Podstawowe podmioty w gospodarce rynkowej w ujęciu makro.
bank - przedsiębiorstwo, które trudni się w różnego rodzaju operacjach pieniężnych. Utrzymuje się on z różnicy procentów płaconych za wkłady i pobieranych od udzielnych kredytów oraz z opłat i odsetek z obrotu czekowego, obrotu pap. wartościowymi.
Rola banku:
gromadzenie wolnych środków pieniężnych przedsiębiorstw i instytucji oraz oszczędności ludności
udzielanie kredytów na cele produkcyjne i konsumpcyjne
system bankowy - całość instytucji bankowych wraz z normami opisującymi ich wzajemne powiązania
banki komercyjne
prowadzą rachunki bieżące dla przedsiębiorstw i instytucji publicznych → organizują prawie cały obrót bezgotówkowy przy pomocy czeków i przelewów
przyjmują wkłady terminowe
ich środki własne stanowią głównie niewielką część w stosunku do środków obcych (3-10% ogółu środków)
udzielają kredytów ( biorą przy tym pod uwagę zdolność kredytową i odpowiedzialność majątkową klienta)
część swych pieniędzy lokują w papierach wartościowych i dyskontują weksle*
wykonują czynności pośredniczące, tj: kupno i sprzedaż akcji i obligacji na zlecenie klienta; administrowanie kapitałem pieniężnym instytucji społ, fundacji itd.
kupują i sprzedają dewizy, prowadzą rozliczenia z zagranicą
mogą być współudziałowcami różnego rodzaju przedsiębiorstw
*weksel- dokument prawny, który zobowiązuje wystawcę do bezwzględnego uregulowania należności w określonym terminie. Jego dyskontowanie polega na sprzedaży weksla bankowi przed terminem jego płatności i pobieraniu za to należności.
LIBOR - stopa oprocentowania krótkoterminowych kredytów udzielanych sobie wzajemnie przez banki - odgrywa szczególną rolę w systemie bankowym, gdyż wyznacza poziom oprocentowania kredytów średnio i długoterminowych (poprzez dodanie do LIBOR marży uzależnionej od czasu, na który pobrany jest kredyt i stopnia standingu pożyczkobiorcy).
standing - miara rzetelności przedsiębiorstwa i jego zdolności do wywiązania się z zobowiązań finansowych w umownych terminach wraz z odsetkami.
fundusze wspólnego inwestowania - forma inwestowania pieniędzy. Fundusz obraca pieniędzmi inwestora tak, by dostarczyć mu jak największy zysk.
instytucje finansowe, nazywane parabankami - to np. kasy oszczędności, spółki oszczędnościowo-kredytowe, instytucje kredytowe. Konkurują one z bankami komerc. za pomocą nieco wyższej stopy oprocentowania depozytów i dłużej stopy proc, od udzielanych kredytów.
towarzystwa ubezpieczeniowe - zajmują się: indywidualnym ubezpieczeniem na życie, ubezpieczeniem na wypadek bezrobocia, choroby, inwalidztwa, śmierci, osiągnięcia wieku emerytalnego.
Bank Centralny
odgrywa główną rolę w systemie finansowym państwa
1828 - Bank Polski
! jego główna funkcja to regulowanie podaży pieniądza w obiegu i oddziaływanie na politykę kredytową banków komercyjnych w celu hamowania wzrostu cen i wpływania na przebieg koniunktury gospodarczej kraju.
Historia:
pierwsze banki centralne - prywatne;
pierwotnie : uprawnione do emitowania biletów bankowych,
zobowiązane przed państwem do wymieniania biletów na monety
ich celem było dążenie do utrzymana stałej wartości pieniądza w kraju (udaje się to do I wojny)
I wojna → zamiast złotej monety banknoty; inflacja i spadek wartości pieniądza
po II wojnie → większość banków centralnych w krajach o rozwiniętej gosp. rynkowej zostało upaństwowionych, stały się one doradcami rządów w sprawach polit. pieniężnej i kredytowej.
Giełda
to instytucja, która tworzy specjalny rynek na którym spotykają się sprzedawcy i kupcy papierów wart., i na której obowiązują reguły gry rynku kapitałowego
obroty giełdowe mogą odbywać się jedynie na podstawie dopuszczenia określonych pap. wart, gł akcji i obligacji przedsiębiorstw i instytucji które są członkami giełdy
obligacje - papiery wart. o stałym oprocentowaniu, jest to forma kredytu udzielanego przez nabywcę emitentowi.
mogą być o dłuższym lub krótkim terminie płatności
są przedmiotem obrotów na giełdzie pap. wart.
mogą być sprzedawane poza giełdą
z reguły są aktywami pierwszego stopnia płynności, ponieważ łatwo je spieniężyć
ich cena rynkowa zależy od stopy proc. depozytów długoterminowych i terminu ich wykupu (rosnącej stopie proc. towarzyszy spadek ceny obligacji i odwrotnie)
emitent - jest zobowiązany do spłaty w ustalonym terminie odpowiedniej kwoty i odsetek. Może nim być: skarb państwa, władze lokalne, większe przeds. państwowe i prywatne.
akcje zdematerializowane - takie które nie przybierają postać akcji, występują jedynie jako zapisy na kontach (właśnie takie są przedmiotem transakcji giełdowych w Polsce)
Akcje dostają się na giełdę za pośrednictwem biur maklerskich.
makler - pośrednik, prowadzi kupno i sprzedaż akcji na cudzy rachunek i pobiera za to prowizję. Jest on powoływany przez radę giełdy na zlecenie członków giełdy. Notuje propozycje cen sprzedaży i kupna akcji i zgłasza je na kartkach różowych z ofertą kupna i niebieskich z ofertą sprzedaży.
ceduła - oficjalny wykaz, w którym ogłaszane są kursy akcji z każdej sesji
kursy akcji kształtują się pod wpływem:
a) zyskowności - zdolności do przynoszenia dochodu w formie dywidendy bądź spodziewanego wzrostu kursu akcji
b) stopnia ryzyka - możliwości poniesienia straty
c) płynności - możliwości szybkiego spieniężenia
Najpopularniejszy sposób porównywania kursów akcji różnych przedsiębiorstw lub kursów na różnych giełdach to wskaźnik: C(cena):Z(zysk) - określa on ile razy kurs giełdowy C akcji jest wyższy od przypadającego na niąz zysku Z firmy.
Instytucje państwowe
to instytucje, które tworzą prawo i sprawują kontrolę nad funkcjonowaniem wolnego rynku
mają na celu ochronę interesów publicznych przed negatywnymi skutkami działaniami rynku oraz postępowaniem monopolistycznych producentów i sprzedawców
państwo tworzy zapory prawno-instytucjonalne, które mają ograniczać negatywne następstwa funkcjonowania rynku*, tworzyć pomoc socjalną dla najuboższych, przyczyniać się do dynamicznego rozwoju gospodarczego kraju.
*niektóre negatywne skutki działania rynku:
→ masowe bezrobocie
→ zagrożenie wysoką inflacją
→ zatrucie środowiska naturalnego
→ nierównomierny rozwój różnych części świata