnych możliwości i sformułowanie konfliktów powstałych na wskutek respektowania lub nie powszechnie obowiązujących przekonań normalnych oraz pełnionych ról i funkcji zawodowych.
-konstruowanie wzorców osobowych profesjonalisty zawodowego.
22. Ograniczenia o charakterze zwyczajowym lub formalnym wynikające z funkcjonowania jej zapisów w obiegu społ.
1.obowiązki zawodowe- etyczne nie mogą być sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawnymi.
2.obowiązki etyczne- nie mogą być niższe niż obowiązki wynikające z przepisów prawnych
3.obowiązki wynikające z zasad etyki zawodowej-nawet te oparte na kryteriach politycznych bądź religijnych nie mogą być sprzeczne z uniwersalnymi standardami moralności.
23.Odrębność poszczególnych systemów etyki zawodowej decydują:
1.swoiste właściwe tylko dla danego zawodu konkretyzacja ogólnie uznawanych społ. nałogów moralnych.
2.swoista odrębna w każdym systemie moralności zawodowej hierarchizacja powinności moralnych.
3.pewna modyfikacja w systemie moralności zawodowej a proponowanych ogólnie wartości i zaleceń moralności.
4.swoiste preferowane przez grupę zawodową sposób rozstrzygnięć konfliktów wartości moralnej.
24. Czym jest etyka? jej podmiot.
Obejmuje ona zespół zagadnień związanych z określeniem istoty powinności moralnej (dobra lub zła moralnego) z determinacją jej szczegółowych treści (słuszności).
25. Co jest normą moralności? trzy ujęcia etyki
EUDONIZM- stanowi nieodzowny warunek osiągnięcia szczęścia.
DEONTONOMIZM- działanie to zostało działającemu, nakazane przez odpowiedni miarodajny autorytet.
PERSONALIZM- działanie to wyraża afirmację należną komuś lub czemuś z racji przysługującej mu wartości zwanej w przypadku osoby godnością.
26. Personalizm jako nurt w etyce.
Jest takim podejściem (niezależnie od różnych sposobów jego interpretacji) które w sposób najpełniejszy reguluje pożądane relacje zawodowe - realne między pracodawcą a pracownikiem i na odwrót.
Nurt ten bowiem odwołuje się bezpośrednio do relacji osobowych jako fundamentalnik JA, TY, MY.
27.PERSONALIZM- (od. Łac. Słowa Persona-osoba) doktryna podkreślającą niepowtarzalny walor osoby i jej nadrzędności względem wszelkich wartości materialnych oraz struktur społ. i ekonomicznych które winny być podporządkowane dobru osoby ludzkiej i służyć jej rozwojowi przy pełnym poszanowaniu wolności. Na szczycie hierarchii bytów umieszcza byt osobowy który w odróżnieniu od rzeczy cechuje się duchowością autonomią zdolnością wolnego samookreślenia się. Możliwością wyrażania siebie w swoich czynach i działaniach.
28. Szkoły Personalizmu
Personalizm fenomenologiczny i historyczny (M. Scheller, R. Ingarden, E. Stein K.Wojtyła)
Personalizm egzystencjalistyczny( G.Marcel, A. Brenner, P.Tillich)
Personalizm neotomistyczny (M.Gogacz, A. Rodziński, F. Sawicki)
Personalizm filozoficzno - religijny (M.Buber, F.Esner, H.Cohen)
Personalizm psychologiczny
- o char. Organizmalnym (A.Maslow)
- o char. Fenomenologiczno - egzystencjalny(K.Popielski)
- teoria psychologiczna rozwoju (E.Erikson0
- ontologiczne założenia personalizmu (M. Adamca)
29.Główne założenia personalizmu
- wartość i godność człowieka, tkwi w nim samym w tym że jest człowiekiem wartości i godności każdego człowieka jest fundamentalnie taka sama.
- osoba ludzka nie może być traktowana nigdy jako przedmiot ani narzędzie i środek do celu ale stanowi podmiot i cel.
- egzystencja człowieka określają w zasadniczy sposób nie jego odniesienia do światła rzeczy ale relacje międzyosobowe, a więc relacje między człowiekiem a człowiekiem.
- osoba ludzka posiada w sobie walor niepowtarzalny i nadrzędność względem wszystkich wartości materialnych struktur społecznych, ekonomicznych i „wolnego rynku”
- w sensie społecznym naczelnym celem jest tu troska o „dobro wspólne'' pojęte jako działanie - instytucjonalne - skierowane na rozwój każdego człowieka.
30. Konsekwencje „praktyczne” personalistycznego spojrzenia na człowieka
AFIRMACJA - każdego człowieka jako wartości podstawowej i naczelnej - jestem osobą to znaczy mam nieocenioną wartość.
PRYZMAT ŻYCIA DUCHOWEGO - w człowieku w stosunku do innych dziedzin życia - jestem osobą tzn. uznaje we mnie prymat ducha.
CZŁOWIEK NIE MOŻE BYĆ ZREDUKOWANY - (do ciała , zmysłów, do filozofii, producenta, robota) używany jako przedmiot i traktowany instrumentalnie jako narzędzie i środek - jestem osobą tzn. nie mogę być urzeczowiony.
OSOBA LUDZKA JEST PODMIOTEM-tkwiącym w naturze ludzkiej niezbywalnych praw nie są one darowizną społeczną, władzy , ale tkwią w naturze ludzkiej - rozumnej wolnej, zdolnej do odpowiedzialności, samoświadomości, samokierowania - jestem osobą tzn. mam niezbywalne prawa.
AFIRMACJA OSOBY I JEJ PRAW oznacza również świadomość powinność osoby wobec innych w oparciu o zasady sprawiedliwości - jestem osobą tzn. mam zobowiązania i powinności.
31. wybrane pojęcia - DEFINICJE ETYKI ZAWODOWEJ
1. wg J. Lazari - Pawłowskiej -spisane normy odpowiadające na pytanie jak ze względów moralnych przedstawiciele nie powinni postępować. Etyka zawodowa występuje w postaci norm zinstytucjonalizowanych (kodeksy , przysięgi, ślubowania) oraz norm sformułowanych jako indywidualne propozycje luźne lub stanowiące zespół postulatów.
2. Henryk Skorowski- próba postepowania etycznych norm i perspektyw określonego zawodu, przedmiot tak rozumianej etyki zawodowej dotyczy 3 płaszczyzn: przekonań, powinności, postaw.
3. Mieczysław Gogacz- nauka filozoficzna zajmująca się usprawnieniami człowieka niezbędnymi do wykonywania pracy odpowiedzialna a więc moralnie dobrze realizowanej pracy, tzn. wykonywanej dzięki sprawnościom warunkującym efektywną pracę.
4. Pracownik socjalny - powinien dotrzymać wszystkich informacji w trakcie profesjonalnej relacji od klienta osób z nimi związanych i jego rodziny chyba że: klient zezwoli na określenie ujawnionej informacji. Informacja jest uzgodniona zgodnie z sądem
32. Cechy osobowe które powinien ubiegać się o zawód psychologa
- nieprzeciętna sprawność intelektualna oraz krytycyzm,
- samodzielność, obronność, wielostronność,
- żywe i nienasycone zainteresowania,
- zainteresowanie ludźmi a nie jako materiał do manipulowania
- wgląd na własne cechy osobowości i poczucie humoru,
- wrażliwość wobec wielorakości ludzkich oczekiwań,
- tolerancje postaw pozbawiona zrozumiałości
- zdolność do nastawienia terapeutycznego
- pilność metodyczny styl pracy, zdolność znoszenia nacisków,
- takt i gotowość współpracy,
- prawność, samodyscyplina, i stanowczość
- subtelne wyczucie wartości etycznej
- szerokie zaplecze kulturalne - człowiek wykształcony.
33. Zasady przebaczania
- postaraj się stworzyć klimat
- wybierz odpowiedni moment
- kieruj swoje uwagi do właściwej osoby
- rozmowa w cztery oczy
- nie powtarzaj zarzutu już istniejącego
- mów o zachowaniach postawach nie potępiaj nie posądzaj,
- mów konkretnie