Środki zaskarżenia - służą do rozstrzygniecie rozstrzygnięć nieprawomocnych.
1. zwyczajne środki zaskarżenia,środki odwoławcze art. 103-109 k.p.w.
apelacja
zażalenie
2. nadzwyczajne środki zaskarżenia (rozstrzygnięcia prawomocne)
kasacja 110-112 k.p.w.
wniosek o wznowienie mandatu karnego
wniosek o prawomocne uchylenie mandatu karnego
Bezwzględne przyczyny odwoławcze - orzeczenie podlega uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia podniesionych zarzutów i wpływu uchybienia na treść orzeczenia:
wydała je osoba nieuprawniona do orzekania
wydał je sędzia podlegający wyłączeniu z mocy prawa
wydał sędzia niezdolny do orzekania
sąd był nienależycie obsadzony
orzeczenie nie zostało podpisane
sąd powszechny orzekł w sprawach należących do właściwego sądu wojskowego
sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwego sądu wyższego stopniem
orzeczono karę środek karny nie znany w ustawie
sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiający jego wykonanie
obwiniony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w atr. 21 par 1
obrońca nie brał udziału w czynnościach w których jego udział był obowiązkowy
okoliczność wyłączająca postępowanie
Względne przyczyny odwoławcze:
obraza przepisów prawa mat i przepisów postępowania
błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawie orzeczenia, jeżeli miało to wpływ na jego teść
rażąca niewspółmierności kary lub niesłuszności zastosowania albo niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka
Środki odwoławcze:
- skargowość cecha wszystkich środków, środki wnioskami stron. Postępowanie kontrolne po wpłynięciu skargi na decyzje lub czynność organizacyjna procesu.
- dewolutywność przejecie kompetencji do rozpoznawania sprawy przez organ wyższej instancji. Na wniosek strony - apelacja:
a) bezwzględna, prawnie skuteczny środek musi być rozpoznawany przez organ wyższej instancji, organ, który wydał zaskarżone rozstrzygniecie nie może go uchylić, zmienić przychylać się do żądania skarżącego uznając nawet wniesiony środek za zasadny.
b) względna, organ i instytucja może przychylać się do żądania zawartego w zaskarżeniu uchylić zmienić swoje nieprawomocne rozstrzygniecie, apelacja
- suspensywność wstrzymanie wykonalności zaskarżonego rozstrzygnięcia
a) bezwzględna, wstrzymanie już prze samo wniesienie środka zaskarżenia, apelacja
b) względna, wstrzymanie jeśli ustawa nie stanowi inaczej uzależnione od organu procesowego. Może, ale nie musi, zażalenie.
Sprzeciw - środek zaskarżenia służący do niektórych nieprawomocnych decyzji, mający charakter kasacyjny pozbawia mocy prawnej zaskarżone rozstrzygniecie np. sprzeciw do wyroku nakazowego.
Apelacja - jest środkiem odwoławczym od wyroku I instancji powodującym kontrolę wyroku przez instancję wyższą. Przysługuje stronom tj. oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, obwinionemu.
Cechy apelacji:
-dewolutywność (oznacza przeniesienie rozpoznania sprawy do sądu wyższej instancji)
-suspensywność (polega na wstrzymaniu wykonania zaskarżonego wyroku, wnosi się ją na piśmie w terminie 7 dni od daty otrzymania wyroku wraz z uzasadnieniem)
Sąd odwoławczy rozpoznaję sprawę na rozprawie lub na posiedzeniu w przypadkach przewidzianych w ustawie. Sąd zawiadamia strony i przedstawicieli o terminie rozprawy. Sąd rozpoznaję sprawę w składzie jednoosobowym.
Zakres rozpoznania
Jeżeli apelacja dotyczy winy obwinionego, sąd odwoławczy dokonuje kontroli zaskarżonego wyroku w całości. Natomiast, gdy apelacja dotyczy kwestii orzeczonej kary, uważa się ją za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych.
Po rozpoznaniu apelacji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem o utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie zaskarżonego wyroku.
Zażalenie - środek odwoławczy od postanowień i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku, a także od innych postanowień , zarządzeń i czynności, jeżeli przewiduje to ustawa. Służy stronom, a także innej osobie której decyzja lub czynność organu procesowego bezpośrednio dotyczy sądem właściwym do rozpoznania zażaleń (o odmowie wszczęcia i umorzeniu wszczętego) jest sąd okręgowy, pozostałe rozstrzyga sąd rejonowy. Jest środkiem o względnej dewolutywności. Suspensywność jest również względna (samo złożenie nie wstrzymuje wykonywania zaskarżenia postanowienia, sąd który je wydał lub sąd który został powołany do rozpatrzenia może wstrzymać wykonywanie.
Postępowanie szczególne
Postępowanie nakazowe - jest szczególnym trybem postępowania sądowego w sprawach o wykroczenie. Modelową cechą postępowania nakazowego jest dążenie do odformalizowania i przyspieszenia postępowania w sprawach niespornych tj. gdy wina sprawcy wykroczenia i okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości w świetle materiału dowodowego załączonego do wniosku o ukaranie. Realizując wymagania Konstytucji, Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenie z 2001 roku nadal nakazom karnym formę wyroku skazującego, tylko bowiem wyrok sądowy może obalić obowiązującą zasadę domniemania niewinności obwinionego. W miejsce tradycyjnego środka zaskarżenia nakazów w postaci sprzeciwu wprowadzono od wyroków nakazowych apelację - środek odwoławczy od wyroków wydawanych w trybie zwyczajnym lub przyspieszonym. (art. 103 § 2 KPW). Sąd w postępowaniu nakazowym orzeka na posiedzeniu bez udziału stron (art. 93 § 1 ). Wyrokiem nakazowym orzec można wszystkie kary i środki karne za wyjątkiem kary aresztu. Za przesłankę dodatnią orzekania w postępowaniu nakazowym należy obecnie uznać brak wątpliwości co do okoliczności czynu i winy obwinionego. Ujemną przesłanką (przeszkodą) orzekania w postępowaniu nakazowym jest sytuacja, gdy obwiniony jest głuchy, niemy, niewidomy lub zachodzi wątpliwość co do jej poczytalności (art. 93 § 4 KPW), gdyż w takim przypadku korzystanie z pomocy obrońcy jest konieczne i sprawa wymaga rozpoznania w zwyczajnym trybie. Wyrok nakazowy - powinien zawierać elementy określone w art. 82 § 2 KWP, tj. oznaczenie sądu który go wydał oznaczenie obwinionego, określenie przypisanego czynu i jego kwalifikacji prawnej, rozstrzygniecie co do kary i środków karnych oraz inne rozstrzygnięcia. Wyrok ten podlega doręczeniu stronom wraz z pouczeniem o prawie wniesienia sprzeciwu. Termin wniesienia sprzeciwu wynosi 7 dni od daty doręczenia wyroku nakazowego i jest terminem zawitym. W razie wniesienia sprzeciwu w tym terminie przez osobę uprawnioną wyrok traci moc prawną i sprawa podlega rozpatrzeniu na zasadach ogólnych tj. w trybie zwyczajnym.
Postępowanie przyspieszone - jest szczególnym rodzajem postępowania przed sądem. Zgodnie bowiem z art. 89 KPW w postępowaniu tym stosuje się przepisy Działu VIII o postępowaniu zwyczajnym, z uwzględnieniem odrębnych regulacji dotyczących postępowania przyspieszonego. Charakteryzują się one dążeniem do znacznego przyspieszenia postępowania i wykonania wydanych w nim rozstrzygnięć. W KPW z 2001 roku przywrócono możliwość nadawania klauzuli natychmiastowej wykonalności wyrokom, wiąże się to z przesłanką obawy co do wykonania orzeczonej kary, jeżeli ukarany jest osobą przebywającą jedynie czasowo w Polsce albo nie ma stałego zamieszkania lub stałego pobytu (art. 82 § 4 KPW). Przesłanki: Przepisy art. 90 § 1-3 KPW przewidują przesłanki podmiotowe i przedmiotowe stosowania postępowania przyspieszonego. Przesłanki podmiotowe, ten tryb postępowania może by stosowany wobec sprawców wykroczeń którzy: 1) nie mają stałego miejsca zamieszkania lub miejsca stałego pobytu 2) przebywają jedynie czasowo na terytorium RP. Przesłanki przedmiotowe, postępowanie przyspieszone stosuje się wobec sprawców wykroczeń o charakterze chuligańskim. Postępowanie przyspieszone stosuje się wyłącznie wobec osób ujętych na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i niezwłocznie doprowadzonych do sądu (art. 91 KPW). Policja lub inny organ stosujący to postępowanie przyspieszone może odstąpić od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia obwinionego do sądu. Zobowiązując go do stawiennictwa w sądzie w wyznaczonym czasie i miejscu, z pouczeniem o możliwości przeprowadzenia rozprawy pod nieobecność obwinionego, przy czym wydanego wyroku nie uważa się wówczas za zaoczny. Podstawą wszczęcia postępowania przed sądem może być wniosek o ukaranie zgłoszony ustnie do protokołu przez funkcjonariusza organu, który doprowadził obwinionego da sądu. Rozpoznanie sprawy powinno nastąpić bezzwłocznie, przy czym sąd zobowiązuje obwinionego do pozostania do dyspozycji sądu, aż do zakończenia rozprawy - pod rygorem wydania orzeczenia pod jego nieobecność, którego w takim wypadku nie uważa się za wydane zaocznie. W razie przerwania rozprawy na okres dłuższy niż 3 dni rozpoznanie sprawy następuje w postępowaniu zwyczajnym. Termin wniesienia środka odwoławczego (apelacji) do sądu okręgowego jest skrócony do 3 dni od ogłoszenia wyroku albo jego doręczenia na piśmie. Sąd odwoławczy powinien rozpoznać sprawę w terminie miesiąca od daty jej wpływu do sądu.
Postępowanie mandatowe - jest najbardziej uproszczonym trybem postępowania w sprawach o wykroczenie. Postępowanie mandatowe odciąża właściwe organy orzecznictwa (sądy), spełnia funkcję prewencyjno-wychowawczą. Postępowanie mandatowe ma charakter zastępczy, jest to postępowanie warunkowe. Odmowa przyjęcia mandatu lub uiszczenia grzywny powoduje, że traci ono moc prawną a ukaranie sprawcy może nastąpić w zwyczajnym trybie. Przyjęcie mandatu stanowi prawomocne rozstrzygniecie. Nie może być one wzruszone w drodze środków zaskarżenia a jedynie uchylone, jeżeli grzywnę nałożono za czyn nie będący wykroczeniem. Uchylenia dokonuje sąd, na którego obszarze działania została nałożona grzywna, na wniosek ukaranego złożony w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany funkcjonariusz, który nałożył mandat a także ujawniony pokrzywdzony. Do nakładania kar grzywien w drodze mandatów upoważnieni są funkcjonariusze Policji, a także innych organów (Strażnicy Państwowej Straży Rybackiej; Łowieckiej; Strażnicy leśni; Straż Gminna; SOK-iści; Inspekcja handlowa; Inspekcja Ochrony Środowiska Główny Inspektorat Kolejnictwa; organy nadzoru budowlanego; inspekcji sanitarnej MSWiA; inspekcji Weterynaryjnej; Straży Granicznej; Głównemu urzędowi miar; Inspekcji Transportu drogowego; Państwowej Inspekcji Sanitarnej), jeżeli ustawa tak stanowi (art. 95 § 1 KPW). Szczególne przesłanki dopuszczalności postępowania mandatowego określają przepisy art. 95-97 KPW. Przesłanki dodatnie: 1) popełnienie wykroczenia, które ustawa i wydane na jej podstawie przepisy obejmują tym trybem postępowania 2) brak wątpliwości co do faktu wykroczenia i osoby sprawcy 3) uznanie - z uwagi na niewielką wagę wykroczenia za wystarczające orzeczenie grzywny w wysokości do 500 zł 4) uznanie przez inspektora pracy że w sprawie o wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym wystarczające jest orzeczenie grzywny w wysokości do 2000 zł. Przesłanki ujemne: 1) wynikający z przepisów prawa materialnego obowiązek albo celowość orzeczenie wobec sprawcy środka karnego 2) sytuacja określona w art. 10 KW, gdy wykroczenie wypełnia zarazem znamiona przestępstwa. Rodzaje mandatów karnych: 1) mandat gotówkowy - wydawany bezpośrednio ukaranemu który kwituje w ten sposób uiszczenie grzywny 2) mandat kredytowany- wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru 3) mandat kredytowany zaoczny - wystawiony w razie stwierdzenia wykroczenia pod nieobecność sprawcy.