Funkcje kult fiz: 1.Orientacyjna- dzięki motorycznym zachowaniom orientuj się w otaczaj nas środow i potrafimy się zachować. 2.Eksploracyjna- poprzez motoryczne poruszanie się poznajemy środow, w którym przebywamy. 3.Lokomocyjna- poruszamy się
w kier jakiejś rzeczy. 4.Kooperacyjna- przez aktywn motor możemy wpływać na właściwe zachow się innych członków grupy. 5.Komunikacyjna- niewerbalne przekształc inf i ich przekazyw. 6.Socjalizacyjna- sprawdza się do oceny naszych działań
w grupie. 7.Kontrolna- pozwala na właściwą ocenę, kontrolę myślenia. 8.Aktywacyjno regulacyjna- wskazują na pewne motywy, które pobudzają nas do podejmow aktywn. 9.Estetyczna. 10.Somatorefleksyjna- wskazuje, że w działaniach motor człowiek
zmaga się nie tylko ze środow, ale także z samyn sobą. Grupy predyspozycji: 1.Struktur morfolog - podstaw param ruchu oraz cechy somatyczne np: wys i masa ciała, proporcja dźwigni kostn, masa mięśni, stos włókien mięśn. 2.Energetyczn - wskaźn charakter
mechan uzyskiwenergii dla funkcjonow apar ruchu np: max moc anearob MMA niekwasomlekowa i kwasomlek, max poboru tlenu VO2 max. 3.Neurosensor - funkcje centr i obwodow ukł nerw np: sprawn zmysłów, pobudliw i przewodn nerw, ruchliwość
procesów nerw, czucie proprioceptywne, czas reakcji. 4.Psychiczne - oparte na sprawn ukł nerw w zakres proces myśl, pamięci itp. Zdolności motoryczne: 1. Kompleksy indywidualn właściwości fiz i psych rozwijających się na podłoż wrodzon zadatków
biolog warunkuj skuteczne wykon działań ruchowych. 2.Złożony system uwarunkowań tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków między nimi wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej.
3.Kompleksy predyspozycji zintegrowane wspólnym, dominuj podłożem biolog i ruchowym ukształtow przez czynniki genet i środow oraz pozostaj we wzajemych interakcjach.Trzy czynniki tworz zdoln to: czynniki genet, współczynnik zależn,
czynniki środowisk. Zdoln motor: 1.Kondycyjne/energet np: wytrzymałości, siłowe. 2.Kompleksowe/hybrydowe np: zwinnościowe, szybkość, wtórne. 3.Koordyn/informacyjne np: różnicowania, równowagi, orientacji, szybk reakcji, łączenia, dostosow,
rytmizacji. Zdoln ogólne - 1.Kondycyjn - decyduj rola przypada predyspoz strukturaln i funkcjonaln. 2.Koordynac - dec rol neurosensor i psychiczn. 3. Kompleksowe - nie ma wyraźnej elimin którejś z tych predyspoz.
Zdoln specyficzne (umiejętn ruchowe) - to określ specyf zdoln człow do sprawn, szybkieg, dokładn wykonan czynności ruchow. Warunkują ściśle określ strukt ruchu, ich zasób pozwala na wybór działan ruchow najberdziej adekfatn do zaistn sytuacji. Ich
nazwy są ident z nazw realizow działań ruchow.Umiejętn motoryczne: 1.Elementarne: pełzanie- czworakow, chodzenie, skakanie, rzucan - chwyt, wdrapyw - wspinan, dźwiganie - przenoszen, podpier - zwisan, przewrac - przetacz. 2.Specjalne: sportowe,
zawodowe. Cecha - nie podlega wpływom czynnik środowisk, siła, wytrzym to nie cecha lecz zdoln motor. Gibkość - to predyspoz struktur morfolog, gdyż zależy od budowy mięśni, stawów, więzadeł. Moc - to zdolność siłowa.
Metod jakośc - w przedstawieniu i analiz badanych zjawisk nie odwołuj się jakiegok pomiaru. W badaniach analiz się dane zjwisko pod wzgl jakość przebiegu części składow danej czynności ruchow. Jest to subiektywna ocena przez obserw. (tzw matoskopia).
Mat ilościowe - to pomiar (tzw. motometria). Met badań empiryczn: 1.Obserwacji - w sensie anlizy stanu, procesów i warunków rozwoju motor. 2. Eksperymentaln - eksper naturaln, laborator, pedagog. 3. Modelowania - modele matematyczne, fizykalne,
biomechan. Pomiar - to przyporządkow liczb cechom przedmiotów lub osób według pewnych zasad, których prawidłowość można zweryfik empirycznie. Za jego pomocą możemy oddać nasilenie występow pewnej cechy w przedm lub osobach.
Testy sport motor - są to znormalizow próby służące do określ w sposób pośredni poziomu sprawn fiz człowieka, jego zdoln i umiejętn ruchowych. Zasada pomiaru pośredni - (asocjatywny, skojarzn) oparty jest na założeniu, że na podstwa efektów motor
(np w wyniku skoku w dal z miejsca) szacować można pośrednio poziom warunkujących je właściw utajonych (bezpośr niemierzalnych), czyli zdoln motor. Trzy grupy testów: 1.Oceniające umiejętn ruchowe - czyli specyficzn uwarunkowań konkretn
czynności ruchow. 2.Mierzące zdoln motoryczne - ogólne uwarunkow czynności ruchow. 3.Oceniaj sprawn fizyczną - czyli kompleksowy poziom rozwoju motoryczn człow. Mogą być również: testy bez użycia aparatury pomiar np: biegi, rzuty p lek,
podnosz cięż, z użyciem aparatury - dynamometry, platformy tensom. Kryteria wiarygodności testów: 1.Główne: Rzetelności - oznacza dokładność, trafności - mierzyć tę właściwość która w założeniu powinna być mierzona, obiektywności - tzn. tak
skonstruowany aby prowadzone niezależnie od siebie badania tej samej osoby dawały identyczny lub zbliżony rezultat, badacz nie może mieć wpływu na wynik.. 2.Uboczne: selektywności- wiąże się ze stopniem trudności testu, standaryzacji - oznacza
ujednolicony sposób posługiw się testem, powinna być dokładna instrujcja o sprzęcie o miejscu itd., normalizacji - posiada układ odniesienia, który pozwala ocenić jakie miejsce ze wzgl na daną cechę zajmuje badania osoba w całej populacji,
Ekonomiczności - musi być realizow przy najmniejsz nakł finans, energet,. Założenia metodyki testow: testujący musi się wcześniej zapozn teoret i prakt z stosow próbą pomiar, powinien rozbudzić poziom motywacji i koncentr, poinformow i zacząć
motywow wcześniej, po każdej próbie podać wynik, przed rozpocz testow powinna być próba testu, pomiary przeprowadz w cz głównej lekcji, wprowadzać atmosf współzawodn, testy przeprowadzać na początku i końcu proces naucz.
Siła - wzrasta dzięki zwiększ przemieszcz masy przy względnie stałej szybkości skurczu lub dzięki wzrostowi szybk skruczu mięśni przy stałej masie. Ćwiczenia siłowe - właściwe np: podnosz cięż, szybkościowo - siłowe np: skoki, rzuty.
Siła mięśniowa: 1.Statyczna: bazuje na skurczu izometr np: piramidy na gimnast: a)aktywna - w toku napinania mięśnia nie zachodzą wstępnego ich rozciągania, b)pasywna - dotyczy tych napięć mięśn w trakcie których siły zewn dziąłaj na mięsień starają się
go rozciągn, ta siła jest 20% większa od siły aktywn, wykorzystuje się ją przy kształtow i rozwij siły. 2.Dynamiczna - bazuje na auksotonicznym skurczu, podział ze wzgl na wielkość pokonywan oporu: a)zrywna (zrywowa) - mały opór P<Pmax, a bliskie a
max np: sprinty, serwis, b)szybka - P i a mają tutaj wart średnie, wszystkie przykłady są względne, np: pchnięcie kulą przez ludzi w różnym wieku, c)wolna - P jest bliskie max, a jest stałe np: przeciąganie liny. Podział siły dynam jest względny, a przykłady
należy rozpatrywać indywidualn np: pchn kulą dla dziecka to praca wolna lub szybka, a dla zawodn jest to siła zrywna. Podział siły ze wzgl na: stos między siłami zewn a wewn: 1.Koncentr - działa przeciw sile ciąż, ruch wywoł siła mm, 2.ekscentr - działa
zgodnie z siłą ciąż, ruch wywoł siłą zewn. 3.Stabilizująca. Ze względów praktycznych: 1.Względna - stos siły max do masy ciała np: skoki, pompki. 2. Bezwzględna - wyraża się wartośc max oporu, który jesteśmy w stanie pokonać np: podnosz cięż,
ta siła to siła absolutna lub max. Warunki przejawiania siły mięśn: 1. Osobnicze - np: wiek, płeć, typ budowy ciała, masy mięśn, 2.Fizjologiczne - powierzchn przekroju mięśnia, stan pobudz, budow morfolog, prędkość skurczu. 3.Biomechan - kąt ścięgnow
kostny, długość spoczynkowa mięśn, wielkość ramion siły mięśn. 4.Zewnętrzne - np: temp, rytm dobowy. Tendencje rozwoju siły w ontogenezie u osób nietrenuj: 1.Okres dzieciństw - siła wzrasta razem z rozwoj cech morfolog i funkcjonaln. 2. 7-13 lat - nie
zauważa się wyrażn zróżnicow siły ze wzgl na wiek, 3.13 14 - chłopcy zwiększ tempo przyrostu siły, kobiety stabilizacja. 4. Do 19 r.ż - chłopcy stały przyrost siły. 5. Do 30 chłopcy stabiliz, 6. Po 30 chłopcy regres. Najw przyrost siły występ między
11 a 16 r.ż, a w 9-12 miesięcy po osiągn szczytow tempa przyrostu masy ciała notuje się najw poziom masy mięśn. Dlaczego w szkole kształt się siłę względną: rozwija nacz krwionośn, ułatwia uwsuw metabolitów, ułatwia wymianę substr między komórk.
Techniki pomiaru siły: 1.Dynamometr - oparte na pomiarze siły w war statyki, 2.Dynamograf - rejestracja poziomu siły w warunk dynamiczn, 3.Elektromiograficzne - ocena stanu czynnościow mięśnia i pośrednio jego siły, 4.Testy sport motoryczne -
mogą mierzyć siłę dynam, stat, względn i bezwzgl, najczęściej bada się mm: ramion i obręczy bark, grzbietu, brz, nóg. Przykłady testów: 1.Siła względna obr bark: podciąg na drążk, zwis na drążku. 2.S bezwzgl obr bark: wycisk sztangi. 3.S względna na NN: skok
w dal z miejsca, wyskok dosiężny. 4.S bezwzgl na NN: wycisk na atlasie. 5.S wzgl na brzuch: brzuszki. 6.S bezwzgl na brz: nie mierzymy. 7.S wzgl na grzb: grzbietki. 8.S bezwzgl na grzb: nie mierzymy.
Zdolności wytrzymałościowe - to osobnicze możliwości przeciwstaw sięzmęczeniu i umiejętn długotrwał wykonyw określ pracy. Typowy wysiłek wytrzymałościowy powinien trwać co najmniej 4min, a jej natęż wahać się w granicach 60-80%max.
Wyróżn nast klasyfik wysiłk wytrzymał: 1.według charakteru przebiegu procesów fizjolog - wyróżnia się tu a) wytrzym tlen (aerobową),charakteryst dla wysiłków długotrwał o małej lub średniej intens. Podstaw źródłem energii są wolne kw tłuszcz oraz
glikogen mięśniow i wątrobowy. Najbardziej aktywne są wolnokurcz włókna mięśn typu ST b)wytrz tlen - beztlen - przeważa w wysiłkach o średnim czasie trwania i dużej intensywności. Zródłem energii jest glukoza i glikogen mięśniowy.
Rekrutowane są przede wszystkim włókna szybkokurczl typu Fta. c)wytrzym beztlenowa - charakteryz się krótkim czasem pracy i submax intensywnością. Żródłem energii jest fosfokreatyna i glikogen mięśniowy. Najbardziej aktywne są włókna
szybkokurczl typu FTb. 2.Według klasyf metodycznej - a)wytrzym ogólna - dotyczy wykonyw przez dłuższy czas dowolnej pracy fizycznej, angażującej liczne grupy mięśniowe., b)ukierunkowana - to zdolność, która bazując na wydoln fiz stwarz
funkcjonalną bazę pod przyszłą specjalistyczną postać wytrzymałości ( np: ukierunkow na biegi lekkoatl), c)specjalna - to zdolność efektywnego wykonania obciążenia w czasie ukierunkowanym wymogami danej specjaliz ruchowej. 3.Według czasu
trwania wysiłku startow oraz obciąż innych typów zdoln motoryczn - wytrzym długiego czasu (ponad 9min), wytrzym średniego czasu (wysiłki od 2-8min), wytrzym szybkość (15-45s), wytrzym krótkiego czasu (50s - 2min), wytrz sprinterska (do 15s).
4.Z punktu widzenia charakt pracy mięśniowej: a)statyczną - zdoln do utrzym określ pozycji ciała przez dłuższy czas (gimnast, akrobat), b)dynamiczną - zdoln do wykonyw wielokrotn cyklicznych lub acykl czynn ruchowych (biegi lekkoatl, pływ). 5.Z punktu
widzenia ilości zaangaż grup mięśn: a)lokalna - w wysiłku zaangaż jest nie więcej niż 20% całk masy mięśn. b)globalną - angażowanie w wysiłek dużych grup mięśni. 6.Wytrz siłowa - polega na zdoln pokonyw ooru przez dłuższy okres czasu.
Wytrz szybkość - zdoln do utrzym wysokiej szybk w przedziale 15-50s.
Zdolność do wykonyw wys wytrzym jest uwarunkowana: wys potencjałem aerobowym, zasobem źródeł energet, aktywnością enzymów, sprawnością mechan termoregulac, wydoln ukł dokrewn. Zmęczenie: 1.Lokalne |(miejscowe) - w pracy zaangaż jest
mniej niż 1/3 ogólnej ilości mięśni, 2.Regionalne - w pracy bierze udział od 1/3 do 2/3 masy mięśn.3.Globalne (ogólne) w pracy uczestniczy ponad 2/3 mięśni ciała. Za adekwatne miary wytrzymałości uznaje się: Coopera, bieg na dyst 1 mili, długotrw
wytrzymałość bieg wahadłowy. Próg beztlenowy: pojawia się przy intensywn pracy 55-75% VO2max, występuje w momencie gdyw utylizacji substratów energet pojawiają się przemiany beztlen. Gwałtown zużyw glikog mięśniow w drodze nieekonomiczn
beztlenow procesów resynty energii dostarcza małych ilości ATP wraz z wytworz znacznych ilości kw mlekow. Próg beztl występ gdy stęż mlecz we krwi przekroczy 4mol/l. Próg wodorowęglan - gdy zapotrzeb energet organ przewyższa moc max
utleniania wolnych kw tłuszcz i musi być uzupełnione przez utlen węglowodanów. Występuje przy intensywn pracy 30-5-% VO2 max. Próg fosfokreatynowy - przy pracy o intensywn 80-95 % VO2max, cały zapas fosfokr przy takiej pracy może być
wyczerpany.W czasie przedłuż wysiłku np: 400m głównym szlakiem pozyskiw energii, który jest uruchamiany po ok 5s jest beztlenowy rozkład glikogenu mięśn do ufosforylow glukozy czyli glikogenoliza. W dalszej części glukoza zostaje podzielona
na dwie triozy, czemu towarzyszy synteza 3 cząstecz ATP. W przypadku biegu maratońskiego - głównym spos resynt ATP jest szlak tlenowy (aerobowy. Cząst pirogronianu zostają wychwytyw przez mitochondria, gdzie zostają utleniane w
cyklu Krebsa oraz w łańc oddech wytwarzając 36cz ATP na każdą cząst glukozy.
Włókna szybkokurczliwe - białe FT, charakteryzujące się mniejszą liczbą mitochondriów, słabszym ukrwieniem oraz zdolnością do szybkiego rozwijania siły maksymaln. Stosunkowo szybko ulegają zmęczeniu.
Włóna wolnokurczl - czerwone, większa liczb mitoch, silniejsze ukrwienie, oraz zdolność do długotrwałej pracy, przy wolniejszym rozwijaniu siły maksymalnej. Liczba ich odgrywa więc decydującą rolę w wysiłkach o mniejszej intensywn, ale dłuższym
czasie trwania.
Koordynacja - Kryteria: a)jakościowe: adekwatność, aktualność czasowa, celowość, inicjatywa, poprawność, szybkość, racjonalność, kreatywność, b)Ilościowe: precyzja, prędkość, ekonomiczność, stabilność. Zdolność rytmizacji: pozwala na
uchwycenie, odtworzenie i realizowanie dynamicznych zmian w uporządkowanym, powtarzającym się cyklu. Wyraża się to w dostosowaniu ruchów do podanego rytmu (zewnętrznego) lub przyjęciu celowego rytmu własnego (wewnętrzn).
Uzewnętrznia się w czasie (zwolnienie lub przypieszenie), sile (napięcie i rozluźnienie) - formie (skłon, wyprost, obrót) i przestrzeni (zakres i kierunek ruchu). Podstawowa rola przypada tu przetwarzaniu inform akustycznych i wizualnych, decydujących
o efektywności motorycznej w takich dyscypl sportu jak: gimnast sportowa, kajakarstwo, wioślarstwo, łyżwiarstwo figurowe itd. Decydujące znaczenie mają tu informacje kinestetyczne pozwalające na uchwycenie wewnętrznego "wiodącego obrazu
rytmu", a więc na właściwe wyobrażenie ruchu. Zdolność różnicowania - warunkuje wysoką dokładność i ekonomię wykonania ruchów. Dominująca rola przypada w niej przyjęciu i ocenie oraz przetwarzaniu inform o kątowej pozycji w stawach (komponenty
przestrzenne), o stanie napięcia zaangażowanych mięśni (komponenty siłowe) oraz prędkości ruchów (komp czasowe). Jej podstawą jest precyzyjne przestrzeganie siły, czasu i przestrzeni w toku czynności motorycznej pod kątem najkorzystniejsz rozwiązania
całego zadania ruchow. Np: dokładne podanie piłki na określ odległość, utrzymanie odpowiedniego tempa biegu, właściwy nacisk na narty. Zdolność równowagi - umożliwia utrzymanie pozycji ciała (równow statyczna) oraz zachowanie lub odzyskanie
tego stanu (równow dynam) w czasie czynności ruchowej albo po jej wykonaniu. Dotyczyć może ruchów wykonywanych w jednym kierunku lub wokół osi ciała. Inny obszar tej zdolności dotyczy czynności zapewniającej równowagę obiektów
(piłki, obręcze, laski gimnast). W równowadze statycznej lub w okresie bardzo powolnych ruchów główną rolę spełnia analizator kinestetyczny, natomiast w dynamicznej (lokomocyjnej i obrotowej) przedsionkowy.
Zdolność wysokiej częstotliw - (max tempo) umożłiwia wykonanie max ilości ruchów całym ciałem bądź wybraną jego cżęścią bez obciążenia z założonym czasie. Przejawia się w takich sportach jak: biegi sprinters, pływanie, kolarstwo. Max tempo ruchów
zależy od sprawności ośrodków nerwow zawiadujących antagonistycznymi grupami mięśniowymi prowadzącymi do szybkiegoprzechodzenia ze stanu pobudzenia w hamowanie i odwrotnie Zdolność dostosowania - pozwala na wdrożenie optymaln
programu działań oraz jego zmienianie i przestawianie w przypadku dostrzeżenia lub przewidywania zmiany sytuacji. Zmiany te mogą być bardziej lub mniej oczekiwane (np: w sportach walki, grach sport) lub mogą wystąpić nagle (zjazd na nartach,
gimnastyka, sporty motorowe). Zmiany oczekiwane wymagają jedynie dostosowania parametrów czasowo - przestrzenno - siłowych struktury ruchu, przy zachowaniu planowego programu działania (np: zmiany dług kroku w biegu przełajowym w zależn
od zróżnicow terenu). Zmiany znaczne mogą doprowadzić do przerwania czynności oraz wdrożenia zupełnie nowego działania (np: przeciwnik może zakłócić realizację działań atakujących zawodnika w sposób nie pozwalający na jego skuteczną kontynuację:
nieudana ewolucja u gimnastyka wymaga nieraz włączenia innego elementu do programu). Zdolność szybkiej reakcji - pozwala na szybkie zainicjowanie i wykonywanie celowego, krótkotrwałego działania ruchowego na określony sygnał, w którym
zaangażowane może być całe ciało lub jego część. O jej poziomie świadczy czas, jaki upływa od momentu zadziałania sygnału do zakończenia ściśle określonego ruchu, który wyznacza czas reakcji oraz szybkość akcji zaangażowanych mięśni. Nie może być
interpretowana jako "czas reakcji". Np: start w biegu, pływaniu. Odpowiedzią na pojedynczy sygnał może być także reakcja z wyboru związana z szybkim rozpoznaniem sygnału, jego oceną oraz wyborem jednego z wielu możliwych rozwiązań np: bramkarz
może pozostać w bramce lub wybiec na przedpole, narciarz może pokonać nagłą przeszkodę lub ją ominąć. Kiedy działanie sportowe ma być wykonane w złożonej sytuacji wymagającej szybk reagow na większą liczbę sygnałów mamy do czynienia
z reakcją różnicową lub kompleksową reakcją motoryczną (w grach zespołowych np: w piłce nożnej sygnałem może być odległość od bramki). Dominująca rola przypada przetwarzaniu inf, pochodzących z różnych sygnałów: Optycznych - w grach
sportowych i sportach walki (ruchy partnera, przeciwnika), Akustycznych - w sportach wymagaj reakcji na sygnały (strzał, gwizdek), kinestetycznych i dotykowych - w sportach walki (judo, zapasy). Zdolność sprzężenia - (łączenia) zapewnia
celową organizację ruchów części ciała, prowadząc do integracji przestrzennych, czasowych i dynamicznych parametrów ruchu i podporządkowania zadaniu ruchowemu realizowanemu przez całe ciało (np: łączenie wymachów czy krążenia ramion z ruchami
lokomocyjnymi czy też powiązanie ruchów ramion, nóg i tułowia w pływaniu) Czynnik czasowy uwidacznia się tu w jednoczesnym lub następczym udziale ruchów częściowych w przebiegu całej czynności (np: w przewrocie w tył przez stanie na
rękach w I fazie występuje jednoczesne opuszczenie ramion oraz ugięcie nóg, natomiast w II fazie następuje ułoż rąk wyprost w biodrach). Czynnik przestrzenny decyduje, że każdy następny ruch częściowy może rozpocząć się wtedy, kiedy ciało
znajduje się w określonej pozycji (np|: wyprost w st biodrowych w przewrocie w/w może nastąpić dopiero wtedy, gdy punkt ciężkości cała znajduje się nad płaszcz podparcia). Udział siły musi być tak wyważony, by umożliwił optymalne uzewnętrznienie
się parametrów przestrzenno czasowych (np: wypr ramion w tym ćw musi być tak dozowany, by umożliwić bardzo szybkie osiągnięcie pionowej pozycji ciała w staniu na rękach).
Podział włókien mięśn.