Edukacja domowa-odmiana kształcenia, w której rodzice przejmują od czynników społ. całkowitą odpowiedzialność za edukację, stając się w obrębie rodzinnego domu „nauczycielami” dla własnych dzieci.
W edukacji domowej biorą niekiedy udział osoby spoza małej rodziny, np. wynajęci nauczyciele, dokonuje się ona także i w innych przestrzeniach poza domem: w muzeach, ośrodkach kultury, siedzibach młodzieżowych organizacji, klubach sportowych, w miejscach kultu religijnego itp.
Edukacja oparta na domu i rodzinie obejmuje:
-zobowiązanie ze strony rodziców do wychowania i wykształcenia swoich dzieci
-naukę, dla której dom rodzinny stanowi gł. bazę i zaplecze
-plan nauczania, który łatwo daje się dostosować do sytuacji i potrzeb
-nauczanie w domu rodzinnym zamiast w instytucjonalnej klasie
-udział rodziny w życiu lokalnej wspólnoty
Edukacja domowa-to bardzo dynamiczny w kilku krajach ruch społeczny, bazujący na niezależnych przedsięwzięciach pojedynczych rodzin, w których rodzice powodowani troską o edukacyjny los własnych dzieci, przyjmują na siebie całkowitą odpowiedzialność za ich kształcenie, wychowanie i uspołecznienie, przejmując tę odpowiedzialność od państwa, jako zobligowanego przez prawo międzynarodowe i krajowe gwaranta do edukacji i strażnika obowiązku jej spełnienia.
W Polsce ten rodzaj edukacji dziecka zaczął być ponownie legalny od 1991 na mocy zapisu w ustawie o systemie oświaty-artykół16ptk.
Powody podejmowania nauczania dzieci w domu:
-troska o postawę dziecka oraz wyznawany przez nie system wartości-chęć przekazania potomstwu swoich filozoficznych, religijnych i kulturowych wartości, zwyczajów, przekonań i pragnienie uczynienia tego w przyjaznym kontekście
-troska o rozwój umysłowy dziecka-by dziecko lepiej i szybciej niż w szkole zdobywało określoną wiedzę
-dostosowanie programu i metod nauczania do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka-decydowanie o zastosowaniu określonego modelu pedagogicznego
-wzmocnienie więzi rodzinnych przez większą ilość czasu spędzonego wspólnie
-nadzór nad kontaktami dzieci z rówieśnikami, zwłaszcza ze względu na obawę przed negatywnymi skutkami presji środowiska
-zaniepokojenie bezpieczeństwem dzieci w kontekście przemocy, narkotyków, alkoholu, molestowania itp.
Akty prawne:
∙ Konstytucja RP z 1997r.
∙ Ustawa o systemie oświaty z dn. 7.09.1991r.
∙ Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 30.04.2007r. w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzenia sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych
Nowe zapisy dotyczące edukacji domowej w Polsce zostały przyjęte przez Sejm RP
-Spełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą(Ustawa o systemie oświaty z dn. 7.09.1991r, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 30.04.2007r)
-obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum, publicznych albo niepublicznych(Ustawa,art.16 w ust 5)
-nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18rż(art..15.1.)
-obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7lat oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18rż(2.)
Egzamin:
-pisemny i ustny
-bez techniki, plastyki, muzyki i w-fu
- nie ustala się oceny z zachowania
-ustala się termin z rodzicami
-skład komisji: dyrektor i nauczyciele przygotowujący egzamin
-uzgadnia się liczbę zajęć edukacyjnych, których uczeń może zdawać egzaminy w ciągu 1 dnia
-rodzice mogą być obecni w charakterze obserwatorów
W domu uczyli się m.in.
-Blaise Pascal
-Abraham Lincoln
-Thomas Edison
-Hans Christian Andersen
-William Churchill
-Stanisław Ignacy Witkiewicz
-Elżbieta II
Pedagogika alternatywna istnieje wówczas, gdy istnieje wybór między co najmniej dwoma możliwościami. W sferze szeroko rozumianego wychowania czy kształcenia gdy jest to niestandardowe wobec form dominujących w danym społeczeństwie czy w danej instytucji rozwiązanie pedagogiczne(teoretyczne, ideowe, praktyczne), które cechuje jakaś odmienność w stosunku do pozostałych teorii czy praktyk edukacyjnych.
Edukacja domowa stanowi odmienną, alternatywną formę realizacji obowiązku szkolnego
(B. Śliwerski)
Rodziny edukacji domowej (badania amerykańskie)
- 98% rodzin to rodziny pełne, podział edukacyjnych zadań jest wyraźnie niesymetryczny
-ojcowie realizują ok. 10% zajęć, ok. 88% matki 2% inni członkowie rodziny, wynajęci nauczyciele, rodzice innych dzieci, współpracujący w ramach kooperatyw edukacji domowej
-rodziny mają średnio 3,3 dziecka /wobec 1,8 dla średniej krajowej a zatem o 83% więcej niż przeciętna rodzina amerykańska.
Struktura zawodowa matek i ojców.
Matki
-88% to „gospodynie domowe” i jednocześnie nauczycielki swoich dzieci ( jedynie 16%matek edukacji domowej pracowało poza domem i w ograniczonym wymiarze godzin średnio 14h tygodniowo
Ojcowie
-34% specjaliści, inżynierowie, lekarze, nauczyciele akademiccy, artyści
29% wykonywało „prostsze zajęcia”
-11%własny biznes
Dochody rodzin
-Mniej niż 15 tyś dolarów ok. 3%
-15-25 tyś dolarów 11%
- 25-35 tyś dolarów 20%
-50-75 tyś dolarów 27 %
-75-100 tyś dolarów 7%
Wykształcenie rodziców
-31% ojców i 34% matek posiada niższy dyplom
-23% ojców i 26% matek ukończyło szkołę średnią
-15% ojców i 15% matek tytuł magistra
W odniesieniu do małej grupy polskich rodzin (Budajczak 2004)
- Wszystkie rodziny to rodziny pełne
-Większa część rodziców ma wykształcenie wyższe i uprawnienia nauczycielskie
- status materialny średni i niski
-większość to adwentyści, część katolicy
Cechy charakterystyczne rodzin edukacji domowej:
-kultywowanie partnerskich wartości rodzinnych z silnymi więziami wewnętrznymi
-tradycyjny podział obowiązków w rodzinie
-duża w porównaniu z populacją ogólną liczba dzieci w rodzinie
-w społeczeństwie amerykańskim i brytyjskim sytuacja materialna rodzin wydaje się satysfakcjonująca-przeważnie są to rodziny zamożne
-wyższy niż przeciętny poziom wykształcenia rodziców
-przede wszystkim rodziny pełne (25-50tyś rodzin amerykańskich to rodziny nie pełne)
-widać zaangażowanie w tego typu nauczaniu własnych dzieci profesjonalnych nauczycieli i pedagogów
Motywy podejmowania edukacji domowej (Budajczak 2004)
Można wyróżnić 3 kategorie motywów:
1.Motywy dydaktyczne
2.Motywy wychowawcze (związane ze światopoglądem rodziny)
3. motywy opiekuńcze
Motywy te można dalej podzielić na:
-negatywne - uchylające określone zagrożenia i eliminujące szkody powodowane przez szkołę
-pozytywne sprzyjające rozwojowi i przynoszące korzyści
Cele i mierniki realizacji edukacji domowej
W edukacji domowej nie stawia się szumnie określonych celów, lecz realizuje się konkretne zadania w zakresie umiejętności i wiedzy
- brak tu formalnego oceniania, klasyfikacji i promocji do następnych klas
- nie istnieje problem drugoroczności,
-dzieci biorą udział w standaryzowanych testach szkolnych umiejętności, które stanowią przepustkę do studiów wyższych
-dzieci są partnerami rodziców w sprawie kontroli nad kolejnymi przedsięwzięciami edukacyjnymi
Warunki organizacyjne:
-W edukacji domowej nie ma ściśle segmentowanego czasu nauki, nie ma 45-minutowych lekcji oddzielonych przerwami- wymogi czasowe nakładane są przez realizowane zadania
-czas przeznaczony na naukę jest efektownie wykorzystywany
-dziecko edukacji domowej uczy się regularnie 3-4 godziny dziennie
-czas nauki w domu może być stosownie do potrzeb traktowany elastycznie, zgodnie z naturalnym rytmem życia.
-wg danych statystycznych większość dzieci edukacji domowej uczy się w domu na poziomie szkoły podstawowej, po tym okresie wracają do szkół
-jest to forma kształcenia wyjątkowo otwarta na środowisko i nie powodująca trudności organizacyjnych w przemieszczaniu się osób
- nauka w domu nie jest ograniczona metodycznie, rodzice mają możliwość dopasowywania różnych strategii do warunków i potrzeb własnych dzieci.
METODY WYKORZYSTYWANE PRZEZ RODZINY W EDUKACJI DOMOWEJ
Metoda klasyczna(Metody Trivium)-(oznacza 3 drogi)
-podejście oparte na antycznym wzorze kształcenia
-metoda ta opiera się na programie składającym się z 3 elementów: gramatyki, logiki i retoryki
-program jest dostosowany do kognitywnego rozwoju dziecka
-główne cele w tej metodzie to: doskonalenie wiedzy i umiejętności na bazie języka narodowego w zakresie różnych przedmiotów szkolnych, za pomocą lektur, sztuki tworzenia tekstów, przemawiania i prowadzenia dyskusji.
Metoda antypedagogiczna(John Holt)
-uczenie zachodzi w nierozerwalnym związku z doświadczeniem
-metoda ta opiera się na założeniu, że dzieci z natury są ciekawe świata i same chętnie zaczynają ten świat poznawać i badać
-gł. założeniem tej metody jest pozwolenie dziecku na sterowanie procesem edukacyjnym przy dyskretnej kontroli środowiska, w którym odbywa się nauka i nakreśleniu nowych obszarów do badania
∙ Metoda uwzględniająca różne typy inteligencji i style uczenia się
-rozpoznanie typu inteligencji swojego dziecka i preferowanego przez nie stylu uczenia się (przyswajania wiedzy)
-odpowiednie dostosowanie do potrzeb swojego dziecka procesu edukacyjnego
Metoda bloków tematycznych - wiedza zintegrowana, nauczanie skoncentrowane na tematach, projektach, wspólnych dla kilku pokrewnych dziedzin. Metoda ta łączy różne przedmioty (języki, sztukę, historie) i umiejętności w bloki poświęcone jednemu tematowi.
Metoda strukturalna (tradycyjna) - „szkoła w domu”, przeniesienie szkolnych praktyk edukacyjnych do nauczania w domu odrębnych przedmiotów. Metoda ta polega na urządzeniu tradycyjnej szkoły publicznej w domu. Każdemu przedmiotowi przyporządkowany jest oddzielny czas lekcyjny, korzysta się ze szkolnych podręczników, zeszytów, ćwiczeń, testów i innych typowych dla szkoły rozwiązań strukturalnych.
Metoda światopoglądowa - nauczanie zorientowane na uzgadnianie edukacji z wartościami i wizją świata kultywowanymi przez rodziców, najczęściej o charakterze religijnym.
Metoda eklektyczna - Metoda ta polega na wybiórczym stosowaniu elementów innych metod i tworzeniu oryginalnej „mieszanki” najlepiej odpowiadającej potrzebom danej rodziny. Metody, filozofie, programy nauczania poddaje się selekcji mającej na celu stworzenie kombinacji najlepiej spełniającej swoje zadanie.
Metoda rodzicielska(Mary i Michael Leppert) - metoda ta zakłada włączenie codziennego życia dziecka w codzienne życie jego rodziców - nauczycieli. Metoda ta jest stosowana przez ludzi pracujących w domu, takich jak dziennikarze, artyści.
Metoda odroczenia szkoły(dr Raymond i Dorothy Moore) - codzienna nauka trwa od kilku minut do kilku godzin, prace manualne powinny zajmować co najmniej tyle czasu ile nauka, szczególny nacisk na indywidualne zainteresowania i potrzeby dziecka, praca wokół domu lub prace społeczne ok. 1 godz. tygodniowo.
Metoda Charlote Mason-najważniejsze jest to, by dzieci pokochały naukę
-połączenie „regularnego” szkolenia(nauka czytania, pisania, liczenia) z czynnościami humanistycznymi(pod pojęciem czynności humanist. rozumiano wtedy działania, w których wyniku człowiek coś tworzył np. muzyka, sztuka, prace ręczne)
-dużo głośnego czytania, po którym dzieci prosi się o streszczenie wysłuchanego fragmentu(nazwano to również procesem narracyjnym)
-dużo czasu spędzanego na łonie natury, częste szkicowanie przyrody. Miało to na celu wykształcenie szacunku dla przyrody, jak również rozwinięcie umiejętności obserwacyjnych.
Metoda wychowawcza Marceliny Darowskiej
UCZENIE SIĘ I ROLA UCZNIA
1)Uczeń w szkole
Uczenie się-pamięciowe przyswajanie prezentowanych przez nauczyciela treści, ćwiczenie kolejnych umiejętności oraz rzetelna, zaangażowana realizacja zadań, bez kontestowania ich wartości i z pominięciem osobistych warunków.
Rola ucznia- obowiązkowe uczestnictwo w zajęciach, otwieranie się na komunikaty nauczyciela niezależnie od pojawiających się w sytuacji lekcyjnej zakłóceń.
2)Uczeń w edukacji domowej
Uczenie się-wykorzystywanie i doskonalenie zdolności porządkowania znaczeń, przechowywania i wykorzystywania wiedzy.
Edukacyjne okoliczności dopasowuje się do osobistych cech, temperamentu, stylu i tempa pracy.
Dziecko nie musi ukrywać swoich prawdziwych postaw, może negocjować warunki sytuacji, może dokonywać wyborów, które determinują kształt jego przyszłych zadań.
3)Uczeń w szkole
Przymus obecności na zajęciach może powodować stosowanie różnych technik „przetrwania” -pozorowanie aktywności, minimalne zaangażowanie.
Wiedza w edukacji domowej:
W edukacji domowej nie zachodzi konieczność naśladowania rozwiązań szkolnych. Poszczególne przedmioty są stosowane do zainteresowań dziecka, poszerza niekiedy w bardzo znacznym zakresie.
Przedmioty artystyczne służą jako czynnik wiążący ważne treści humanistyczne.
Obok literatury i sztuk plastycznych istotny akcent kładzie się na muzykę - nauka gry na instrumentach oraz wokalista.
W zakresie jez obcych ważne miejsce przysługuje łacina z jez współczesnych dzieci zazwyczaj uczą się dwóch, trzech w zależności od preferencji, czasem także esperanto czyli jez migowego.
Za ważne uważa się rozwój kompetencji dziecka w praktyce - nauka gospodarstwa domowego, technika użytkowa, ogrodnictwo, rzemiosło.
Za istotne uważa się przedmioty społeczne, często wiążące się z działalnością na polu wolontariatu i w sferze publicznej. Wielu rodziców przykłada wielką wagę do edukacji religijnej.
Struktura treści edukacyjnej jest bardzo wyrazista, przystosowana o pedagogii zakładanej przez rodziców.
ROLA NAUCYZCIELA -RODZICA W EDUKACJI DOMOWEJ:
1.klasyczna rola nauczyciela/prezentera
2.nie wyręcza dziecka w działaniu
3.oceny nie mają formy klasycznej, dotyczą całego procesu uczenia się dziecka, a nie efektu finalnego
4.konsultatnt metod i środków
5.rola programator sekwencji zdań
6.facylitator (daje wskazówki)
7.inspirator coraz większej samodzielności dziecka
8.przyjaciel obdarzający dziecko zaufaniem
Nie musi być policjantem/strażnikiem!
W edukacji domowej liczy się zachęta, a nie przymus.
Sprawy sporne dotyczące edukacji domowej:
-pedagogiczne kompetencje nauczyciela
-efektywność nauczania
-socjalizacja dziecka
NEGATYWNE SKUTKI EDUKACJI DOMOWEJ:
1.brak zdolności do nawiązywania kontaktu z rówieśnikami
2.Nie nauczy się żyć w społeczeństwie
3.Postawy izolacji
4.Nastawione egoistycznie, ukierunkowane na samego siebie