PRAWO DO PRYWATNOŚCI

Powszechnie uważa się że ojczyzną prawa do prywatności jest Ameryka, a to za sprawą publikacji słynnego artykułu pt. ,,Prawo do prywatności” opublikowanego przez Warrena i Brandeisa w roku1890. Autorzy Ci zaakcentowali potrzebę ochrony życia prywatnego przed nadużyciem ze strony prasy i odnieśli się do wielu angielskich i amerykańskich decyzji sądowych opartych na podstawach prawnych takich jak - naruszenie własności oraz pogwałcenie tajemnicy.

W Anglii pierwsze wzmianki dotyczące prawa do prywatności odnotowano już w roku 1849 w sprawie Prince Albert v. Strange and Others, która dotyczyła sprzedaży reprodukcji rycin autorstwa pary królewskiej bez ich zgody.

Kraje niemieckojęzyczne 1907 prywatność pojawiła się w pracy J. Kohlera i dotyczyła tajemnicy korespondencji. Natomiast H. Giesker rozważał prywatność jako strefę przeżyć wewnętrznych jednostki.

We Francji termin ,,życie prywatne” zostało użyte już w 1819 r. przez Raynarda-Collarda podczas dyskusji dotyczącej prawa prasowego. Więcej opracowań naukowych pojawiło się w 1909 r.

Przyczyny wszechstronnego rozwoju koncepcji S.D. Warrena i L.D. Brandeisa

1) Wojny oraz system totalitarny negujący prawa człowieka, sprowadzający rolę jednostki do przedmiotu prawa. Koncepcja ta stała się wyrazem ponownego dowartościowania człowieka.

2) Rozwój techniczny i wynalazki którymi emanowało to stulecie (XIX/XX w.), przyczyniły się do polepszenia warunków życia, a co za tym idzie przyniosły ze sobą objawy dehumanizacji i wystawiły człowieka na widok publiczny, niszcząc w człowieku pozytywne wartości.

Prywatność w Ameryce Północnej

• XVII w. zgodnie z purytańskimi zasadami obowiązkiem obywatelskim jest mieć oko na sąsiada. W wielu miastach nie pozwala się ludziom mieszkać samotnie

• XVIII w. życie prywatne chroni człowieka przed zamętem w życiu publicznym. Koloniści podzielają pogląd Brytyjczyków i Rzymian że dom człowieka jest jego twierdzą

• 1787 - Konstytucja USA wymaga przeprowadzenia co 10 lat spisu ludności. Wiele osób nei dowierza tym badaniom

• 1791 - Konstytucja broni wolności słowa i zakazuje bezpodstawnych rewizji oraz zatrzymań

• 1890 - Samuel D. Warren i Louis D. Brandeis orędują w Harvard Law Rewiew za prawem do prywatności

• 1936 - Większość dorosłych Amerykanów otrzymuje numery ubezpieczenia społecznego, które stanowią ich dowód tożsamości na całe życie.

• 1966 - Uchwalenie ustawy o jawności informacji publicznej

• 1978 -1994 - Kongres uchwala udoskonaloną wersję ustawy o zakładaniu podsłuchu.

• 1980 - do użytku publicznego wchodzą genetyczne odciski palca oraz telefony komórkowe

• 2001 - Amerykańska ustawa patriotyczna. PATRIOT act upoważnia władzę do przeszukiwania baz danych i inwigilacji

• 2004 - Facebook popularny serwis społecznościowy

Kategorie naruszeń prywatności wg W.L. Prossera:

1. Ingerencja w sferę odosobnienia i samotności oraz w sferę spraw prywatnych

2. Publiczne ujawnianie faktów prywatnych dotyczących danej osoby

3. Ujawnianie faktów które stawiają publicznie daną osobę w fałszywym świetle

4. Przywłaszczanie sobie, dla osiągnięcia własnych korzyści elementów tożsamości danej osoby (np. nazwiska, wizerunku)

Naruszenia prawa do ochrony życia prywatnego dopuszcza się ten kto:

1. Ingeruje w życie prywatne, rodzinne lub domowe

2. Narusza integralność psychiczną lub fizyczną jednostki

3. Narusza wolność przekonań lub obyczajów człowieka

4. Narusza cześć, honor lub zdobytą opinię

5. Ukazuje inną osobę w niekorzystnym dla niej świetle

6. Ujawnia krępujące lub intymne fakty z życia prywatnego jednostki

7. Przywłaszcza sobie cudze nazwisko, pseudonim lub osiągnięcia

8. Niepokoi drugą osobę przez jej śledzenie, narzucanie swego towarzystwa lub w jakikolwiek inny sposób

9. Dopuszcza się naruszenia korespondencji i rozpowszechnia cudzy wizerunek bez zezwolenia osoby portretowanej

10. Nadużywa informacji uzyskanych prywatnie (ochrona wypowiedzi)

11. Ujawnia informacje uzyskane od zainteresowanego lub udzielone mu w warunkach poufności

Jeśli ochronę prywatności rozumiemy jako ochronę wartości obejmującej różne dobra możemy wyróżnić:

1. Zewnętrzny zakres ochrony - obszar zakazu podejmowania takich działań, które jako naruszające prywatność są jednocześnie zakazane przez procedurę ochronną któregoś z dóbr (lub kilku z nich), będących elementami sfery prywatności

2. Wewnętrzny zakres ochrony - obszar tych naruszeń prywatności, przy których nie dochodzi do równoczesnego naruszenia dóbr ,,składowych”, a jeżeli dochodzi to są to naruszenia na tyle nieznaczne, że uruchomienie specjalnych procedur ochrony tych dóbr jest możliwe po stwierdzeniu że jednocześnie nastąpiło naruszenie prywatności

PRAWO DO PRYWATNOŚCI W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM i PONADNARODOWYM

1. Uniwersalny system ochrony praw człowieka a gwarancje prawa do prywatności

W Karcie Narodów Zjednoczonych brakuje definicji praw człowieka, ale utrzymuje ona że skuteczna międzynarodowa ochrona praw człowieka jest jednym z naczelnych warunków utrzymania pokoju i postępu.

1. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Jest aktem prawa międzynarodowego w którym po raz pierwszy pojawiła się formuła prawa do prywatności. Nie ma ona charakteru w pełni wiążącego, nie mniej wyraża idee ochrony tej sfery życia człowieka. Można więc uznać że art. 12 PDPCz był wstępem do przekształcenia tej idei w formę prawną

2. Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych

W zakresie ochrony prywatności postanowienia Paktu chronią dwa rodzaje dóbr osobistych, po pierwsze życie prywatne, rodzinne, domowe i korespondencję. Po drugie honor i dobre imię jednostki.

OCHRONA PRYWATNOŚCI W EUROPEJSKIM SYSTEMIE OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

1. System Rady Europy

2. Konwencja Praw Człowieka (art. 8 ust1)

Zakres prawa do prywatności

OCHRONA PRAWA DO PRYWATNOŚCI W PRAWIE POLSKIEM

Do ustawodawstwa polskiego ,,życie prywatne” trafiło dopiero §2 artykułu 255 kodeksu karnego z 1932r. Stanowiło wtedy przesłankę wykluczającą przeprowadzenie dowodu prawdy w przypadku czynów stanowiących naruszenie czci.

W 1964 pojawiło się ponownie w orzeczeniu Sądu Najwyższego jako jedno z dóbr chronionych przez postanowienia art. 23 kodeksu cywilnego z 1964

Pierwsza normatywna wzmianka dotycząca ochrony prywatnej sfery życia pochodzi z przyjętej w 1984 ustawy - prawo prasowe.

1. Ochrona życia prywatnego i rodzinnego

Ustawowy zakaz podawania do publicznej wiadomości wszelkich informacji ze sfery życia prywatnego i rodzinnego człowieka

2. Mir domowy

Oznacza pokój domu, pokój przysługujący mieszkaniu jednostki przez wgląd na tę jednostkę. Określenie to łączy spokój u poszanowanie domu. Pierwszy XX-wieczny polski kodeks karny z 1932 r. traktował naruszenie miru jako zamach na wolność jednostki

3. Cześć i godność

Cześć w języku polskim oznacza również - honor, dobre imię, godność osobistą. Kodeks karny z 1932r. ustanowił bezwzględny zakaz krytykowania publicznego człowieka za jego postępowanie w życiu prywatnym

4. Wolność sumienia i wyznania

5 VIII 1949 wszedł w życie dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania

5. Naruszenie tajemnicy korespondencji

W kodeksie kar głównych i poprawczych dla Królestwa Polskiego 1947 r. przewidywano karalność naruszenia tajemnicy korespondencji przez pracowników poczty (jako nadużycie władzy), w innych przypadkach otwarcie cudzego listu stanowiło okoliczność kwalifikującą przy przestępstwie oszczerstwa ( jeżeli sprawca zdobył wiadomość o rozgłaszanej przez siebie tajemnicy)

Prywatność dziecka ma być zapewniona we wszystkich sytuacjach i środowiskach, w jakich ono się znajduje. Powinna być zagwarantowana w rodzinie, w instytucjach opiekuńczych, w szkole, w miejscach pracy, w zakładzie służby zdrowia, a także w zakładach, w których są umieszczone dzieci, które weszły w konflikt z prawem karnym lub są o to podejrzane.

Prywatność ma być także zapewniona w kontaktowaniu się z innymi osobami, w tym gdy dziecko poszukuje rady lub doradztwa, zwłaszcza gdy dziecko jest krzywdzone, również w rodzinie.

Standardy konwencyjne

Konwencja o Prawach dziecka art. 16 : 1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor i reputacje”

Europejska konwencja art.8:1. Każdy ma prawo do poszanowania

• Ok. 6-7 roku życia dziecko zaczyna wyraźnie podkreślać znaczenie swojego ,,ja” , manifestować je i chronić. W tym okresie życia pojawiają się pierwsze tajemnice i potrzeba prywatności.

Kategorie spraw objętych tajemnicą na podstawie testu i rozmowy z gimnalistami

1. najwięcej Sprawy rodzinne Dzieci nie lubią rozmów o rodzicach , rodzeństwu wtedy kiedy w domu dzieje się cos złego, unikaja one wtedy tego tematu. Przyczyny - konflikty z rodzicami, choroba brata lub siostry, przemoc, trudna sytuacja materialna rrodziny

2. Sferę kontaktów pomiędzy chłopcami a dziewczynkami. Pierwsza miłośc to uczycie bardzo delikatne i intymne rozmowy na ten temat z dzieckiem zazwyczaj onieśmielają. Tym bardziej jeśli kontakt nie był przyjemny - gwałt . Uczucia jakie budzi to wstyd ból , upokorzenie

3. Ułomności, wady, defekty i choroby Motywy ukrywania swoich defektów: obawa przed ośmieszeniem, skrzywdzeniem, prześladowaniem, przezwiskami np. okularnik

Praktyka

Monitoring przestrzegania praw wychowanków domów dziecka oraz wizytacje Rzecznika Praw Obywatelskich w placówkach opiekuńczych oraz resocjalizacyjnych pokazuje liczne naruszenia w tej materii. Najczęściej dzieci skarżą się na kontrolowanie korespondencji z rodzicami i przyjaciółmi, kontrolowanie rzeczy osobistych podczas ich nieobecności, komentowanie publiczne spraw rodzinnych i zachowań ich rodziców

Prawa w pełni respektowane w opinii wychowawców wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych

• Prawo do prywatności stanowi - 3% natomiast prawo do nauki ok. 68 %, do opieki zdrowotnej ok. 22% , Prawa obywatelskie ok. 13%

Prawa nierespektowane w opinii wychowawców wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych

• Prawo do prywatności stanowi - 3 % natomiast nie respektuje się praw do nietykalności osobistej, wolności od przemocy 24 %, prawa do bezpieczeństwa 15 %, prawa do odpowiednich warunków materialnych i standardu życia15 %, prawo do szacunku i godności 13%

Prawo do prywatności w szkole wg nauczyciela

• Nauczyciele zobowiązani sa do zachowania tajemnicy informacji które mogą naruszać dobro osobiste uczniów lub ich rodziców - (tak 80 %, nie 1%)

• Wszystkie informacje dotyczące życia prywatnego uczniów będące w dyzpozycji wychowawcy nie mogą być rozpowszechniane (tak - 72,6%, nie - 2%)

• Nauczyciel oddał uczniowi ,,liścik” (bez czytania), który przejął w trakcie lekcji (tak - 35%, nie - 4%)

• Nauczyciel publicznie komentował sprawy rodzinne ucznia dotyczące nadużywania alkoholu (tak - 3 %, nie- 81%)

Prawo do prywatności w szkole wg ucznia

• Nauczyciele zobowiązani sa do zachowania tajemnicy informacji które mogą naruszać dobro osobiste uczniów lub ich rodziców - (tak 78 %, nie 2,5 %)

• Wszystkie informacje dotyczące życia prywatnego uczniów będące w dyzpozycji wychowawcy nie mogą być rozpowszechniane (tak - 75 %, nie - 4%)

• Nauczyciel oddał uczniowi ,,liścik” (bez czytania), który przejął w trakcie lekcji (tak - 58%, nie - 8,7%)

• Nauczyciel publicznie komentował sprawy rodzinne ucznia dotyczące nadużywania alkoholu (tak - 5%, nie- 80%)

Dzień Ochrony Danych Osobowych przypada na 28 stycznia i obchodzony jest w całej Europie. Został ustanowiony 26 kwietnia 2006 r. przez Komitet Ministrów Rady Europy. W Polsce obchody Dnia Ochrony Danych Osobowych od 2007 r

6

6