Praca organiczna w zaborze pruskim

- idee pracy organicznej propaguje m.in. Karol Marcinkowski, jest ona realizowana już w 1 poł. XIX w.;
- obrona polskiego stanu posiadania wymaga unowocześniania gospodarki i dużej solidarności Polaków, temu też celowi służy działalność takich ludzi, jak:
• Hipolit Cegielski - stoi wiele lat na czele Towarzystwa Pomocy Naukowej niosącego pomoc stypendialną biednej, uczącej się młodzieży,
• Maksymilian Jackowski - patronuje zakładaniu i rozwojowi kółek rolniczych,
• ksiądz Piotr Wawrzyniak - zakłada polskie towarzystwa kredytowe, banki spółdzielcze, które ratują od upadłości, a także ułatwiają nabywanie ziemi,
• Karol Miarka - działający na Śląsku założyciel i redaktor popularnego pisma Katolik, nie prowadzi działalności politycznej, ale upomina się o prawa języka polskiego, wzywa do popierania polskich kupców i rzemieślników, w okresie kulturkampfu popada w konflikt z władzami, czym zyskuje sobie ogromną popularność.
2. Spór „młodych” ze „starymi”
Zapoczątkowuje go Aleksander Świętochowski artykułem My i Wy, zamieszczonym w Przeglądzie Tygodniowym w 1871 r. Daje początek pozytywizmowi warszawskiemu.
Program poytywizmu warszawskiego:
• walka z dotychczasową tradycją narodową, w szczególności z ideą romantycznych powstań narodowych,
• walka z konserwatywną tradycją szlachecką, z zacofaniem gospodarczym szlachty i jej tradycjonalizmem religijnym,
• równouprawnienie kobiet i Żydów,
• propagowanie pracy organicznej i pracy u podsta

Powstanie styczniowe

1. Manifest
Zostaje wydany 22 stycznia 1863 r. przez Komitet Centralny „czerwonych”, który ogłasza się Tymczasowym Rządem Narodowym. Głosi on:
• zniesienie wszelkich nierówności ze względu na urodzenie i wiarę,
• bezpłatne uwłaszczenie chłopów i zniesienie wszelkich powinności na rzecz panów wsi,
• przyznanie bezrolnym biorącym udział w powstaniu nadziałów ziemi z dóbr narodowych.
2. Organizacja władz powstańczych

- Tymczasowy Rząd Narodowy pragnie ujawnić się w Płocku lub innym zdobytym mieście; ponieważ nie udało się tego dokonać, „błąka się” po kraju, a powstaniem tymczasem kieruje naczelnik Warszawy Stefan Bobrowski;
- w marcu dyktatorem zostaje Marian Langiewicz (jest nim tylko przez tydzień);
- w maju do powstania przyłączają się „biali”, rząd zmienia nazwę na Rząd Narodowy;
- w całym kraju buduje się niezwykle sprawnie działające państwo podziemne z własną administracją, sądami, służbami podatkowymi i dyplomatycznymi.

3. Charakter walk powstańczych

- w nocy 22 stycznia ok. 6 tys. fatalnie uzbrojonych powstańców (kosy, strzelby myśliwskie, drągi, piki) występuje przeciw 100 tys. armii rosyjskiej;
- koncentracja wojsk rosyjskich w ważniejszych okręgach daje powstańcom swobodę działania;
- walka prowadzona jest w sposób partyzancki, najbardziej znani dowódcy: Zygmunt Padlewski, ks. Stanisław Brzóska, Zygmunt Sierakowski, Walery Wróblewski;
- dużą pomocą powstaniu służą ochotnicy, przechodzący granicę rosyjską, z Prus i z Austrii;
- po stronie powstania walczą przedstawiciele wielu narodów, np. Rosjanie (Andriej Potiebnia), Węgrzy (hr. Otton Esterhazy), Włosi (Francesco Nullo) i Francuzi (Franciszek Rochebrune).

4. Dyktatura Traugutta i upadek powstania

W drugiej połowie 1863 r. powstanie zaczyna chylić się ku upadkowi, ratuje je dyktatura Romualda Traugutta (od października 1863 r. do kwietnia 1864 r.). Jego energiczna działalność oraz zmiany organizacyjne pozwalają na utrzymanie powstania do połowy roku 1864. W kwietniu 1864 r. Traugutt zostaje aresztowany i stracony.

Najdłużej walczą oddziały ks. Stanisława Brzóski na Podlasiu (do jesieni 1864 r.).

Do upadku powstania w znacznym stopniu przyczynia się:
- brak pomocy ze strony innych państw,
- źle wybrany termin powstania,
- braki w uzbrojeniu i wyszkoleniu oddziałów powstańczych,
- blokada granicy pruskiej i austriackiej w 1864 r.,
- uwłaszczenie przeprowadzone przez cara w marcu 1864 r. na warunkach podobnych do proponowanych w Manifeście przez Tymczasowy Rząd Narodowy,
- okrutne represje wobec schwytanych powstańców, a także wobec ludności cywilnej, w stosowaniu których szczególnie gorliwy jest gubernator Litwy Michał Murawiow o przydomku „Wieszatiel”.
5. Reakcja Europy na powstanie
- w lutym 1863 r. pomiędzy Prusami i Rosją zostaje zawarta konwencja Alvenslebena, dotycząca wspólnego zwalczania powstania, powoduje ona zaniepokojenie Francji;
- prawie wszystkie państwa europejskie (oprócz Prus) wysyłają noty dyplomatyczne żądające pewnych ustępstw w stosunku do Polaków;
- za Polską ujmują się m.in. Napoleon III i papież Pius IX.
6. Skutki powstania
- ogromne straty w ludziach,
- konfiskaty majątków,
- odebranie wszelkich ustępstw autonomicznych,
- zaniechanie walki zbrojnej na wiele lat,
- uwłaszczenie chłopów prowadzące do tworzenia się nowoczesnego narodu polskiego.

Powstanie Legionów

Rzeczpospolita poprzez rozbiory Polski została skreślona z mapy politycznej Europy. Zaborcy na zdobytych terenach Austrii i Prus wprowadziły swoje prawa,swoich urzędników oraz język. Zdobyte ziemie obłożono o wiele większymi podatkami,szlachtę pozbawiono politycznych i obywatelskich praw. W wojsku polskim i ssaskim służył Jan Henryk Dąbrowski. Brał on udział w powstaniu Kościuszkowskim,dowodził wojskiem w Wielkopolsce. Po skończonych rozbiorach poprosił Wilhelma IV o pomoc w odbudowie Rzeczpospolitej. W 1796 r. Dąbrowski pojechał do Paryża, gdzie przedstawił władzom Republiki projekty powstania Legionów Polskich. Polacy mieliby być podstawową jednostką legionistów. Francja odesłała Dąbrowskiego do Napoleona Bonapartego, który wyraził zgodę na powołanie Legionów. Legiony walczyły we Włoszech. Ich powstanie wywarło ogromne wrażenie na polskim społeczeństwie. Dąbrowski stał się wzorcem armii francuskiej. Legiony były silne militarnie. Walczyło w nich około 25 tys ludzi. Napoleon wojska legionistów wykorzystał jako oddziały posiłkowe.

Reformy Francji :

* zmniejszenie praw kobiet
* przywrócenie niewolnictwa w koloniach
* kodeks cywilny Napoleona 1804 r.
* konkordat z papieżem 1801 r.
* amnestia polityczna we Francji

W 1804 r. Napoleon Bonaparte sam koronuje się na cesarza w obecności głowy kościoła. Był on 2 osobą, która sama się koronowała, a 1 był Ludwik Pobożny. Bonaparte urodził się w 1769, a zmarł w 1821. Władze miał od 1796-1815 r.

Polityka zagraniczna:

W 1796 jako dowódca dywizji objął funkcje naczelnika armii włoskiej i francuskiej. Pokonał wojska australijskie i zmusił Austrię do podpisania pokoju w Camp Formio w 1898 r.

Kiedy Napoleon wyruszył do Egiptu zdobył Aleksandrię i Kair. Niestety poniósł ogromną klęskę, ponieważ jego wojska nie mogły wrócić do Francji.

Wojna z koalicją antyfrancuską od grudnia 1898 do 9 lipca 1801 r. zakończona pokojem w Lunevill (potwierdzenie pokoju w Camp Formio w 1798 r.) . Pokój został podpisany z Austrią.

Legiony we Włoszech :

Polskie formacje zbrojne walczące u boku armii francuskiej i włoskiej. Twórcą legionów był Jan Henryk Dąbrowski. Liczyły 7 tyś. żołnierzy. Pieśń do nich napisał Józef Wybicki. Legiony powstały w 1797-1807. we Włoszech. Po pokoju z Austrią w 1801 legiony rozpadły się i połowa wróciła do domu, a druga połowa została wysłana na wyspę San Domingo (Haiti), aby stłumić powstanie murzynów.


Koalicje antyfrancuskie:

* trzecia koalicja: kwiecień grudzień 1805
- bitwa pod Trafalgarem 21 października 1805 (flota angielska pokonała flotę francuską)
- bitwa pod Austerlitz 2 grudnia 1805 (bitwa 3 cesarstw Francja odniosła zwycięstwo)
- utworzenie związku reńskiego w 1806 -1813, który był podporządkowany Francji

* czwarta koalicja 7 października 1806 9 lipca 1807
- bitwa pod Jeną i Auerstedt 14 października 1806
- blokada kontyngentowa Anglii 1806
- bitwa pod Frydlandem 14 czerwca 1807 r.
- pokój w Tylży 7i9 lipca 1807 r. powstanie Księstwa Warszawskiego

* piąta koalicja 1809
- bitwa pod Raszynem 19 kwietnia 1809 i bitwa pod Wagram 5 i 6 lipca 1809 powiększenie terytorium Księstwa Warszawskiego dołączenie ziemi z trzeciego zaboru Austriackiego.


Księstwo Warszawskie:

Powstało w 1807 - 1815 r. prawnie niepodległe państwo, które utworzył Napoleon Bonaparte, z pomocą księstwa pruskiego i Cesarstwa rosyjskiego. Utworzone z ziem trzeciego i drugiego zabory pruskiego. Po bitwie pod Wagram i Raszynem terytorium Księstwa zostało powiększone o ziemie trzeciego zabory austriackiego.

Autonomia galicyjska

1. Sytuacja polityczna

Od klęski wojsk austriackich w wojnie z Prusami w 1866 r. i przeprowadzenia reform wewnętrznych w cesarstwie austriackim Galicja cieszy się dość szeroką autonomią.

- język polski jest językiem urzędowym, a stanowiska w administracji obsadzane są Polakami;
- Sejm Krajowy i Wydział Wykonawczy decydują w znacznym stopniu o polityce wewnętrznej;
- przedstawiciel cesarza - namiestnik jest zawsze Polakiem;
- w rządzie Austro - Węgier jest specjalny minister ds. Galicji;
- Polacy sprawują wysokie stanowiska w rządzie Austro - Węgier, Kazimierz Badeni i Alfred Potocki piastują funkcję premiera, a Agenor Gołuchowski - ministra spraw zagranicznych;
- swobodnie rozwija się polska kultura;
- następuje nieskrępowany rozwój szkolnictwa polskiego;
- w 1872 r. powstaje Akademia Umiejętności w Krakowie;
- działają polskie uczelnie: uniwersytety w Krakowie i Lwowie, Akademia Sztuk Pięknych i Politechnika Lwowska;
- Galicja staje się terenem licznych uroczystości narodowych.

2. Sytuacja gospodarcza

- brakuje przemysłu (poza Śląskiem Cieszyńskim i małymi ośrodkami wydobycia ropy w okolicach Krosna i Jasła, a potem Borysławia);
- dominuje zacofane rolnictwo, wsie są ogromnie przeludnione (przysłowiowa nędza galicyjska).

1. Stosunek rządu Rosji carskiej do sprawy polskiej
   
   - odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z 1914 r. zapowiada zjednoczenie ziem polskich pod berłem cara i odrodzenie się Polski „swobodnej w swojej wierze, języku, samorządzie”;
   - premier Rosji składa, w przededniu wkroczenia wojsk niemieckich do Warszawy, oświadczenie o przygotowywanej autonomii dla terenów polskich;
   - 25 grudnia 1916 r. car Mikołaj II wydaje odezwę skierowaną do armii i floty, informując o dwóch celach wojny: zdobyciu Konstantynopola i utworzeniu wolnej Polski z trzech zaborów (odpowiedź na Akt 5 listopada).
   
   2. Poparcie Polaków dla Rosji
   
   - w pierwszych dniach wojny społeczeństwo polskie udziela poparcia Rosji;
   - w listopadzie 1914 r. powstaje w Warszawie Komitet Narodowy Polski (zwany pierwszym) z inicjatywy i w oparciu o endecję (Zygmunt Wielopolski i Roman Dmowski);
   - z powodu stale ponoszonych przez Rosjan klęsk na frontach i wyjazdu Dmowskiego na zachód, załamuje się orientacja prorosyjska.

---