Wybrane teorie etyczne

Oceniając jakieś postępowanie, jakiś czyn pod względem etycznym możemy zastanawiać się czy człowiek, który dokonał tego czynu, czyli podmiot tego postępowania nie naruszył pewnych zasad albo też możemy pytać się jakie są bliższe lub dalsze konsekwencje tego postępowania. Ten pierwszy rodzaj analizy, to analiza deontologiczna, (nazwa pochodzi od greckiego słowa deontos = obowiązek) ten drugi rodzaj, to analiza konsekwencjalistyczna.

Teorie deontologiczne (zwane czasem non-konsekwencjalistycznymi dla przeciwstawienia konsekwencjalistycznym) głoszą, że ocenie podlegają czyny jako takie bez względu na ich konsekwencje. Twierdzą one, że istnieją pewne rodzaje działań, które są same w sobie złe, i że wobec tego nie mogą być środkami do osiągnięcia jakichkolwiek, nawet bardzo szlachetnych celów. Dla deontologów, działanie jest moralnie niesłuszne, jeżeli narusza jakąś normę, przepis, prawo, zakaz, o których z góry wiadomo, że są słuszne. Przykłady takich deontologicznych norm to: nie kłam, nie naruszaj praw innych ludzi, w szczególności prawa do życia, prawa do nietykalności cielesnej, prawa do wolności, godności, prywatności.

Teorie konsekwencjalistyczne utrzymują, że o ocenie naszych działań decydują ich skutki, a więc należy czynić to, co przynosi najlepsze rezultaty. Konsekwencjaliści nie poddają działań bezwzględnej ocenie moralnej, ale uzależniają ja od skutków, konsekwencji; działanie jest dobre jeżeli przyniosło pozytywne skutki, złe jeżeli przyniosło skutki negatywne.

Z punktu widzenia deontologicznego kradzież jest zawsze zła, dlatego że narusza 7 przykazanie, normę “nie kradnij”, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kradzież jest na ogół zła, bo okradzionego pozbawia pewnego dobra, a złodziej może zostać ukaranym. Z punktu widzenia deontologicznego kłamstwo jest naganne, bo narusza normę nakazującą uczciwość, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kłamstwo jest złe, jeżeli ma złe skutki dla kłamcy albo dla innej osoby.

Ćwiczenie 1. W sporze o legalizację aborcji ze strony jej zwolenników i przeciwników padają różne argumenty. Spróbuj wśród nich odróżnić argumenty deontologiczne i konsekwencjalistyczne za i przeciw legalizacji aborcji.

Ćwiczenie 2. W pewnej firmie stwierdzono zmniejszoną ilość zapasów w stosunku do tego co powinno być. Nie ulega wątpliwości, że strata nastąpiła na skutek kradzieży lub konsumpcji produktów firmy przez pracowników. Co w tej sytuacji powinno zrobić kierownictwo firmy? Proszę przeprowadzić analizę konsekwencjalistyczną i deontologiczną

ZŁOTA REGUŁA

sformułowanie pozytywne

Postępuj tak wobec innych jak chciałbyś by inni postępowali wobec ciebie

sformułowanie negatywne

Nie czyń innym tego, czego nie chciałbyś by inni czynili tobie

Ćwiczenie 3. Podaj przykład sytuacji, w której złota reguła może być pomocna.

IMPERATYW KATEGORYCZNY KANTA

Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć żeby stała się prawem powszechnym.

(Postępuj tak, jak chciałbyś, by wszyscy postępowali)

Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w swojej osobie, jako też w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy tylko jako środka.

(Nigdy żadnego człowieka nie wolno traktować instrumentalnie)

Test uniwersalizacji:

1.Co by się stało, gdyby wszyscy postąpili w ten sposób?

2.Czy należy pragnąć, by wszyscy tak postępowali?

Ćwiczenie 4. Poddaj testowi uniwersalizacji wybrane przez siebie działanie.

Ćwiczenie 5. Podaj przykład instrumentalnego traktowania człowieka.

ETYKA PRAW

Prawa wszystkich ludzi powinny być respektowane

Prawo jednostki do czegoś oznacza posiadanie tytułu, upoważnienia do tego, by działać w pewien sposób lub być odpowiednio traktowanym przez innych bez proszenia o pozwolenie kogokolwiek lub bycia zależnym od dobrej woli innych ludzi.

Prawa upoważniają nas do pewnych roszczeń wobec innych albo do nie ingerowania innych w nasze sprawy.

PRAWA CZŁOWIEKA to prawa wynikające z prawa naturalnego.

Przysługują ludziom z samej racji bycia ludźmi; rządzący nie mogą takich praw dawać ani odbierać.

Prawa człowieka są uniwersalne i bezwarunkowe.

Uniwersalność oznacza, że posiadają je wszyscy ludzie bez względu na rasę, płeć narodowość lub jakiekolwiek inne warunki urodzenia lub obecnego stanu.

Bezwarunkowość oznacza, że prawa te przysługują ludziom bez względu na praktyki lub instytucje funkcjonujące w społeczeństwie.

Ćwiczenie 6. Podaj przykład sytuacji, w której twoje prawa człowieka zostały naruszone.

Etyczny (oświecony) egoizm

Każdy powinien troszczyć się o własne dobro.

Powyższa dyrektywa opiera się na następujących przesłankach:

1. Działania człowieka są z natury egoistyczne i aspołeczne.

2. Jeżeli wszyscy będą się kierować swoim interesem, to społeczeństwo jako całość odniesie z tego największą korzyść

UTYLITARYZM

O wartości moralnej działania decyduje jego użyteczność, czyli to w jakim stopniu umożliwia ono osiągnięcie celu uznawanego jako słuszny.

Obowiązkiem każdego jest dążenie do jak największego szczęścia jak największej liczby jednostek.

ETYKA CNÓT

Cnota jest to cecha charakteru stanowiąca trwałą dyspozycję człowieka do czynienia dobra, uzyskana droga powtarzania czynności, przejawiająca się w codziennym działaniu.

Przykłady cnót: pracowitość, rzetelność, lojalność, uprzejmość uczciwość, oszczędność męstwo, życzliwość, współczucie

---