VI Korporacje Transnarodowe
1. Definicja KTN:
Korporacja transnarodowa są obecnie najpotężniejszymi i najbardziej prężnymi organizacjami gospodarczymi świata i stanowią znaczącą siłę napędzającą proces globalizacji. Same korporacje stają się organizacjami, których siła polega przede wszystkim na zdolności integrowania i koordynowania wielkich systemów korporacyjnych, obejmujących własne powiązane kontraktowo jednostki, zlokalizowane w wielu krajach. Jedna z definicji mówi, że korporacja transnarodowa jest organizacją, która koordynuje działalność produkcyjno-handlową różnych jednostek w różnych krajach z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje.
Przedsiębiorstwo o zasięgu międzynarodowym, prowadzące działalność w przynajmniej dwóch krajach oraz posiadające w przynajmniej dwóch krajach filie lub znaczne aktywa. Filie w innych krajach są w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działają pod jego kontrolą.
2. Jakimi cechami charakteryzują się KTN?
* suwerenność (niezależność od interesów państw)
* złożoność (działalność prowadzona nie tylko w posiadanym majątku produkcyjnym, lecz także w niezależnych przedsiębiorstwach, w wyniku zawartych z nimi porozumień)
* rozproszenie geograficznie (lokalizacje filii w wielu krajach świata)
* specjalizacja (podejmowanie przez wybraną filię ściśle określonych działalności)
* zdolność arbitrażowania ( dokonywanie różnych transakcji w ramach własnych struktur organizacyjnych)
* zdolność integrowania (ścisłe powiązanie i koordynacja działalności jednostek organizacyjnych)
* elastyczność organizowania (zmieniające się sposoby angażowania zasobów oraz przesunięcia w rozdziale zadań i koordynowanie ich realizacji)
* globalna efektywność (obniżenie kosztów netto w całym systemie korporacyjnym, ale niekoniecznie we wszystkich jednostkach organizacyjnych w danym czasie)
3. Jakie są pozytywne aspekty KTN?
* dokonują przemieszczania zasobów i zdolności wytwórczych,
* pobudzają wzrost i efektywność gospodarczą,
* przyczyniają się do restrukturyzacji sektorów i przedsiębiorstw,
* aktywizują konkurencję i lokalną przedsiębiorczość,
* transmitują nowe metody i wzorce gospodarowania,
* umacniają międzynarodowe powiązania i współzależności ekonomiczne,
4. Jakie są negatywne aspekty KTN?
* oligopolizacja rynków branżowych,
* praktyki restrykcyjne,
* „podcinanie” krajowych przedsiębiorstw,
* drenaż rynków i zaawansowanych zasobów wytwórczych,
* utrwalanie struktury eksportu,
5. Dlaczego KTN koncentrują działalność w krajach wysokorozwiniętych?
Korporacje transnarodowe w swojej działalności wykorzystują różnice w geograficznym rozmieszczeniu czynników produkcji oraz różnice w polityce ekonomicznej poszczególnych krajów. Przykładem takiego wykorzystywania różnic jest zróżnicowanie poziomu podatków i subsydiów. Pierwotnie głównym motywem zaangażowania się korporacji w danym kraju lub regionie były zasoby bogactw naturalnych oraz zasoby w postaci taniej siły roboczej. Współcześnie te pierwotne motywy stały się mniej istotne na rzecz kwalifikacji, mocy badawczych i wytwórczych czy technologii. Takie argumenty tłumaczą koncentrację działalności korporacji w krajach wysoko rozwiniętych. O lokalizacji inwestycji obecnie decydują takie czynniki jak: komplementarne umiejętności, infrastruktura czy też dostawcy potrafiący sprawnie i elastycznie wykorzystywać nowoczesne technologie.
6. Jakie możemy wyróżnić centra innowacyjności i gdzie się one znajdują?
Dolina Krzemowa koło San Francisco, Dolina Bezprzewodowa w Sztokholmie, dzielnica Pekinu Guancum, Silikon Fen w Cambridge.
7. W jakich formach może wejść na rynek KTN (charakterystyka greenfield i buy out)?
Korporacja transnarodowa może wejść na rynek w formie budowy nowego przedsiębiorstwa (inwestycje typu greenfield) albo przejęcia części lub całości istniejącej firmy (inwestycje typu buy out). W pierwszym przypadku powodu to wzrost zatrudnienia w kraju przyjmującym inwestora, w drugim firma może zredukować część miejsc pracy, a także eliminować konkurencje.
8. Jakiego instrumentu używa się do określenia stopnia zaangażowania zagranicznego KTN
i na podstawie czego jest on obliczany?
Indeks umiędzynarodowienia TN
I jest obliczany jako przeciętna trzech relacji: zagranicznych środków trwałych sprzedaży zagranicznej oraz zatrudnienia za granicą do ogólnego poziomu tych wielkości w danej korporacji. Generalnie wyższym poziomem tego wskaźnika charakteryzują się korporacje z krajów małych, gdyż są one zmuszone pokonywać ograniczenia rynku krajowego. W przekroju poszczególnych rozpatrywanych korporacji najwyższym TNI (ponad 90%) charakteryzowała się firma ABB. Wśród firm o wysokim wskaźniku TNI są również: News Corporation, Vodafone oraz BP.
Duże zróżnicowanie TNI występuje między poszczególnymi gałęziami. Wysokim poziomem charakteryzują się mass media (87%), przemysł spożywczy (79%) oraz budownictwo (73%) i przemysł farmaceutyczny (62%), natomiast niskim: wymiana handlowa (18%), telekomunikacja (33%), usługi publiczne (33%) oraz handel detaliczny (37%).
9. Na czym polega fuzja? Rodzaje.
Fuzja polega na łączeniu się niezależnych przedsiębiorstw, które dzielą się swoimi zasobami dla osiągnięcia wspólnych celów. W wyniku połączenia obie jednostki tracą osobowość prawną, a zamiast nich z połączonych majątków i kapitałów powstaje nowe przedsiębiorstwo, czyli nowy podmiot prawa.
Wyróżniamy:
* fuzję poziomą - łączenie się spółek podobnego rodzaju,
* fuzję pionową - łączenie się spółek pozostających w relacji producent-dostawca,
* fuzję tworzącą konglomerat - połączenie przedsiębiorstw z różnych branż.
10. Jakie są motywy fuzji i przejęć?
* Motywy techniczne i operacyjne
- zwiększenie efektywności zarządzania,
- pozyskanie bardziej efektywnego kierownictwa,
- usunięcie nieefektywnego kierownictwa,
- synergia operacyjna,
- korzyści skali,
- komplementarność zasobów i umiejętności,
- ograniczenie kosztów transakcyjnych,
- korzyści integracji technicznej,
* Motywy rynkowe i marketingowe
- zwiększenie udziału w rynku,
- zwiększenie wartości dodanej,
- wyeliminowanie konkurencji,
- komplementarność produktów (rynku),
- dewersyfikacja ryzyka działalności,
- wejście na nowe obszary działalności,
* Motywy finansowe
- wykorzystanie nadwyżek finansowych,
- przejęcie gotówki,
- synergia finansowa,
- niedowartościowanie spółki,
*Motywy menedżerskie
- wzrost wynagrodzeń kierownictwa,
- wzrost prestiżu i władzy,
- zmniejszenie ryzyka zarządzania,
- zwiększenie swobody działania,
11. Co rozumie się przez przejęcie? Rodzaje.
Przez przejęcie rozumiemy natomiast nabycie takiej liczby akcji jednego przedsiębiorstwa przez drugie, która daje możliwość kontrolowania (>50%). W wyniku przejęcia wykupione przedsiębiorstwo zostaje w pewien sposób włączone w strukturą firmy przejmującej.
Rodzaje:
* przejęcie przyjazne - dokonuje się w wyniku negocjacji organów obu przedsiębiorstw (zarządów, rad nadzorczych). Zadaniem tych negocjacji jest ustalenie warunków przejęcia, które muszą być następnie akceptowane przez właścicieli tych przedsiębiorstw w formie uchwał zgromadzeń wspólników lub walnych zgromadzeń. Przyjazne przejęcie charakteryzuje współpraca zarządu przedsiębiorstwa przejmowanego z przejmującym,
* przejęcie wrogie - mamy z nim do czynienia, gdy organy przedsiębiorstwa przejmowanego podejmują działania mające na celu obronę przed przejęciem. Mamy wtedy najczęściej do czynienia z oporem, zwłaszcza ze strony naczelnej kadry kierowniczej przedsiębiorstwa przejmowanego. Przedsiębiorstwo przejmujące nie ma zbyt dużych możliwości zapoznanie się z sytuacją finansową przedsiębiorstwa przejmowanego. W przypadku wrogiego przejęcia czynności prawne polegają na tym, że zarząd przedsiębiorstwa przejmującego zgłasza ofertę nabycia przedsiębiorstwa bezpośrednio jego właścicielom (akcjonariuszom lub wspólnikom) z pominięciem organów przedsiębiorstwa. Wskutek uzyskania pakietu kontrolnego przez przedsiębiorstwo przejmujące zazwyczaj też wkrótce dochodzi do zmiany organów przedsiębiorstwa przejmowanego.
12. Co stanowi cechę wyróżniającą przejęcie od fuzji?
Cechą wyróżniającą jest to, że przejmowane przedsiębiorstwo nie traci podmiotowości prawnej.
W sytuacji gdy firma dokonująca przejęcia jest znacznie większa od firmy przejmowanej, transakcja taka jest określana mianem wykupu.
13. Jakie są powody fuzji i przejęć?
* wzrost ekonomiczny i niska inflacja, zapewniające przedsiębiorstwom stabilne środowisko gospodarcze ułatwiające ekspansję.
* wysoki poziom notowań na międzynarodowych rynkach kapitałowych czyni wiele przedsiębiorstw silnymi finansowo.
* znoszenie ograniczeń prawnych w wielu dziedzinach gospodarki pozwala na konsolidację,
14. Co rozumie się przez pojęcie „efektu synergii'?
Synergia, efekt synergiczny - współdziałanie różnych czynników, którego efekt jest większy niż suma poszczególnych oddzielnych działań. Termin ten jest pojęciem ogólnym, mającym zastosowanie w wielu różnych dziedzinach. Poniżej zostało podanych tylko kilka przykładów. (Czyli ze wspólnie można więcej zdziałać niż pojedynczo 2+2=5)
15. Co rozumie się przez pojęcie aliansu strategicznego i co jest istotne w jego pojęciu?
Alians strategiczny - połączenie współpracy i konkurencji w pewnej grupie przedsiębiorstw dostarczających gamę produktów częściowo komplementarnych; umowa miedzy konkurentami, na zasadach partnerstwa. Czasami alians odbywa się bez umowy. Alians strategiczny pomaga wprowadzić firmę na nowy rynek, wymienić doświadczenia i wiedzę pomiędzy współpracującymi firmami. Obecnie jego popularność jest związana z procesem internacjonalizacji przedsiębiorstw, jest bowiem alternatywą dla innych form podejmowania działalności poza granicami kraju. Stąd też najczęstszą formą współczesnych aliansów to alianse międzynarodowe. Alians strategiczny ma na celu rozszerzenie działalności firmy i poprawę jej konkurencyjności. Są to porozumienia zawierane wówczas, gdy na łączenie się firm nie pozwalają przepisy antymonopolowe. Opierają się w dużym stopniu na integracji działalności, co sprzyja ich trwałości.
16. Jakie możemy wyróżnić cechy aliansów?
* Alians wymaga zgody między firmami na współdziałanie i w jej konsekwencji między nimi jest zawierana umowa. Każdy alians jest z prawnego punktu widzenia umową lub zespołem umów dotyczących określonego działania, zadania, projektu, współpracy, pomocy, technologii, kompetencji, doświadczenia, itd.
* Alianse łączą dwa lub wiele przedsiębiorstw w dokładnie określonej dziedzinie, zakresie, projekcie. Przedsiębiorstwa nadal pozostają niezależne, mimo nawiązywanego porozumienia, ale powstaje wtedy konieczność utworzenia i funkcjonowania określonych „centrów decyzyjnych”, które interweniują w wyborach dotyczących wspólnej działalności lub wspólnych projektów.
* Przedsiębiorstwa angażujące się w alianse robią to po to, aby osiągnąć określone cele, lub dlatego, że działania takie uważają za najlepiej nadające się do realizacji przyjętych zamierzeń niż inne formy realizacji strategii firmy. Jednocześnie alianse są sojuszami stosunkowo łatwo odwracalnymi i umożliwiają wycofanie się partnerów z całości działania czy projektu bądź jego całości, a następnie powrotu do aliansu.
* Współdziałanie partnerów w aliansie wiąże się z potencjalnie konfliktowym charakterem interesów i celów, których to współdziałanie dotyczy. Przedsiębiorstwa partnerskie, pozostając niezależnymi, pilnują w rzeczywistości własnych celów i interesów.
17. Co to są motywy rynkowe, zasobowe, efektywnościowe, strategiczne?
Motywy rynkowe skłaniają firmy do poszukiwania nowych rynków zbytu, zwłaszcza rynków dużych, zamożnych i chłonnych.
Motywy zasobowe oznaczają poszukiwanie zasobów wytwórczych o charakterze podstawowym (ziemia, surowce, nisko kwalifikowana siła robocza) i charakterze zaawansowanym (wysokie technologie i kwalifikacje, nowoczesna infrastruktura)
Motywy efektywnościowe polegają na dążeniu do obniżki kosztów produkcji przez wykorzystanie za granicą zdolności wytwórczych w tradycyjnych lub nowoczesnych przemysłach dla pozyskania taniego zaopatrzenia w materiały produkcyjne.
Motywy strategiczne prowadzą do przejmowania lokalnych przedsiębiorstw, których atuty konkurencyjne mogą wesprzeć realizację strategii ponadgranicznych firmy- nabywcy.
18. Co określa się mianem „cen transferowych?
Ceny transferowe - ceny stosowane przy finansowych oraz rzeczowych przepływach dóbr i usług kupowanych lub sprzedawanych między członkami „rodziny” korporacji. Są one bardzo często stosowane przez korporacje jako narzędzie manipulatorskie, służące do transferu środków z krajów, które korporacja uznaje za obszar o wysokich podatkach, o wysokich cłach czy o wysokim ryzyku kursowym.