Zoologia bezkręgowców
ćwiczenia VII
Parzydełkowce
Systematyka
Superregnum: Eucaryota
Regnum: Animalia
Subregnum: Eumetazoa
Superdivisio: Radiata
Phyllum: Cnidaria
Classis: Hydrozoa
Ordo: Hydroida
Subordo: Anthomedusae
Familia: Hydridae
Hydra vulgaris
Subordo: Leptomedusae
Familia: Campanulariidae
Obelia dichtoma
Classis: Scyphozoa
Subclassis: Scyphomedusae
Ordo: Semaeostomae
Familia: Ulmaridae
Aurelia aurita
Charakterystyka parzydełkowców:
tkankowce, posiadają układ nerwowy
zwierzęta wodne, żyją w wodzie słonej, czystej, dobrze natlenionej
występują pod postacią polipa (forma osiadła, cylindryczna, z otworem gębowym otoczonym ramionami) i meduzy
organizmy dwuwarstwowe - ich organy powstają z dwóch listków zarodkowych - ekto i endodermy
pomiędzy warstwami mezoglea - substancja podporowa
promienista symetria ciała
obecność wyspecjalizowanych komórek parzydełkowych (knid)
Typy polipów
Polip stułbiopławowy (hydropolip) - otwór gębowy odpowiada pragębie, jednolita jama chłonąco-trawiąca (jama gastralna)
Scyfopolip (polip krążkopławowy) - otwór gębowy odpowiada pragębie, jama chłonąco-trawiąca z czterema przegrodami endodermalnymi
Antozoopolip (polip koralowcowy, antopolip) - jama chłonąco-trawiąca z więcej niż 4 przegrodami endodermalnymi, otwór gębowy przesunięty na dno ektodermalnego wgłębienia
Meduzy:
Formy wolno-pływające, o kształcie dzwonu/parasola
obfita mezoglea
Wyróżniamy dwie podstawowe formy meduz:
Hydromeduza (kraspetomeduza) - na brzegu tarczy posiada żagielek (vellum, kraspeton), gonady powstają poniżej kanałów układu chłonąco-trawiącego, pod ektodermą
Scyfomeduza (akraspedomeduza) - brak obecności żagielka, z powcinanym brzegiem tarczy, gonady powstają na kanałach układu chłonąco-trawiącego pod endodermą
Budowa ciała parzydełkowców:
parzydełkowce zbudowane są z dwóch warstw: ekto i endodermy, przedzielonych mezogleą
Mezoglea to stosunkowo cienka, bezpostaciowa substancja niezawierająca komórek, powstaje z ektodermy
Ektoderma
tworzy pokrycie ciała, wyróżniamy w niej kilka typów komórek:
nabłonkowo-mięśniowe - komórki charakterystyczne dla parzydełkowców, stanowią główny budulec ektodermy, zewnętrzna część cylindryczna, część wewnętrzną stanowi warstwa włókienek kurczliwych
komórki interstycjalne - komórki o charakterze embrionalnym/macierzystym, totipotencjalne
komórki nerwowe
komórki czuciowe z wyrostkami sterczącymi poza powierzchnią ciała, luźno rozproszone po całej powierzchnia
komórki gruczołowe, u polipów najwięcej jest ich w stopce, gdzie produkują substancje przytwierdzające do podłoża, wytwarzają także substancje obronne
komórki parzydełkowe
Endoderma
występuje w jamie chłonąco-trawiącej
brak komórek zmysłowych i parzydełkowych
komórki nabłonkowo-mięśniowe z wiciami
duża ilość komórek gruczołowych
Komórki parzydełkowe
inaczej knidy
owalny kształt
posiadają podwójną, chitynową osłonę
w cytoplazmie znajduje się jama zawierająca spiralnie zwiniętą nić zakończoną sztyletami, zamknięta wieczkiem
na górze komórki znajduje się wyrostek czuciowy
po podrażnieniu wyrostka czuciowego, wieczko otwiera się, a nić wraz ze sztyletami zostaje wystrzelona na zewnątrz komórki
na ramionach parzydełkowców komórki parzydełkowe tworzą tzw baterie parzydełek
wyróżniamy trzy rodzaje parzydełek:
Penetranty - posiadają nić z kanałem i zadziorami, potrafią przebić pancerzyk skorupiaków, jad paraliżujący, pełnia funkcje obronną
Wolwenty - małe, kuliste, zawierają długa nic do owijania ofiar
Glutynanty - posiadają nić pokrytą lepką substancją służąca do chwytania pokarmu i biernego przemieszczania się.
Charakterystyka Hydrozoa (stułbiopławów)
najprymitywniejsze parzydełkowce, żyją w morzach
meduzy zaopatrzone w żagielek
polipy żyją na dnie
jednolita jama chłonąco-trawiąca
niektóre gatunki świecą (symbioza z bakteriami)
rozmnażanie płciowe i bezpłciowe, występuje przemiana pokoleń
Charakterystyka Hydra vulgaris (stułbi)
organizm słodkowodny
rozmnażanie płciowe i bezpłciowe
występuje tylko w formie polipa
kształt cylindra, tylny koniec ciała zakończony stopką przytwierdzającą do podłoża
otwór gębowy umieszczony jest na wzniesieniu (stożku gębowym/hypostomie) otoczony od 6-12toma czułkami
jednolita jama chłonąco-trawiąca
obecność licznych pączków
w trakcie rozmnażania płciowego tworzy gonady, męskie w górnej części ciała, żeńskie w dolnej, dojrzewające w różnym czasie
Charakterystyka Obelia dichtoma
osiadły tryb życia w formie drzewkowatych kolonii
kolonia zbudowana z dwóch warstw: martwego perisarku tworzącego zewnętrzną otoczkę i żywego cenosarku (zawierającego ektodermę, mezogleę, endodermę i kanał chłonąco-trawiący
Hydranty - polipy w kolonii, wegetatywne, pełnią funkcję odżywczą, są otoczone perisarkiem w kształcie kielicha
Gonozoidy - polipy rozrodcze, większe od hydrantów, pozbawione ramion i otworu gębowego, otoczone gonoteką, wewnątrz której znajduje się ciało polipa - blastostyl
Od blastostylu paczkują meduzy, najbardziej szczytowy pączek tworzy wieczko, które zamyka gonangium
Machozoidy - polipy obronne, występują u wysoce zorganizowanych kolonii, posiadają bardzo wiele parzydełek i bardzo często nie mają otworu gębowego
Charakterystyka Meduzy
wolny tryb życia
94% masy ciała stanowi woda zawarta w mezoglei
ramiona wyrastają na subumbrelli - wklęsłej części gębowej - zwisają ku dołowi
brzeg ciała wydłużony w żagielek
stożek gębowy wydłużony, otoczony płatami gębowymi, liczba płatów gębowych odpowiada liczbie ramion
układ nerwowy - na brzegu tarczy znajdują się narządy zmysłowe - ocelle -plamki wzrokowe, a także statocysty - narząd równowagi