TEORIA WYCHOWANIA ESTETYCZNEGO
Wykład I - 6 marca
Podstawą teorii wychowania estetycznego jest relacja człowieka i sztuki. Sztuka jest bowiem ucieleśnieniem piękna.
Człowiek sztuka piękno
Już w starożytności Platon podkreślał ogromne znaczenie muzyki w wychowaniu, mówił też o potrzebie cenzury. Łagodny model wychowania do sztuki to model platoński charakteryzujący się także uwzniośleniem uczuć patriotycznych.
Arystoteles wprowadził z kolei funkcję „oczyszczania” przez sztukę.
Tak więc początków teorii wychowania estetycznego należy szukać już w starożytności. Odkryto wówczas możliwość wychowania dzięki sztuce.
W renesansie chodziło o przełożenie form piękna na formy życia każdego człowieka ( ideał dworzanina).
W ideale renesansowym piękność ta była bardzo istotna , gdyż dotyczyła życia codziennego. Następowała afirmacja chwili w życiu ( np. sztuka delektowania się jedzeniem).
Wychowanie estetyczne należało tylko do elit, człowiek dobrze urodzony winien umiec wypowiadać się o sztuce. Tak było do końca XVII wieku.
W okresie romantyzmu nastapiło „przełamanie”. Zwraca się już bardziej uwagę na elementy emocjonalne. Podstawą sztuki sa umiejętności wzruszania się , emocjonalność. Zaczęto uważać, że każdy człowiek ma szansę do wyrażania takich uczuć, ale nie każdy ma szansę się wykształcić. Dobry smak nie jest budowany na rozumie i wiedzy ale umiejętności wzruszania się. Zaczyna się pojawiać tendencja do upowszechniania ksztłacenia estetyki.
W II połowie XIX wieku w Anglii i Niemczech powstał ruch sztuki użytkowej dla biednych. Produkowane przedmioty użytku codziennnego upiekszające życie biednym, bo stwierdzono, że oni również są zdolni do odczuwania piękna.
Równoczesnie z falą upowszechniania sztuki odkryto rysunek dziecka jako sztukę ( Konrad Ricci 1886r.). Powstawały salony sztuki dziecięcej. Ważne było wtedy jak dorosły człowiek ustosunkowuje się do sztuki dziecka.
Kultura estetyczna dotyczyła tego, czym ja się otaczam, ale także co sądzę o rysunku dziecka.
Na przełomie XIX i XX wieku dziecko „odkryto” przez jego rysunek. Stwierdzono, że rysunek jest częścią osobowości dziecka.
Od momentu odkrycia rysunku powstały w pedagogice 2 nurty :
1/ problem rozwoju rysunku i artyzmu dziecka
2/ problem swobody i wolności w wychowaniu
Do połowy XX wieku była tendencja nie ingerowania w rysunki dziecka.
ROMANTYZM
II wykład - 7 marca
Edukacja estetyczna w romantyźmie utożsamiana była z kulturą estetyczną, która wyrażała się w posiadaniu dobrego smaku i gustu. Uważano, że aby mieć dobry gust trzeba mieć pewną wrażliwość. Dobry gust dotyczył życia a nie oceniania sztuki.
Gust mógł być wykształcony u ludzi, ale nie dało się wykształcić artysty. Artysta w dobie romantyzmu traktowany był jako pół-Bóg. Geniusz artysty ratował społeczeństwo przed utratą dobrego gustu.
Kultura estetyczna miała objąć relację do sztuki dziecka i objąć sztukę użytkową.
Termin „ wychowanie estetyczne” został sformułowany przez niemieckiego filozofa i poetę Schillera ( „ Listy o wychowaniu estetycznym”).
Jego koncepcja miała wpływ również na społeczeństwo. Schiller był prekursorem niemieckiego romantyzmu. Stworzył utopijną wizje państwa. Uważał, że społeczeństwo będzie szczęśliwe, jeśli ludzie będą mieli czas na zajmowanie się sztuką. Stworzył gry i zabawy z pięknem. Schiller rewolucję społeczną chciał zastąpić rewolucją estetyczną.
Uważał , że człowiek szczęśliwy to człowiek estetyczny.
XX wiek
Wychowanie do sztuki = kultura estetyczna = dobry smak, gust
W XX wieku sztuka nie jest elitarna, jest upowszechniana. Realizowana jest w szkołach. Wspierano rysunek dziecka, wprowadzono śpiew do szkół, powstają chóry szkolne.
Celem wychowania estetycznego jest kultura estetyczna wyrażająca się w 3 aspektach ( wąski zakres wychowania estetycznego ) :
1/ człowiek powinien wychowywać się do sztuki
2/ preferować sztukę użytkową
3/ mieć pozytywny stosunek do sztuki dziecka
Do końca lat 30-tych jeszcze mówimy o wychowaniu „ do sztuki”.
W latach 30-tych zaczęto zwracać uwagę na na dzieci i młodzież, na różne formy ekspresji, zabawę ruchową.
Weszła pedagogika rytmu Steinera, który uważał, że człowiek ma własny rytm, wydobycie tego rytmu na zewnątrz to przesłanie najbardziej zgodne z naturą. Chodziło tu o naturalistyczne spojrzenie na dziecko. Pojawiły się zajęcia ruchowe, gimnastyczne.
Organizacja pracy i zajęć miała być związana z rytmem wewnętrznym człowieka. Na tym rytnie wewnętrznym była oparta rewolucja w tańcu, który zaprezentowała amerykańska tancerka Isadora Duncan
Oprócz rysunku na początku lat 30-tych rozwinęły się inne formy ekspresji, tj. taniec ludowy, rytmika, formy teatralne, czyli ekspresja muzyczna, taneczna i teatralna.
Uczniowie byli aktywniejsi i nadawali ton swojej edukacji.
W tym okresie nauczyciel dołączył do młodzieży, bo w laboratorium teatralnym „Drama” nauczyciel był nie tylko obserwatorem ale i jednym z uczestników.
Młodzież improwizowała jakiś temat, były to eksperymenty teatralne. W Dramę wciągana była również publiczność. Reżyserem był 1 z uczniów i mógł się wymieniać rolami. Wchodziła w grę pantonima.
W XX wieku nastąpił :
1/ wzrost form artystycznej aktywności dzieci i młodzieży
2/ upowszechniono sztukę w stylu amerykańskim ( drama) - książka Johna Deweya wydana w 1936r. „ Sztuka jako doświadczenie ”
Atak kultury amerykańskiej dotyczył jakby ożywienia muzeów, sztuka mogła być doświadczeniem codziennym np. założenie stroju dworzanina. Dewey mówił: „Przestańmy oddzielać sztukę od życia”. Uczyć się przez doświadczenie, to uczyć się w sposób trwały.
Była to pedagogika aktywna, swobodnych działań.
Według Deweya doświadczenie estetyczne jest takim samym doświadczeniem jak każda inna forma nauki przez działanie. Ludzie, muzeum i eksponaty pracują na rzecz dziecka, aby mogło doświadczyć tej sztuki.
Tworzenie muzeów i skansenów służyło aktywności dziecka.
II połowa XX wieku to narodziny nowego kierunku wychowania estetycznego - zaczęło się wychowanie przez sztukę .
Twórcą był Herbert Read - „ Wychowanie przez sztukę „” 1946r.
Uważał on, że sztuka powoduje, iż człowiek wzrasta duchowo i dzięki niej się rozwija.
Mamy tu do czynienia z pojęciem:
wychowanie estetyczne w szerokim zakresie = edukacja estetyczna
Wówczas używany był termin wychowanie estetyczne w szerokim zakresie, czyli edukacja estetyczna.
Ten kierunek trwa do lat 80-tych.
Reada interesowało, jak sztuka może wpłynąć na dziecko oraz na dorosłego człowieka.
Read napisał to dziełow czasie II wojny i odwołał się do sztuki jako do ratunku po barbarzyństwach tej wojny. Uważał, że społeczeństwo stało się zimne , bo w edukacji nie ma sztuki. Szkoła nie uczy dziecka wrażliwości na drugiego człowieka.
Read zwrócił uwagę na dwie funkcje sztuki, jakie pełni wobec człowieka: ekspresji i komunikacji. Uważał, że bardzo istotna op®ócz inteligencji logicznej jest inteligencja obrazowa. Człowiek nie postrzega świata tylko za pomocą rozumu, ale również za pomocą wrażeń. Był zdania, że zarówno ekspresja jak i komunikacja winny być w szkole. Każda ekspresja domaga się komunikacji
Prowadzono warsztaty, na których uczono nauczycieli komunikacji niewerbalnej czyli wzmocnienia swojej wypowiedzi gestem, mimiką.
Na przełomie lat 60-70 tych XX wieku rozwija się w Polsce wychowanie estetyczne.
Dzięki inicjatywom nauczycieli wprowadzono do szkół w ramach zajęć dodatkowych wychowanie przez sztukę. Powstawało bardzo dużo zespołów teatralnych, muzycznych pod działalnością amatorską.
Twórcami polskiego wychowania przez sztukę byli : Irena Wojnar i Bogdan Suchodolski. By wzmocnić działanie wychowawcze łączono różne formy ekspresji.
W 1976r. po raz pierwszy w Polsce nastąpiło połączenie zajęć plastycznych z muzycznymi . Wprowadzono zajęcia eksperymentalne - malowanie muzyki. Prekursorem w tej dziedzinie była Anna Trojanowska.
1
5