Działanie filtrów fotograficznych.

Filtry zakładamy na obiektyw aparatu. Nazywamy je filtrami zdjęciowymi. Mają one najczęściej postać okrągłych różnie zabarwionych płytek szklanych o dokładnie oszlifowanych płasko-równoległych powierzchniach. Kolor tego zabarwienia decyduje o działaniu filtru. Płytki szklane umocowane są najczęściej w specjalnych pierścieniach metalowych umożliwiających założenie filtru na przednią część korpusu obiektywu fotograficznego. Ponieważ różne obiektywy mogą mieć rozmaite średnice, więc produkowane są filtry o różnych wymiarach.

>>>>z filtrem >>>>     

Większość fotoamatorów używa filtrów fotograficznych lub przynajmniej o nich słyszała. Jednak nie wszystkim znany jest sposób ich działania ani też zakres stosowania. Niniejsze opracowanie przeznaczone jest właśnie dla tych fotoamatorów, którzy chcą poznać dokładnie to zagadnienie, a także wykorzystywać filtry w codziennej praktyce.

Uwagi powyższe dotyczą oczywiście filtrów podstawowych używanych przez fotoamatorów. Nie będziemy omawiali filtrów przeznaczonych do celów specjalnych. Głównie interesować nas będą filtry stosowane w fotografii czarno-białej, ale nie zapomnę o filtrach zdjęciowych używanych w fotografii barwnej.

Używane dzisiaj błony fotograficzne do zdjęć czaro-białych łączą w sobie wszystkie najlepsze osiągnięcia wielu lat badań i udoskonaleń. Fotografując dzisiaj na takiej nowoczesne] błonie możemy być pewni, że uzyskany obraz fotograficzny prawidłowo odda w skali walorów czarno-białych wrażenia jasności poszczególnych barw. 

Ale nawet i ta, wydawałoby się idealna błona, wykazuje pewne mankamenty, jest bowiem zbyt czuła w porównaniu z ludzkim okiem na promienie niebieskie, czyli zbyt jasno oddaje barwy niebieskie na pozytywie fotograficznym. Zjawisko to związane jest ściśle z naturalnymi właściwościami halogenków srebra, stanowiącymi podstawowy składnik emulsji fotograficznej. Halogenki srebra są czułe w szczególności na promieniowanie niebieskie a także na promieniowanie fioletowe i ultrafioletowe. Uczulenie emulsji fotograficznej na inne barwy odbywa się przez dodanie do niej złożonych organicznych związków chemicznych tzw. sensybilizatorów. Dzięki temu emulsja reaguje na promienie żółte, zielone i czerwone. Równocześnie jednak jej wysoka czułość na promieniowanie niebieskie nie zostaje w niczym zmniejszona.

Nie wdając się w szczegóły, możemy na tym miejscu powiedzieć, że każdy filtr fotograficzny posiada właściwości rozjaśniania na pozytywach fotograficznych przedmiotów o barwach zbliżonych do własnego koloru filtru. Równocześnie ten sam filtr przyciemnia przedmioty o barwach dopełniających w stosunku do barwy własnej filtru. Wypada jeszcze wyjaśnić, co to są barwy dopełniające. Barwy dopełniające można zdefiniować w następujący sposób: są to takie barwy światła, które po zmieszaniu ze sobą dają w efekcie wrażenie barwy białej.

W jakim celu używamy filtrów fotograficznych?

Na pierwszym miejscu wymienić należy korygowanie (przez użycie filtrów) naturalnych właściwości światłoczułej emulsji błony fotograficznej. Przykładem może być uzyskiwanie przyciemnienia błękitu nieba normalnie oddawanego zbyt jasno, co jest wynikiem naturalnych właściwości halogenków srebra znajdujących się w emulsji światłoczułej. Z kolei należy wymienić zjawisko przyciemniania lub rozjaśniania fragmentów obrazu pozytywowego przez użycie odpowiedniego filtru podczas wykonywania zdjęcia. A więc drugim z celów użycia filtrów może być chęć przyciemnienia lub też rozjaśnienia niektórych fragmentów fotograficznego obrazu pozytywowego a przez to wpłynięcie na jego kształt plastyczny.Możemy też używać filtrów w celu skorygowania" kontrastu jasności poszczególnych plam barwnych, po to by uwydatnić jedne z nich na tle innych. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo, że tło i występujące na nim przedmioty, które w naturze różnią się między sobą barwą, na czarno-białym pozytywie przyjmą ten sam odcień szarości: Wtedy byłoby trudno odróżnić je nawzajem od siebie.

Reasumując trzeba zdecydowanie stwierdzić, że w większości przypadków przy wykonywaniu zdjęć fotograficznych korygowanie (przez użycie filtrów) właściwości emulsji światłoczułej jest zbędne. Uczulenie na barwy nowoczesnych emulsji na błonach czarno-białych jest na tyle zbliżone do odczuwania barw przez ludzkie oko, że zapewnia prawidłowe oddanie tych barw w skali walorów czarno-białych.

Jednym z wyjątków będzie potrzeba przytłumienia niekiedy promieni niebieskich (przez użycie filtru żółtego lub pomarańczowego) jak w przytoczonym już przykładzie białych chmur na błękitnym niebie. Drugim wyjątkiem jest występująca niekiedy konieczność lekkiego przyciemnienia barw czerwonych oddawanych zbyt jasno przez emulsję superpanchromatyczną wówczas, gdy fotografujemy przy świetle zawierającym wiele promieni czerwonych. Dotyczy to np. zdjęć portretowych wykonywanych na takich materiałach fotograficznych.

W zdecydowanej większości przypadków nie trzeba poprawiać właściwości błony fotograficznej, gdyż filtry fotograficzne posłużą nam wówczas do świadomego kształtowania plastyki obrazu. Na przykład, gdy chcemy silnie uwydatnić główny motyw samego zdjęcia, to oprócz umieszczenia go w mocnym punkcie obrazu, postaramy się jeszcze motyw ten rozjaśnić

używając odpowiedniego filtru. Jaśniejszy niż otoczenie przedmiot zawsze będzie przyciągał wzrok obserwatora.

Fotografując architekturę możemy np. rozjaśnić ściany domów zbudowanych z czerwonej cegły. W ten sposób przeciwstawiamy je ciemnej zieleni drzew i uwydatniamy budynek na tle jego otoczenia. Można też postąpić odwrotnie: przyciemnić czerwone mury, a rozjaścić zieleń otaczających je drzew. Nastrój zmieni się. Rozjaśnianie lub przyciemnianie twarzy fotografowanej osoby pozwala też na zmianę charakteru portretu.

Dla przykładu weźmy dowolną barwę z umieszczonych na jego obwodzie. Bardzo łatwo znajdziemy jej barwę dopełniającą naprzeciw barwy podstawowej. Tak na przykład dla barwy żółtej dopełniającą będzie barwa niebiesko fioletowa. Każdy filtr, jak to już było wspomniane wcześniej, rozjaśnia barwy identyczne lub zbliżone do barwy własnej, przyciemnia zaś barwy dopełniające. Aby być jednak w pełnej zgodności z prawdą trzeba powiedzieć, że zdarzają się pewne wyjątki od tej reguły. Posługując się kręgiem barw każdorazowo możemy zorientować się jakie barwy filtr rozjaśni, a jakie przyciemni. Działanie filtru sprawdzić można również wizualnie. Wystarczy po prostu popatrzeć  przez filtr na przedmiot, który mamy zamiar fotografować. Zauważymy wówczas rozjaśnienie jednych a przyciemnienie innych fragmentów zdjęć.

Opisane właściwości przyciemniania, bądź rozjaśniania poszczególnych barw przez filtry fotograficzne można wykorzystać, jak to było już wspomniane, do nadawania pożądanego kontrastu jasności poszczególnych fragmentów obrazu fotograficznego tam, gdzie bez użycia filtru kontrasty te byłyby dla naszych celów niedostateczne.

 Współczynnik filtru

Każdy filtr fotograficzny włożony na obiektyw aparatu pochłania pewną ilość energii świetlnej. Dlatego też fotografując przy użyciu filtru, trzeba odpowiednio przedłużyć ekspozycję, aby skompensować te straty energii świetlnej i uniknąć zdjęć niedoświetlonych. Stopień przedłużenia ekspozycji wskazywany jest przez współczynnik filtra określony przez jego producenta. Należy trzymać się wskazówek fabrycznych, ponieważ są one najbardziej miarodajne. Współczynniki przytaczane w opisach poszczególnych filtrów o różnych barwach są  wielkościami przykładowymi i przybliżony mi. Ścisłe dane w stosunku do konkretnych filtrów powinniśmy czerpać ze wskazówek fabrycznych zamieszczonych przez producenta w fabrycznym opisie.

Dla ułatwienia przeliczenia współczynnika filtru na liczbę stopni przysłony, o które trzeba powiększyć jej otwór po założeniu filtru na obiektyw przytaczamy następującą tabelkę:

Współczynnik filtru	Przysłonę należy otworzyć o ilość stopni
1,2	1/3
1,4 do 1,5	1/2
2	1
2,5	1 1/3
3	1 2/3
4	2
5	2 1/3
8	3
10	3 1/3
16	4
32	5

Zamiast powiększać otwór przysłony obiektywu, co nie zawsze jest możliwe, można też odpowiednio przedłużyć czas naświetlania zdjęcia: W tym celu wystarczy czas naświetlania, ustalony dla zdjęcia bez filtru, pomnożyć przez współczynnik filtru

---