Charakterystyka zagrożeń czynnikami występującymi w procesach pracy.

Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie oceny higieniczno- sanitarnej środowiska pracy.

Inspekcja Sanitarna jest powołana do nadzoru nad warunkami m.in.:

1.higieny środowiska,

2.higieny pracy i służby,

W celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.

Wykonywanie tych zadań polega na sprawowaniu zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego w zakresie:

 opiniowania projektów wytycznych w sprawach techniczno-budowlanych pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych, oraz inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi,

 utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości, zakładów pracy, instytucji, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, dróg, ulic

 warunków zdrowotnych środowiska pracy, a zwłaszcza zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy,

Podstawowe pojęcia z zakresu higieny pracy :

 Higiena pracy

dział higieny ogólnej, który zajmuje się badaniem wpływu czynników środowiska pracy na stan zdrowia człowieka. Podstawowym jej celem jest określenie zakresu norm oraz sposobów i metod ochrony przed wspomnianymi czynnikami szkodliwymi. Wszystko to ma skutecznie chronić zdrowie zarówno pracownika, jak i przyszłych pokoleń. Można zatem stwier­dzić, że higiena pracy ukierunkowuje swoją działalność głównie na profilak­tykę i promocję zdrowia.

 Choroba zawodowa

jest nią taka choroba, rozpoznana u pracownika (byłego pracownika), o której można powiedzieć, że bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub w wyni­ku sposobu wykonywania pracy.

Rozpoznanie choroby jako zawodowej może nastąpić wyłącznie w odniesieniu do chorób wymienionych w wykazie chorób zawodowych; jest to drugi, formalny, lecz niezbędny warunek rozpoznania choroby zawodowej.

 Choroby parazawodowe

to choroby, które nie są bezpośrednio związane ze środowiskiem pracy, ale jego wpływ ułatwia ich rozwój, pogarsza przebieg oraz rokowanie. Do chorób parazawodowych zalicza się: nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca, przewlekle nieswoiste choroby układu oddechowego, zespoły bólowe kręgosłupa oraz zaburzenia zachowania (behawioralne) i choroby psycho­somatyczne (nerwice), chorobę wrzodową.

Choroby zawodowe. Tok postępowania w przypadku podejrzenia powstania choroby zawodowej

Przy ocenie narażenia zawodowego uwzględnia się w odniesieniu do:

1. czynników chemicznych i fizycznych - rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i

średni czas narażenia zawodowego,

2. czynników biologicznych - rodzaj czynnika, ustalenie kontaktu, okresu utajenia oraz

stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności

określenia stężenia tego czynnika,

3. czynników o działaniu uczulającym - rodzaj czynnika i stwierdzenie kontaktu z takim

czynnikiem w czasie pracy, jeżeli występował on w środowisku pracy, narzędziach pracy,

surowcach, półproduktach lub gotowych wyrobach, bez konieczności określania stężenia

tego czynnika,

4. czynników o działaniu rakotwórczym - substancje i preparaty chemiczne zakwalifikowane

do kategorii I na podstawie przepisów o substancjach i preparatach chemicznych, czynniki i

procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym wymienione w przepisach wydanych

na podstawie art. 222 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy oraz pierwotną

lokalizację nowotworu i okres latencji (okres utajenia),

5. sposobu wykonywania pracy - określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz

chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich

narządów lub układów organizmu ludzkiego.

 

Ocenę narażenia zawodowego przeprowadza:

1.w związku z podejrzeniem choroby zawodowej - lekarz, który sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie;

2.w toku ustalania rozpoznania choroby zawodowej - lekarz zatrudniony w jednostce orzeczniczej, o której mowa w § 5 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.06.2009r. w sprawie chorób zawodowych (Dz. U. z 2009r. Nr 105, poz. 869);

3. w toku podejmowania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzji o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej - właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny.

Dochodzenie epidemiologiczne obejmuje:

 przebieg zatrudnienia,

 badania własne,

 badania kliniczne,

 wywiad epidemiologiczny,

 zagrożenia zawodowe w środowisku pracy.

Tok postępowania :

I. Zgłoszenie podejrzenia (zgłoszenie dokonuje) :

1. Pracodawca zatrudniający pracownika, u którego podejrzewa się chorobę zawodową,

2. Lekarz podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej, o którym mowa w

przepisach wydanych na podstawie art.237 § 1 pkt 6 Kodeksu pracy,

3. Lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta,

4. Pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą

wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza

podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę

zdrowotną.

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:

1. właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu,

2. właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy, których właściwość ustala się według

miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej

siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego

jest gromadzona w tej siedzibie.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania do jednostki orzeczniczej I i II stopnia powiadamiając o tym pracodawcę i jednostkę podstawową służby medycyny pracy sprawującą profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, z którą pracodawca zawarł umowę w trybie określonym odrębnymi przepisami.

Właściwym do orzekania o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania jest lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne zatrudniony w jednej z jednostek orzeczniczych, który to wydaje orzeczenie.

Gdy zakres informacji zawartych w dokumentacji, dotyczącej przebiegu pracy pracownika jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz występuje o ich uzupełnienie do:

1. Pracodawcy,

2. Lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, którego

dotyczy podejrzenie choroby zawodowej,

3. Lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub innego lekarza prowadzącego leczenie pracownika

lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie choroby zawodowej,

4. Właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego,

5. Pracownika lub byłego pracownika - w zakresie uzupełnienia wywiadu zawodowego

przeprowadzonego przez lekarza

Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej otrzymują:

1. Pracownik lub były pracownik, którego dotyczy orzeczenie,

2. Osoba zgłaszająca podejrzenie choroby zawodowej,

3. W przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w

jednostce orzeczniczej II stopnia - również jednostce orzeczniczej I stopnia.

4.

Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny,

W przypadku, kiedy pracownik lub były pracownik badany w jednostce orzeczniczej I stopnia nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej, w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego ma prawo za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia, zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia.

W przypadku wystąpienia pracownika lub byłego pracownika z wnioskiem o ponowne badanie, jednostka orzecznicza I stopnia powiadamia o tym właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Orzeczenie wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne.

Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej na podstawie:

 materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim,

 oceny narażenia zawodowego pracownika.

Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji ma prawo:

1.żądać od lekarza wydającego orzeczenie lekarskie, uzupełnienia orzeczenia,

2.wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację,

3.podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia materiału dowodowego.

Każda ze stron zainteresowanych ma prawo odwołać się od decyzji do:

- państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego,

a od decyzji państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego do:

- Naczelnego Sądu Administracyjnego

Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej:

1) zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi,

2) pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej,

3) jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie,

4) właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.

Państwowy powiatowy inspektor sanitarny albo państwowy wojewódzki inspektor sanitarny w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi. Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny przesyła kartę, także państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu.

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany:

1.ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym państwowym inspektorem sanitarnym,

2. przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby

zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze,

3.zapewnić realizację zaleceń lekarskich.

Pracodawca po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika przesyła do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej.

 

Cel i organizacja badań profilaktycznych w Polsce

Wraz z rozwojem przemysłu i wprowadzeniu nowych technologii produkcyjnych wzrosła liczba czynników szkodliwych - zagrażających zdrowiu pracowników.

Celem badań profilaktycznych jest:

1. wczesne wykrywanie uszkodzeń zdrowia,

2. ochrona osób zagrożonych przed dalszym ryzykiem narażenia na czynniki szkodliwe,

3. badania kontrolne mają na celu określić czy chory pracownik po długotrwałej chorobie

( ponad 30 dni) jest zdolny do podjęcia pracy na poprzednim stanowisku.

 

Główny cel - zapobieganie chorobom zawodowym.

Organizacja badań profilaktycznych :

Badania wstępne - Badaniom wstępnym podlegają wszyscy pracownicy rozpoczynający pracę zawodową, oraz przenoszeni na inne wydziały, działy i stanowiska pracy. Skierowanie na badania wydają zakłady pracy, określając w nim miejsca pracy, stanowisko pracy.

Badania okresowe - Badaniom okresowym podlegają pracownicy bez względu na rodzaj wykonywanej pracy, termin badań okresowych ustala właściwy lekarz w porozumieniu z kierownikiem zakładu pracy.

Badania kontrolne - Badaniom kontrolnym podlegają pracownicy po chorobie trwającej 30 dni. Pracownik zobowiązany jest zgłosić się do lekarza w ostatnim dniu niezdolności do pracy

Badania okresowe i kontrolne są płatne, koszt pokrywa zakład pracy.

Badania profilaktyczne mogą wykonywać tylko lekarze uprawnieni wpisani w rejestr w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy.

Lekarz prowadzi rejestry badań profilaktycznych, które mogą być kontrolowane przez Wojewódzki Ośrodek medycyny Pracy.

Lekarz na podstawie badań wydaje zaświadczenie w dwóch egzemplarzach - dla pracownika i pracodawcy. Od orzeczenia lekarza służy odwołanie w ciągu 7 dni za pośrednictwem tego lekarza, który wydał zaświadczenie do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy, kolejne badanie musi być przeprowadzone w ciągu 14 dni.

Dla pracowników nie pracujących w warunkach narażenia na czynniki szkodliwe może wydać zaświadczenie lekarz rodzinny lub ogólny, jednak tylko wtedy gdy, pracodawca napisze na skierowaniu - brak narażenia - za co odpowiada pracodawca.

Przepisy prawne obowiązujące w Polsce warunkują rozpoznanie choroby zawodowej faktem umieszczenia jej w wykazie chorób zawodowych opublikowanym w Dz. U. z 2009r. Nr 105, poz. 869.

Wykaz ten obejmuje 26 jednostek chorobowych m.in.: zatrucia, pylice, przewlekłe choroby oskrzeli, przewlekłe choroby narządu głosu, nowotwory złośliwe, choroby skóry, choroby zakaźne i inwazyjne, choroby narządu ruchu, uszkodzenia słuchu, zespół wibracyjny.

Nie mogą być uznawane za choroby zawodowe te schorzenia, które występują z dużą częstotliwością w populacji ogólnej ( np. tzw. choroby cywilizacyjne, zmiany zmiękczająco-zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów, dyskopatie ).

Uregulowania prawne:

I. Ustawa z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tekst jednolity:

Dz. U. z 2006r. Nr 122, poz. 851 z póź. zm.)

II. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30.06.2009r. w sprawie chorób zawodowych

( Dz. U. z 2009r. Nr 105, poz. 869 )

III .Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 sierpnia 2002r. w sprawie sposobu

dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób

( Dz. U. z 2002r. Nr 132, poz.1121)

IV. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r.Nr 169, poz.1650 z późn. zm.)

V. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie

przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki

zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów

przewidzianych w Kodeksie Pracy (Dz. U. z 1996r. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.)

VI. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 01 grudnia 2004r. W sprawie substancji,

preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub

mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2004r. Nr 280, poz. 2771 z późn. zm.)

VII. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Polityki Socjalnej z dnia 11 grudnia 1998r. w

sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory

ekranowe. (Dz. U. z 1998r. Nr 148, poz. 973)

XIII. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003r. w sprawie kryteriów i

sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych. ( Dz. U. z 2003r. Nr 171,

poz. 1666 z późn. zm.)

IX. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009r. w sprawie oznakowania

opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych

preparatów chemicznych ( Dz. U. z 2009r. Nr 53, poz. 439)

9

---