Zoologia bezkręgowców

ćwiczenia VII

Parzydełkowce

1. Systematyka

Superregnum: Eucaryota

Regnum: Animalia

Subregnum: Eumetazoa

Superdivisio: Radiata

Phyllum: Cnidaria

Classis: Hydrozoa

Ordo: Hydroida

Subordo: Anthomedusae

Familia: Hydridae

Hydra vulgaris

Subordo: Leptomedusae

Familia: Campanulariidae

Obelia dichtoma

Classis: Scyphozoa

Subclassis: Scyphomedusae

Ordo: Semaeostomae

Familia: Ulmaridae

Aurelia aurita

2. Charakterystyka parzydełkowców:

• tkankowce, posiadają układ nerwowy

• zwierzęta wodne, żyją w wodzie słonej, czystej, dobrze natlenionej

• występują pod postacią polipa (forma osiadła, cylindryczna, z otworem gębowym otoczonym ramionami) i meduzy

• organizmy dwuwarstwowe - ich organy powstają z dwóch listków zarodkowych - ekto i endodermy

• pomiędzy warstwami mezoglea - substancja podporowa

• promienista symetria ciała

• obecność wyspecjalizowanych komórek parzydełkowych (knid)

3. Typy polipów

• Polip stułbiopławowy (hydropolip) - otwór gębowy odpowiada pragębie, jednolita jama chłonąco-trawiąca (jama gastralna)

• Scyfopolip (polip krążkopławowy) - otwór gębowy odpowiada pragębie, jama chłonąco-trawiąca z czterema przegrodami endodermalnymi

• Antozoopolip (polip koralowcowy, antopolip) - jama chłonąco-trawiąca z więcej niż 4 przegrodami endodermalnymi, otwór gębowy przesunięty na dno ektodermalnego wgłębienia

4. Meduzy:

• Formy wolno-pływające, o kształcie dzwonu/parasola

• obfita mezoglea

• Wyróżniamy dwie podstawowe formy meduz:

• Hydromeduza (kraspetomeduza) - na brzegu tarczy posiada żagielek (vellum, kraspeton), gonady powstają poniżej kanałów układu chłonąco-trawiącego, pod ektodermą

• Scyfomeduza (akraspedomeduza) - brak obecności żagielka, z powcinanym brzegiem tarczy, gonady powstają na kanałach układu chłonąco-trawiącego pod endodermą

5. Budowa ciała parzydełkowców:

• parzydełkowce zbudowane są z dwóch warstw: ekto i endodermy, przedzielonych mezogleą

• Mezoglea to stosunkowo cienka, bezpostaciowa substancja niezawierająca komórek, powstaje z ektodermy

• Ektoderma

• tworzy pokrycie ciała, wyróżniamy w niej kilka typów komórek:

• nabłonkowo-mięśniowe - komórki charakterystyczne dla parzydełkowców, stanowią główny budulec ektodermy, zewnętrzna część cylindryczna, część wewnętrzną stanowi warstwa włókienek kurczliwych

• komórki interstycjalne - komórki o charakterze embrionalnym/macierzystym, totipotencjalne

• komórki nerwowe

• komórki czuciowe z wyrostkami sterczącymi poza powierzchnią ciała, luźno rozproszone po całej powierzchnia

• komórki gruczołowe, u polipów najwięcej jest ich w stopce, gdzie produkują substancje przytwierdzające do podłoża, wytwarzają także substancje obronne

• komórki parzydełkowe

• Endoderma

• występuje w jamie chłonąco-trawiącej

• brak komórek zmysłowych i parzydełkowych

• komórki nabłonkowo-mięśniowe z wiciami

• duża ilość komórek gruczołowych

6. Komórki parzydełkowe

• inaczej knidy

• owalny kształt

• posiadają podwójną, chitynową osłonę

• w cytoplazmie znajduje się jama zawierająca spiralnie zwiniętą nić zakończoną sztyletami, zamknięta wieczkiem

• na górze komórki znajduje się wyrostek czuciowy

• po podrażnieniu wyrostka czuciowego, wieczko otwiera się, a nić wraz ze sztyletami zostaje wystrzelona na zewnątrz komórki

• na ramionach parzydełkowców komórki parzydełkowe tworzą tzw baterie parzydełek

• wyróżniamy trzy rodzaje parzydełek:

• Penetranty - posiadają nić z kanałem i zadziorami, potrafią przebić pancerzyk skorupiaków, jad paraliżujący, pełnia funkcje obronną

• Wolwenty - małe, kuliste, zawierają długa nic do owijania ofiar

• Glutynanty - posiadają nić pokrytą lepką substancją służąca do chwytania pokarmu i biernego przemieszczania się.

7. Charakterystyka Hydrozoa (stułbiopławów)

• najprymitywniejsze parzydełkowce, żyją w morzach

• meduzy zaopatrzone w żagielek

• polipy żyją na dnie

• jednolita jama chłonąco-trawiąca

• niektóre gatunki świecą (symbioza z bakteriami)

• rozmnażanie płciowe i bezpłciowe, występuje przemiana pokoleń

8. Charakterystyka Hydra vulgaris (stułbi)

• organizm słodkowodny

• rozmnażanie płciowe i bezpłciowe

• występuje tylko w formie polipa

• kształt cylindra, tylny koniec ciała zakończony stopką przytwierdzającą do podłoża

• otwór gębowy umieszczony jest na wzniesieniu (stożku gębowym/hypostomie) otoczony od 6-12toma czułkami

• jednolita jama chłonąco-trawiąca

• obecność licznych pączków

• w trakcie rozmnażania płciowego tworzy gonady, męskie w górnej części ciała, żeńskie w dolnej, dojrzewające w różnym czasie

9. Charakterystyka Obelia dichtoma

• osiadły tryb życia w formie drzewkowatych kolonii

• kolonia zbudowana z dwóch warstw: martwego perisarku tworzącego zewnętrzną otoczkę i żywego cenosarku (zawierającego ektodermę, mezogleę, endodermę i kanał chłonąco-trawiący

• Hydranty - polipy w kolonii, wegetatywne, pełnią funkcję odżywczą, są otoczone perisarkiem w kształcie kielicha

• Gonozoidy - polipy rozrodcze, większe od hydrantów, pozbawione ramion i otworu gębowego, otoczone gonoteką, wewnątrz której znajduje się ciało polipa - blastostyl

• Od blastostylu paczkują meduzy, najbardziej szczytowy pączek tworzy wieczko, które zamyka gonangium

• Machozoidy - polipy obronne, występują u wysoce zorganizowanych kolonii, posiadają bardzo wiele parzydełek i bardzo często nie mają otworu gębowego

10. Charakterystyka Meduzy

• wolny tryb życia

• 94% masy ciała stanowi woda zawarta w mezoglei

• ramiona wyrastają na subumbrelli - wklęsłej części gębowej - zwisają ku dołowi

• brzeg ciała wydłużony w żagielek

• stożek gębowy wydłużony, otoczony płatami gębowymi, liczba płatów gębowych odpowiada liczbie ramion

• układ nerwowy - na brzegu tarczy znajdują się narządy zmysłowe - ocelle -plamki wzrokowe, a także statocysty - narząd równowagi