Techniki myślenia twórczego
Agenda
Znaczenie i wykorzystanie wyobraźni
E=mc˛ w myśleniu o firmie
Metafory
Metody analityczne
Metody swobodnych skojarzeń
Metoda skojarzeń przymusowych
Myślenie na dwóch poziomach
Metody „aktywizujące”
Znaczenie wyobraźni
Stawianie nowych pytań, ukazywanie nowych możliwości , rozpatrywanie starych problemów z nowego punktu widzenia wymaga twórczej wyobraźni i oznacza prawdziwy postęp w nauce
Albert Einstein
Wykorzystanie wyobraźni
... doskonalenie naszych zdolności postrzegania i rozumienia problemu, sytuacji w nowy sposób
...znajdowanie nowych obrazów mających służyć nowym sposobom rozwiązywania problemów
...tworzenie podzielanego z innymi pojmowania spraw (dzielenie się wiedzą)
...osobiste upełnomocnienieczyli wyjście z więzienia obrazu samego siebie i definicji własnej roli
...doskonalenie umiejętności samoorganizacji
...szukanie inspiracji tam, gdzie nikt jej nie szuka
E=mc˛
Czy można wykorzystać ten znany wzór w myśleniu o firmie?
TAK
pod warunkiem, że uświadomimy sobie, jak bardzo firmy i ich fizyczne struktury „roztapiają się”w czasie i przestrzeni w miarę decentralizacji, globalizacji i rozrostu sieciowych powiązań
E=mc˛
Przez ostatnie 200 lat firmy traktowano jak rzeczy, definiowane za pomocą konkretnej lokalizacji
Nacisk na „masę” i „fizyczność-materialność” ustępuje naciskowi na rolę wiedzy i informacji
Wiedza i informacja nie mają masy
Informacja jest rozproszona, abstrakcyjna i w najwyższym stopniu relatywistyczna nie ma wartości bezwzględnej a jedynie wartość w jakimś kontekście
E=mc˛
Wzór pomaga przemyśleć rolę czasu, masy i przestrzeni:
Jak czas oddziałuje na produkty i usługi?
Jak można przekształcić przestrzenne wymiary produktów i usług?
Jak można zmienić fizyczną naturę produktów i usług (problem „masy”)?
E=mc˛
Jak czas oddziałuje na produkty i usługi?
Czas wytwarzania
Czas trwania usługi
Czas doskonalenia i rozwoju
Czas konsumpcji
Czas wolny
Prędkość
Inne elementy?
E=mc˛
Jak czas oddziałuje na produkty i usługi?
Wyprodukowanie samochodu trwa godziny a nie tygodnie
W sektorze usług natychmiastowość staje się standardem („automatyzacja” świadczenia usług)
Czas „bezczynności” ulega ograniczeniu (rozmaite systemy „wynajmu na czas”)
Następuje znaczne skrócenie czasu od pomysłu do wdrożenia (w sektorach high-tech)
E=mc˛
Zadanie: jak skrócić czas obsługi studentów przez administrację Instytutu/uniwersytetu?
E=mc˛
Jak można przekształcić przestrzenne
wymiary produktów i usług?
Życzenia konsumenta stają się składową produktów i usług marketing, indywidualizacja
Zmniejszają się rozmiary produktów (w perspektywie nanotechnologie)
Więcej miejsca, więcej wygody, więcej wpływu na percepcję klienta w sektorze usług
Produkty i usługi stają się wielowymiarowe funkcje telefonu komórkowego, inteligentne karty kredytowe, stereofoniczny sprzęt audio - wideo,
Usługi i produkty stają się „mobilne”, przenośne (telefon komórkowy, notebook, dostawa do klienta itp..)
E=mc˛
Zadanie: w jaki sposób można zmniejszyć zależność edukacji akademickiej od przestrzeni (lokalizacji, dojazdów itp..)?
E=mc˛
Jak można zmienić fizyczną naturę produktów
i usług?
(a) masa ustępuje informacji; produkty stają się „inteligentniejsze” (w perspektywie - sztuczna inteligencja)
(b) liczne produkty stają się „skoncentrowane” chemia gospodarcza, dyski do zapisu danych (od setek Kb do setek i więcej GB), wzbogacanie produktów żywnościowych, leki długo działające, bezobsługowy czas użytkowania urządzenia itp.)
Produkty i usługi nabywają coraz więcej cech „niematerialnych” - są kupowane dla swoistej „aury”, która je otacza „subtelność” dobrej restauracji, „wyczucie bezpieczeństwa” banku, „doznania” w miejscu spędzania wakacji
W podobny sposób stają się ważne takie cechy jak „widoczność” i „niewidoczność”; budowanie wrażenia potęgi i wielkości, uwypuklanie pewnych cech, pomniejszanie innych (np. „mały lecz pojemny samochód”)
E=mc˛
Zadanie: jak „zdematerializować” książkę zachowując jej powszechną dostępność?
Metafory
Pomagają w uruchomieniu wyobraźni i efektywniejszym wykorzystaniu wiedzy dostępnej i ukrytej
(a) Wiedza dostępna: sformalizowana, systematyczna, w postaci modeli, wzorów, zbiorów danych
(b) Wiedza ukryta: niesformalizowana, bardzo trudno dostępna, obejmująca wartości, przekonania, przeczucia i umiejętności nabyte przez jednostkę
Metafory
Korzystamy z zasobów wiedzy dostępnej - wiedza ukryta pozostaje z reguły nieaktywna
Trzeba uruchomić wiedzę ukrytą
Trzeba zapewnić wymianę między zasobami wiedzy dostępnej i ukrytej
Metafory
Cztery procesy konwersji wiedzy:
Socjalizacja
Eksternalizacji
Kombinacja
Internalizacja
Metafory
Metody analityczne
Zestawienie cech:
zestawienie znanych cech danego produktu a następnie próba zmiany jednej lub kilku tak, by produkt lepiej pełnił swoje funkcje; nadaje się do optymalizacji produktów (telefon ze zintegrowaną słuchawką)
Technika „mocy wejściowej-mocy wyjściowej”: optymalizacja kosztów użytkowania lub wytwarzania produktu; np. jak zmniejszyć zużycie paliwa na 100 km aby zaoszczędzić 20% i nie utracić walorów użytkowych?
Analiza morfologiczna: skonstruowanie listy zmiennych, które powinny charakteryzować dany produkt a następnie dobór optymalnej kombinacji tych zmiennych tworzenie nowych produktów (jak sprostać trzem wymaganiom: skrócić czas przeładunku towarów na nabrzeżach portowych, zaoszczędzić na przestrzeni magazynowej i ułatwić transport lądowy?)
Metody skojarzeń swobodnych
Burza mózgów: stosowana w małych kilkuosobowych grupach osób o równym statusie zawodowym
Przedstawienie problemu w zwięzły sposób
Zachęta do zgłaszania pomysłów: obowiązuje dokładne notowanie
Zakaz krytyki: wszystkie pomysły są dobre
Rezultaty: 90% pomysłów do niczego, 9% - rozwiązania realne lecz znane, 1% rozwiązania realne i - potencjalnie - rewelacyjne
Metody skojarzeń swobodnych
Metoda Gordona
Odmiana burzy mózgów
Uczestnicy nie wiedzą, jaki jest rzeczywisty problem
Instruktor/moderator stopniowo zawęża zakres dyskusji
Pod koniec podaje problem szczegółowy
Chodzi o wykorzystanie szerszego zasobu wiedzy uczestników i uniknięcie skupienia uwagi na kwestiach szczegółowych
Metoda skojarzeń przymusowych/losowych
.. wykorzystywana w projektowaniu innowacji
Wskazuje się dwa lub więcej przedmiotów celowo lub losowo dobranych i prosi o podawanie pomysłów produktów, które łączą ich cechy
Przykład: budzik, czajnik i filiżanka jaki produkt może powstać z ich skojarzenia?)
Myślenie na dwóch poziomach
Cel: wykorzystanie podświadomości w pracy twórczej
Umysł pracuje także wtedy, gdy przestajemy zajmować się danym zagadnieniem praca „utajona”
Edison, Poincare, Walter Scott - wszyscy wykorzystywali ten tryb pracy umysłu”
Myślenie na dwóch poziomach
...trzeba możliwie precyzyjnie zdefiniować problem do rozwiązania
...dokonać przeglądu wiedzy na temat problemu
...wskazać możliwie najwięcej sposobów rozwiązania
...utrzymać motywację rozwiązania
Myślenie na dwóch poziomach
... Dać szansę umysłowi na podjęcie pracy „utajonej”, czyli zrobić
PRZERWĘ
...Przerwa może trwać dłużej lub krócej, zależnie od złożoności problemu i zasobów czasu do dyspozycji, po czym wracamy do problemu
...im intensywniej myślimy, tym intensywniej pracuje umysł w fazie utajonej
...przerwa daje nam szansę na zyskanie „dystansu emocjonalnego” i łatwiejsze znalezienie rozwiązania
Metody „aktywizujące”
Celem ich jest połączenie efektywnego uczenia się, wykorzystania nabytej wiedzy i umiejętności oraz twórczości
Metoda sytuacyjna
Metoda inscenizacji
Sesja pomysłowości
Metody „aktywizujące”
Metoda sytuacyjna lub „analiza przypadków”
Polega na wykorzystaniu opisów rzeczywistych sytuacji i zainspirowaniu do poszukiwania rozwiązań
Uczestnicy sesji zapoznają się z opisem sytuacji
Pisemnie (na specjalnych arkuszach) lub w dyskusji formułują swoje propozycje jej rozwiązania; można przedstawić więcej niż jedno
Cel: wykorzystanie wiedzy do skutecznego rozwiązywania problemów praktycznych
Metoda stosowana w edukacji menedżerów
Metody „aktywizujące”
Metoda inscenizacji:
Polega na ożywieniu sytuacji -przekształceniu jej w odgrywany scenariusz
Osoby wskazane lub ochotnicy grają role przewidziane w scenariuszu
Pozostali uczestnicy obserwują
Po zakończeniu sceny (nie powinna trwać dłużej niż 20-30 minut) uczestnicy odkrywają cechy optymalnego sposobu zachowania w przedstawionej sytuacji
Metoda z upodobaniem stosowana w szkoleniu np. personelu sprzedaży
Pomaga w budowaniu „modeli”ról zawodowych
Metody „aktywizujące”
Sesje pomysłowości:
Podobna do burzy mózgów lecz stosowane w liczniejszych, 20-25 osobowych grupach
Rozpoczyna się od przedstawienia problemu przez moderatora (5 min); ważne jest podkreślenie, że problem nie ma zadowalającego rozwiązania
Instruktor udziela głosu
Uczestnicy proponują rozwiązania (20-25 minut) bez zastanowienia się nad wykonalnością
Pomysły są zapisywane skrótowo na tablicy; instruktor dyktuje treść zapisu osobie notującej
Metody „aktywizujące”
Sesje pomysłowości:
Zgłaszanie pomysłów ulega zakończeniu z chwilą, gdy zaczynają się powtarzać
Instruktor nie robi żadnych uwag oceniających
Instruktor dokonuje pogrupowania pomysłów na klasy
Dyskusja nad wartością pomysłów: ich trafnością i możliwością realizacji
Definiowanie hierarchii
Sesja nie może trwać dłużej niż 60-70 minut
Przydatność metod twórczego myślenia
Nie gwarantują rewolucyjnych pomysłów, lecz znacznie zwiększają prawdopodobieństwo ich pojawienia się
Uczą eliminować ocenę w toku zgłaszania pomysłów
Uczą dostrzegać przydatność nawet absurdalnych idei
Ograniczają „transfer nawyku” albo tzw. „fiksację funkcjonalną”, czyli stosowania starych schematów do rozwiązywania nowych zagadnień
Ograniczają wpływ konformizmu jako ograniczenia aktywności umysłowej (w sytuacjach społecznych, z udziałem innych ludzi)
Integrują uczenie się, wykorzystanie już nabytej wiedzy i umiejętności oraz tworzenie nowych rozwiązań