HINDUZIM - powst ok. IX - XI w. wyst w Azji. Religia 1000 bogów. Dominują bogowie: Brahma, Wisznu i Śiwa. Wg niej bóg mieszka w każdym człowieku. Każdy indywidualnie powinien poznawać swojego boga. Życie doczesne ma wpływ na życie pośmiertne człowieka. Religia przyjmuje reinkarnację. Św księga są Wedy (wiedza) sanhity (zbiory): 1)rigweda - hymny pochwalne do bogow, mowi o człowieku i jego znaczeniu, najstarsza ok. 4000 lat temu. 2)samaweda -piesn liturgice, ofiarna, 3)jadżurweda - modlitwy ofiarne, 4)atharweda - wiedza zaklec magicz i egzorcyzmowi. Obowiązek przynajm raz w zyciu pielgrzymka, medytacja, post, krwawe ofiary z miesa zwierzat, dzien rop od porannej modlitwy (rudża) siedzi po turecku przy zapalonych kadzidłach. Ganges - swieta rzeka, raz w roku by się obmyc. Mocno zw z przyroda, kult przyrody. Brahma - symbol boga stworzyciela, Wisznu symbol boga który jest wieczny, Śiwa symbol diabla, zniszczenia a tez miłości. Podzial na kasty: Bramini - duchowni, Wojownicy, Rolnicy i rzemieślnicy, Siudrowie czyli biedacy. Małżeństwo możliwe tylko w tej samej kascie. Święta: Diwali październik święto swiatla, na wiosne Holi powit wiosny, święto na część boga Kamy - bog miłości.
ODŁAMY: 1) f indyj - moi o tożsamości osoby, rozwaz typu filozof np. o sile swiata, korzyst z najstarszej księgi Wed - bhagarad gita, monoteist poj boga. 2) Wisznuizm - czca boga Wisznu, wg nich rel powinna być heterodoksyjna (1doktrynalna). Caly problem czasu podzielony na 2 wymiar: przedwedyj podloze i cz wspolcz. Mowi o tym ze ich odlam może ciagle się zmieniac w sensie rozumienia boga. W VII w powrot do ortodoksyj kultu wedyjskiego. 3) Śiwaizm - szkola zycia, bog siwa - przyczyna materii, ciala i ducha. Założyciel - Lakulisja. Uwaza siebie za ost wcielenie boga Śiwy. Uprawiaja fil sanki (świętości) i jogę. Waznym elem jest nauka sziwacka (badanie wed). Za najwazn uwaza jadżurwede. Triasowy podzial w stworz swiata: roślinne, zwierz, człowiek. Zmarłych chowaja w ziemi bez kremacji, obrzedy za zmarłych to wazne swieta. 4) Siaktyzm - część bogini Dewi. Z prastarych wierzen lokalnych, kult mocno tradycyj, mocno postawiony problem równości kobiet. 5) Tantryzm - powstal z polacz siaktyzmu i wisznuizmu, ok. V w w Indiach, w XV w poddany procedurze oczyszczenia, swiat fizycz i duchowy polaczony, nacisk na medytacje i praktyke oddechu, podzial na kasty, kult ofiarny jako element przebłagania swego bóstwa. 2 galezie: prawej (5 czynow zakazanych: alko, mieso, ryby, gest, sex) i lewej reki (opanowac od nameitnosci). 6) Rel smartów - gr spol, prywatny rytual wedyjski, ortodoksyjni bramini, czcza tradycyj triade: wisznu, Brahms i siwe, przywodca Kabira (XVIw) wprowadz wiele elementow typowo ludzkich, dal temu kierunkowi obraz człowieczy. 7) Sikhowie (uczniowie) - odrzuca wedy, wazne zjednocz z bóstwem po śmierci, wypowiedzieli swieta wojne ze zlem, prowadza święty kult miecza, praktyki realizow w świątyniach Gurudwarami (miejsce Guru - mistrza duchowego).
BUDDYZM - Budda (oświecony, przebudzony o świcie, Sidharta Gautama z rodu Sidkhajów, 40 lat lazi po Indiach i nawraca ludzi. Autor 4 pierwszych szlachetnych prawd: 1) o cierpieniu, 2) o rzyczynie cierpienia, 3) o ustaniu cierpienia, 4) o ściezce prowadzacej do ustania cierpienia. Oraz ośmiorakiej ścieżki która ma prowadzic do ustapienia cierpienia: właściwy poglad, właśc. Postanowienie, wl slowo, wl czyn, w zywot, wysiłek, uważnosc, medytacja. Buddyzm zakłada, iż wszyscy ludzie uwikłani są poprzez swoje namiętności i cierpienia w świat złudzeń, nazywany Maja. Z tego powodu nie mogą dojść do prawdy, wyst reinkarnacja, nirwana -spokoj ducha, kreamcja zwlok, prochy rozsypac nad świętymi rzekami.
Buddyzm japoński - Korea 522 r pne, ma zabarwienie konfucjanizmu. Usługi kapłanów - szintoiści, nabozenswto za zmarłych rozwinięte - goli się glowy na lyso by byli podobni do mnichow. Bazuje na kosmologii. Szkola buddyjska ZEN XIIw, szkola szlachty japońskiej samurajowie, dzieli się na 2 odlamy, nacisk na tech medytacji w poz siedziacej, ceni wartość pracy.Buddyzm budzi poczucie odrębności clzowieka w stosunku do swiata i boga. ODŁAMY: Uniwersalizm chinski - pogodna religia, ideal, pragnienie zaprowadz harmonii m. niebem bogiem i ludzmi, na czele stoi chinski wladca zwany synem nieba. Podst zasada jest poj droga tao, prawo swiata chca odkryc w człowieku. KONFUCJANIZM - odmiana uniwersa chińskiego, założyciel Konfucjusz - był etykiem, chciał by wyznawcy kierowali się zasadmi cnoty, GL motto - przywrócenie rządów sprawiedliwości i miłości, 5 starych cnot chińskich: humanitarność, uczciwość, etyka, zaufanie, mądrość., odrzuca dociekanie o naturze bogow, zwraca uwage na uczciwe zycie, rozwazanie metafizyczne. TAOIZM - założyciel Lao Tse VI w pne. Zycie polega na przestrzeganiu zas etycznych, czynnym wpływie na bieg wydarzen spol i polit, cnota ma znaczenie 2rzedne, medytacja i studia. Święte księgi - kanon konfucjański (5 ksiag) 1) ks przemian (izing) 2) k piesni (shizing) 3) k dokumentow shuzing 4) k wiosna i jesien 5) obyczajow. Bóstwa przyrody, kult przodkow, dostosowanie zycia do cyklow przyrody
JUDAIZM - religia tradycji, najstarsza religia swiata, założyciel Mojżesz (wyciągnięty z wody). Abraham zawarl przymierze z bogiem. Bog jest ciagle obecny w historii narodu wybranego jako Mesjasz. Księgi Święte Tora (nauczanie) skl się z 5 ksiag(rodzaju, wyjscia, powtórzonego prawa, kaplanksa i liczb) symbol gwiazda Dawida lub tarcza Dawida i świecznik 7ramienny w godle Izraela. Bog Jahwe jestem który jestem, bog Izraela, bog Abrahama. Talmud komentarz do tory, skl się z 2 czesci: Moszna i Gemara. Odrzucaja boskość Jezusa. Ubranie charakteryzuje wyznawcow religii, pozycje spoleczna, jarmulka, czarne plaszcze, pejsy, obowiazuje ich dekalog i zakaz czcenia innego boga. Obowiązek modlitwy 3 razy dziennie. Święto: szabat puiatek po zachodzie słońca, modlitwa i skalanie ofiar, sobota rano modlitwa calej rodziny w synagodze, czytaja tore, chłopcy skoncozne lat 13 po inicjacji barmictwa obrzezanie, święto pojednania Jan Kipur, święto paschy pamiatka wyjscia z ydow z niewoli egipskiej przywodca duchowy rabin, cadyk zastepca rabina, dbaja o groby wymalowane białym wapnem, bialy kolor zaloby, placzki pogrzebowe, podzial judaizmu I ortodoksyjny: talmudyczny, rabinistyczny, husycki, II modernistyczny (reformowany). Judaizm przekonany o wędrówce dusz. Cale dzienne zycie zyda związane z modlitwa, szata modlitewna talid.
ISLAM - swieta ksiega Koran - kodeks cywilny, państwowy, religijny. Wierza ze jedynym bogiem jest Allach, wyznawcy muzulmani, Mahomeci. Mahomet - prorok otrzymal przeslanie od Allacha, ur się w Mekce ok. 570 r, jego przeslanie zawarte w księdze Koran (recytacja), mogą go studiowac chłopcy w w od 9-14 lat w szkole rabinistycznej, od znajomości Koranu zalezy poz spoleczna, osoby duchowne kalif i imman. Osoby pow 13 roku zycia obowiązek modlitwy 5 razy dziennie na dywaniku zwróconym w strone Mekki. Raz w roku w miesiącu ramadan os dorosle( pow 13 roku zycia) obowiązek postu ścisłego by myśleć o oczyszczeniu duszy, zbliżeniu serca z Allachem. Nauczanie Koranu (4 dziedizny) zasady wiary, obowiązki religij, zasady moralne, organizacja zycia polecz. Zgodnie z Koranem każdego muzułmanina obejmuje 5 filarow religii: wyznanie wiary, modlitwa 5 razy, o 5 rano w stanie czystości, w południe publiczna, w piątek obowiazkowa dla mezczyzn, jalmuzna, post, pielgrzymka - raz w zyciu do Mekki lub Medyny (hadż), wystepuje pojecie świętej wojny (dżihad). Bog księżyca, bogini słońca, 3 bostwo nieokresl, utożsamiane z wenus, symbol piekna i dobra. ODŁAMY: Safizm, szyici, immarnici. Święto rocznica śmierci husajna, kalecza się by być pojednanym z bogiem, charakter zalobny. Przywiązanie do symboli.