Wychowanie dorosłych i świat wartości kultury
Spis treści
Wstęp
Praca ta oparta jest na literaturze pedagogicznej i ma na celu przybliżenie wpływu kultury na wychowanie osób dorosłych - ich wzajemnej interakcji.
Część I, teoretyczna, ogranicza się do omówienia zasadniczych pojęć
i terminów takich jak: „wychowanie”, „kształcenie” , „samokształcenie”, „edukacja”.
Część II, definiuje kulturę i pokazuje wpływ na wychowanie człowieka.
Ostatnia część to próba podsumowania niniejszej pracy.
1.Wychowanie dorosłych procesem ewolucji człowieka
1.1 Podstawowe pojęcia związane z procesem wychowania
Jednym z nieodzownych procesów życia człowieka jest jego rozwój. Człowiek przez całe życie walczy o zintegrowanie wpływów i zaistnienie
w jednolitej całości. Rozwój człowieka rozumiany jest jako funkcje jego ewolucji, także w życiu dorosłym. Ewolucja ta jest możliwa dzięki edukacji, rozumianej jako ogól procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i wychowanie, oraz szeroko pojmowaną oświatę
Oświata dorosłych zastępuje kształcenie początkowe dla znacznej części ludzi dorosłych na świecie; uzupełnia kształcenie początkowe lub zawodowe wielu ludzi, którzy nie uzyskali dostatecznego wykształcenia; przedłuża kształcenie i pomaga ludziom w sprostaniu nowym wymaganiom stawianym przez środowisko; doskonali wiedzę i umiejętności tych, którzy osiągnęli stosunkowo wysoki poziom wykształcenia; otwiera przed wszystkimi ludźmi drogi indywidualnego rozwoju, a tym samym wychowuje.
Według definicji „Słownika pedagogicznego” wychowanie to całokształt procesów i czynności zmierzających do pełnego rozwinięcia osobowości człowieka.
Nieco inaczej ujmuje to zagadnienie B. Suchodolski ...rzeczą najważniejszą w wychowaniu współczesnym jest kształtować ludzi tak, aby umieli oni żyć w warunkach nowożytnej cywilizacji, aby korzystali
z możliwości kulturalnego rozwoju, którego im dostarcza, aby wiedzieli,
ku czemu i jak dążyć, z jakich źródeł czerpać radość życia.
Człowiek aby trwać musi się stale rozwijać i ustawicznie przekraczać siebie, wciąż tworzyć i przetwarzać ludzki świat. Na te przemiany wpływają takie procesy jak: „samokształcenie”, które jest powodowane chęcią wzbogacenia i zmiany swojej osobowości, „kształcenie”, które jest procesem świadomym człowiek, mającym na celu zdobycie umiejętności pozyskanie wiadomości, rozwinięcie swoich zdolności i ukształtowanie własnego światopoglądu i wreszcie „samowychowanie”, które F. Urbańczyk definiuje jako „proces samokształcenia-gdy chodzi w nim o zmiany osobowości w zakresie uczuć moralnych i estetycznych, woli charakteru, oraz cech fizycznych”
Wszystkie opisane powyżej procesy wpływają na wychowanie dorosłych, prowadzące do coraz lepszego pełnienia ról społecznych zawodowych itp. Trzeba jednak wspomnieć, że jest to proces niewątpliwie trudny i złożony, gdyż wiąże się on z odrzuceniem przez jednostkę dawnych, a nabywania nowych doświadczeń, wzorów postępowania, informacji, schematów poznawczych, motywów i metod działania. Modyfikacja jest zawsze trudniejsza od kształtowania nowego toku myślenia i form działania.
2 Wartości kultury a człowiek dorosły
2.1 Pojęcie i rodzaje kultury
Kultura jak zwrócił uwagę B. Suchodolski to rzeczywisty świat człowieka. Kultura oznacza ogół wytworów działalności ludzkiej i wzorów zachowań przekazywanych z pokolenia na pokolenie w drodze wychowania i socjalizacji. Obejmuje ona każdą dziedzinę życia ludzkiego, a więc życie rodzinne, pracę, aktywność społeczną, działalność gospodarczą itp. Kultura składa się z wartości, norm i wzorów zachowań, które znajdują wyraz
w działaniach ludzkich
Twórcami kultury są konkretni ludzie. Tworzą oni dzieła artystyczne, naukowe, techniczne ale też normy i idee prawne. Dzięki kulturze możliwe jest istnienie i tworzenie ładu społecznego i moralnego, respektowanie tych wartości, i wzorów, które dają człowiekowi poznanie sensu istnienia.
Kulturę możemy rozpatrywać w różnych aspektach, jak np. kulturę intelektualną wyrażającą się przez osiągnięcie określonego poziomu życia umysłowego przez grupy ludzkie, która jest wynikiem wrodzonych zdolności człowieka, a ujawnia się w myśleniu kreatywnym i przyczynowo-skutkowym.
Wyodrębniamy też kulturę artystyczną która przejawia
się umiejętnością tworzenia dzieł artystycznych (plastycznych, muzycznych filmowych itp.) o określonej estetyce. Oraz bardzo ważną w rozumieniu
i twórczym realizowaniu norm moralnych - kulturę moralną.
2.2. Wpływ kultury i jej wartości na wychowanie
Powołaniem każdego człowieka, także i dorosłego, jest tworzenie kultury. Jest to istotna jego właściwość. Wartości kulturowe tworzone przez szeregi następujących po sobie pokoleń, utrwalone są w dziełach sztuki, nauki, w instytucjach społecznych, w normach prawnych i moralnych, religijnych , świeckich i mają one ogromny wpływ na wychowanie
i kształcenie osób dorosłych. Relacja z kulturą angażuje jednostkę całościowo, pobudza zmysły, emocje, intelekt. Wieloaspektowa
i wielopoziomowa aktywność człowieka dorosłego w obcowaniu z dobrami kulturowymi stwarza mu poczucie jedności wewnętrznej i jedności
ze światem. Tworzenie nowych a zmiana starych przyzwyczajeń i wartości daje mu świadomość, że człowiek dorosły nie jest istotą zakończoną.
G. Kerschensteiner wysunął twierdzenie, że...kształcić jednostkę można jedynie na takich dobrach kulturalnych, których struktura całkowicie lub przynajmniej częściowo pokrewna jest strukturze indywidualnej formy na jej stopniu rozwoju. W myśli tej tkwi sens edukacji kulturalnej. Chodzi
o to, by edukacja ta dawała człowiekowi możliwość wnikania w sens dóbr kultury, intelektualnemu i emocjonalnemu odbiorze tkwiących w nich humanistycznych wartości - prawdy, piękna, dobra. To rozwija strukturę życia duchowego jednostki. Poprzez obcowanie z dziełami kultury rozwija się osobowość , wyobraźnia twórcza, inteligencja i zdolność przeżywania silnych emocji, ale także wrażliwość moralna i estetyczna.
Według Hessena podstawowym celem wychowania jest wprowadzenie człowieka w świat wartości kulturalnych...wartości kulturalne wymagają
od człowieka nieprzerwanego rozwoju i ruchu. Stają się poszukiwanymi celami wychowania, tą „powinnością”, która przenikając psychofizyczny byt człowieka, zmienia go z prostego bytu przyrodzonego na świadomy materiał wychowania. Myśl ta pozwala stwierdzić, że człowiek nieustannie musi się rozwijać, aby móc kształtować swoją osobowość i istnieć
w społeczeństwie, w którym funkcjonują wartości ponadczasowe. Wynika
z tego, że wychowanie jest kierowane rozwojem osobowości poprzez uświadomienie mu potrzeb kulturowych i pomoc przy ich realizacji. I jest to proces zachodzący nie tylko u dzieci, ale i osób dorosłych.
3. Wnioski
Kultura i jej wartości stanowią element każdej sytuacji wychowawczej nie tylko wśród dzieci ale także i osób dorosłych. Wychowanie jest wprowadzeniem człowieka w świat kultury, jest to praktycznie proces uczenia się, ale jednocześnie jest to twórczość kulturalna polegająca
na uruchomieniu procesów twórczych prowadzących do rozwoju kultury. Stąd wynika, że relacja człowieka z dobrami kultury, poprzez to co one
ze sobą niosą ma interakcyjny charakter. Niewątpliwie wartości kulturalne takie choćby jak tradycje, obyczaje, treści kultury artystycznej mają wpływ na wychowanie człowieka dorosłego, bowiem i dają mu możliwość wzbogacania wiedzy o świecie, głębsze przeżywanie jego niezwykłości ,silniejsze odczuwanie poczucia sensu życia.
Literatura:
Słownik pedagogiczny (red) W.Okoń Warszawa 1981 s.66
S.Wołoszyn Pedagogika jako nauka (w książce Zarys pedagogiki
praca zbiorowa pod red. B. Suchodolskiego Warszawa 1959 s.16
B. Suchodolski Wychowanie dla przyszłości Warszawa 1959 s. 16
F. Urbańczyk , op.cit.,s.360
L.Turos Andragogika ogólna, Siedlce 1993; II wyd. Warszawa 1999
G. Kerschensteiner , Pojęcie szkoły pracy. Podstawowy aksjomat kształcenia, wstęp tłum. I oprac. B. Suchodolski
S. Hessen, podstawy pedagogiki, Warszawa 1997 s.74
Słownik pedagogiczny (red) W.Okoń Warszawa 1981 s.66
S.Wołoszyn Pedagogika jako nauka (w książce Zarys pedagogiki-praca zbiorowa pod red. B. Suchodolskiego Warszawa 1959 s.16
B. Suchodolski Wychowanie dla przyszłości Warszawa 1959 s. 16
F. Urbańczyk , op.cit.,s.360
L.Turos Andragogika ogólna, Siedlce 1993; II wyd. Warszawa 1999
G. Kerschensteiner , Pojęcie szkoły pracy. Podstawowy aksjomat kształcenia, wstęp tłum. I oprac. B. Suchodolski
S. Hessen, podstawy pedagogiki, Warszawa 1997 s.74