Xxxxx II zaoczna
BOROWINA
Borowina pochodzi od staropolskiego określenia torfów, które były wydobywane w borach. Do lecznictwa wprowadzono po raz pierwszy na Orawie w Mariańskich Łaźniach w 1815r., a w Polsce w Krynicy w 1858r.
Borowiny (torfy, peloidy torfowe) należą do naturalnych substancji mineralnych, powstałych w skutek butwienia części roślinnych w środowisku wodnym z niewielkim dostępem powietrza i udziałem drobnoustrojów
.Zdania na temat jej właściwości leczniczych są podzielone. Jak mówi prof. Kazimierz Roszkowski-Śliż: Nie istnieją żadne poważne badania naukowe potwierdzające powrót do zdrowia w wyniku zabiegów balneologii[1]. Tym niemniej wiara w jej zdrowotne właściwości sprawia, że w Polsce stosowana jest w leczeniu chorób reumatycznych, schorzeń ginekologicznych i niektórych chorób i narzadów wewnętrznych.
Przetworzona laboratoryjnie borowina jest wartościowym surowcem do produkcji różnego rodzaju lekarstw i kosmetyków. Właściwości fizyczne to duża pojemność cieplna przy małym przewodnictwie cieplnym, co umożliwia efekt silnego, głębokiego i równomiernego podgrzania części ciała poddanych zabiegowi (42-45°C). Ponadto zawarte w borowinie kwasy organiczne i sole nadają jej właściwości przeciwzapalne, ściągające, bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Na obszarze Polski użyto borowiny po raz pierwszy do celów leczniczych w 1858r.
Produktem z borowiny jest tzw. pasta borowinowa, która powstaje przez rozdrobnienie i uwodnienie borowiny w specjalnych młynach kulowych. Produkt ten ma konsystencję jednolitej pasty. Pastę borowinową stosuje się w niższej temperaturze niż borowinę (tj. 37-38°C). Obecnie ok. 30 krajowych uzdrowisk stosuje zabiegi zawijania, okłady i kąpiele borowinowe. W Polsce borowinę stosuje się w blisko 70% uzdrowisk.
Podstawowym zadaniem kąpieli borowinowej w odnowie biologicznej jest przegrzanie tkanek powodujące lepsze ich dotlenienie i odżywienie, przyspieszenie utylizacji produktów przemiany materii i usunięcie metabolitów wysiłkowych. Poza działaniem odkwaszającym na drodze chemicznej stwierdzono także właściwości przeciwzapalne ( niezmiernie korzystne dla sportowców). Ponadto kąpiel taka wpływa także na funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego. Obserwuje się podczas niej zwiększenie napięcia części współczulnej układu nerwowego, natomiast po kąpieli przez kilka godzin dominuje część przywspółczulna autonomicznego układu nerwowego.
Ciśnienie hydrostatyczne wywołuje przesunięcie krwi do klatki piersiowej, powiększeniu ulegają duże naczynia krwionośne, bardziej obciążona jest prawa komora serca. Drażnione są receptory skórne- przekrwienie oraz ograniczenia odczuć bólowych. Rozluźnienie zmęczonych mięśni, zmniejszenie ich bolesności, działanie przeciwzapalne (steroidy hamujące powstawanie substancji wywołujących proces zapalny).
Kąpiel borowinowa w odnowie biologicznej jest skutecznym zabiegiem po treningach czy zawodach (duże zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, obciążony narząd ruchu.). Zabieg dopiero po około 6-8 godz. od zakończenia ćwiczeń (ważne wcześniejsze uzupełnienie płynów w organizmie). Powinien trwać ok.15-25 min. Po zabiegu należy przez około godzinę wypocząć, najlepiej w pozycji leżącej. W dniu, w którym brana jest kąpiel borowinowa nie należy wykonywać zabiegów całościowych, cieplnych i wodnych. Jeżeli kąpiel wykonujemy w dniu wolnym od ćwiczeń, wtedy możemy ją połączyć z masażem suchym wybranej grupy mięśni.
Oddziaływanie miejscowe przeprowadzamy za pomocą zawijania lub okładów, najczęściej stosuje się preparaty borowinowe zawierające około 80% wody. Przed zabiegiem należy pastę borowinową podgrzać do temperatury około 40°C. Zawijanie polega na nałożeniu na ciało pacjenta około 5 cm warstwy ogrzanej borowiny oraz takiej samej warstwy na prześcieradło, którym owija się część poddaną zabiegowi. Prześcieradło okrywa się folią czy ceratą i owija kocem. Okład borowinowy powinien znajdować się na ciele przez około 30 min.
Zawijania z pastą borowinową stosujemy przede wszystkim na okolice stawów, wspomagając przebieg procesów wypoczynkowych w więzadłach czy ścięgnach najczęściej ulegającym przeciążeniom. W przypadku bardzo dużego zakwaszenia jakiejś grupy mięśni okład można wykonać na nie oraz na grupę mięśni znajdującą się bliżej serca. Zawijanie czy ciepłe okłady nie powinny być stosowane przed upływem sześciu godzin od zakończenia ćwiczeń.
Borowina może być również wykorzystywana do zabiegów ochładzających wybrane części ciała- schłodzić do temp.ok. 2-5° owinąć w cienką tkaninę, najlepiej bawełnianą, i przyłożyć na wybrane miejsce. Wskazania- zarówno urazy mechaniczne, jak i zmiany przeciążeniowe układu ruchu. Czas zabiegu wynosi 10-20 minut; kiedy mamy do czynienia z ostrym stanem zapalnym zabieg należy powtarzać co 1-2 godziny.
SKŁAD CHEMICZNY BOROWIN:
A. Składniki organiczne:
· Bituminy ( woski, żywice, asfalty, tłuszcze)
· Pektyny ( garbniki, produkty rozkładu błonnika i białka roślinnego)
· Celuloza i hemiceluloza.
· Kwasy huminowe (fulwokwasy, kwasy humusowe, aminokwasy stanowiące produkt humifikacji roślin w specyficznych warunkach wodnych. Kwasy huminowe działają przeciwzapalnie. przeciw-bakteryjnie i przeciwwirusowo. stymulują procesy przemiany materii i powodują wzrost oddychania tkankowego.
· Ligniny i huminy
· Substancje czynne biologicznie typu hormonalnego, enzymy, antybiotyki.
B. Składniki nieorganiczne:
· sole mineralne- siarczany magnezu i potasu, związki glinu, żelaza i wapnia, sód, krzem
C. Składniki mikrobiologiczne:
· Bakterie tlenowe i beztlenowe
· grzyby.
Borowina naturalna
Składa się z tzw. ziaren, z których większość ma średnicę około 4 mm. Do zabiegów zaleca się borowinę rozdrobnioną do średnicy około 2 mm Dopuszcza się maksymalne podgrzewanie do 65°C. Po nałożeniu borowiny o temp.42°C po kilku minutach skóra, tkanki osiągają temp.ok.39°C, podwyższając ogólną ciepłotę ciała o 2-3°C. Im mniejsza gęstość, tym mniejszy efekt termiczny. Ogólne przegrzewanie borowiną zwieksza przemianę materii oraz przekrwienie glęboko położonych mięśni, stawów i tkanek wokół nich leżacych- rozluźnienie ich napiecia, zmniejszenie bólu oraz zwiększenie elastyczności mięśni i ruchomości stawów. Miejscowo zwiększa wchłanialność w ogniskach zapalnych.
Zawarte w borowinie składniki chemiczne i biologiczne- zwłaszcza kwasy huminowe, działają przeciwzapalnie, ściagająco, drażniąco, bakteriostatycznie, bakteriobójczo i przeciwwirusowo. W borowinie wystepują również w bardzo niewielkich ilościach hormony: progesteron, estradiol, estriol, testosteron i kortyzol.
U kobiet i u mężczyzn po zabiegach borowinowych wzrasta poziom hormonu luteinizujacego, natomiast poziom insuliny w surowicy krwi ulega obniżeniu.
W ginekologii stosowanie zawijań, kąpieli i kolumnizacji przyczynia się do powiększenia macicy przy jej niedorozwoju, z występującą jednocześnie niedoczynnością hormonalna jajników. W niedomodze jajników po zawi-janiach i tamponach borowinowych następuje poprawa, wzrasta poziom estradiolu i progesteronu oraz wydzielanie z moczem adrenaliny i noradrenaliny bez zmian w zakresie poziomu gonadotropin. (pobudzający wpływ borowiny na jajniki). W przewlekłych zapaleniach pochwy i szyjki macicy tampony borowinowe poprawiają stan kliniczny oraz częściowo zmniejszają pod względem ilościowym i jakościowym florę bakteryjną.. Skuteczne również w niepłodności czynnościowej oraz w przedwczesnym przekwitaniu (wyrównanie lub przywrócenie cykli miesiączkowych i złagodzenie towarzyszących objawów).
W przewlekłych i podostrych zespołach bólowych dolnego odcinka kręgosłupa zawijania borowinowe, nasiadówki i tzw. majtki borowinowe o temperaturze 42-44°C powodują w szybkim czasie ustąpienie lub znaczne zmniejszenie bólów, zwiększenie ruchomości kręgosłupa i normalizację napięcia mięśni przykręgosłupowych (unikać zabiegów o wys. temp. w okresie ostrym- nasilenie dolegliwości)
Zabiegi borowinowe w procesach pourazowych i zwyrodnieniowych stawów poprawiają ich ukrwienie i odżywienie, powodują rozluźnienie przykurczonej torebki oraz więzadeł i tkanek okołostawowych ( zwiększenia zakresów ruchu). W zmianach zwyrodnieniowych stawów biodrowych, szczególnie po zabiegach operacyjnych, zaleca się okłady borowinowe, które przyspieszają odbudowę uszkodzonych elementów stawowych powstałych w procesie chorobowym oraz w wyniku operacji. Natomiast po endoprotezoplastyce stawu biodrowego zabiegi borowinowe działają niekorzystnie.
Zabiegi lecznicze z zastosowaniem borowiny naturalnej
Kąpiele borowinowe całkowite i częściowe o zróżnicowanej konsystencji borowiny:
- konsystencja rzadka - 75 kg borowiny uzupełnionej do 200 l wodą,
- konsystencja średnia - 100 kg borowiny uzupełnionej do 200 l wodą,
- konsystencja gęsta - 150 kg borowiny uzupełnionej do 200 l wodą.
Najczęściej stosuje się półkąpiele o konsystencji rzadkiej, ponieważ kąpiele całkowite o dużej temperaturze i dużej gęstości borowiny są silnym obciążeniem dla organizmu.
Kąpiel całkowita - temperatura 40-42°C, czas kąpieli 15-20 min, pierwsza kąpiel 1/2 zleconego czasu, druga i trzecia 2/3 i dopiero czwarta zlecony czas. kąpiel 2-3 razy tygodniowo przez 3-4 tygodnie. W dniu kąpieli całkowitych nie wolno stosować żadnych innych zabiegów.
Półkąpiel - o konsystencji rzadkiej w temperaturze 40-42°C. średniej i gęstej 44-46°. czas kąpieli 15-20 min. pierwsza kąpiel 1/2 zleconego czasu, druga 2/3, trzecia zlecony czas. Kąpiel 2-3 razy tygodniowo przez 3—4 tygodnie.
Po kąpieli całkowitej i półkąpieli należy bezwzględnie wypoczywać w pozycji leżącej przez 0,5 do l godziny w wydzielonym pomieszczeniu o temperaturze powietrza 21-22°C.
Zawijania (okłady) borowinowe całkowite i częściowe- na kozetce kładzie się kolejno koc, ceratę lub grubą folię i prześcieradło. Na to nakłada się warstwę borowiny o grubości 4-5 cm Na leżącego na niej pacjenta nakłada się drugą warstwę o tej samej grubości i dokładnie owija go wszystkimi trzema podkładami.
Zawijania całkowite stosuje się rzadko ze względu na duże obciążenie organizmu. Wymagana jest obecność lekarza. Temperatura i czas zabiegu jak przy zawijaniach częściowych.
Zawijania częściowe obejmują połowę ciała od stóp do pępka lub od pępka po ramiona, (różne części ciała, których łączna powierzchnia nie przekracza połowy pow. ciała). Przy zawijaniach w obrębie klatki piersiowej- worek z lodem lub zimną wodą na okolicę serca. Temperatura borowiny 42-44°C. przy małych okładach l/4 powierzchni ciała 42-46°C, czas zabiegu 20-30 min. kąpiel 2-3 razy tygodniowo. Po zawijaniach wypoczynek w pozycji leżącej przez godzinę.
Kurację pitną z wysokogatunkowej borowiny, bardzo rozdrobnionej, lub z pasty borowinowej, którą odpowiednio rozcieńcza się woda destylowana, a następnie filtruje, stosuje się w nadkwaśności żołądka
Jonoforeza borowinowa- zabieg z borowiny wysokogatunkowej, dobrze oczyszczonej i rozdrobnionej, najlepiej jednak z pasty borowinowej, którą miesza się z woda destylowaną do średniej gęstości. Na określoną część ciała nakłada się warstwę o grubości 2-3 cm o temperaturze 38°C, na nią - podkład, a następnie katodę, stosując natężenie prądu galwanicznego 10-20 mA. Anodę zakłada się na przeciwległym miejscu. Czas zabiegu 15-30 min, 3-4 razy tyg. przez 3-4 tyg.
Fonoforeza - warstwa bardzo rozdrobnionej borowiny lub pasty borowinowej o grubości 1-2 cm o temp. 38°C i ultradźwięki w dawce 0.2-0,6 W/cm2, przez 10 min, 3-4 razy tyg. przez 3-4tyg.
Wskazania
1. Choroby zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa i stawów.
2. Choroby pourazowe narządów ruchu.
3. Przykurcze stawów.
4. Choroby reumatyczne mięśni.
5. Neuralgie obręczy biodrowej i barkowej oraz inne przewlekłe nerwobóle
6 Niektóre choroby ginekologiczne (wg wskazań ginekologa).
7 Wysięki w okresie zejściowym.
g W przewlekłym zapaleniu pęcherzyka żółciowego, kamicy żółciowej i nerkowej bez napadów bólowych, w przewlekłym zapaleniu wątroby i nieżycie żołądka.
Przeciwwskazania
1. Wszystkie ostre i podostre stany zapalne, zaburzenia czucia
2. Niewydolność krążeniowa i oddechowa, nawet niewielkiego stopnia.
3. Nadciśnienie i niskie ciśnienie krwi.
4. Niedokrwistość.
5. Choroby naczyń krwionośnych, zwłaszcza miażdżyca i zakrzepowe zapalenie żył.
6. Choroby nerek i pęcherza moczowego.
7. Cukrzyca.
8. Podwyższona temperatura ciała bez względu na przyczynę.
9. Skłonność do krwawień i wybroczyn.
10. Zaburzenia troficzne i zapalne skóry