KLUCZOWE POJĘCIA
RÓŻNICA SPOŁECZNA- odnosi się do stwierdzonych w jednym momencie czasowym odmienności, w obrębie jakiegoś systemu społecznego lub między systemami społecznymi.
ZMIANA SPOŁECZNA- wymaga wielu jednostek czasowych, ciąg przeobrażeń systemu społecznego lub poszczególnych jego części.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:
zawsze jest kierunkowa (teleologiczna)
mają charakter kumulatywny (addytywny), nakładają się na siebie, podlegają procesom synergii
mają charakter historyczny, ujawniają się w pewnych określonych warunkach
mają najczęściej ewolucyjny charakter, powolny, nie gwałtowny.
Mogą mieć charakter:
Postępowy
Regresywny
Stagnacyjny gdy nic się nie zmieniło
Wszystkie zmiany o postępowym charakterze składają się na postęp społeczny.
ROZWÓJ SPOŁECZNY:
3 typy rozwoju:
autonomiczny (autorakiczny) - państwo opiera się na swoich środkach, zasobach.
współzależny- gra o sumie dodatniej. Tylko kraje ZŁOTEJ TRIADY mogą się rozwijać współzależnie.
rozwój zależny teoria zależności (teoria de la depenencia) relacje między dwoma krajami lub grupami krajów są niesymetryczne, a w sensie etycznym, niesprawiedliwe, krzywdzące reguła św. Marka.
TEORIE MODERNIZACJI- UNOWOCZEŚNIANIE
MODERNIZACJA - Polega na przechodzeniu od społeczeństwa tradycyjnego do społeczeństwa nowoczesnego, głównie przez kontakt, transfer z innymi krajami najlepiej rozwiniętymi.
Proces modernizacji jak u Marksa jest:
konwergentny- upodabniają się kraje do krajów poprzemysłowych, a nie do komunizmu. U W. W. ROSTOWA szczebli rozwoju jest 5.
stadialny- 3 kluczowe szczeble rozwoju:
społeczeństwo tradycyjne
społeczeństwo industrialne
społeczeństwo poprzemysłowe (informatyczne, 3 fali, technotroniczne, postindustrialne)
liniowy- istnieje jeden model rozwojowy, pokonywanie tych samych szczebli rozwoju.
ewolucyjny
5 KLUCZOWYCH PARAMETRÓW NOWOCZESNOŚCI:
Parametry osobowościowe:
Cechy człowieka nowoczesnego w teoriach modernizacji:
I Kluczową cechą osobowości nowoczesnej jest POTRZEBA OSIĄGANIA, tzn. stan ludzkiego umysłu zorientowany na sukces życiowy (rodzinny) i profesjonalny z zasadami etycznymi (pierwszy ją opisał D. C McClleland).
Tak rozumiana potrzeba osiągnięć zawiera w sobie co najmniej 3 potrzeby mniejszego rzędu:
potrzeba hubryzmu- bycie najlepszym w drodze rywalizacji, konkurencji i z poszanowaniem zasad czystej gry.
potrzeba transgresji- bycie transgresyjnym to wykraczać poza własne słabości. Transgresja na zdolności zbilansowania atutów i ułomności, i wykraczanie poza nie.
potrzeba kratyzmu- być człowiekiem przekonanym o swojej pasji i zarażać nią innych.
II NONKONFORMIZM TWÓRCZY (PROMETEJSKI)- sprzeciwianie się normom, jeśli człowiek definiuje je jako nieracjonalne i utartym zasadom.
III POTRZEBA UNIWERSALIZMU- zainteresowanie światem, a nie tylko najbliższym otoczeniem.
Połączenie postaw uniwersalistycznych i partykularnych GLOKALIZACJA (ROBERT ROBERTSON)
IV WYSOKA EMPATYCZNOŚĆ- wysoki poziom aspiracji, zdolności wczuwania się w role nowoczesne.
V KOMPETENCJE CYWILIZACYJNE- mobilność, znajomość języków, wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego.
VI TRAKTOWANIE CZASU W KATEGORIACH EKONOMICZNYCH
VII ZDOLNOŚĆ DO SKALKULOWANIA RYZYKA
VIII ORIENTACJA NA TERAŹNIEJSZOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ.
IX DBAŁOŚĆ O ZDROWIE
Wymiar polityczny: odnosi się do władzy w państwie.
Władza musi mieć legalno-racjonalny charakter, mnogość partii politycznych, wysokie uczestnictwo, proces mobilizacji na poziomie lokalnym, tolerancja dla inności ( również w wymiarze społecznym) wg. R. Floryda gey index, wskaźnik tygla kulturowego, wskaźnik Bohemii, coolnes index.
Wymiar gospodarczy (ekonomiczny): dominacja sektora usług, innowacyjne technologie, badania eugeniczne, przemysły kosmiczne, miasta globalne (S. Sass) kluczowe miejsce dla nowoczesnych gospodarek, wysoki poziom zurbanizowania. Semiurbanizacja, urbanizacja wsi, reurbanizacja miasta (A. Sadowski)
Wymiar kulturowy: kluczowy wyznacznik kompetencje symboliczne (kompetencje do odbioru), wysoki poziom zaufania społecznego (kapitałów ludzkich). Brudny kapitał społeczny (Fukuyama, D. Wincenty). Amoralny familiom 1958 E. Benfield.
TEORIA ZALEŻNOŚCI- TEORIA DE LA DEPENTIENCIA, NOWOMARKSISTOWSKA. LATA 40-te, w 1949 r. stworzono zarys.
Twórcy: Raul Prebish, Celesto Furtado, Federico Cardoso, Andre Guander Frank, Ernesto Chegevara.
ZAŁOŻEANIA:
Pojedyńcze państwa (nawet duże) tracą znaczenie w systemie światowym na rzecz różnorakich ugrupowań (aktorzy zbiorowi).
35 państw świata tworzy Centrum, Jądro lub Rdzeń. NAFTA, UE, basen Pacyfiku, Chiny i Indie (i w jakimś stopniu Rosja).
Na przeciwległym końcu lokują się PERYFERIE lub OBWÓD ŚWIATA, czyli najuboższe państwa Afryki, zacofane państwa Ameryki Środkowej i Płd, ubogie państwa Azji i Oceanii.
Pomiędzy centrum a peryferiami rozciągają się PÓŁPERYFERIA lub SEMIPERYFERIA (WALLERSTEIN). Państwa, które oderwały się od peryferii, ale nie osiągnęły jeszcze statusu centrum.
Relacje między centrum a peryferiami są rażąco niesprawiedliwe i nieetyczne. Bogactwo centrum dokonało się poprzez łupienie, grabienie peryferii i półperyferii.
A. O. FRANK pojęcie ROZWÓJ NIEDOROZWOJU- peryferie poprzez niesprawiedliwy kontakt z centrum pogłębiają swój niedorozwój.
Centrum świata i porządek świata zaczął się kształtować w XV w, a symboliczną dla tego procesu była wyprawa Kolumba. Powstanie systemu cechuje długie trwanie (BRAUDEL).
4 wymiary niesprawiedliwości w stosunkach centrum peryferie: ekonomiczny (nierówna wymiana), polityczny (asymetria presji politycznych), kulturowy (gwałt lub przemoc symboliczna w latach 50-tych XX w Bourdieu, J. C. Passeron), środowiskowy
ALTERNATYWNE TEORIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO: są alternatywną odpowiedzią na teorię zależności i modernizacji.
KOMUNITARIANIZM A. ETZIONI
4