„Dziecko jest księgą, którą powinniśmy czytać i w której powinniśmy pisać..”
Obserwując współczesny świat i wszystko to, co zaczyna w nim rządzić coraz częściej zauważamy jak wielkim problemem staje się podstawowy z aktów - akt komunikacji. Role odbiorcy i nadawcy zacierają się, brak rozróżnienia tych, ról prowadzi do szeregu nieporozumień. Problem ten staje się coraz bardziej namacalny, gdy spojrzymy na świat dorosłych i dzieci, na ten świat, który nas otacza. Zastanawiając się nad problemem współczesnej rodziny i relacji między dziećmi a rodzicami dochodzę do wniosku, że wynikają one z wcześniej wspomnianego braku komunikacji. Nie umiemy mówić i dziwimy się, że dzieci nas nie słuchają, nie umiemy słuchać, więc jak możemy oczekiwać, aby dzieci do nas mówiły. Jakże często brak właściwej rozmowy, zrozumienia powoduje, że dziecko szuka pomocy nie u rodziców, ale w grupie rówieśniczej, a nie znajdując jej również tam próbuje samo stawić czoło wszelkim przeciwnością losu. Trzeba pamiętać, że dzieci często przychodzą do rodziców nie po radę lub odpowiedź na nurtujące pytanie, ale po zrozumienie. Od swoich rodziców wymagają obecności, bliskości i empatii. Jednakże rodzice rzadko rozmawiają z dziećmi o ich uczuciach, ponieważ często nie umieją zmierzyć się z problemem. Nie znają właściwych odpowiedzi, a przecież nie zawsze najważniejsza jest rozwiązanie problemu. Ważna jest chęć wysłuchania, zrozumienia i wspólne zmaganie się z trudnościami. Rozmowa z dzieckiem nie jest wcale łatwa, gdyż wymaga wiele wysiłku, aby przekonać dziecko, że rozumie się jego uczucia. Kiedy dziecko czuje się dobrze, dobrze się zachowuje. Jak pomóc dziecku, alby czuło się dobrze? Należy zaakceptować jego uczucia! Zamiast słuchać jednym uchem, słuchaj dziecka bardzo uważnie! Dużo łatwiej jest dziecku podzielić się swoimi kłopotami z rodzicem, kiedy on rzeczywiście słucha. Nie musi wówczas nawet nic mówić. Często współczujące milczenie jest tym, czego dziecko oczekuje. Jednak trzeba zauważyć, że dużo ważniejsze od słów jest nastawienie do dziecka. Jeżeli nasza postawa nie będzie otwarta, wtedy cokolwiek byśmy powiedzieli, będzie przez nie traktowane jako nieszczere i sztuczne. Dzieje się tak, kiedy nasze słowa nie tchną prawdziwym uczuciem i nie trafiają prosto do serca dziecka. Sądzę, że współcześni rodzice nie potrafią zaakceptować swoich uczuć, a przez to trudno im zrozumieć emocje swoich dzieci. Człowiek, w każdym wieku, kiedy ma problemy, pragnie zrozumienia. Tym bardziej dzieci chcą być rozumiane.
Bardzo ważnym elementem relacji między rodzicem/wychowawcą a dzieckiem jest współpraca. Rodzice, jak i również nauczyciele podczas zajęć szkolnych, zmagają się z dziećmi, aby skłonić je do zachowań akceptowanych przez nich i społeczeństwo. To ciężka i żmudna praca. Jednak wystarczy odpowiednie podejście do dziecka i przekonanie go do wspólnego działania, wówczas ta irytująca praca zacznie przynosić pożądane efekty. Aby zachęcić dziecko do współpracy należy przedstawić mu dany problem. Trudno jest dziecku robić to, co należy, kiedy jest ono oskarżane. Dużo łatwiej jest dojść do porozumienia z nim, kiedy problem zostaniu mu po prostu przedstawiony. Przedstawienie problemu daje dziecku szansę zastanowienia się co należy zrobić. Skutecznym sposobem efektywnej współpracy jest udzielanie informacji. Informacja jest łatwiejsza do przyjęcia niż oskarżenie. Dlatego też, kiedy udziela się dziecku informacji samo dochodzi do tego, jak należy postąpić.
Kiedy zaczynamy stosować różne sposoby zachęcające dzieci do współpracy, okazuje się, iż trzeba się kontrolować i uważać na wypowiadane słowa. Tzw. „kazania”, oskarżenia, przezwiska i groźby są wplecione w język, który, dorastając, słyszymy. Dlatego też używanie ich w ogóle nie sprzyja dobrym relacjom z dzieckiem. Nie można ukryć, że stosowanie kar wobec dzieci, jest rzadkim zjawiskiem. Wielu rodziców stosuje kary wówczas, gdy nie potrafi poradzić sobie w danej sytuacji. Problem stosowania kar polega na tym, że ten sposób po prostu nie jest skuteczny, ponieważ wywołuje rozterkę duchową i dziecko, zamiast poczucia winy za to, co zrobiło oraz myślenia nad tym w jaki sposób to naprawić, oddaje się całkowicie myślom o odwecie. Zamiast karania, zdecydowanie lepszym rozwiązaniem problemu jest wskazanie dziecku w czym mogłoby pomóc. Krzyk i groźby to także niewłaściwe sposoby, skuteczniejsze jest wyrażanie swoich uczuć i oczekiwań. W taki sposób dziecko dostrzega błędy w swoim zachowaniu. Dołączenie do tego sposobu pokazania mu, konsekwencji jego działania oraz w jaki sposób może naprawić wyrządzone zło, pozwala na rozbudzenie uczuć dziecka i chęci zadośćuczynienia.
Głównym celem wychowania jest pomoc najmłodszym w stawaniu się niezależnymi ludźmi, którzy pewnego dnia będą zdolni do samodzielnego życia. W jaki sposób można im w tym pomóc? Przede wszystkim należy pozwolić dzieciom na działanie według własnych zasad, popełnianie błędów i borykanie się z własnymi problemami. Może dla niektórych to zbyt kontrowersyjne sposoby, jednak tylko w taki sposób dzieci mają szanse na stawanie się coraz bardziej niezależnymi od rodziców. Aby zachęcić dziecko do samodzielności należy okazywać szacunek dla jego zmagań. Kiedy dziecięce wysiłki są doceniane, zbiera ono w sobie odwagę do samodzielnego pokonywania przeszkód. Skutecznym rozwiązaniem jest także zachęcanie pociechy do korzystania z doświadczeń innych ludzi. Kiedy chcemy, aby dziecko wiedziało, że nie jest całkowicie zależne od rodziców, środowisko poza domem może bardzo pomóc przy rozwiązywaniu problemów. Należy pamiętać, że zamiast przygotowywania dziecka na możliwość porażki, warto jest pozwolić mu na własne poszukiwania i doświadczenia. Próbując zabezpieczyć dziecko przed porażką, pozbawia się go nadziei, dążeń, marzeń, a niekiedy zrealizowania planów. Zachęcanie do samodzielności zdarza się bardzo skomplikowane.
Bardzo trudno jest szukać skutecznych i zawsze właściwych odpowiedzi znajomości wszystkich podręczników omawiających problemy wychowania nie sprawi, że wychowamy wspaniałego, młodego człowieka. Tak wiele elementów składa się na rozwój dziecka, że my - rodzice - wychowawcy możemy tylko próbować wpłynąć na naszych podopiecznych. Nie jesteśmy wstanie przewidzieć wszystkich sytuacji, które będą brały udział w rozwoju dziecka, a tym samym nie jesteśmy w stanie przed nimi ochronić. Najważniejsze jest jednak sama chęć komunikacji z dzieckiem, oddziaływanie na jego postawy z jednoczesną pamięcią o autonomii i indywidualności każdego człowieka. Każdy z nas ma wyznaczone jakieś cele. Każdy ma do przejścia pewną drogę. Należy pamiętać o tym, co mówi Rousseau, że: „Ludzkość zajmuje właściwe sobie miejsce w porządku świata, tak jak dzieciństwo zajmuje swoje w porządku życia ludzkiego, trzeba widzieć w człowieku człowieka, w dziecku dziecko.”
Czasami warto pozostawić sprawy swojemu biegowi. Oczywiście nie znaczy to, że mamy unikać odpowiedzialności za nasze dzieci. Musimy czasami pozwolić im chodzić własnymi ścieżkami aby mogły się usamodzielnić i zrozumieć co jest dobre, a co złe, gdyż jak mówił Jean Paul: „Dzieci i zegarki nie mogą być stale nakręcane. Trzeba im także pozwolić chodzić.”