POWSTANIE STYCZNIOWE

Osłabienie Rosji=>klęska w tzw wojnie krymskiej (1853-1856) obnazyla gleboki kryzys.
1855-smierc cara Mikolaja I-poglebienie wewn chaosu w Rosji.
Oslabienie Rosji wywolalo wsrod Polakow nadzieje na poprawienie polozenia narodowego.
Aleksander II nie daje sie sklonic do polityki bardziej przychylnej Polsce.
Studenci+czesc inteligencji=>dostrzegali szanse na podjecie walki zbrojnej. Obserwowali włoski ruch zjednoczeniowy,liczyli na poparcie Napoleona III także polskiego dazenia wolnosciowego.
DZIAŁANIA
1.1858-zaczely sie rozwijac tajne organizacje niepodleglosciowe,zlaczyly sie. Zwierzchnictwo=>Komitet Centralny Narodowy.
2.1860-seria ulicznych manifestacji w Warszawie.
-spiewali piesni patriotyczne
-formulowali zadania poprawy warunkow zycia narodowego Polakow
1861-manifestacja ostrzelana przez zolnierzy rosyjskich.zginelo 5osób.Pogrzeb-potezna manifestacja sily i solidarnosci narodowej
Ponieważ narastał niepokój cara przekazał on część wladzy w Krolestwie polskiemu arystokracie.
ALEKSANDER WIELOPOLSKI-zwolennik ugody z Rosją(Naczelnik Rządu Cywilnego)
uważał,że=>Polacy powinni zrezygnowac z walki o pełną niepodległość. Powinni korzystać z osłabienia Rosji,by ułożyć współżycie z caratem na możliwie najlepszych warunkach.
Za zgodą cara przeprowadził szereg reform:
1.otwarto w Warszawie Szkołę Główną(uczelnia uniwersytecka,wykladowy j.pol.)
2.rownouprawnienie ludnosci zydowskiej.
3.czerwiec 1862-zniesienie panszczyzny i oczynszowania gospodarstw chlopskich.
Tajne organizacje nadal przygotowywaly sie do zbrojnego powstania. Wielopolskiego wiekszosc spoleczenstwa uznala za zdrajce poniewaz glosil koniecznosc rezygnacji z dazen niepodleglosciowych. Ustepstwa caratu traktowali zas jako przejaw slabosci panstwa rosyjskiego. Spiskowcy utworzyli siec konspiracji, obejmujaca nie tylko Krolestwo,ale także inne zabory. Utrzymywano kontakt z polska emigracja polityczna. Zabiegano o miedzynarodowe poparcie dla walki o niepodleglosc Polski (Francja,Wlochy,Anglia).
WIELOPOLSKI=>chcial uniknac wybuchu powstania. Aby rozbić ruch niepodleglosciowy zarzadzil branki 1862/1863.
Zadbał o to, by na listach rekrutow 853-1856) znalazło asie jak najwięcej konspiratorów. Był przekonany,ze mlodzi ludzie trafia do wojska,poniewaz o tej porze roku nie beda mieli gdzie sie ukryc i dzieki temu organizacja spiskowa zostanie sparalizowana. Komitet Centralny Narodowy zdecydowal sie na podjecie walki zbrojnej. (przeksztalcil sie w Rząd Narodowy) ->ogloszenie manifestu powstanczego,cel powstania budowa niepodleglej Polski.
W lasach uformowaly sie liczne oddzialy powstancze,nie udalo sie jednak opanowac ani jednego wiekszego miasta, wiec niemozliwe bylo ujawnienie Rzadu Narodowego(pracowal w konspiracji w Warszawie).
Rosjanie=>skoncentrowali 340tys zolnierzy=>kontrolowali wszystkie wieksze miejscowosci,patrolowali szlaki komunikacyjne. Na wiesc o pojawieniu sie duzego oddzialu powstancow wysylali silne kolumny piechoty wsparte oddzialami jazdy. Uniemozliwialo to Polakom zorganizowanie regularnej armii,ktora moglaby stawic czola wiekszym zgrupowaniom rosyjskim.
Najblizszy tego celu byl->Marian Langiewicz->w lasach Kieleckich utworzyl 3tys formacje piechoty i jazdy. Przejal z ak Rzadu Narodowego wladze nad powstaniem i jako naczelnik ruszyl do walki. Niestety->porażka w bitwie pod Grochowiskami(marzen 1863),jego zgrupowanie uleglo rozproszeniu, a sam Langiewicz zostal aresztowany przez Austriakow(gdy przedarl sie do Galicji).
Brak perspektyw na sukces militarny,obojetnosc panstw zachodniej Europy->?sens kontynuuowania walki
Romuald Traugutt-> pazdziernik 1863,obijal funkcje dyktatora. Cel->utrzymanie powstania przez okres jesienno-zimowy.Sprawny aparat panstwa podziemnego+wzrastajaca przychylnosc chlopow=zorganizowanie kwater i zaopatrzenia dla powstancow,ktorzy nie mogli sie schronic w swoich rodzinnych domach.
Pod koniec zimy(1864)->sily polskie znacznie wieksze niz rok wczesniej. Wladze panstwowe energicznie zabiegaly o realizacje ogloszonego przez Rzad Narodowy uwlaszczenia. Zwiekszanie poparcia wsi. O sile ruchu niepodleglosciowego decydowac mieli chlopi,ktorzy stanowili wiekszosc.
Zamierzenia Traugutta zostaly jednak pokrzyzowane. Car w marcu 1864 wydal ukaz uwlaszczeniowy dla Krolestwa Polskiego. Zawarte w nim postanowienia byly korzystne dla chlopow, gdyz przyznawano prawo do przyjdzialu ziemi. Koniec nadzei na poderwanie sie chlopow do walki przeciwko caratowi. Aresztowanie Traugutta-kwiecien 1864.
BILANS?Powstanie styczniowe objelo swym zasiegiem nie tylko obszar Krolestwa Polskiego:
-do walki stanela ludnosc polska zyjaca na wschod od Bugu-na Litwie i Bialorusi.
-mieszkancy zaboru austriackiego+ziem pruskich+emigracja=>przygot. Do powstania,organiz.pomocy,zabiegi o poparcie miedzynarodowe.
-walczyliWlosi,Francuzi,Węgrzy
W walce zbrojnej wzielo udzial laczie 200tys powstancow(ze wszystkich warstw spolecznych,takze kobiety).
Zydzi=>utworzyli wlasna miejsca organizacje spiskowa w Warszawie. Mlodziez Zydowska aktywnie uczestniczyla w manifestacjach patriotycznych.
Powstanie styczniowe=>zryw ogolnonarodowy. Osoby,ktore wspomagaly walke w konspiracyjnych strukturach-ukrywaly i zaopatrywaly powstancow,opiekowaly sie rannymi,liczbą wielokrotnie przewyzszali tych,ktorzy walczyli na polach bitew.
PO UPADKU
Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa polskiego uznala,ze kleska powstania udowodnila bezsensownosc zbrojnej walki o odbudowe niepodleglego panstwa.Na wiele lat w Krolestwie Polskim porzucono marzenia o wolnej ojczyznie.
FALA REPRESJI
-powstancy skazani na smierc,wiezienie lub zeslanie na Syberie.
-majatki ulegly konfiskacie
-zlikwidowano odrebnosci prawnoustrojowe Krolestwa Polskiego
-zrusyfikowano szkolnictwo
-na obszarach na wchod od Bugu Rosjanie nalozyli ogromne kontrybucje na Polakow posiadajacych majatki ziemskie.

PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO:
1.Polacy chcieli pelnej niepodleglosci
2.Przez oslabienie Rosji czuli sie pewniej

PRZYCZYNY KLĘSKI
1.ogromna dysproporcja sil miedzy oddzialami powstancow a wojskami rosyjskimi.
2.skuteczna taktyka Rosjan uniemozliwila wyzwolenie chocby niewielkiego terytorium,na ktorym powstancy mogliby szkolic rekrutow i organizowac regulane formacje wojskowe.
2.Polacy nie uzyskali zadnego wsparcia na arenie miedzynarodowej.

RZĄD NARODOWY-najwyzszy organ wladzy ustawodawczej i wykonawczej(cywilnej i wojskowej) w okresie powstania styczniowego. Dzialal calyc zas w konspiracji,jednak:
-kierowal walka zbrojna
-prowadzil polityke zagraniczna
-nakladal i egzekwowal podatki
-administrowal tajnym panstwem polskim
-zorganizowal powstancza sluzbe medyczna oraz itendenture (instytuacja zaopatrujaca w bron,zywnosc i srodki opatrunkowe).
-prowadzil dzialalnosc propagandowa na rzecz powstania w kraju i zagranicą.
-wydawal podziemna prasę.

Matian Langiewicz->generał i dyktator powstania styczniowego.Wczesniej uczestniczyl w powstaniu poznanskim(1848).
1860-zaciagnal sie do oddzialow Garibaldiego,walczacych o zjednoczenie Wloch.
Byl zwiazany z osrodkiem polskiej emigracji w Paryzu.
Styczniej 1863-wezwany do Warszawy i stanal na czele oddzialow powstanczych w wojewodztwie sandomierskim.

Romuald Traugutt->general,ostatni dyktator powstania styczniowego. Sluzyl jako oficer w armii rosyjskiej. 1862-z wlasnej woli wystapil z wojska i osiadl w niewielkim majatku ziemskim.
Kwiecień 1863-przylaczyl sie do powstania i objal dowodztwo samodzielnego oddzialu na Polesiu. Gdy Rosjanie rozbili jego „partię” przybyl do Warszawy.Zostal mianwoany przez Rzad Narodowy generalem i wyslany z misia wojskowa-dyplomatyczna do Paryza.Po powrocie objal urzad dyktatora powstania. Staral sie usprawnic dzialanie podziemnych wladz polskich oraz zreorganizowac oddzialy powstancze.
Kwiecen 1864-aresztowany,razem z innymi czlonkami Rzadu Narodowego skazany na smierc i stracony na stokach Warszawskiej Cytadeli.

Francesco Nullo-wloski oficer,bral udzial w walkach o zjednoczenie Wloch w okresie Wiosny Ludow. Zorganizowal oddzial wloskich ochotnikow i przybyl do Krakowa. Stana na czele Legii zagranicznej,w sklad ktorej wchodzili Wlosi i Francuzi. Zostal smiertelnie ranny w czasie jednej z potyczek z wojskami rosyjskimi

---